________________
પરિશિષ્ટ - ૪
“આદિનાથ નાતે મછીન્દ્ર પુતા નિજ તટ નિહારે ગોરખ અવધૂતા”
લોકોકિત કહે છે કે નાથ સંપ્રદાયનો પ્રસાર આખાય ભારતવર્ષમાં ગલી ગલીમાં ગુંજતો હતો. ત્યારના જાણકાર લોકો કહે છે કે મત્યેન્દ્રનાથ અને ગોરક્ષનાથ એ બંને બધીય તત્કાલીન પરંપરામાં અંતર્ભત થઈ ગયેલ હતા. નવનાથ પરંપરામાં એક ઠેકાણે કહે છે કે આદિનાથ, ઉદયનાથ, કંદનાથ, દંડનાથ, અદંડનાથ, સત્યનાથ, કર્મનાથ, મત્યેન્દ્રનાથ અને ગોરક્ષનાથ થયાં.
આદિનાથ - શિવશંકર બાદ મત્યેન્દ્રનાથ શ્રેષ્ઠ પંક્તિના આચાર્યપ્રવર ગુરૂવર્ય ગણાતા જેને વિષ્ણુનો અવતાર ગણાવાતો. તેઓ યોગવિદ્યામાં પારંગત હતાં અને કોલમાર્ગી તાંત્રિક પણ કહેવાતા.
તંત્રાલોક પર ૧૨ volume નો સ્વોપણ ટીકા સહિત ગ્રંથ લખનાર કાશ્મીરના પરમ યોગીશ્રી અભિનવ ગુપ્તાચાર્ય પણ મત્યેન્દ્રનાથને પોતાના પરમગુરૂ માનતા હતાં.
મત્યેન્દ્રનાથની ઉત્પત્તિ વિશે લોકવાયકા કહે છે કે તેઓ માછલીના ગર્ભમાંથી (સપ્તશૃંગી) પેદા થયા હતાં. પ્રખર યોગાચાર્ય તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. મધ્યેન્દ્રનાથનો ભેટો શિષ્ય ગોરક્ષનાથ સાથે થયો તે વિશે પણ એક કિવદંતી પ્રસિદ્ધ છે.
કથા કહે છે કે કોઈ એક પ્રદેશના જંગલમાં આવેલ શિવાલયમાં એક સ્ત્રી નિત્ય આરાધનાર્થે જતી હતી અને ત્યાં મંદિરમાં તે નિત્ય પૂજન અર્ચન પ્રાર્થના કરતી હતી. કહેવાય છે કે પ્રાર્થનાના બળે એ પુત્રવિહિન સ્ત્રીને એક અવધૂત યોગી શંકર સ્વરૂપ મત્યેન્દ્રનાથનો જંગલમાં ભેટો થયો. એ અવધૂતયોગીએ. પ્રસન્નતાથી ઝોળીમાંથી રાખની ચપટી (ભભૂતિ-વિભૂતિ) ખાવા માટે આપી. કમનસીબે સ્ત્રીએ અશ્રદ્ધાથી તે ન ખાતા બાજુમાં પડેલા ગાયના પોદળા (છાણ)માં નાખી દીધી. કાળ પસાર થયે ત્યાં તે છાણમાંથી એક તેજસ્વી બાળકની ઉત્પત્તિ થઈ. કપિલા નામની ગાય નિત્ય ત્યાં આવીને પોતાના આંચળમાંથી દૂધની ધારા તેના - તે બાળકના મુખમાં વહેવડાવતી રહી. એ સંતાન જન્મથી દશ વર્ષ સુધીના દીર્ઘ બાલ્યાકાળમાં જ યોગધ્યાન નિમગ્ન
