Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

Author(s): Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas

Page 429

| 'यथे त्ययमदाहरणोपन्यासार्थः, 'मन्धादन' इति मेषः नामशब्दः सम्भावनायर्या यथा मेषः तिमितम् अनालोडयनुदकं || ३.उपसशीलाहा- पिबत्यात्मानं प्रीणयति, न च तथाऽन्येपी किश्शनोपघात विधत्ते, एवमत्रापि स्त्रीसम्बन्धे न काचिदन्यस्य पीडा आत्मनश्च प्री- गोध्य. पाया- णनम्, अतः कुतस्तत्र दोपः स्यादिति ॥११॥ असिनेवानुपघातार्थे दृष्टान्तबहुसख्यापनार्थ रष्टान्तान्तरमाह-'यथा' येन प्रका-18| उद्देशः ४ सियुत
रेण विहायसा गच्छतीति विहंगमा-पक्षिणी 'पिंगेति कपिञ्जला साऽऽकाश एव वर्तमानाः 'तिमितं निभृतमुदकमापिबति,
एवमत्रापि दर्भप्रदानपूर्विकया क्रियया अरक्तद्विष्टस्य पुत्राधर्थ स्त्रीसम्बन्धं कुर्वतोऽपि कपिञ्जलाया इव न तस्य दोष इति, साम्प्रतमे-1 ॥९८॥
४॥ तेषां गण्डपीडनतुल्यं स्त्रीपरिभोग मन्यमानानां तथैडकोदकपानसदृशं परपीडाऽनुत्पादकलेन परात्मनोश्च सुखोत्पादकखेन किल18 | मैथुनं जायत इत्यध्यवसायिनां तथा कपिञ्जलोदकपानं यथा तडागोदकासंस्पर्शेन किल भवत्येवमरक्तद्विष्टतया दर्भाधुत्तारणात् ।। स्त्रीगात्रासंस्पर्शन पुत्रार्थ न कामार्थ ऋतुकालाभिगामितया शास्त्रोक्तविधानेन मैथुनेपि न दोषानुपदः, तथा चोचुस्ते--"धर्मार्थ पुत्रकामस्स, खदारेष्वधिकारिणः । ऋतुकाले विधानेन, दोपस्तत्र न विद्यते ॥१॥" इति, एवमुदासीनखेन व्यवस्थिताना दृष्टान्ते. नैव नियुक्तिकारो गाथात्रयेणोत्तरदानायाहजह णाम मंडलग्गेण सिरं छेत्तू ण कस्सइ मणुस्सो । अच्छेन पराहुत्तो किं नाम ततो ण धिप्पेला ॥५॥
||९८॥ जह वा विसगंडूसं कोई घेत्तूण नाम तुहिको । अपणेण अदीसंतो किं नाम ततो न व मरेजा! ॥५४॥ जह नाम सिरिघराओ कोहरयणाणि णाम घेत्तूणं । अच्छेज्ज पराहुत्तो किं णाम ततो न घेप्पेज्जा ? ॥५५॥ यथा [ग्रन्थानम् ३००.] नाम कश्चिन्मण्डलाण कस्यचिच्छिरश्छित्त्वा पराअखस्तिष्ठेत् , किमेतावतोदासीनभावावलम्बनेन 'न गृह्येत' नापराधी भवेत् । तथा यथा कश्चिद्विपगण्डूषं 'गृहीखा' पीला नाम तूष्णीभाव भजेदन्येन चादृश्यमानोऽसौ कि ॥ नाम 'ततः' असावन्यादर्शनात् न म्रियेत? । तथा-यथा कश्चित् श्रीगृहाद्-भाण्डागाराद्रत्नानि महा_णि गृहीखा परामुखस्तिष्ठेत् ,
किमेतावताऽसौ न गृहोतेति । अत्र च यथा-कश्चित् शठतया अज्ञतया वा शिरश्छेद विपगण्डूपरत्नापहाराख्ये सत्यपि दोपत्रये | & माध्यस्थ्यमवलम्बेत, न च तस्य तदवलम्बनेऽपि निर्दोषतेति, एवमत्राप्यवश्यंभाविरागकार्ये मैथुने सर्वदोपास्पदे संसारवर्द्धके ।
