Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

Author(s): Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas

Page 615

252
GE
सूत्रकताओं त्प्रतिषेधकोपि नास्तीत्यतस्तदभावात्प्रतिषेधाभावः, अपि च-सति परमार्थभूते वस्तुनि मायाखानेन्द्रजालादिव्यवस्था, अन्यथा किमा-81 ५आचार२श्रुतस्क- श्रित्य को वा मायादिकं व्यवस्थापयेदिति । अपिच-"सर्वाभावो यथाऽभीष्टो, युक्त्यभावे न सियति । सास्ति चेत्सव नस्तत्त्वं,
श्रुताध्य. न्येशीला
तत्सिद्धौ सर्वमस्तु सद् ॥१॥" इत्यादि । यदप्यवयवावयविविभागकल्पनया दूषणमभिधीयते तदप्याहतमतानमिझेन, तन्मतं । बीयावृत्तिः
त्वेवंभूतं, तद्यथा-नैकान्तेनावयवा एव नाप्यवयव्येव चेत्यतः स्याद्वादाश्रयणात्पूर्वोक्तविकल्पदोषानुपपत्तिरित्यतः कथश्चिल्लोको॥३७७॥
ऽस्त्येवमलोकोपीति स्थितम् ॥१२॥ तदेवं लोकालोकास्तिवं प्रतिपाद्याधुना तद्विशेषभूतयोर्जीवाजीवयोरस्तित्वप्रतिपादनायाह'णत्थि जीवा अजीवेत्यादि, जीवा उपयोगलक्षणाः संसारिणो मुक्ता वा ते न विद्यन्ते, तथा अजीवाश्च धर्माधर्माकाशपुद्गल । कालात्मका गतिस्थित्यवगाहदानच्छायातपोद्योतादिवर्तनालक्षणा न विद्यन्त इत्येवं संज्ञा-परिज्ञानं नो निवेशयेत् , नास्तिखनि-1 बन्धनं विदं-प्रत्यक्षेणानुपलभ्यमानखाजीवा न विद्यन्ते, कायाकारपरिणतानि भूतान्येव धावनवल्गनादिकां क्रियां कुर्वन्तीति ।। | तथाऽऽत्माद्वैतवादमताभिप्रायेण 'पुरुष एवेदं निं सर्व' यद्भूतं यच्च भाव्य'मित्यागमात् तथा अजीवा न विद्यन्ते सर्वस्यैव चेतनाचेतनरूपस्यात्ममात्रविवर्त्तत्वात् नो एवं संज्ञां निवेशयेत् , किंत्वस्ति जीवः सर्वस्यास्य सुखदुःखादेर्निबन्धनभूतः स्वसंवित्तिसिद्धोऽहंप्रत्यय-| ग्राह्यः, तथा तद्वयतिरिक्ता धर्माधर्माकाशपुद्गलादयश्च विद्यन्ते, सकलप्रमाणज्येष्ठेन प्रत्यक्षेणानुभूयमानत्वात्तद्गुणानां, भूतचैतन्य|| वादी च वाच्यः किं तानि भवदभिप्रेतानि भूतानि नित्यान्युतानित्यानि ?, यदि नित्यानि ततोऽप्रच्युतानुत्पनस्थिरैकस्वभावत्वान 8||॥३७७॥ | कायाकारपरिणतिः, नापि प्रागविद्यमानस्य चैतन्यस्य सद्भावो, नित्यत्वहानेः। अथानित्यानि कि तेष्वविद्यमानमेव चैतन्यमुत्पद्यते
सत्र वस्तु प्र० । २ पक्षाभ्युच्चये । ३ विवर्ति प्र० । ४ नरूपः प्र० । आहोखिद्विद्यमानं, न तावदविद्यमानमतिप्रसङ्गाद्, अभ्युपेतागमलोपाद्वा, अथ विद्यमानमेव सिद्धं तर्हि जीदतम् । तथाऽऽत्माद्वेतवाद्यपि वाच्यः-यदि पुरुषमात्रमेवेदं सर्व कथं घटपटादिषु चैतन्यं नोपलभ्यते ?, तथा तदैक्येऽभेदनिवन्धनानां पक्षहेतुदृष्टान्तानामभावात्साध्यसाधनाभावः, तमाकान्तेन जीवाजीवयोरभावः, अपितु सर्वपदार्थानां स्थाद्वादाश्रयणाजीवः स्थाजीवः स्यादजीव: | अजीवोऽपि च स्याद जीवः स्याज्जीव इति, एतच्च स्थाद्वादाश्रयणं जीवपुद्गलयोरन्योऽन्यानुगतयोः शरीरप्रत्यक्षतयाऽध्यक्षेणैवोपल-18 म्भाद्रष्टव्यमिति ।। १३ ॥ जीवास्तिखे च सिद्धे तभिबन्धनयोः सदसत्क्रियाद्वारायातयोर्धर्माधर्मयोरस्तिखप्रतिपादनायाह
