Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३सू.२५ तिर्यग्योनिस्वरूपनिरूपणम् ३८७ यंग्योनिका, अत्र पृथिवीकायिकादिवत् सूक्ष्मवादरभेदो न भवति, द्वीन्द्रियादिनां सर्वेषामपि नियमतो बादरनामकर्मोदयस्यैव सद्भावेन सूक्ष्मत्वाभावेन नियमतो बादरत्वादेवेति । 'से तं बेइंदिय तिरिक्खजोणिया' ते एते द्वीन्द्रियतिर्यग्योतिका भेदेन निरूपिता इति । 'एवं जाय चउरिदिया' एवं यावत चतुरिन्द्रियाः, एवं द्वीन्द्रियतिर्यग्योतिका इव त्रीन्द्रियतिर्यग्योतिका श्चतुरिन्द्रियतिर्यग्योतिकाश्च पर्याप्तकापर्याप्तभेदेन द्वि द्वि प्रकारका ज्ञातव्याः, तथाहि-अथ के ते त्रीन्द्रियति - येग्योतिकाः ? त्रीन्द्रियतिर्यग्योतिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-पर्याप्ततीन्द्रियतिर्यग्योतिकाश्चापर्याप्तक त्रीन्द्रियतिर्यग्योतिकाश्च. ते एते त्रीन्द्रियतिर्यग्योतिका भेदेन निरूपिताः । अथ के ते चतुरिन्द्रियतिर्यग्योतिका : ? चतुरिन्द्रिय तिर्यग्यो. निका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पर्याप्तचतुरिन्द्रियतिर्यग्योनिकाच अपर्याप्तकचत. रिन्द्रियतिर्यग्योतिकाश्च ते एते चतुरिन्द्रियतिर्यग्योतिका भेदेन निरूपिता इति ।। पृथिव्यादिको में सूक्ष्म बादर भेद कहे है, वैसा भेद यहां नहीं होता है क्योकि द्वीन्द्रियादि जीवों के सूक्ष्म नामकर्म का उदय नहीं होता है यहां तो बादर नामकर्म का ही उदय रहता है । 'से त्तं बेइंदियति' इस प्रकार से पर्याप्त एवं अपर्याप्त भेदों द्वारा द्वीन्द्रिय तिर्यग्योनिकों के सम्बन्ध में प्रतिपादन करके सूत्रकार 'एवं जाव चरिदिया' इस सूत्र द्वारा यह समझाते हैं कि तेइन्द्रिय और चौइन्द्रिय जीवों के भी पर्याप्त
और अपर्याप्त ऐसे ये दो ही भेद होते हैं-इस तरह पर्याप्त तेइन्द्रिय तियग्योनिक और अपर्याप्त तेइन्द्रिय तियग्योनिक, पर्याप्त चौइन्द्रिय तिर्यग्योनिक और अपर्याप्त चौइन्द्रिय तिर्यग्योनिक इस प्रकार के भेदों वाले तेइन्द्रिय तिर्यग्योनिक और चौइन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीव प्रकट किये गये हैं। વિગેરેમાં સૂક્ષમ અને બાદર એમ બે પ્રકારના ભેદ બતાવવામાં આવેલા છે. એ પ્રમાણેના ભેદે અહિયાં થતા નથી. કેમકે બે ઈદ્રિય વિગેરે જેને સૂમ નામ કર્મને ઉદય હોતો નથી. અહિયાં તે બાદર નામ કમજ ઉદય રહે छ. 'से तबेइंदिय ति.' मा प्रमाणे पर्यात अन अर्यातना यादीन्द्रय तियानिन। संघमा ४थन ४शने व सूत्रा२ 'एवं जाव चउरिदिया' मा સૂત્રદ્વાર એ સમજાવે છે કે ત્રણ ઈદ્રિવાળા છે અને ચાર ઈદ્રિવાળા જીને પણ પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત એ પ્રમાણેના બે જ ભેદે હોય છે. આ રીતે પર્યાપ્ત ત્રણ ઈદ્રિયવાળા તિર્યનિક અને અપર્યાપક ત્રણ ઈદ્રિવાળા તિર્યનિક પર્યાપ્તક ચાર ઈદ્ધિવાળા તિર્યનિક અને અપર્યાપ્તક ચાર ઈદિવાળા તિર્યગેનિક આ પ્રમાણેના ભેદેવાળા ત્રણ ઈદ્રિયવાળાતિર્યનિક અને ચાર ઈદ્વિવાળા તિર્યનિક જીવેનું કથન કરવામાં આવ્યું છે.
જીવાભિગમસૂત્ર