कुतो निर्दोषतेति, तथा चोक्तम्-"प्राणिनां बाधकं चैतच्छास्त्रे गीतं महर्षिभिः । नलिकातप्तकणकप्रवेशज्ञाततस्तथा ॥१॥ मूलं | चैतदधर्मस्य, भवभावप्रवर्धनम् । तस्माद्विषामवच्याज्यमिदं पापमनिच्छता ॥२॥" इति नियुक्तिगाथात्रयतात्पर्यार्थः ।। ।। साम्प्रतं
सूत्रकार उपसंहारव्याजेन गण्डपीडनादिदृष्टान्तवादिना दोषोद्विभावयिषयाह-'ए' मिति गण्डपीडनादिदृष्टान्तबलेन निर्दोष | | मैथुनमिति मन्यमाना 'एके' स्त्रीपरीषहपराजिताः सदनुष्ठानापार्श्वे तिष्ठन्तीति पार्श्वस्था नाथवादिकमण्डलचारिणः, तुशब्दात् | खयूथ्या वा, तथा मिथ्या-विपरीता तत्वाग्राहिणी दृष्टि:-दर्शनं येषां ते तथा, आरात्-दूरे याता-गताः सर्वहेयधर्मेभ्य इत्यार्याः न आर्या अनार्याः धर्मविरुद्धानुष्ठानात् , त एवंविधा 'अध्युपपन्ना' गृभव इच्छामदनरूपेषु कामेषु कामैर्वा करणभूतैः । सावधानुष्ठानेबिति, अत्र लौकिक दृष्टान्तमाह-यथा वा 'पूतना' डाकिनी 'तरुणके' स्तनन्धयेऽध्युपपना, एवं तेऽप्यनार्याः
कामेष्विति, यदिवा 'पूयण'त्ति गडरिका आत्मीयेऽपत्येऽध्युपपना, एवं तेऽपीति, कथानकं चात्र-यथा किल सर्वपशूनामपसूत्रकृताङ्गं त्यानि निरुदके कूपेऽपत्यस्नेहपरीक्षार्थ क्षिप्तानि, तत्र चापरा मातरः स्वकीयस्तनन्धयशब्दाकर्णनेऽपि कूपतटस्था रुदन्त्यस्तिष्ठन्ति, R ३.उपसशीलाङ्का
उरभ्री खपत्यातिनेहेनान्धा अपायमनपेक्ष्य तत्रैवात्मानं क्षिप्तवतीत्यतोऽपरपशुभ्यः स्वापत्येऽध्युपपन्नेति, एवं तेऽपि ॥१३॥ का- गोध्य० चार्यांयमाभिष्वङ्गिणां दोपमाविष्कुर्वन्नाह
उद्देशः ४ त्तियुत
अणागयमपस्संता, पञ्चुप्पन्नगवेसगा। ते पच्छा परितप्पंति, खीणे आउंमि जोवणे ॥ १४ ॥ ॥ ९९॥
जेहिं काले परिकंतं, न पच्छा परितप्पए। ते धीरा बंधणुम्मुक्का, नावखंति जीविअं॥१५॥ 'अनागतम् एष्यत्कामानिवृत्तानां नरकादियातनास्थानेषु महत दुःखम् 'अपश्यन्तः' अपर्यालोचयन्तः, तथा 'प्रत्युत्पन्नं' वर्तमानमेव वैषयिकं सुखाभासम् 'अन्वेषयन्तो मृगयमाणा नानाविधैरुपायैर्भोगान्प्रार्थयन्तः ते पश्चात् क्षीणे स्वायुपि जातसंवेगा यौवने वाऽपगते 'परितप्यन्ते' शोचन्ते पश्चात्तापं विदधति, उक्तं च-"हतं मुष्टिभिराकाशं, तुषाणां कण्डनं कृतम् । यन्मया प्राप्य मानुष्यं, सदर्थे नादरः कृतः ॥१॥" तथा-"विहवावलेवनडिएहिं जाई कीरंति जोवणमएणं । वयपरिणामे सरियाई ताई हिअए खुडुकति ॥१॥" ॥ १४ ॥ ये तूत्तमसच्चतया अनागतमेव तपश्चरणादावुद्यमं विदधति न ते पश्चाच्छोचन्तीति दर्शयितुमाह-'यः' आत्महितकर्तृभिः 'काले धर्मार्जनावसरे 'पराक्रान्तम्' इन्द्रियकषायपराजयायोद्यमो विहितो न ते 'पश्चात्' मरणकाले वृद्धावस्थायां वा 'परितप्यन्ते' न शोकाकुला भवन्ति, एकवचननिर्देशस्तु सौत्रश्च्छान्दसखादिति, १ विभवावलेपनटितर्यानि न क्रियन्ते यौवनमदेन । वयःपरिणामे स्मृतानि तानि हृदयं ब्यथन्ते ॥१॥
అమితం