Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

Author(s): Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas

Page 491

128
ध्यध्ययन
चियुर्त
त्या प्राण्युपमर्दपया शब्दादिषु विनीया असजमानः
मूत्रकृता 18| उपादत्ते, 'स' एवम्भूत उपात्तवैरः कृतकर्मोपचय 'इतः' असात्स्थानात् 'च्युतो' जन्मान्तरं गतः सन् दुःखयतीति दुःखं-नरकादि-18
१० समाशीलासा- यातनास्थानमर्थतः-परमार्थतो दुर्ग-विषमं दुरुत्तरमुपैति, यत एवं तत्तस्मात् 'मेधावी' विवेकी मर्यादावान् वा सम्पूर्णसमाधिगुणं । चाीय- जानानो 'धर्म' श्रुतचारित्राख्यं 'समीक्ष्य' आलोच्याङ्गीकृत्य 'मुनिः' साधुः 'सर्वतः सबाह्याभ्यन्तरात्सङ्गात् 'विप्रमुक्त
अपगतः संयमानुष्ठानं मुक्तिगमनैकहेतुभूतं 'चरेद्' अनुतिष्ठेत् , स्यारम्भादितङ्गाद्विप्रमुक्तोऽनिश्रितभावेन विहरेदितियावत् ।।९॥ ॥१९॥
किश्चान्यत्-आगच्छतीत्यायो-द्रव्यादेर्लाभस्तन्निमित्तापादितोऽष्टप्रकारकर्मलाभो वा तम् 'इह' असिन् संसारे 'असंयमजीविता-1 थी भोगप्रधानजीवितार्थीत्यर्थः, यदिवा-आजीविकामयात् द्रव्यसञ्चयं न कुर्यात् , पाठान्तरं वा छन्दणं कुजा इत्यादि, छन्दः-प्रार्थनाभिलाष इन्द्रियाणां स्खविषयामिलापोवा तत् न कुर्यात् , तथा 'असजमानः सङ्गमकुर्वन् गृहपुत्रकलत्रादिषु परिव्रजेत्' उयुक्त-18 विहारी भवेत् तथा 'गृद्धिंगार्य विषयेषु शब्दादिषु 'विनीय' अपनीय 'निशम्य' अवगम्य पूर्वोत्तरेण पर्यालोच्य भाषको भवेत् , तदेव दर्शति-हिंसया-पाण्युपमर्दरूपया अन्विता-युक्तां कथां न कुर्यात्, न तत् ब्रूयात् यत्परात्मनो उभयोवो बाधकं वच इति मावा, तयथा-अभीत पिवत खादत मोदत हव छिन्त प्रहरत पचतेत्यादिकां पापोपादानभूतां न कुर्यादिति ॥१०॥ अपिचसाधूनाधाय कृतमाधाकृतमौदेशिकमाधाकर्मेत्यर्थः, तदेवम्भूतमाहारजात निश्चयेनैव 'न कामयेत्' नाभिलषेत् तथाविधाहारादिक च 'निकामयतः निश्चयेनामिलषतः पार्श्वस्थादींस्तत्सम्पर्कदानप्रतिग्रहसंवाससम्भाषणादिभिः न संस्थापयेत्-नोपहयेत् तैर्वा सार्ध संस्तवं न कृर्यादिति, किन-'उरालंति औदारिकं शरीरं विकृष्टतपसा कर्मनिर्जरामनुप्रेक्षमाणो 'धुनीयात् कृशं कुर्यात् , यदिवा 'उरालंति बहुजन्मान्तरसश्चितं कर्म तदुदारं-मोक्षमनुप्रेक्षमाणो 'धुनीयादू' अपनयेत्, तसिंश्च तपसा धूयमाने कृत्री
भवति शरीरके कदाचित् शोकः स्यात् तं त्यक्सा याचितोपकरणवदनुप्रेक्षमाणः शरीरकं धुनीयादिति सम्बन्धः॥११॥ किश्चा-11 या पेक्षतेत्याह-एकसम्-असहायखमभिप्रार्थयेद-एकखाध्यवसायी स्यात्, तथाहि-जन्मजरामरणरोगशोकाकुले संसारे स्वकृतकर्मणा || विलुप्यमानानामसुमतां न कश्चित्राणसमर्थः सहायः स्यात् , तथा चोक्तम्-"एगो मे सासओ अप्पा, णाणदंसणसंजुओ । सेसा M मे बाहिरा भावा, सवे संयोगलक्खणा ॥