Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataru:23 saGkalanam zAsanasamrAjAmiha samudAye meruprarvataupamye / / _Jain Educakalpahanandanavana-satkA'yaM-nandatAt suciram / / For Private & Personal use On kIrtitrayInelibrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH-23 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruprarvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram // dakSiNAyANAm - vi.saM. 2065 I.saM. 2009 saGkalanam kIrtitrayI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH-23 (saMskRtabhASAmayaM ayana-patram // ) saGkalanam : kIrtitrayI // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi.saM. 2065, I.saM. 2009 mUlyam : rU. 100/ jAlapuTasaGketaH www.jainlibrary.org prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAya maMdira 12, bhagatabAga, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda - 380007 dUrabhASa : 079-26622465 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH" Clo. Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad-380007 dUrabhASa : 079-26574981 M.9979852135 mudraNam : 'kriSnA grAphiksa' nAraNapurA gAma, amadAvAda / dUrabhASa : 079 - 27494393
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0000 prAstAvikam saMsArasya sanAtano niyamo'sti parAvartanazIlatA / jagatIha yuge yuge jIvanavyavasthA samAjavyavasthA ca parAvartamAnA bhavati / purA yadAcIrNaM bhavet tadeva pazcAdanAcIrNaM bhavati / evameva viparyastamapi bhavati / yathA'dyatve yaH kazcana bhUSAprakAraH (fashion) prasiddha AdRtazca syAt sa eva kAlAntare'yukta anAdRtazca bhavati / evaM yaH prakAra idAnIM sarvathA'vyavahRto viruddhazca syAt sa eva bhAvini kAle janaiH sammAnito'pi bhavati / IdRzaM cakraM jagati sarvatra paribhrAmyatyeva / jJAnaviSaye'pyevameva jAtam / pUrvaM kila sarvamapi jJAnaM zAstrANi AgamAzca zrutaparamparayaiva rakSyate sma / pustakaparigrahaNaM tu pApAya bhavatIti manyate sma jIvahiMsAkAraNatvAt / tadanu kAlaprabhAveNa janAnAM smRtau kSIyamANAyAM sarvathA'nAcIrNamapi pustakalekhanaM tatparigrahazcA''dRtaM jAtam / tadA kila tAlapatreSu zAstrANi likhyante sma / tataH kAgadapatralekhanayugaH samAgataH / kintu lekhanena kilA''dhikyenA'pi dvitrAH prataya eva prApyante sma / tatazca bahUnAmupakArArthaM tat upayogi naiva bhavet iti vicAradhArayA samArabdho mudraNayugaH / tena ca bahUnAmupakAro bhavati sma / atha ca tatrA'pi mudrAGkane kAla- dhanAdInAmadhikaM vyayaM bhavantaM vilokya pravRttaH saGgaNakasAhAyyena mudraNasya yugaH / idAnIM caitat sarvamapyatikramya sarvatra jagati jJAnasya pracAra- prasArArthaM nUtanaivaikA vyavasthA''viSkRtA'sti tantrajJAtRbhiryasyA upayoga jagato yasmin kasmiMzcidapi koNe sthito janaH kartuM zaknoti / sA hi vyavasthA'sti antarjAlapuTa ( Internet) vyavasthA / prAyazo janAH svabodhavRddhyarthaM tasyopayogamabhIkSNaM kurvantitarAm / jJAnakSetre kasyacidapi varcasvaM nirastamastyanayA / yadyapi vyavasthAyA asyA duSphalAni santyeva, tathA'pi su-phalAnAmAdhikyAdeSA''daraNIyA''kAraNIyA cA'pyasti / - etasyA vyavasthAyA evA''daraNenedAnIM nandanavanakalpatarurapi nUtane yuge praviSTo'stItyeSa no'tIvA''nandasya viSayaH / asya prathamata Arabhya sarvA api zAkhA anyAnyapi ca pustakAni jAlapuTe saMskRtapremiNAM kRte sthApitAni santi / itaH paramapi prakAzyamAnAH zAkhAstatra sthApayiSyante / ataH sarve'pi saMskRtajJAH saMskRtapremiNazcA'syopayogaM kurvantu - iti vijJapti: / jAlapuTasaGketastvevamasti 1. www.jainlibrary.org, 2. jainelibrary.org, 3. jainelibrary.com, 4. jainaelibrary.com, 5. jainaelibrary.org bhAdrapada zuklapUrNima stambhatIrtham 3 000000000000 kIrtitrayI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ IM vAcakAnAM pratibhAvaH - sampUjyAH sadgurucaraNAH, mAnyA kIrtitrayI, prazastAH munayazca, sAdaraM namaskArAH / divyAnAM devAnAM nandanaM vanam nandane vare ca kalpataruzzobhanam / nUnaM yatsAdhyaM, sArasvataM matam sadguroH prasAdatazca sarvaM siddham / / jyotirgamaya bhadraiSA prArthanA prabhupAdayoH / tathA nivAritA syAddhi kRpayaivAndhakAritA / / kintu jAnaMzca pazyazca, durguNAnAM hi poSaNam / kriyate cettadA vizvaM ko nAmojjvAlayiSyati / 'nandanavanakalpataruH' ityasya 22tamazAkhAyAH prAstAvike kRtA cintA, sameSAM bhAratIyAnAM syAditi prArthyate / nijAnujAnAM, santatyAzca saMskArarakSaNaM vinA, sameSAmuttarajIvane santrAsaH syAdeveti satyam avagantavyaM yathAzIghram / vividheSu janasamparkamAdhyameSu, nagnatAyAH, cAritryabhagnatAyAH, durguNodrekatAyAzca niyantraNaM kAryameva niyantraNasabhayA (sensara borDena) / jAgarUkatvametadartham anivAryam / / __ tathAkathitaiH zAsakaiH, sAmprataM svArthaM vihAya, rASTrasya vizvasya ca cirantanasaukhyArtham, etadarthaM prayatnAH vidheyAH / jAte santrAsasAmarthya, asmAkamasahAyatA / prArthanA hRdayasyA'tra prabho ! pAraM nayA'dhunA // zrIdazavaikAlikasUtrAt sarvahitArthA 'mahAvIravANI' uddhRtA, saMskRta-chAyayA sahitA, ityetadabhinandyate sAdaram / evaM kRte bhASAdvayasya paricayaH, prAptavyasya prAptizca bhavati / prAkRtavibhAgasyA'pi saMskRtA chAyA prArthyate etadartham / anyabhASAtaH saMskRtAnuvAdAH api nUnam AvakAryAH sattvayutAH / / kathAH sa-rasA: bodhapradAzca / 'marma-narma' vibhAgaH api viziSTaH san rocakaH / - Do. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha'
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vAcakAnAM pratibhAvaH kIrtitrayIm vijayazIlacandrasUrijyotsnAmayIM prakaTanandanakalpavRkSam / SANmAsikImuditavArSikapakSapAlI sAhityakhecarasabhUcaraharSahetum // saprAkRtAM sarala-saMskRta-nUtnaramya-sadvRttabodhanaparAM rApatrikAM svAm / loke vizuddhanayabhAvamaho ! dadAnAM arhajjanAcaritasaMstutimAvayAmaH // prAkRtasya saMskRtabhASAnuvAdaM ke'pi icchanti yadi sAdhyaM yogyaM ca nItipadyAnAM e tathA kriyatAM nAma anabhyastaprAkRtAnAmati abhyAsapATho bhaviSyati / araiyar zrIrAmazarmA D MEASE I VIVAAAAAMWA PMISSwimma vAcakAnAM pratibhAvaH mAnanIyeSu vijayazIlacandrasUrimahodayeSu, sAdaraM vikasantutamAM me praNatayaH / kuzalo kuzalaM kAmaye "svasti" nandanavanakalpataruM prApya nitarAM prasIdati me cetaH / vastutaH nandanavanakalpatarukartAraH saMskRtakalpodyAne kalpatarava eva / tatrasthAH kathA kAvyAni lekhAzca mano haranti me / DaoN. nArAyaNadAzaH
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAThAM pratibhAvaH mAnyAH, sAdaraM praNatayaH / dvAviMze nandanavanakalpatarau prAstAvikaM naitikatAkSetre ya AtaGgo jAtaH, tasya nivAraNAya prerayati / zrIdevarSikalAnAthazAstriNaH cATucaryAcamatkArAH iti kathA na kevalaM citte hAsyaM janayati, api tu vartamAnasamAjasya yathArthatAmapi nigadati / patrakArAH, patrikAsampAdakAzca tAn granthAn samIkSante, teSAmeva ca vicArAn satataM prAkAzyaM nayanti, ye sattAyAM virAjante / mayA'pi manye jIvane tathyamidamanubhUtam / aneke saMskRtagranthA mayA patrapatrikAsu samIkSitAH, kintu yadA mayA svayameko