Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 09 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवतीसूत्रे रूपा वा उच्यते ? ' गोयमा ! जीवाचेव, अजीवाचेव' हे गौतम ! जीवाचैव, अजीवाचैत्र, जीवा जीवरूया प्राची, अजोवरूपा च, तत्र जीवा एकेन्द्रियादयः, अजीवास्तु धर्मास्तिकायादयः, तथा च प्राच्यां दिशि जीवाः, अनीवाश्च सन्तीति भावः गौतमः पृच्छति- किमियं भंते ! पडीणत्ति पवुच्चई ? ' हे भदन्त ! किमियं प्रतीची पश्चिमा दिशइति प्रोच्यते ? किं जीवरूपा, अनीवरूपा वा उच्यते इति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा ! एवं चेत्र एवं दाहिणा, एवं उदीणा, एवं उड़ा, एवं अहोवि' हे गौतम ! प्रतीची दिशा एवमेव माचीवदेव, जीवरूपा, अजीव रूपाच, तत्र जीवाः एकेन्द्रियादयः, अनीवास्तु धर्मास्तिकायादयः प्रतीच्यां दिशि पूर्व दिशा जीवरूा कही गई है ? या अजीव रूप कही गई है ? इसके उत्तरमें प्रभुने कहा-' गोयमा' हे गौतम ! 'जीवा चेव अजीवा चेव' पूर्व दिशा जीवरूप भी कही गई है और अजीव रूप भी कही गई है। " जीव अजीव रूप कही गई है " इसका तात्पर्य ऐसा है कि प्राची दिशामें एकेन्द्रियादिक जीव और पुद्गलास्तिकायादिक अजीव रहे हुए हैं । इसलिये उनके रहने के कारण वह जीव रूप भी और अजीव रूप कही गई है। अब गौतम प्रभुसे ऐसा पूछते हैं-'किमियं भंते ! पडी
त्ति पच्चई ' हे भदन्त ! पश्चिम दिशा जीवरूप है या अजीव है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं ' गोयमा ' हे गौतम ! ' एवं चेव' "एवं दाहिणा एवं उदी गा, एवं उड़ा, एवं अहो वि' प्रतीची-पश्चिम दिशापूर्व दिशाकी तरहही जीवरूप भी है और अजीव रूप भी है। यहां
महावीर प्रभुना उत्त२-" गोयमा !” गौतम ! “जीवा चेव अजीवा चेव" पूरी लिशाने ७१ ३५ ५ ४ी छे भने ५७१३५ ५५ डी. छ.
પૂર્વ દિશાને જીવઅજીવરૂપ કહેવાનું કારણ એ છે કે તેમાં એકેદ્રિયાદિક જીવ અને પુદ્ગલાસ્તિકાયાદિક અજીવ રહેલાં હોવાથી તેને જીવરૂપ પણ કહી છે અને અજીવરૂપ પણ કહી છે.
गौतम स्वाभाना प्रश्न-"किमियं भंते ! पाईणत्ति पवुच्चइ ? " भगवन् ! પશ્ચિમ દિશા જીવ રૂપ છે, કે અજીવરૂપ છે?
महावीर प्रमुन। उत्त२-" एवं चेव, एवं दाहिणा, एवं उदीणा, एवं उड्डा, एवं अहो वि" प्रतीयो हि (पश्चिम हिश!) ५९] पूशानी भ७१३५ પણ છે અને અવરૂપ પણ છે. કારણ કે ત્યાં એકેન્દ્રિય વગેરે છે અને પુદ્ગલાસ્તિકાય વગેરે અજીવ રહેલાં છે. એ જ પ્રમાણે દક્ષિણ દિશા, ઉત્તરદિશા, ઊર્વ દિશા અને અદિશા પણ જીવરૂપ અને અજવરૂપ છે એમ સમજવું.
तम स्वाभीनी प्रश्न--" कइणं भंते ! दिसाओ पण्णत्ताओ ?"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૯