१॥" इत्यादिकामेकखभावना मावयेत्, एबमनयैकसभावनया प्रकर्षण मोक्षः प्रमोक्षो-11 विप्रमुक्तसङ्गता, न 'मृषा' अलीकमेतद्भवतीत्येवं पश्य, एष एवैकखभावनाभिप्रायः प्रमोक्षो वर्तते, अमृषारूपः-सत्यवायमेव । तथा 'वरोऽपि' प्रधानोऽप्ययमेव भावसमाधिर्वा, यदिवा यः 'तपखी' तपोनिष्टप्तदेहोऽक्रोधनः, उपलक्षणार्थवादस्यामानो | | निर्मायो निर्लोभः सत्यरतश्च एष एव प्रमोक्ष 'अमृषा' सत्यो 'वर' प्रधानश्च वर्तत इति ।। १२ । किश्चान्यत्
इत्थीसु या आरय मेहुणाओ, परिग्गहं चे अकुबमाणे । उच्चावएसु विसएसु ताई, निस्संसयं भिक्खु समाहिपत्ते ॥ १३ ॥ अरइं रई च अभिभूय भिक्खू , तणाइफासं तह सीयफासं। उण्हं च दंसं चाहियासएज्जा, सुभि व दुभि व तितिक्खएजा ॥ १४ ॥ गुत्तो वईए य समाहिपत्तो, लेसं समाहङ परिवएज्जा । गिहं न छाए णवि छायएज्जा, संमिस्सभावं पयहे
१ एको मे शाश्वत आत्मा ज्ञानदर्शनसंयुतः शेषा मे बाधा भावाः सर्वे संयोगलक्षणाः ॥१॥ पत्रकताङ्गं पयासु ॥ १५ ॥ जे केइ लोगंमि उ अकिरियआया, अन्नेण पुट्टा धुयमादिसति । आरंभसत्ता पीला
१० समाचाीयहगढिता य लोए, धम्म ण जाणति विमुक्खहेडं ॥ १६ ॥
ध्यम्पयनं. दिग्यमानुषतिर्यग्ररूपासु त्रिविधाखपिस्त्रीषु विषयभूतासु यत् 'मैथुनम् अनमतसादा-समन्तामरत:-अरतो निवत्त इत्यर्थः, तुशब्दात्प्राणातिपातादिनिवत्तथ, तथा परि-समन्ताद्यते इति परिग्रहो धनधान्यद्विपदचतुष्पदादिसंग्रहः तथा आत्माऽऽत्मीयम-18| हस्तं चैवाकुर्वाणः सत्रुच्चावचेषु-नानारूपेषु विषयेषु यदिवोचा-उत्कृष्टा अवचा-जघन्यास्तेष्वरक्तद्विष्टः 'प्रायी' अपरेषां च त्राणभूतो विशिष्टोपदेशदानतो 'निःसंशयं निश्चयेन परमार्थतो 'भिक्षुः साधुरेवम्भूतो मूलोचरगुणसमन्वितो भावसमाधि प्राप्तो भवति, नापरः कचिदिति, उच्चावचेषु वा विषयेषु भावसमाधि प्राप्तो भिक्षुर्न संश्रयं याति नानारूपान् विषयान् न संश्रयतीत्यर्थः ॥१३॥ विषयाननाश्रयन् कथं भावसमाधिमाप्नुयादित्याह-स भावमिक्षुः परमार्थदर्शी शरीरादौ निःस्पृहो मोक्षगमनैकप्रवणश्च या संयमेडरतिरसंयमे च रतिर्वा ताममिभूय एतदधिसहेत, तद्यथा-निष्किचनतया तृणादिकान् स्पर्शानादिग्रहणानिम्नोत्रतभूप्रदेशस्पर्शाश्च सम्पपधिसहेत, तथा शीतोष्णदंशमशकक्षुत्पिपासादिकान् परीषहानक्षोभ्यतया निर्जरार्थम् 'अध्यासयेत्' अधिसहेत तथा गन्धं सुरमिमितरं च सम्यक् 'तितिक्षयेत्' समात् , चशब्दादाक्रोशवधादिकांच परिषहान्मुमुक्षुस्तितिक्षयेदिति ॥१४॥ किश्चान्यत्- ||१९२॥ वाचि वाचा वा गुप्तो वाग्गुप्तो-मौनव्रती सुपर्यालोचितधर्मसम्बन्धमापी वेत्येवं भावसमाधि प्राप्तो भवति, तथा शुद्धा 'लेश्या' जस्खादिका 'समाहत्य' उपादाय अशुद्धां च कृष्णादिकामपहत्य परि-समन्तात्संयमानुष्ठाने 'व्रजेत् गच्छेदिति, किनान्यत्
ees beseseseaeesereveaeeeeeeeeeeeeeeeo
त्तियुत