Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

Author(s): Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas

Page 642

सूत्रकृताङ्गे २ श्रुतस्क =धे शीलाकीयावृत्तिः !|४१८॥
279
दंडे णिवित्ते ?, हंना णिक्खित्ते, से णं एयारूवेणं विहारणं विहरमाणा जाव वासाई चउपंचमाई छट्ठद्दसमाई वा अप्पयरो वा भुजगरो वा दे दृइजेत्ता अगारं वएज्जा ?, हंता वएज्जा, तस्स णं सङ्घपाणेहिं जाव समतेहिं दंडे णिग्वित्ते ?, णो इणट्ठे समट्ठे, से जे से जीवे जस्स परेण सङ्घपाणेहिं जाव सबसत्तेहिं दंडे णोणिबित्ते से जे से जीवे जस्स आरेणं सङ्घपाणेहिं जाव सत्तेहिं दंडे णिक्खित्ते, से जे से जीवे जस्स इयाणि सवपाणेहिं जाव सत्तेहिं दंडे णो णिक्खिते भवइ, परेणं असंजए आरेणं संजए, इयाणिं असंजए, असंजयस्स णं सङ्घपाणेहिं जाव सत्तेहिं दंडे णो णिक्खिते भवइ, से एवमायाणह ? नियंठा !, से एवमायाणियां ॥ भगवं च णं उदाहु नियंडा खलु पुच्छिया-आउसंतो ! नियंठा इह खलु परिवाइया वा परिवाइआओ वा अन्नयरेहिंतो तित्थाययणेहिंतो आगम्म धम्मं सवणवत्तियं उवसंकमेज्जा ?, हंता उवसंकमेजा, किं तेसिं तहप्पगारेणं धम्मे आइक्खियचे ?, हंता आइक्खियधे, तं चेव उवद्वावित्तए जाव कप्पंति ?, हंता कप्पंति, किं ते तहप्पगारा कप्पंति संभुंजित्तए ?, हंता कप्पंति, तेणं एयारूवेणं बिहारेणं विहरमाणा तं चैव जाव अगारं वज्जा ?, हंना वएज्जा, ते णं तहप्पगारा कप्पंति संभुंजित्तए ?, णो इणट्ठे समट्ठे से जे से जीवे जे परेणं नो कप्पंति संभुंजित्तए, से जे से जीवे आरेणं कप्पंति संभुंजिन्तए, से जे से जीवे जे इयाणीं णो कप्पंति संभुंजित्तए, परेणं अस्समणे आरेणं समणे, इयाणिं अस्समणे, अस्समणेणं सद्धिं णो कप्पंति समणाणं निग्गंधाणं संभुंजित्तए, से एवमायाणह? शेयंठा !, से एवमायाणियां ॥ सूत्रं ७८ ॥ णमिति वाक्यालङ्कारे, चशब्दः पुनः शब्दार्थ, पुनरपि भगवान् गौतम स्वाम्येवाह – खौद्धत्य परिहरणार्थ मपरानपि तत्स्य विरान् साक्षिण: कर्तुमिदमाह - 'निर्ग्रन्धा' युष्मत्स्थविरा: खलु प्रष्टव्याः, तद्यथा - आयुष्मन्तो निर्ग्रन्था ! युष्माकमप्येतद्वक्ष्यमाणमभिम तमाहोस्विनेति, अवष्टम्भेन वेदमाह, युष्माकमप्येतदभिप्रेतं यदहं वच्मि, तद्यथा - शान्तिः - उपशमस्तत्प्रधाना एके केचन मनुष्या भवन्ति, न नारकतिर्यग्देवाः, किं तर्हि ?, मनुष्याः, तेऽपि नाकर्मभूमिजा नापि म्लेच्छा अनार्या वा, तेषां चार्यदेशोत्पन्नानामुपशमप्रधानानाम् एतद् उक्तपूर्वं भवति - अयं व्रतग्रहणविशेषो भवति, तद्यथा - य इमे मुण्डा भूत्वाऽगाराद्-गृहान्निर्गत्यानगारतां प्रतिपन्नाः - प्रत्रजिता इत्यर्थः, एतेषां चोपर्यामरणान्तं मया दण्डो निक्षिप्तः - परित्यक्तो भवति, इदमुक्तं भवति - कश्चित्तथा विधो मनुष्यो यतीनुद्दिश्य व्रतं गृह्णाति, तद्यथा- न मया यावज्जीवं यतयो हन्तव्याः, तथा ये चेमेऽगारं गृहवासमावसन्ति तेषां दण्डो निक्षिप्त इत्येवं केषांचिद् व्रतग्रहणविशेषे व्यवस्थिते सति इदमपदिश्यते तत्र केचन