________________
આનંદઘન પદ - ૯૧
૨૫૩
માયા-પ્રપંચ-જુઠ-આળ-છીનાળું જેવા કુસંસ્કારો આચરવાથી જીવને નારી દેહ મળે છે અને તેને કારણે ઘણા પ્રકારના પાપોને જીવે આચરવા પડે છે અને તેથી જીવ માનવપણાના ઉત્તમ અવસરને ગુમાવી બેસે છે તેવી સ્ત્રી અલવે એટલે લવલવ કે બકવાદ ન કરતાં ગુપ્ત ચેનચાળા દેખાડતી લટકમટક કરતી માયાવી ગતિ કે માયાવી ચાલચલગત છતી કરતી તે હીંડે છે મતલબ તે ચાલે
ત્યારે છીનાળ-કુલટા જેવી તેની ચાલ, હાવભાવ, ચેનચાળા, લટકામટકા વગેરે દેખાય છે તેથી લોકો તેને છીનાળ-કુલટા તરીકે ઓળખે છે. પૂર્વના ભવમાં જીવ ખોટા સંસ્કાર લઈને આવેલો હોય તેને કારણે આ ભવમાં જીવને તેવા પ્રકારના નખરા સૂઝે છે.
તેવી નારીના પતિને જનજનના એટલે દરેક લોકોના ઓલંભડા એટલે ઠપકાઓ કે વ્યંગકટાક્ષ સાંભળવા પડે છે. આનાથી હેયે કાંટા ભોંકાતા હોય એવું એ સાલે છે - કઠે છે. તેવી નારીના હૈયામાં પણ સાલ એટલે સડેલા ભાવોની વિચારણા રહ્યા કરે છે. તેણીને નિદ્રામાં સ્વપ્ના પણ તેવાજ પ્રકારના આવે છે. એક વખત ખોટા સંસ્કારો દઢ થઈ જતાં જીવને કુમતિ જાગવી સહેલી છે પછી તેનાજ પ્રવાહમાં જીવને અનાયાસે - અનિચ્છાએ પણ તણાવું પડે છે. એના કારણે સજ્જન લોક તરફથી તેને નિંદા-અપયશ વગેરે સહેવા પડે છે. શિષ્યલોકમાં જીવ પોતાની આબરૂ ગુમાવે છે. સુમતિ અને સમતા એ ચેતનનો સાચો પરિવાર હોવા છતાં આવા સમયે તેઓ કશુંજ કરી શકતા નથી તેથી તેઓને પણ ઘણું દુઃખ થાય છે પણ કુમતિ અને કુસંસ્કારોને વશ પડેલા જીવા આગળ તેમનું કશું ચાલતુ નથી.
બાઈરે પાડોશણ જુઓને લગારેક, ફોગટ ખાશે ગાળ; આનંદઘન પ્રભુ રંગે રમતા, ગોરે ગાલ ઝબૂકે જાલ વારો રે કોઈ૩.
કુમતિ દ્વારા પોતાના સ્વામીના બેહાલ થયેલા જોઈને સુમતિ પોતાની પાડોશમાં રહેતી બાઈઓને ગુસ્સો લાવી ગરમ મગજથી વાત કરે છે કે તમે બધા મારી વાત પર કાંઈક લક્ષ આપી જરાક અમારી સામે જુવો, અમારા બંને વચ્ચે તમને કોનો વાંક દેખાય છે તે કહો. નાની વહુ કુમતિને પર ઘર રમવાની
જ્ઞાનીની હાજરી માત્રથી એનો પૂટ થતો જાય અને ઉપાદાન શુદ્ધ થતું જાય.