granthaH prAkAzyaM nItaH, tarhi tasya samIkSA sambaddhasampAdakavayaH prAyazo na vihitA / svakIyAM prazasti nA'haM kAmaye, kintu praNItagranthasya doSANAM prakAzanaM tu yujyate eva / mAnyamuniratnakIrtivijayasya kathA 'kalikAlasya bharataH' sadvyavahArasyottamAM zikSA prayacchati / sAmprataM mohanasadRzo'nujaH, ramezatulyo'grajazca samAje na virAjate / evaMvidhAbhiH kathAbhiH pAThakAnAM hRdaye sadbhAvAH saJjAyeran, kintu manasi khedo'nubhUyate yajjanAH etAdRzIH kathAH paThituM nA'bhilaSanti / sandarbhe'smin nandanavanakalpataroH prayatnAH prazaMsanIyatarAH santi / jayatu saMskRtaM saMskRtizca / DA. rUpanArAyaNapANDeyaH
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOOK XCAK anukramaH kartA pRSTham kRtiH mahAvIravANI zrIbhAbhApArzvanAthastotram zrIjinezvaraprArthanam zAsanasamrADabhinandanam virahASTakam zrIvijayanemisarIzvaravandanA galajjalikAH rASTragAyatrI sva. pravartakamunizrIyazovijayaH munikalyANakIrtivijayaH paM. zobhAkAnta-jhA-maithilaH DaoN. vAsudevaH vi. pAThakaH prA. abhirAjarAjendra mizraH DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH pro. tArAzaGkara zarmA DaoN. AcAryarAmakizoramizraH DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH triraGgaH kavikavayitrIgItam kUTAni (antarAlApAH) AsvAdaH cintanadhArA saMvedanazIlatA pazu-pakSiNAm saralAH syAdvAdasiddhAntAH kAvyaviSaye jinasenAcAryasya gambhIrA vicArAH muniratnakIrtivijayaH munikalyANakIrtivijayaH munitrailokyamaNDanavijayaH ec. vi. nAgarAjarAv patram munidharmakIrtivijayaH kAvyAnuvAdaH prArthanAdvayam ravIndragItikA munidharmakIrtivijayaH munitrailokyamaNDanavijayaH sA. dhRtiyazAzrIH anu. munikalyANakIrtivijayaH gRhNantu upamAnapramANam
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 anukramaH OTA kRtiH kartA pRSTham kathAH adbhuto vijayaH sparzamaNiH antaram / buddhiH sarvArthasAdhikA ziSyaparIkSA satyavatI muniratnakIrtivijayaH muniratnakIrtivijayaH munidharmakIrtivijayaH munitrailokyamaNDanavijayaH sA. dhRtiyazAzrIH DaoN. AcAryarAmakizoramizraH raGgamaJcaH sasai-punvoH praNayakathA DaoN. kAntibhAI goraH narma mahAjanAnAm muniratnakIrtivijayaH kIrtitrayI marma-narma prAkRtavibhAgaH solasamatitthayarasirisaMtinAhathuI pAuDa-muttAvacAyo pAiya-vinnANa-kahA munikalyANakIrtivijayaH araiyar zrIrAmazarmA A. vijayakastUrasUriH
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIravANI (zrIdazavaikAlikasUtrAt saGkalitA) asaccamosaM ca aNavajjamakakkasaM / samuppehamasaMdiddhaM giraM bhAsejja paNNavaM // 7-3 // asatyAmUSAM satyAM ca anavadyAmakarkazAm / samutprekSya asandigdhAM giraM bhASeta prajJAvAn // | (saM.) taheva phasA bhAsA gurubhUovaghAiNI / saccA vi sA na vattavA jao pAvassa Agamo // 7-11 // tathaiva puruSA bhASA bahubhUtopaghAtinI / satyApi sA na vaktavyA yataH pApasyA''gamaH // (saM.) taheva sAvajjaNumoyaNI girA, ohAriNI jA ya parovaghAiNI / se koha loha bhayasA va mANavo, na hAsamANo vi giraM vaejjA // 7-54 // tathaiva sAvadyAnumodinI gIH avadhAriNI yA ca paropaghAtinI / saH krodhAd lobhAd bhayAd vA mAnavo na hasannapi giraM vadet // savakkasuddhiM samupehiyA muNI, giraM ca duLaM parivajjae syaa| miyaM adujeM aNuvIi bhAsae, sayANa majjhe lahaI pasaMsaNaM // 7-55 // sadvAkyazuddhiM samutprekSya muniH giraM ca duSTAM parivarjayet sadA / mitAmaduSTAm anuvicintya bhASeta satAM madhye labhate prazaMsanam // (saM.) bahuM suNei kaNNehiM bahuM acchIhiM pecchai / na ya diTuM suyaM sabbaM bhikkhU akkhAumarihai // 8-20 // bahu zRNoti karNAbhyAM bahu akSibhyAM pazyati / na ca dRSTaM zrutaM sarvaM bhikSuH AkhyAtumarhati // dehe dukkhaM mahAphalaM // 8-27 // dehe duHkhaM mahAphalam //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ suyalAbhe na majjejjA // 8-30 // zrutalAbhena na mAyet // (saM.) adhuvaM jIviyaM naccA siddhimaggaM viyANiyA / viNiyaTTejja bhogesu AuM parimiyamappaNo // 8-34 // (saM.) adhuvaM jIvitaM jJAtvA siddhimArga vijJAya / vinivarteta bhogebhyaH AyuH parimitamAtmanaH // jarA jAba na pIlei vAhI jAva na vaDDhaI / jAbiMdiyA na hAyaMti, tAva dhamma samAyare // 8-35 // (saM.) jarA yAvala pIDayet, vyAdhiryAvanna vardheta / yAvadIndriyANi na hIyante, tAvad dharmaM samAcaret // kohaM mANaM ca mAyaM ca, lobhaM ca pApavaDDhaNaM / vame cattAri dose u, icchaMto hiyamappaNo // 8-36 // (saM.) krodhaM mAnaM ca mAyAM ca, lobhaM ca pApavardhanam / vamet caturo'pi doSAn icchan hitamAtmanaH // koho pIiM paNAsei, mANo viNayanAsaNo / mAyA mittANi nAsei, loho sabvaviNAsaNo // 8-37 // (saM.) krodhaH prItiM praNAzayati, mAno vinayanAzanaH / mAyA mitrANi nAzayati, lobhaH sarvavinAzanaH // usameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM cajjavabhAveNa, lobhaM saMtosao jiNe // 8-38 // (saM.) upazamena hanyAt krodhaM mAnaM mArdavena jayet / mAyAM cA''rjavabhAvena lobhaM saMtoSato jayet //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kohoya mANo ya aNiggahIyA, mAyA a lobho ya pavaDDhamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMciti mUlAI puNabbhavassa // 8-39 // (saM.) krodhazca mAnazcA'nigRhItau, mAyA ca lobhazca pravardhamAnau / catvAraH ete kRtsrAH kaSAyAH siJcanti mUlAni punarbhavasya // rAiNiesa viSayaM pauMje // 8-40 // (saM.) ratnAdhikeSu (guNAdhikeSu) vinayaM prayuJjIta // saMpahAsaM vivajjae // 8- 41 // (saM.) saMprahAsaM (atyanta hAsyaM) vivarjayet // allINaguto nisie sagAse guruNo muNI // 8- 44 // (saM.) AlInaguptaH ( ISallIna: kUrmavad guptadehazca) niSIdet sakAze guro: muniH // appattiaM jeNa siyA, Asu kuppejja vA paro / savvaso taM na bhAsejjA, bhAsaM ahiyagAmiNi // 8- 47 // (saM.) aprItiryena syAt, Azu kupyed vA paraH / sarvazaH (sarvathA) tAM na bhASeta bhASAm ahitagAminIm // visaesa maNunnesu pemaM nA'bhinivesa / aNiccaM tesiM viNNAya, pariNAmaM poggalANa u||8- 58 // (saM.) viSayeSu manojJeSu prema nA'bhinivezayet / anityaM teSAM vijJAya pariNAmaM pudgalAnAM tu // 3
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AN zrIbhAbhApArzvanAthastotram (ikArAdirahitAkArAntadvitIyAdi padairviracitam) akArAnta-dvitIyAntapadairarthapragumphitaiH / surAsuranarastutyaM hatakarmavrajaM vibhum // 1 // sva. pravartaka munizrIyazovijayaH na vidyante svarA yatra ikArAdyA budhezvara ! padairevaMvidhaiH stoSye pArzvaM bhAbhAbhidhAnakam // 2 // yugmam sAraM bhayApArapayaH pratArayAnaM jagajjanmajarApraNAzam // AnandakandaprabhavapravArdaM bhAbhAkhyakaM pArzvamahaM prapannaH // 3 // mAGgalyakAraM hatamAnasAraM pApApahAraM gatakarmabhAram // santrAsavAraM madapAzahAraM bhAbhAkhyakaM pArzvamahaM prapannaH || 4 || jJAtArthajAlaM janavArapAlaM sarvAkSadAnaM sakalaprakAntam // mAyAnalavrAtajalaprapAtaM bhAbhAkhyakaM pArzvamahaM prapannaH // 5 // AmapraNAzaM varadAnadakSaM dagdhAmayavrAtabalApakakSam // naSTAntaraGgAsahanaprapakSaM bhAbhAkhyakaM pArzvamahaM prapannaH // 6 // zazvatprajapyaM satataM prakAmyaM brahmapradAnaM puruSapradhAnam // parAnnazakraM gatapAzacakraM bhAbhAkhyakaM pArzvamahaM prapannaH // 7 // mAGgalyamAlaM sakalaprapAlaM prakAntabhAlaM gatagartyakAlam // astaprapaJcaM pravarAgrayavAcaM bhAbhAkhyakaM pArzvamahaM prapannaH // 8 // ajJAnakAnanadhanaJjayamAptamahyaM mArAndhakArazamanaprabalArka kalpam // saMsAracaNDagadadasrasamaprabhAvaM bhAbhAkhyapArzvamahamAmaharaM prapannaH // 9 // 4
