________________
આનંદઘન પદ - ૯૮
૩૦૧
કંદ ફુટીને વેલ બને તેને થડ-મૂળ-પાંદડા વગેરે બધુજ હોય છે પણ આ તુંબડાને કશુંજ નથી. તે તંબુરાને તાર પણ નથી, તેને જીભ પણ નથી, ગાનારાનું રૂપ - રેખા કે ચિત્ર કશું જ નથી છતાં તે તુંબડા અર્થાત્ તંબુરામાંથી સતત તુંહી તુંહીનો પરમ નાદ મોટે અવાજે મસ્તકમાં ગુંજી રહ્યો છે તે એમ બતાવે છે કે તું અને હું ગુરુ અને ચેલા રૂપે વિખુટા પડી ગયેલા તે બંને આજે ફરી એકરૂપ. બનીને ભેટ્યા છીએ તેથી હવે આપણે કોઈ પણ કયારે પણ છુટાપણું પાડી શકે તેમ નથી. પૂર્વના મહાપુરુષો જે માર્ગે ગયા તે માર્ગને અમે ગ્રહણ કર્યો - તેનો સાર બોધ ગ્રહણ કર્યો તેનું આ ફળ અમે પામ્યા છીએ. આ પદમાં આ રીતે પદસ્થ ધ્યાનનો મહિમા બતાવવામાં આવ્યો છે. જ્યારે આત્મા બહિરાત્મદશાને ટાળી અંતરાત્મપણું પામે છે અને તેમાં પણ ભાવાત્મક વિરતિ પરિણામ સ્પર્શે છે ત્યારે તે અંતરાત્મદશામાં ઘણા બધા વિકલ્પો શમી ગયા હોય છે અને તેથી નાભિકમળના મધ્યભાગમાંથી એક તુંહી તુંહી નો અનાહત નાદ નીકળે છે જે સહસ્ત્રાર અર્થાત્ બ્રહ્મરંધમાં જઈ લય પામે છે અને તેથી સાધકને ત્યાં અત્યંત શાંતરસ વેદન અનુભવાય છે. પદસ્થ ધ્યાનમાં કોઈ પણ એક પદ કે મંત્ર લઈને તેના અવલંબને આત્માનું ધ્યાન કરવામાં આવે છે. આ આલંબન ધર્મધ્યાન છે જેમાં વિશુદ્ધિ વધતાં તુંહી તુંહીનો નાદ પ્રગટે છે અને તે જયારે બ્રહ્મ રંધમાં જઈ સ્થિર થાય છે ત્યારે સાધક પરમ શાંતસુધારસ અનુભવે છે.
અર્થાત્ અહિંયા છઠ્ઠા સાતમા ગુણઠાણાના ઊંચા અધ્યવસાય સ્થાનોમાં વીતરાગતાનો અંશ વિશેષ રૂપે અનુભવાય છે, બહિરાત્મદશા રૂપ જીવના શિષ્ય ભાવનો અંત થાય છે અને ગુરુ અને શિષ્ય બંને અંતરાત્મા રૂપે અભેદપણે અનુભવય છે. આમાં ગાનાર પણ પોતેજ છે અને જેને ગાઈને એના જેવું થવું છે તે પણ સત્તારૂપે પોતેજ છે.
આવા થડ વગરના પાંદડાને, પાંદડા વગરના તુંબડાને અને વગર તુંબડે. • વગર જીભે ગુણગાન ચાલે અને ગાવાવાળાના રૂપને દેખ્યા વગર અનંત સંગીત ચાલે ત્યારે જીવનની ખરી મોજ મણાય. આવો જે તુંહી તુંહીનો નાદ અંતરમાં જે અનુભવે અને જમાવે તે ખરો જોગી છે અને તે મારો ગુર છે તેના
સંસારત્યાગ એટલે પરભાવથી વિરમવું અને સ્વભાવમાં રમવું.
