Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

Author(s): Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas

Page 546

183
50492929099999900000
विपश्यति, यत्र च व्यवस्थितानिति, किम्भूतान् ?-त्यक्ततीरान् अप्राप्तपयवरपुण्डरीकान् पङ्कजलावममान् पुनस्तीरमप्यागन्तुमसम-IN
र्थान् , दृष्ट्वा च तांस्तदवस्थान् ततोऽसौ भिक्षुः 'एवं' मिति वक्ष्यमाणनीत्या वदेत् , तद्यथा-अहो इति खेदे णमिति वाक्यालकारे, इमे पुरुषाश्वखारोपि अखेदज्ञा यावन्नो मार्गस्य गतिपराक्रमज्ञाः, यस्मात्ते पुरुषा एवं ज्ञातवन्तो यथा वयं पद्मवरपौण्डरीकमुनिक्षेप्स्यामः-उत्खनिष्यामो, न च खलु तत् पौण्डरीकमेवम्-अनेन प्रकारेण यथैते मन्यन्ते तथोत्क्षेप्तव्यं । अपि बहमस्मि मिथु रूक्षो यावद्गतिपराक्रमज्ञः, एतद्गुणविशिष्टोऽहमेतत्पौण्डरीकमुत्क्षेप्यामि-उत्खनिष्यामि-ससुद्धरिष्यामीत्येवमुक्खाऽसौ 'नामिकामेत्' तां पुष्करिणीं न प्रविशेत , तत्रस्थ एव यत्कुर्यात्तद्दर्शयति-तस्यास्तीरे स्थिखा तथाविधं शब्दं कुर्यात् , तद्यथा-ऊर्ध्वमुत्पतो
त्पत, खलुशब्दो वाक्यालङ्कारे हे पद्मवरपौण्डरीक ! तस्याः पुष्करिण्या मध्यदेशात् एवमुत्पतोत्पत, 'अर्थ' तच्छन्दश्रवणादन8न्तरं तदुत्पतितमिति ॥ ६॥ तदेवं दृष्टान्तं प्रदर्य दान्तिकं दर्शयितुकामः श्रीमन्महावीरवर्धमानस्वामी स्खशिष्यानाह
किहिए नाए समणाउसो!, अढे पुण से जाणितव्वे भवति, भंतेत्ति समणं भगवं महावीरं निग्गंथा य निग्गंधीओ य वंदति नमसंति वंदेत्ता नमंसित्ता एवं वयासि-किहिए नाए समणाउसो!, अटुं पुण से ण जाणामो समणाउसोत्ति, समणे भगवं महावीरे ते य बहवे निग्गंधे य निग्गंधीओ य आमंतेत्ता एवं वयासी-हंत समणाउसो! आइक्खामि विभावेमि किमि पवेदेमि सअटुं सहे सनिमित्तं भुजो भुजो उवदंसेमि से बेमि ॥ (सूत्रं ७)॥
'कीर्तिते' कथिते प्रतिपादिते मयाऽसिन् 'ज्ञाते' उदाहरणे हे श्रमणा आयुष्मन्तोऽर्थः पुनरस्य ज्ञातव्यो भवति भवद्भिः, एत-19 सूत्रकृताने दुक्तं भवति-नास्योदाहरणस्य परमार्थ यूयं जानीथ, एवमुक्ते(क्ता) भगवता ते बहवो निम्रन्था निर्ग्रन्थ्यश्च तं श्रमणं भगवन्तं
१ पुण्डरी२ श्रुतस्कमहाषीरं ते निर्ग्रन्थादयो वदन्ते कायेन नमस्यन्ति-तत्प्रहः शब्दैः स्तुवन्ति वन्दिता नमस्थित्वा चैवं-वक्ष्यमाणं वदेयुः, तद्यथा
काध्यदान्धे शीला- 'कीर्तितं' प्रतिपादितं 'ज्ञातम्' उदाहरणं भगवता, अर्थ पुनरस्य न सम्यक् जानीम इत्येवं पृष्टो भगवान् श्रमणो महावीरस्ता- ष्ट्रन्तिकदश्रीयावृत्तिः निर्ग्रन्थादीनेवं वदेव-'हन्ते'ति संप्रेषणे, हे श्रमणा आयुष्मन्तो! यद्भवद्भिरहं पृष्टस्तत्सोपपत्तिकमाख्यामि भवतां, तथा 'विमाव- शनाय सं
यामि' आविर्भावयामि प्रकटार्थ करोमि, तथा 'कीर्तयामि' पर्यायकथनद्वारेणेति तथा 'प्रवेदयामि' प्रकर्षेण हेतुदृष्टा- बोधनं १२७४॥
