________________
આનંદઘન પદ - ૭૭
૧૫૯
તીવ્ર ઈચ્છા થાય તો પ્રભુ નામની રટણાથી બહુ લાભ થાય છે. એકાગ્રતાથી એકતાનતા થાય છે, નકામો કચરો નીકળે છે નવો કચરો આવતો અટકે છે. વાલ્મિકી બ્રાહ્મણ હતો પણ જરા કુસંગે ચડી લુંટારો બન્યો હતો અને અનેક પ્રકારની લુંટફાટ તથા હત્યાઓ કરી હતી. તેને સંત મળ્યા, રામ નામનો મહિમા સમજાવ્યો તો એ કહે છે કે મારો ધંધોજ મારફાડ કરવાનો છે માટે મને રામ નહિ ફાવે. સંત કહે ભલે રામ ન ફાવે તો મારા તો ફાવશે ને ? તેને હા પાડી. મરા-મરાની એકતાનતા થતાં તેમાંથી રામ-રામ નો અજપાજાપ થવા માંડ્યો, જે અંતે વાલ્મિકી ઋષિ બની રામાયણનો કર્તા બન્યો. આ ઘટનામાંથી સાર કાઢવો હોય તો એ નીકળી શકે કે વર્તમાનની ઊલટી ક્રિયાને સુલટી કરી ‘કુ'માંથી ‘સુ બની સ્વયં સ્વમમ્ (સમય) રૂપે એટલે પરમ આત્મા એવા પરમાત્માએ પરિણમવું જોઈએ. અથવા તો જો ધર્મ સમજાતો નથી, રૂચતો નથી તો પછી અધર્મ શું છે તે તો સમજાય છે ને ? તે જે અધર્મ સમજાયો છે તે અધર્મને દેશવટો આપો એ જ ધર્મ બની જશે. અધર્મને કાઢવો તે જ ધર્મને આદરવો છે. જેને પ્રભુના નામની ધૂન લાગે છે તેને બીજી વાત ગમતી નથી. સુદર્શનનો પૂર્વભવ ઢોરો ચરાવનાર નોકરનો, જંગલમાં મહાત્માના દર્શન, કડકડતી શિયાળાની ઠંડીમાં પણ મહાત્મા ખુલ્લા શરીરે, બીજા દિવસે પણ તે જ સ્થિતિમાં, મહાત્મા ધ્યાન પૂર્ણ થતાં “નમો અરિહંતાણં !' બોલી આકાશગામિની લબ્ધિથી આકાશમાં ઉડી ગયા અને તે અનાયાસે કાને પડી ગયેલ શબ્દો “નમો અરિહંતાણ’ની લય લાગી તા તેમાંથી બીજા ભવે સુદર્શન શેઠ બની નમસ્કાર મંત્રના પ્રખર આરાધક થઈ મોક્ષે ગયા.
પ્રભુનું નામ બાહ્યથી લગાતાર સ્ટાતુ હોય ત્યારે તેને ધૂન કહેવાય છે અને જયારે જાપ વગર પણ અંદરમાં અજપાજપ ચાલે છે ત્યારે તેને લય કહેવાય છે. લયમાં આત્મ નિમજ્જનતા હોય છે, લયમાં તન્મયતા હોય છે. કેટલીકવાર ધૂન અને લય બન્ને સાથે પણ હોય છે તો ધૂનમાંથી પણ લયમાં પ્રવેશ શકયા બનતો હોય છે. '
મનુષ્યનો મોટામાં મોટો દોષ એ છે કે એ પોતાને નિર્દોષ સમજે છે !