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ satpAdapaGkajaparAgakapAvanakSmaM sphArApapAzavacanavrajarAjavaktram // karmAzayakSapaNalabdhavarApavargaM bhAbhAkhyapArzvamahamAmaharaM prapannaH // 10 // // atha stutyanAmagarbho bIjapUrakaprabandhaH // jagadbhAsa ! tamohAra ! janabhAnakarezvara ! // jaya mAramadoddhAra ! jaya deva ! zamAkara ! // 11 // // atha kavinAmagarbhazcakrabandhaH // yaH svairaM ramate guNairhatamadaH pArzvaH prabhAvodayaH / zoSaH karmacayasya bodhitajanaH kalyANake lIgRham // vizvazreSThaguNaH prakAzitamahatsiddhAntasArAgamaH / jantUddhArakaro varaH kRtapado nirvANagehe'vatAt // 12 // zrInemisUrisAmrAjye yazovijayasAdhunA // racitA stutirAkalpaM paThyatAM sarvakAmadA // 13 // bhaNanti sudhiyaH stotrametatpArzvasya ye bhuvi // te vaibhavabharA yAnti mahodayaphalaM param // 14 // prAjJAnandapadaM stotrametadbhavyasukhAvaham / paThyamAnaM janaiH sarvairvRddhiM prApnotu sarvadA // 15 // iti zrIkavipaNDitakulahRdayasarasIruhabhRGgAyamANaprabalakalikaluSaprakampananirodhasusAdhujanazikharizRGgAyamANazrImadvijayanemisUrIzvaracaraNazaraNayazovijayaviracitAyAM wholly stutikalpalatAyAM tRtIyastabake ikArAdisvararahitAkArAntapadakadambamayabhAbhApArthyASTakaM zrImadvijayane misUrIzvaraprasAdAt samAptam //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjinezvaprArthanam munikalyANakIrtivijayaH / (rAgaH yamanakalyANaH) jaya jaya jagadAnanda ! jinezvara ! jaya jaya bhuvanavibodhadinezvara ! mama zaraNaM tava caraNayugaM jina ! mama dhyAnaM tava vadanamavRjina ! / mama dhyeyaM tava rUpaM sArva ! mama dheyaM tava vacanamagarva ! // 1 // varSatu mayi tava kuNAvRSTiH satataM bhavatu samatApuSTiH / pravahatu hRdi me zuddhA dRSTi: drutaM vinazyatu mamatAkRSTi: // 2 // tvadIyabhArgAnusaraNakAmo varte'haM paramavaguNadhAma / kadA bhaviSyAmyAtmArAmaH nijarUpaikaparijJAkAmaH // 3 // vedAntyabhimatamAyAM moktuM sAGkhyasammatAM prakRtiM tyaktum / bauddhavAsanAM saMparihartum utko'smi svagRhaM pratigantum // 4 // nijagRhameva me nilayo bhavatu / vizve yadyapi pralayo bhavatu tvayi mama manaso vilayo bhavatu satkalyANaM zreyo bhavatu // 5 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Note) zAsanasamAubhinandanam Crele paM. zobhAkAnta-jhA-maithilaH zrIjinaH zaraNam // __ tapogacchAdhipati-mahAmahopadezaka-jainazAsanasamrAT-paNDitamaNDalIpuNDarIkamArtaNDa-zrI 108 yutavijayAlaGkRtanemisUrimahAnubhAvAnAM tathA taccaraNAravindalabdhaprathitayazasAM zrI108 yutavijayodayasUrimahAzayAnAM tathA zrI108 yutavijayanandanasUrimahodayAnAmantike abhinandanam // prodyadvidyAnavadyadhutidalitamanodhvAntasantAnarAziH sAzIrvAdopadezaiH pihitamatijanAnulayan bhUtale'smin / gAmbhIyaudAryapuJjAnupamavibhavAmbhojabhAjo vivasvAn tarkAlaGkAradIpto vijayapadasuyuk rAjatAM nemisUriH // 1 // vijJasvAntasarojavartivilasad-rociSNujiSNuprabhAbibhraccArusudharmalakSavacanaprakSAlitAjJAnabhUH / jIyAd bhAratavarSabhAgyamihiro mohAdhyavidhvaMsakaH tIrthoddhAraparAyaNo