________________
૩૬૦
આનંદઘન પદ - ૧૦૯
એ ધ્યાનની ઉચ્ચતમ સ્થિતિ છે. જેમાં મન તદ્દન અક્રિય થઈ ગયું હોય છે કે જ્યાં માત્ર ચૈતન્યનું જ જાગરણ હોય છે.
પાંચ પ્રકારના મિથ્યાત્વ મોહનીય (૧) આભિગ્રહિક (૨) આભિનિવેશિક (૩) સાંશયિક (૪) અનાભોગિક (૫) અનાભિગૃહીક છે.
બાર પ્રકારે અવિરતિ છે. (૧) પાંચ ઈન્દ્રિય અને છઠ્ઠ મન તેના અનુકૂળ વિષયમાં રાગ અને પ્રતિકુળ વિષયમાં છેષ તે છ પ્રકાર તેમજ ષકાય જીવોના ઉપમદનમાં પ્રવર્તવું તે છ પ્રકાર, એમ બંને મળી ૧૨ પ્રકાર અવિરતિના છે. - પાંચ (૫) અવ્રતના પરિણામ + અનંતાનુબંધી વિગેરે સોળ (૧૧) કષાય + નવ (૯) નો કપાય + મિત્ર મોહનીય અને સમ્યકત્વ મોહનીય + પાંચ (૫) પ્રકારના પ્રમાદ ૧) વિષય ૨) કષાય ૩) નિદ્રા ૪) વિકથા ૫) મધ. મન-વચન-કાયાના ત્રણ (૩) યોગ મળી જે કુલ સત્તાવન છે તે તત્ત્વોને આત્મા ઘરમાંથી બહાર કાઢવાના છે. તેમજ પાંચ ઈન્દ્રિયના મળીને જે કુલ ત્રેવીસ વિષયો થાય તેને પણ કાઢવાના છે. જે માટે સંવરના સત્તાવન ભેદોનું સેવન કરવાનું છે તે આ પ્રમાણે છે :
પાંચ સમિતિ + ત્રણ ગુપ્તિ + બાવીસ પરિષહ + દશ યતિધર્મ + બાર ભાવના + પાંચ ચારિત્ર = પ૭ સંવરના પ્રકારને સેવવા દ્વારા આત્મઘરમાં પેઠેલા મિથ્યાત્વ - અવિરતિ - કષાય - પ્રમાદ્યોગ વગેરેને કાઢવાના છે જે નીકળતા અંદરથી આત્માનો અનુભવ પ્રગટે છે અને ઉત્કૃષ્ટ કોટિનું પુન્યાનુબંધી પુન્ય બંધાય છે.
પાંચ ઈન્દ્રિયોના ત્રેવીસ વિષયોમાં રાતિદિ ભટકતુ જે મન છે તેને સત્તાવાહી સ્વરે હુકમ કરો કે આ ઘરને છોડીને હવે તમે અહીંથી ભાગો. દેહ પર મનનો અનાદિનો રાગ હોવાથી તે જલ્દીથી ઘર ન છોડતાં અહિંતહિં લપાશે - છુપાશે કે સંતાકૂકડીની રમત રમશે. આ મનની દોડધામ શાંત થયા પછી અનાદિની બંધ પડેલી અનુભવની આંખ એટલે દૃષ્ટિ ખુલશે. અંદરના ગુપ્ત રહસ્યો સાધનાના બળે ખુલતા જશે.
ભુલાવે છે તે જ ભવિતવ્યતા છે !
