________________
પરિશિષ્ટ - ૪
સંપ્રદાયના આ યોગીઓ આજે પણ ઘુઘરિયા બાવા તરીકે ઓળખાય છે.
શિષ્ય ગોરક્ષનાથના પરિક્ષણ અર્થે એક વખતે એક ઘેરથી લાવેલ ભિક્ષા ગુરૂએ (મસ્ટેન્દ્રનાથે) ફરી વખત ત્યાંથી લાવવાની આજ્ઞા કરે છે. ગુરૂ આજ્ઞાને શિરોધાર્ય માની પુન: તે ઘર કે જ્યાંથી પહેલાં ભિક્ષા પ્રાપ્ત થયેલ ત્યાંથી ગોરક્ષનાથ ભિક્ષાની માંગણી કરે છે. દાતાર ઘરધણી બાઈએ ભિક્ષા માટે પુન: આવેલ જોઈ ગોરખનાથને નાથસંપ્રદાયના નિયમથી વાકેફ કરે છે અને પુન: ભિક્ષાદાનના બદલામાં ગોરક્ષનાથની ડાબી આંખ માંગે છે. પળનો ય વિલંબ કર્યા વિના ગોરક્ષનાથ ડાબી આંખ ખેંચી કાઢી બાઈના હાથમાં ધરી દે છે. ગૃહીત ભિક્ષા ગુરૂ મત્યેન્દ્રનાથને અર્પે છે, ત્યારે ગુરૂ પૃચ્છા કરે છે કે આંખ ક્યાં ગઈ? ગુરૂ તો અગાઉથી આ બધું જાણતાં જ હોય છે. કૃત્રિમ ક્રોધાવેશમાં આવી ગુરૂ તેની બીજી આંખ સોંપવા કહે છે તો શિષ્ય ગોરક્ષનાથ તે આખા પણ તત્કાળ કાઢીને ગુરૂના ચરણોમાં સમર્પિત કરી દે છે. ગુરૂ મરક મરક હસે છે કે શિષ્ય પરિક્ષણમાં ઉત્તીર્ણ થયો. ગુરૂ પોતાનો વરદ્ હસ્ત ગોરક્ષનાથના મુખ ઉપર ફેરવતા પુન: આંખોની ઉપલબ્ધિ થાય છે.
બીજી એક પ્રાસંગિક લીલામાં ગુરૂ મત્યેન્દ્રનાથ શિષ્ય ગોરક્ષના ધ્યાન બહાર પરીક્ષા લેવા આસામ નેપાળ તરફના કામરૂદેશમાં બાર વર્ષથી રહેતાં હોય છે. એક જ ક્ષેત્રમાં સ્થિરવાસ કરી રહ્યાં હોય છે. પોતાની ધ્યાનારૂઢ અવસ્થામાં ગોરક્ષનાથ ગુરૂના આ સ્થિરવાસની અને ગુરૂની અવદશાને પામી જાય છે.ગુરૂને આ અવદશામાંથી બહાર લાવવા ગોરક્ષનાથ સ્વયં કામરૂદેશ કે જ્યાં કાત્યાયન દેવીની શકિતપીઠ જે સાધના માટે ઉત્તમ ગણાય છે ત્યાં જાય છે. ત્યાં જઈને ચીપિયો ખણખણાવી તાલબદ્ધ અવસ્થામાં ગોરક્ષનાથ પોકારે છે...
“ચત્ મછંદર ગોરખ આયા” આ સંબોધનના તાત્પર્ય વિષે અગાઉ વિચાર્યું છે.
જે મહાલયના ગવાક્ષ સન્મુખ ઉપરોક્ત સંબોધનની અહાલેક જગાવે છે તે મહાલયની મલકા એવી ગણિકા ગુરૂને કે પોતા થકી થયેલ સંસારી જીવો - પુત્રોને સોંપવાનો ઈન્કાર કરે છે. ઉલટું આ તેજસ્વી ગોરક્ષનાથને પરણવાની