vijayayuk sUrIzanemiprabhuH // 2 // zrIman ! tvAdRzanaigamAdinipuNo vAcA ca vAcaspatiH toSe zambhusamaH kRtau vidhusamaH rakSAsu sUryopamaH / kIrtyA vizvajayI jagadguruvastattvArthasandarbhakaH naiva kvA'pi samIkSitaH kSititale no vA ca sandrakSyate // 3 // dhyAnArAdhanalabdhazAradakalAjegIyamAnastuti kalyANAkurarakSadakSasudhiyaM zrImantamekaM kalau / __ zrAyaM zrAyamavaiti vijJapaTalI toSAmbujaM rocakaM etallokavilAsalAlasamanA anyatra niHzreyasam // 4 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ yRO mohAjJAnamadAndhavAraNasudhIvidhvastadhAtrItalaM vIkSya drAk pratipAlanAya haritAmAdhAya vIradhvaniH / syAdvAdAtulatarkadantakiraNairmohAdi saMnAzayan / vAdIndro vijayAtiyuk [dayasUrIzazcakAstu kSitau // 5 // sAhityodadhitattvamanthanihitAbhISTArthamAdhvIkabhUH udyattarkavitarkamarmamahimakSubhyadvivAdivrajaH / pUjya: zrIyutanandano vijayabhAk sUrIzamAnyo budhaH vidyAvAridhikovidAgryagaNanaH saMrAjatAM bhAnuvat // 6 // yadIyacaraNAmbujacyutasudhAgalanmAdhurIH tapaH prasRtajitvarasphuradarINavidyuddyutiH / tapasvimunisantatiH pramudamAnasA jRmbhate aho zaraNamastu saH rucirakIrticAndrIM dadhat // 7 // iti samarpayati vyAkaraNa-nyAyAcArya-vedAnta-tarkatIrthalabdhasvarNapadaka zrIzobhAkAntajhA-maithilapaNDitaH // drAkSA mlAnamukhI jAtA zarkarA cA'zmatAM gatA / subhASitarasasyA'gre sudhA bhItA divaM gatA / /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrAD-jagadguru-AbAlabahmacAri paramapUjyabhaTTArakAcAryamahArAjazrImad vijayanemisUrIzvarabhagavavirahASTakam // chatracchAyamupAsya yasya sapadi prAptaM ziroratnatAM loke'smin paribhUya dharmanivahAn hA hanta tat tvAM vinA / nAthA'nAthamidaM sasacamadhunotsAhena hInaM javAjjainaM zAsanamApya kaM munivaraM samrAjamAdIpyatAm ? // 1 // dIpyantAmadhunA''zu lokagagane nAnA'nyadharmoDavaH zabdAyantu visAdhvasAgatamahAghUkA vipakSA bhRzam / ajJAnAndhatamisramevamathavA lokAnatikrAmyatu dharmavyomamaNimahAmunirasau nemirbatAustaM gataH // 2 // hRSTaM lokapayojanustamatatirjADyasya naSTodaye mlAnaM saMsRtivAsanAlatikayA dIkSApracaNDAtape / zuSkaM svalpasarovipakSanivahai: pAke kramAt tejaso vRddhaM dharmazubhairbatAustamayito nemiH kathaM dhiga vidhe ! // 3 // kvevaM yAsyatha ? kiM karoSi ? kathametAdRk pramAdAt kRtaM ? svAdhyAyaM kuru, nA'sadAcara, mudhA netastato yAhi bhoH / / itthaM zikSaNavRttiradya bhavatA kenA'parAdhena me no svAmin ! kathamucyate priyatayA hA hanta ! bhAgyairhataH // 4 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtvA zokamalaM vilapya bahuzo'zrUNi pramRjyA'ntato yAte svastvayi hanta lokanivahaM kuryurmaho'STAhnikam / ziSyAstvadvacanAmRtaM virahajaM saJcitya citte viSaM sthAsyantyeva saheva zAsanadhuro vaidhavyaduHkhaM katham ? // 5 // ko dharmAcaraNaM janAnanalasaH zikSeta kAruNyavAn ? AbAlyAd vratapAlanasya ca mahAdarzIbhavedadya kaH ? / ko vA zAsana sUtradhAraNapaTuH syAt svaH prayAte tvayi hA hA hanta ! guro ! samastajagatI jAtA kSaNAd duHkhitA // 6 // Akramya prasabhaM digantamamitaiH zubhrairyazaH saJcayaiH svargaGgendu-surendravAraNasamA nadyazva tArA gajAH udyotairvihitAstadetadakhilAM vyastAM vyavasthAM javAd hA hA martyagaNairniyantumadayaiH svarnAyito nastyajan // 7 // patsaMvAhanalAlasau mama bhujAvudvellataH pratyahaM tvatsattvabhramato'bhivanditumaho namraM ziro jAyate / AdezagrahaNAya hanta sahasA pAdau puro gacchatastvattyAgAnmahimAprabhaM guruvara ! prekSasva dInaM hatam // 8 // 10