श्रमणाः प्रत्रजिताः कियन्तमपि कालं प्रव्रज्या पर्यायं प्रतिपाल्य, तमेव कालविशेषं दर्शयति- यावद्वर्षाणि चत्वारि पञ्च वा षड् दश वा, अस्य चोपलक्षणार्थत्वादन्योऽपि कालविशेषो द्रष्टव्यः, तमेवाह - अल्पतरं वा प्रभूततरं वा कालं तथा देशं च 'दूहजित्त'ति विहृत्य कुतश्चित्कर्मोदयात्तथाविधपरिणतेरगारं गृहवास वसेयुः - गृहस्था भवेयुरित्येवंभूतः पर्यायः किं संभाव्यते । उत नेत्येवं पृष्टा निर्ग्रन्थाः प्रत्यूचुः - हन्त गृहवासं व्रजेयुः, तस्य च यतिवधगृहीतव्रतस्य तं गृहस्थं व्यापादयतः किं व्रतभङ्गो भवेदुत नेति ?, आहुर्नेति, एवमेव श्रमणोपासकस्यापि त्रसेषु दण्डो निक्षिप्तो न स्थावरेष्विति, अतस्त्रसं स्थावरपर्यायापनं व्यापादयतस्तत्प्रत्याख्यानभङ्गो न भवतीति ।। साम्प्रतं पुनरपि पर्यायापन्नस्यान्यथात्वं दर्शयितुं द्वितीयं दृष्टान्तं प्रत्याख्यातृविषयगतं दर्शयितुकाम आह - भगवानेव गौतमस्वाम्याह, तद्यथा - गृहस्थाः यतीनामन्ति के समागत्य धर्म श्रुत्वा सम्यक्त्वं प्रतिपद्य तदुत्तरकालं संजातवैराग्याः प्रव्रज्यां महीत्वा पुनस्तथाविधकर्मोदयात्तामेव त्यजन्ति, ते व पूर्व गृहस्थाः सर्वारम्भप्रवृत्तास्तदारतः प्रत्रजिताः सन्तो जीवोपमर्द्दपरित्यक्तदण्डाः पुनः प्रत्र| ज्यापरित्यागे सति नो परित्यक्तदण्डाः, तदेवं तेषां प्रत्याख्यातॄणां यथावस्थात्रयेऽप्यन्यथात्वं भवत्येवं त्रसस्थावरयोरपि द्रष्टव्यम्, एतच्च 'भगवं च णमुदाहु' रित्यादेर्ग्रन्थस्य 'से एवमायाणियवं' इत्येतत्पर्यवसानस्य तात्पर्य, अक्षरघटना तु सुगमेति खबुद्ध्या कार्या ॥ तदेवं द्वितीयं दृष्टान्तं प्रदर्श्याधुना तृतीयं दृष्टान्तं परतीर्थिकोद्देशेन दर्शयितुमाह- 'भगवं चणं उदाहु इत्यादि, यावत् से | एवमायाणियवं 'ति उत्तानार्थं । तात्पर्यार्थस्त्वयं पूर्वं परिव्राजकादयः सन्तोऽसंभोग्याः साधूनां गृहीतश्रामण्याः साधूनां संभोग्याः संवृत्ताः पुनस्तदभावे त्वसंभोग्या इत्येवं पर्यायान्यथात्वं त्रसस्थावराणामप्यायोजनीयमिति ॥ तदेवं दृष्टान्तत्रये प्रथमे दृष्टान्ते हन्तव्यविषयभूतो यतिगृहस्थभान पर्यायभेदो दर्शितो द्वितीये दृष्टान्ते प्रत्याख्यातृविषयगतो गृहस्थयति पुनर्गृहस्थभेदेन पर्यायभेदः प्रदर्शितः, तृतीये तु दृशन्ते परतीर्थिकसाधुभावोनिष्क्रमणभेदेन संभोगासंभोगद्वारेण पर्याय भेदो व्यवस्थापित इति । तदेवं दृष्टान्तप्राचुर्येण निर्दोषां देशनिरविं प्रसाध्य पुनरपि तद्गतमेव विचारं कर्तुकाम आह
भगवं च णं उदाहु तेगइया समणोवासगा भवंति, तेसिं च णं एवं वृत्तपुत्रं भवइ-णो खलु वयं संचाएमो मुंडा भविता अगराओ अणगारियं पचइत्तए, वयं णं चाउद्दसमुद्दिद्वपुणिमासिणीसु पडिपुण्णं पोसहं सम्मं अणुपालेमा गा विहरिस्सामो, थूलगं पाणाइवायं पचक्खाइस्सामो, एवं धूलगं मुसावायं थूलगं अदिन्नादाणं थूलगं मेहुणं थूलगं परिग्गहं पञ्चकखाइस्सामो, इच्छा परिमाणं करिस्सामो, दुविहं तिथि
For Private Personal Use Only
७ नाव
न्दीयाध्य.
श्रावकप्रत्याख्यान स्य सवि यता
॥४१८॥