________________
આનંદઘન પદ - ૭૨
૧૩૧
અને ગોરખનાથ કે જે બંને ગુરુ શિષ્ય હતા તેઓ “ચેત મછંદર ગોરખ આયા” (‘ચત્ મછંદર ગોરખ આયા’ માટે પરિશિષ્ટ વિભાગ ૧ જુવો) આ પદ દ્વારા પોતાના આત્માને સતત જાગૃત રાખતા હતા.
અન્ય દર્શનકારોએ જે ચાર આશ્રમની સ્થાપના કરી તે બધાંય આત્માને માટે આશ્રમ એટલે આશ્રય સ્થાનો છે. વિસામાના સ્થાનો છે પણ તેમાં કયાંયા આત્મા શોધ્યો જડે તેવો નથી. તે તો અનુભવથી પરખાય તેવી વસ્તુ છે તેથી જે જયાં ત્યાં ઢંઢવા લાયક કે ગમે તેની પાસે કથા વાર્તા કરવાની વસ્તુ નથી કે તે ઢોલ પીટવાથી પણ હાથ ચડે તેમ નથી.
સમતા પોતાની કથા વાર્તા - કહાની શ્રદ્ધા આગળ કહી રહી છે કે ચારે આશ્રમો ભોગી અને અભોગીનું અંતર પાડનારા છે. ગૃહસ્થાશ્રમમાં આત્મા ભોગી બને છે. બાકીના ત્રણ આશ્રમમાં આત્મા અભોગી હોય છે. અનાદિની રીત પ્રમાણે જીવાત્મા કર્તા ભોક્તા બની વિભાવિક કર્મો આચરતો આવ્યો છે અને તેથી તેની સાથે મેં પણ અભોગી ભાવમાં - બ્રહ્મચર્યાશ્રમ, વાન પ્રસ્થાશ્રમ, સંન્યાસાશ્રમમાં દિવસો વિતાવ્યા. આ રાયણી વિહાણી એટલે અજ્ઞાનના અંધકાર સમાન રાત્રિમાં કે જ્યાં દહાડા થતા - ઘનઘોર અંધકાર છે તેવી નિગોદમાં પ્રકાશના દહાડા મારા માટે સ્થગિત થઈ ગયેલા એટલે થીજી ગયેલા. જ્યાં લગભગ પૂરેપૂરો જ્ઞાન પ્રકાશ આવરાઈ ગયેલો એવા સ્થળમાં મેં અનંત યુગ વિતાવ્યા પણ અજહુન આવે મોહિ છેહા દીતા - મને છેહ દેનાર હજી સુધી પોતાના ઘરમાં કેમ આવતો નથી અર્થાત્ હજુ પણ ગુણશ્રેણિએ ચડવાની પાત્રતા મારા સ્વામીમાં કેમ આવતી નથી ? એની ચિંતા સમતાને રાત દિવસ રહ્યા કરે છે. સાધક આત્માને ભવદુઃખમાંથી જલદી છુટવાની ઝંખના પ્રબળ હોવાથી દિવસ રાત વીતાવવા તેને અત્યંત આકરા લાગે છે.
અહિંયા આનંદઘનજી મહારાજ સમતાને સ્થાન આપી રહ્યા છે અને તેણીના રીતભાતની પ્રશંસા કરી રહ્યા છે (પણ ભોગી નર વિણ સબ યુગ રીતા - અજહુ ન આવે મોહિ છેહા દીતા) - મમતાના ભોગી નર પુરુષ સાથે માતા પિતાએ અને મારા કુટુંબી વડિલોએ પરખ કર્યા વિના અણ સમજણમાં
ઉપયોગ જો ઉપયોગને જોતાં શીખે તો બાહ્ય અવ્યંતર પર બધુંય અલોપ થઈ જાય એમ છે.