न्तैश्वित्तसंततावारोपयामि, अथवैकार्थिकानि चैतानि । कथं प्रतिपादयामीति दर्शयति-सहार्थेन-दान्तिकार्थेन वर्तत इति | |सार्थः पुष्करिणीदृष्टान्तस्तं, तथा सह हेतुना-अन्वयव्यतिरेकरूपेण वर्तत इति सहेतुस्तं तथाभूतमर्थ प्रतिपादयिष्यामि यथा ते
पुरुषा अप्राप्तप्रार्थितार्थाः पुष्करिणीकर्दमे दुरुत्तारे निममा एवं वक्ष्यमाणास्तीर्थिका अपारगाः संसारसागरस्य तत्रैव निमजन्ती-1 र त्येवंरूपोऽर्थः सोपपत्तिकः प्रदर्शयिष्यते, तथा सह निमित्तेन-उपादानकारणेन सहकारिकारणेन वा वर्तत इति सनिमित्तं-सका
रणं दृष्टान्तार्थ भूयो भूयोऽपरैरपर्हेतुदृष्टान्तैरुपदर्शयामि सोऽहं साम्प्रतमेव ब्रवीमि शृणुत यूयमिति ॥७॥ तदधुना भगवान् । पूर्वोक्तस्य दृष्टान्तस्य यथाखं दार्शन्तिकं दर्शयितुमाह
लोयं च खलु मए अप्पाहव समणाउसो! पुक्खरिणी बुइया, कम्मं च खलु मए अप्पाहदु समणाउसो से ॥२७॥ उदए बुइए, कामभोगे य खलु मए अप्पाहद समणाउसो! से सेए बुइए, जणजाणवयं च खलु मए अप्पाहड्ड समणाउसो! ते षहवे पउमवरपोंडरीए बुइए, रायाणं च खलु मए अप्पाहङ समणाउसो! से एगे महं पउमवरपोंडरीए बुइए, अन्नउत्थिया य खलु मए अप्पाहट्ट समणाउसो! ते चत्तारि पुरिसजाया बु. इया, धम्मं च खलु मए अप्पाहड समणाउसो! से भिक्खू वुइए,धम्मतित्थं च खलु मए अप्पाहट्ट समणाउसो! से तीरे बुइए, धम्मकहं च खलु मए अप्पाहदु समणाउसो! से सद्दे बुइए, मिब्याणं च खलु मए अप्पाहड्ड समणाउसो! से उप्पाए बुइए, एवमेयं च खलु मए अप्पाहटु समणाउसो! से एबमेषं बुइयं ॥ (सूत्र ८)॥
लोकमिति मनुष्यक्षेत्रं, चशब्द उत्तरापेक्षया समुच्चयार्थः, खलुरिति वाक्यालङ्कारे, मयेत्यात्मनिर्देशः, योऽयं लोको मनुष्याधारस्तमात्मनि 'आहत्य' व्यवस्थाप्य अपाहृत्य वा हे आयुष्मन् ! थमण आत्मना वा-मयाऽऽहत्य न परोपदेशतः, सा पुष्करिणी पवाधारभूतोका, तथा कर्म चाष्टप्रकारं, यदलेन पुरुषपौण्डरीकाणि भवन्ति तदेवंभूतं कर्म मयाऽऽत्मन्याहृत्य आत्मना वा आहत्य अपाहृत्य वा, एतदुक्तं भवति-हे श्रमण ! आयुष्मन् सर्वावस्थानां निमित्तभूतं कर्माश्रित्य तदुदकं दृष्टान्तखेनोपन्यस्त, कर्म चाव दार्शन्तिकं भविष्यति, तत्रेच्छामदनकामाः शब्दादयो विषयास्ते एव भुज्यन्त इति भोगाः, यदिवा कामा-इछारूपा मदनकामास्तु भोगास्तान मयाऽऽत्मन्याहृत्य 'सेयः कर्दमोभिहितः, यथा महति पङ्के निमनो दुःखेनात्मानमुद्धरत्येवं विषयेप्वप्यासक्तो नात्मानमुद्धर्तुमलमित्येतत्कर्दमविषययोः साम्यमिति, तथा 'जनं सामान्येन लोकं, तथा जनपदे भवा जानपदा विशिष्टायदेशोत्पना गृह्यन्ते, ते चार्द्धषड्विंशतिजनपदोद्भवा इति, तांश्च समाश्रित्य मया दार्शन्तिकखेनाङ्गीकृत्य तानि बहूनि | पबवरपौण्डरीकाणि दृष्टान्तअनामिहितानि, तथा राजानमात्मन्याहृत्य तदेकं पावरपौण्डरीक दृष्टान्तलेनाभिहितं, तथाज्यवी
Reaceaeeeeeeees