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvijayanemisUrIzvara-vaMdanA Do. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' vidyAvAridhayassanti jnaadrshnideshkaaH| yazasA pronnatAssanti necchanti sarvathA yazam // mitravatprojjvalAssiddhAH sUcayanti padaM param / rItimutkarSadAM nityAma zvasanti zvAsayanti ca // rakSAM dizanti satvena candanairvanditA varAH / darzanairdRSTivantazca nAnAzAstravicakSaNAH // guravaH pUjitAH prItyA zrInandanavane vare / kalpataruprasUnaizca puSpaissArasvataizzubhaiH // ityevA'smanmatirbuddhiH ityevA'smadgatirguro / vandanA''nandanA divyA, divyaM dizantu dezikAH // maGgalo dezikassyAcca ziSyazca maGgalassmRtaH / maGgalaM zikSaNaM sevyaM trayI maGgalikI varA // jJAnapaJcamI, 2065 sarasvatInagara, AMbAvADI, amadAvAda, 380015 11
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ galajjalikA: AS pA. abhirAjarAjendra-mizra (1) niyamaya khamanohayam satvaraM pathi vidravantaM niyamaya svamanohayam pAtayiSyati pRSThato, naMkSyati sakhkhe ! caraNadvayam // 1 // yAvadazubhaM naiva ghaTate, subhagamazvArohaNam kintu durghaTite'khilaM nanu jAyate saGkaTamayam // 2 // kva nu kazA, kva nu kazAghAtaH, kca nu gatiH, kca nu dhAvanam ? kya nu cate heSAravAH, kca nu hayasukhaM maNDalamayam ?? // 3 // dhAvakSasi caGkramaNajavyatikarANAM kA kathA ? sAgaro'pi vibhAti parikhA, prAMzugirirapi gomayam // 4 // drutaM dhAvati manasturage svAtmavAraNazaGkayA pariharanti navagrahA api gamanapathamulbaNabhayam // 5 // ratirathAzvAzcA'pi nipatatphenasaMhatisakulAH cakitacakitaiaucanaiH pazyantyahI mAnasahayam // 6 // manohayapRSThAdhirUDho mAnavo'pi mahAmadaH indramapyatiyAti kRpaNaM garuDamapyazcitarayam // 7 // manasturagArohiNAmRSibhirna dRSTaM maGgalam jAgarairvItA nizA dinamapi na teSAM nirbhayam // 8 // Aruroha manohayaM nahuSo'pi puNyacaussakRt ANTARA zacIzucipAtivratA'bdhau majjitaM taccinmayam // // janakajAM kRSNAmavAptuM manasturagArohiNau ko na rAvaNakIcakau pRcchati samRddhimanAmayam // 10 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ manasturagAroharasikAH ke na hanta nipAtitAH ? kvacidaho pazcAttapantyaitigarte sAncayam // 11 // hanta tata evA'bhirAjassAgrahaM kurute'rthanAm vihara mAtRbhuvo'Jcale nanu vatsale'pyakutobhayam // 12 // iha na yAtrA paravazA, zivamazivamapi no paravazam jIvanaM svavaze'khilaM vilasati dharaNyAM zrImayam // 13 // (2) nedazI durdazA hanta dRSTA purA nedazI durdRzA rAjanItiryathA zAsti sarvaGkaSA // 1 // rAjate saudhasAnau sa kAko'dhamaH tanvate'jJAtavAsaM pikAH sArasAH // 2 // nirviSANA lulAyA dravantyAhatAH zRGgavanto bhramantIva vanyAH zazAH // 3 // zUlamAropyate satyavAdI punaH yo dvijihvAssa evA'dya caJcadyazAH // 4 // sarvasaukhyopapannAH samAjantudAH bhikSate devaniSThA dadhatkSuttRSA // 5 // hanta, mAhAtmyametatkalerdRzyatAm mUSikAH santi puSTA gajendrAH kRzAH // 6 // bhASate muktasiMho'pi vAcA zunaH zAstyaraNyaM zRgAlI bhRzaM karkazA // 7 // kintu kurvantvamI rAjahaMsAH sakhe ! zAsti vApIM bakastatprajAste jhaSAH // 8 // dIpakairno'panetuM kSameyaM nizA sUryamevekSate tadvipannA rasA // 9 // 13 *****
