________________
૨૫૪
આનંદઘન પદ - ૯૧
જે ખરાબ આદત પડી ગઈ છે તેને સમજાવી તમે સ્વઘરે સ્થિર કરો. જો તેણી નહિ સમજે તો ફોગટ - ન છૂટકે મારે તેની સાથે ગાળાગાળીમાં ઉતરવું પડશે. જન જન મને તેણીના દુરાચારના બદલામાં ઓલંભા આપે છે તેથી તેણી પર મને ભારે ગુસ્સો આવે છે.
કહેવાનુ તાત્પર્ય એ છે કે કુમતિને વશ પડી જીવ ખોટી ચાલ ચલગતમાં કસાય છે પછી અનેક લોકો તેને નિદે છે - ધિક્કારે છે. આ લોકો તરફથી થતા અપમાન - તિરસ્કાર - અપયશ વગેરે જોતાં જીવને પોતાની ભૂલ સમજાય છે, પોતાના દોષો પ્રત્યે તેને ભારે પસ્તાવો થતાં આ દોષો હવે કેમ નીકળે તે માટે તેના હૃદયમાં દઢ સંકલ્પ બળ પેદા થાય છે અને હવે જો કાંઈ પણ દોષોનું સેવન થાય તો જીવ તેની સામે કડક દંડ વગેરે દ્વારા પોતાની જાતને સુધારવા મેદાને પડે છે. આ છે જીવમાં જાગ્રત થયેલ સુમતિ અર્થાત્ સદ્ગદ્ધિ અને વિવેકનું ફળ. આમ થવાથી હવે ચેતનની પર્યાયમાં મિથ્યાભાવોનું પરિણામના ઘટવા માંડે છે. સમ્યગુ પરિણમન થતાં અને તે વૃદ્ધિ પામતાં અંતે એક એવી. સ્થિતિનું નિર્માણ થાય છે કે ચેતન અને ચેતના સમ પરિણામે એક રૂપ બની આનંદ ખુશીમાં આવી અંગેઅંગ મિલાવી રમી રહ્યા છે જાણે કે તેઓને આનંદઘના પદ અહીંજ મળી ગયું હોય તેવો ભાસ થાય છે. આનંદઘનજીનો આત્મા અને તેમની વિશુદ્ધ પર્યાય - શુદ્ધ ચેતના એકમેક બનીને રંગરસ રમતી વેળાએ જાણે તેમના ગાલ પર વીજળીનો પ્રકાશ પડે અને ગૌર વર્ણ ચમકતો હોય તેવા તે લાગતા હતા. આ દશ્ય અનુભવ્યાથી નાની વહુ કુમતિ પોતાની મેળે સ્વઘરમાં આવી ગઈ અને સમતાને પ્રેમથી ભેટી પડી.
કુમતિની ખરાબ ચાલ ચલગત જોઈને સુમતિ ગુસ્સામાં આવી પાડોશણને સત્ય હકીકત કહે છે એમ જે કહ્યું તેમાં અહિંયા પાડોશણના સંદર્ભમાં આત્માની અંદર રહેલા શમ, સંવેગ, નિર્વેદાદિ ગુણો લઈ શકાય છે. સૌજન્ય - પ્રામાણિકતાસત્યનિષ્ઠાને પણ આ સંદર્ભમાં ઘટાવી શકાય છે. પોતાની શોકની સાથે ચડભડાટ થાય ત્યારે પાડોશી સાથે વાત કરવાથી જીવ હળવો થાય છે. સુમતિ પોતાનો જીવ મળે તેવી કોઈ પણ વ્યક્તિ કોઈ પણ ગુણને આગળ કરીને તેની આગળ પોતાની આપવીતી કહી દુ:ખને હળવું કરવા પ્રયત્ન કરે છે.
આત્માની ઓળખ ન થાય ત્યાં સુધી તો સત્સંગ સેવવો જ હિતાવહ છે.
