Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

Author(s): Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas

Page 538

eseaeebestseeeeeeeesecen
यस्सा सा गाथेति, अथवा नन्तरीक्तो गाथाशब्दस्य पयाच्या, अन्यो वा स्वयमभ्यूय निहानि पिण्डितार्थानि ते
175 येऽर्थाः प्रतिपादितास्तेऽत्र संक्षेपतः प्रतिपाद्यन्त इत्यनेन संबन्धेनायातस्यास्याध्ययनस्य चत्वार्युपक्रमादीन्यनुयोगद्वाराणि भवन्ति । तत्रोपक्रमान्तर्गतोऽर्थाधिकारोऽनन्तरमेव संबन्धप्रतिपादनेनैवाभिहितः । नामनिष्पन्ने तु निक्षेपे गाथाषोडशकमिति नाम । तत्र गाथानिक्षेपार्थ नियुक्तिकृदाह
णामंठवणागाहा वगाहा य भावगाहा य । पोत्थगपत्तगलिहिया सा होई दव्वगाहा उ ॥ १३७ ॥ होति पुण भावगाहा सागारुवओगभावणिप्फना । महुराभिहाणजुत्ता तेणं गाहत्ति णं किंति ॥ १३८॥ गाहीकया व अत्था अहव ण सामुदएण छंदेणं। एएण होति गाहा एसो अन्नोऽवि पज्जाओ ॥ १३९ ॥ पण्णरससु अझयणेसु पिंडितत्थेसु जो अवितहत्ति । पिंडियवयणेणऽत्थं गहेति तम्हा ततो गाहा ॥१४॥ सोलसमे अज्झयणे अणगारगुणाण वण्णणा भणिया। माहासोलसणामं अज्झयणमिणं ववदिसंति॥१४१॥ ॥ तत्र गाथाया नामादिकश्चतुर्धा निक्षेपः, तत्रापि नामस्थापने क्षुण्णखादनादृत्य द्रव्यगाथामाह-तत्र ज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्ता द्रव्यगाथा पत्रकपुस्तकादिन्यस्ता, तयथा-जयति णवणलिणकुवलयवियसियसयवत्तपत्तलदलच्छो । वीरो गइंदमयगलसुल-॥ लियगयविकमो भगवं ॥१॥ अथवेयमेव गाथाषोडशाध्ययनरूपा पत्रकपुस्तकन्यस्ता द्रव्यगाथेति । भावगाथामधिकृत्याह-8 भावगाथा पुनरियं भवति, तद्यथा-योऽसौ साकारोपयोगः क्षायोपशमिकमावनिष्पनो गाथां प्रति व्यवस्थितः सा भावगाथेत्यु-४।
गाथैव षोडशं गाथाषोडशं तदेव गाथाषोडशकं गाथाख्यं षोडशमध्ययनं यत्र तत्तथा वा। जयति नबनलिनीकुवलयविकसितशतपत्रपत्रलदलाक्षः ।
वीरो गल-मदगजेन्द्रसुललितगतिविक्रमो भगवान् ॥१॥ सूत्रकता च्यते, समस्तस्यापि च श्रुतस क्षायोपशमिकमावे व्यवस्थितखात् , तत्र चानाकारोपयोगस्थासंभवादेवमभिधीयते इति । पुनरपि
I|१६गाथाशीलाका- तामेव विशिनष्टि-मधुरं-श्रुतिपेशलमभिधानम्-उच्चारणं यस्याः सा मधुराभिधानयुक्ता, गाथाछन्दसोपनिबद्धस प्राकृतस्य मधु- ध्ययनं. चाीय- | रखादित्यभिप्रायः, गीयते-पठ्यते मधुराक्षरप्रवृत्त्या गायन्ति वा तामिति गाथा, यत एवमतस्तेन कारणेन गाथामिति तां युवते। सियुतं णमिति वाक्यालकारे एना वा गाथामिति । अन्यथा वा निरुक्तिमधिकृत्याह-'गाथीकृता' पिण्डीकृता विक्षिप्ताः सन्त एकत्र
मीलिता अर्था यस्यां सा गाथेति, अथवा सामुद्रेण छन्दसा वा निबद्धा सा गाथेत्युच्यते, तच्चेदं छन्द:-'अनिबद्धं च यल्लोके, ॥२६२॥
