________________
૧૪૨
આનંદઘન પદ - જ
સિદ્ધ કરવા કુયુકિત - કુબુદ્ધિનો સહારો લીધો પછી તેનાથી છુટવુ મુશ્કેલ બને છે. માટે યોગીરાજ કહે છે કે આ કુબુદ્ધિ બાઈ કોણ છે ? કઈ જાતની છે ? તે બરાબર ઓળખો.
રેખા છેદે વાઢિ તામ - પઢીય મીઠી સુગુણ ધામ૪.
આબરૂની મર્યાદા રેખા ઓળંગતા તેને લાજ - શર્મ કે સંકોચ થતો નથી. સામે તને જ છેહ આપશે, એજ વખતે તરતજ કડવાશ ઊભી કરશે. બહારથી તે મીઠા બોલી - હસમુખી દેખાય છે અને જાણે સગુણોનું ધામ હોય તેવી દેખાય છે પણ તેને બરાબર ઓળખી લેવાની જરૂર છે.
તે આગે અધિકેરી તાહી - આનંદઘન અધિકેરી ચાહી...૫.
કુબદ્ધિ ભલેને બધા પર આગળ આવીને પોતાનો અધિકાર ચલાવે તેમાં ડાહ્યા માણસે વચ્ચે માથું ન મારવું. કારણ બધા મનુષ્યોના સ્વભાવ જુદા જુદા હોય છે અને તેથી તેમાં સમાનતાનું નામ નિશાન હોતુ નથી. આપણા સુધાર્યા કોઈ સુધરે તેમ નથી. વ્યક્તિને સુધરવું કે બગડવું તેનો આધાર વ્યક્તિ પોતેજ છે. એનો આધાર તમે નથી માટે અધિકાર વિના બીજાને સુધારવાના કાર્યમાં પડવું એ કુબુદ્ધિનોજ વિલાસ છે. જાતને સુધારવી એ જગતને સુધારવા બરોબર છે. “સ્વમાં સ્વાધીન છીએ પણ પરમાં પરાધીન છીએ” એ સિદ્ધાંતને અનુરૂપ વર્તા.
પોતાના આનંદઘન સ્વરૂપમાં રહેવું તેમાં જ પોતાનો અધિકાર છે, તેવું જાણનારા પરને સુધારવાની વ્યર્થ ચિંતામાં પડતા નથી. કુવામાં પાણી હશે તો. હવાડામાં આવવાનું જ છે. પાણી વિનાના અવાવરા કુવામાંથી સુગંધ ને બદલે દુર્ગધજ નીકળે છે. સંસારનો ત્યાગ કરવો એટલે પરભાવમાંથી વિરમવું અને સ્વભાવમાં ઠરવું. સાસરે જવું એટલે પિયરને છોડવું અને પિયરને ભૂલવું અર્થાત્ સ્વને પામવું - સ્વમાં સરવું અને પાને - પિયર છોડવું. પોતાના પદાધિકારમાં વિચરવું તેના ઉપર ઉપયોગને વિશેષ કેન્દ્રિત કરવો તેવો ભાર આ પદમાં આપવામાં આવ્યો છે.
બીજાને ઉપયોગી બનવાથી યોગી બનવાના શ્રીગણેશ મંડાય છે.