जस्थि धम्मे अधम्मे वा, णेवं सन्नं निवेसए । अस्थि धम्मे अधम्मे वा, एवं सन्नं निवेसए ॥ १४ ॥ णस्थि बंधे व मोक्ग्वे वा, णेवं सन्नं निवेसए । अत्थि बंधे व मोक्खे वा, एवं सन्नं निवेसए ॥१५॥ (सू०) 'धर्मः' श्रुतचारित्रात्मको जीवस्यात्मपरिणामः कर्मक्षयकारणम् , एवमधर्मोऽपि मिथ्यात्वाविरतिप्रमादकषाययोगरूपः कर्मबन्धकारणमात्मपरिणाम एव, तावेवंभूतौ धर्माधौं कालखभावनियतीश्वरादिमतेन न विद्यते इत्येवं संज्ञा नो निवेशयेत्-कालादय 18 एवास्य सर्वस्य जगद्वैचित्र्यस्य धर्माधर्मव्यतिरेकेणैकान्ततः कारणमित्येवमभिप्रायं न कुर्याद्, यतः त एवैकका न कारणमपि तु समुदिता एवेति, तथा चोक्तम्-"ने हि कालादीहितो केवलएहिंतो जायए किंचि । इह मुग्गरंधणाइषि ता सबे समुदिया हेऊ ॥१॥"इत्यादि । यतो धर्माधर्मान्तरेण संसारवैचित्र्यं न घटामियर्त्यतोऽस्ति धर्मः-सम्यग्दर्शनादिकोऽधर्मश्च
१ अभेदसिद्धिनिबन्धनानां । भेदनिबन्धनानामिति चेद् भेदजानामित्यर्थः । २ नैव कालादिभ्यः केवलेभ्यो जायते किंश्चिदपि । इह मुद्गरन्धनाथपि ततः सर्वे ।
समुदिता हेतुः ॥ १ ॥ ३ नारकत्वादिविशिष्टजीवनिवन्धनयोः बहुव्रीहिर्वा । सूत्रकताले
| मिथ्यात्वादिक इत्येवं संज्ञा निवेशयेदिति॥१४॥ सतोच धर्माधर्मयोधमोक्षसद्भाव इत्येतदर्शयितुमाह-बन्धः-प्रकृतिस्थित्पनु- ५आचार.. २ श्रुतस्क-1 भावप्रदेशात्मकतया कर्मपुद्गलानां जीवेन स्वव्यापारतः खीकरणं, स चामर्तस्वात्मनो गगनस्येव न विद्यत इत्येवं नो संज्ञा निवे- धुवाध्य. न्धे शीला- शयेत् , तथा तदभावाच्च मोक्षस्याप्यभाव इत्येवमपि संज्ञा नो निवेशयेत् । कथं तर्हि संज्ञा निवेशयेदित्युत्तरार्द्धन दर्शयति-अस्ति
बन्धः कर्मपुद्गलैीवस्येत्येवं संज्ञां निवेशयेदिति, यत्तुच्यते-अमृतस्य मूर्तिमता संबन्धो न युज्यत इति, तदयुक्तम् , आकाशस ॥३७८॥
सर्वव्यापितया पुद्गलैरपि संबन्धो दुर्निवार्यः, तदभावे तव्यापित्वमेव न स्यात्, अन्यच्च अस्य विज्ञानस्य हत्पूरमदिरादिना विकारः समुपलभ्यते न चासौ संबन्धमृते अतो यत्किञ्चिदेतत् । अपिच-संसारिणामसुमतां सदा तैजसकार्मणशरीरसहावादात्यन्तिकममूर्तत्वं न भवतीति । तथा तत्प्रतिपक्षभूतो मोक्षोऽप्यस्ति, तदभावे बन्धस्याप्यभावः स्थादित्यतोऽशेषवन्धनापगमखभावो मोक्षोऽस्तीत्येवं च संज्ञां निवेशयेदिति ॥ १५॥ बन्धसद्भावे चावश्यं भावी पुण्यपापसद्भाव इत्यतस्तद्भावं निषेधद्वारेणाह
णस्थि पुण्णे व पावे वा, णेवं सन्नं निवेसए । अस्थि पुण्णे व पावे बा, एवं सन्नं निवेसए ॥ १६॥ णथि आसवे संवरे वा, णवं सन्नं निवेसए। अस्थि आस संवरे वा, एवं सन्नं निवेसए ॥१७॥ (सू०)
'नास्ति' न विद्यते 'पुण्यं शुभकर्मप्रकृतिलक्षणं तथा 'पापं तद्विपर्ययलक्षणं 'नास्ति' न विद्यते इत्येवं संशा नो निवेशयेत् । | तदभावप्रतिपत्तिनिबन्धनं खिद-तत्र केपाश्चिमास्ति पुण्यं, पापमेव धुत्कर्षावस्थं सत्सुखदुःखनिबन्धनं, तथा परेषा पापं नास्ति, पुण्यमेव ह्यपचीयमानं पापकार्य कुर्यादिति, अन्येषां तूभयमपि नास्ति, संसारवैचित्र्यं तु नियतिखभावादिकृतं, तदेतदयुक्तं, यतः पुण्यपाप
॥३७८॥ ५ मूलस्थामूतिमता प्र.। २ तद्भाव प्र. कर्मपुरलानामनिजरणेन मोक्षाभावात्सर्वेषां कालेनादानादपरेषां जाभावाद्वन्धाभावः)। संबन्धिसम्वत्वात् ।
အအအအအ အအအအအအအအအအအအအအ
त्थि आस पावे वा, एवं सत्यतस्तनावं नि
रररररese