गाथेति तत्पण्डितैः प्रोक्तम्" । 'एषः अनन्तरोक्तो गाथाशब्दस्य 'पर्यायो' निरुक्तं तात्पर्यार्थो द्रष्टव्यः, तद्यथा-गीयतेऽसौ गायन्ति वा तामिति गाथीकता वार्थाः सामुद्रेण वा छन्दसेति गाथेत्युच्यते, अन्यो वा स्वयमभ्यूह्य निरुक्तविधिना विधेय इति। पिण्डितार्थग्राहिखमधिकृत्याह-पञ्चदशस्वप्यध्ययनेषु अनन्तरोक्तेषु 'पिण्डितः' एकीकृतोऽर्थो येषां तानि पिण्डितार्थानि तेषु । सर्वेष्वपि य एवं व्यवस्थितोऽर्थस्तम् 'अवितथं यथावस्थितं पिण्डितार्थवचनेन यसाद् अनात्येतदध्ययनं षोडश 'तत: पिण्डि-18 तार्थप्रथनाद्गाथेत्युच्यत इति । 'तत्रभेदपर्यायैर्व्याख्ये तिकृखा तत्वार्थमधिकृत्याह-पोडशाध्ययने अनगाराः-साधवस्तेषां | गुणा:-क्षान्त्यादयस्तेषामनगारगुणानां पञ्चदशस्वप्यध्ययनेष्वभिहितानामिहाध्ययने पिण्डितार्थवचनेन यतो वर्णनाभिहिता उक्ताऽतो गाथाषोडशामिधानमध्ययनमिदं 'व्यपदिशन्ति' प्रतिपादयन्ति । उक्तो नामनिष्पन्ननिक्षेपनियुक्त्यनुगमः, तदनन्तरं ॥२६॥
सूत्रस्पर्शिकनियुक्त्यनुगमस्यावसरः, स च सूत्रे सति भवति, सूत्रं च सूत्रानुगमे, असावप्पवसरप्राप्त एवातोऽस्खलितादिगुणोपेतं 19 सूत्रानुगमे सूत्रमुच्चारणीयं, तच्चेदम्
अहाह भगवं-एवं से दंते दविए वोसट्टकाएत्ति वच्चे माहणेत्ति वा १ समणेत्ति वा २ भिक्खूत्ति वा ३ णिग्गंथेत्ति वा ४ पडिआह-भंते! कहं नु दंते दविए वोसटकाएत्ति वच्चे माहणेत्ति वा समणेत्ति वा भिक्खूत्ति वा णिग्गंथेत्ति वा ? तं नो बूहि महामुणी!॥इतिविरए सबपावकम्मेहिं पिज्जदोसकलह० अब्भक्खाण. पेसुन्न परपरिवाय० अरतिरति० मायामोस० मिच्छादंसणसल्लविरए समिए सहिए सया जए णो कुज्झे णो माणी माहणेत्ति वच्चे १॥ 'अथे' त्ययं शब्दोऽवसानमङ्गलार्थः, आदिमङ्गलं तुबुध्येतेत्यनेनाभिहितं, अत आघन्तयोर्मङ्गलखात्सर्वोऽपि श्रुतस्कन्धो मङ्गल-2 मित्येतदनेनावेदितं भवति । आनन्तर्ये वाऽथशब्दः, पञ्चदशाध्ययनानन्तरं तदर्थसंग्राहीदं षोडशमध्ययनं प्रारभ्यते । अथानन्त| रमाह-"भगवान्'उत्पनदिव्यज्ञानः सदेवमनुजायां पर्षदीदं वक्ष्यमाणमाह, तद्यथा-एवमसौ पञ्चदशाध्ययनोक्तार्थयुक्तः स साधु-12 दन्ति इन्द्रियनोइन्द्रियदमनेन द्रव्यभूतो मुक्तिगमनयोग्यखात् 'द्रव्यं च भव्ये' इति वचनात् रागद्वेषकालिकापद्रव्यरहितवाद्वाजा
त्यसुवर्णवद शुद्धद्रव्यभूतस्तथा व्युत्सृष्टो निष्प्रतिकर्मशरीरतया काय:-शरीरं येन स भवति व्युत्सृष्टकायः, तदेवंभूतः सन् पूर्वोक्ता॥ध्ययनार्थेषु वर्तमानःप्राणिनः स्थावरजङ्गमसूक्ष्मवादरपर्याप्तकापर्याप्तकभेदभिनान् माहणत्ति प्रवृत्तिर्यस्यासौ माहनो नवब्रह्मचर्य-19
एप्तिगुप्तो प्रमचर्यधारणाद्वा साक्षण इत्यनन्तरोक्तगुणकदम्बकयुक्तः साधुर्माहनोबाबण [अन्थानम् ८०००] इति वा वाच्यः, तथा
तार्थप्रयनागाथेत्युच्यततार्थस्तम् ‘अवितथं यथाव अनन्तरोक्तेषु 'पिण्डिता यावा खयमभ्यूय निरुक्तविधियागीय