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) jJAyate no, kimarthaM pradarzyAmahe !! nirvivekairnRzaMsairbhRzaM khaNDitA mUrtayo hanta yatnena rakSyAmahe / nA'kSatA nAsikA no'kSataM locanaM jJAyate no kimarthaM pradarzyAmahe // 1 // kRttanAsAM svasAraM dazAsyo'pi nosmarSayad vairijAyAM jahAra kSaNam bhrAtaro bhAratIyA na me tAdRzAstAvatA durvipAkaM samIkSAmahe // 2 // parvatAjjanmamUlAtprasahyoddhRtASTaDDikAsamprahArairmuhuH saMskRtAH / prastarAddevabhAvaM gatAzcA'pi no hA vidhe ! satphalaM tasya vindAmahe // 3 // nirmitA bhoH kimarthaM, na cedrakSitASTAGkikAnAM vRthA'bhUtprabhUtazramaH / nAmazeSatvamAsId varaM mAdRzAM nA'GgabhaGgasthitau sthApanaM saMgrahe // 4 // mandire no pratiSThA'bhavajjAtucit janmajAtaM nirarthaM tridevAtmakam / kIdRzIyaM parA du:sthitirdussahA yatsamAje'dya nagnA vidhIyAmahe // 5 // naiva pAdyaM na cA'rghyaM na puSpAJjali - dhUpadIpAdikaM no, na vA dakSiNA / no praNAmastutirno kSamAprArthanA paJcabhirnopacAraiH samarcyAmahe // 6 // 1. sAgaravizvavidyAlayIye saMgrahAlaye sthApitAH AkramaNakAribhiH khaNDitA dInadInAH samutkhananAtprAptAH mUrtIH dRSTvA praNItaM kAvyam / 14
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ hanta nA'karNito jAtu zaGkhadhvaniH zrotrarandhaM na gAnAmRtaistarpitam / raJjitaM no hRdudgIthajAtaizciraM saMsRtau nAma rUpaM vRthA dadhmahe // 7 // devadAsyaGgahArA na samprekSitA nA'pi mudrA, na cArI, na pUjAvidhiH / vaJcitAH pracyutA hanta lokAdarAjjIrNabhittau gRhe kiM vayaM kurmahe // 8 // mandireSu trisandhyaM samArAdhitA mUrtayassantyanekAH, paraM tA vayam / daivayogAdanAvRttavAtAyanAmallikAvAtagandhaM pratIkSAmahe // 9 // nityaruddhapraveze gRhe'smin kathaM hanta jAyeta candrArkayodarzanam ? duSkaraM tatkRtaM auraho sambhavaM nityabandhUn gavAkSAnnijIkurmahe // 10 // mlecchasaMsparzadoSairvayaM dUSitAH gautamArdhAGginIvA'zmatAM prApitAH / kaJciduddhArakaM kIrtivistArakaM rAghavaM rAmabhadraM pratIkSAmahe // 11 // *
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTra-gAyatrI* Do. vAsudeva vi. pAThakaH "vAgartha' OM asmadrASTrAya vidmahe rASTrIyatvAya dhImahi / tanno rASTra praNodayAt // sameSAM hitArthA sameSAM zubhArthA sadA saMskRtaissaMskRtA sattvazIlA / varairvandyate vandanIyA viziSTA varA vatsalA mAtRbhUmirmadIyA // vayaM gUrjarIyAstathA koGkaNIyAH vayaM kAzmirIyAstathA''ndhasthitA vA / mahArASTrIyAH keralIyAstathApi, vayaM gauravADhyAssadA bhAratIyAH // sadA satkArya me prabalataravAJchA vikasatu suramye satkArye sakalajanasaukhyaM vilasatu / sameSAM saukhye me gurutaratayA toSamayatA praNAmairvizvArthaM guruvara ! tathA modalayatA // * yasya kasyApi rASTrasya sandarbhe // 16
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ biraGgaH po. tArAzaMkara zarmA 'pANDeya' rASTrasvAtantryalabdhau sakalajanamanomodakastolanena dillIsthe raktadurge gaganatalagato no dhvajo'yaM viraGgaH / prAcyAM dodhUyamAno dinakarakiraNaiH kAzate bhAratAtmA vizvasmin tena kAryaM jagati nijazira: pronnataM bhAratIyaiH // 1 // pRthvItattvaM kadAciddhariti ca salilaM zvetavarNe'pi tattvaM tejaH kASAyaraGge'tha capalapavanaM kvA'pi dodhUyamAne / vizvottuGgottamAGge himagirisadRze vyomatattvaM dadhAnaH kaH prANIva triraGge jagati vijayate paJcabhUtAnvito'sau // 2 // dezapremapratIkaH kRSizamabalado bhArataprANabhUtaH saMsiktasvAbhimAno janamanasi haricchvetakASAyavarNI / no rASTrAkharvagarvaM kamapi ca tanute'zeSavizve dhvajo'yaM nAmaM nAmaM vayaM taM sakalasukRtinaH syAma nityaM pramodAH // 3 // kAmo viSNuH zivo vA jhaSagaruDavRSAnAtmavAhAn dhvajeSu prAdAt saMyojya zikSA vikasitisahitAM lokalokAya divyAm / tasmAdghorAracakraM yugayugalagaNaM dhArayitvA triraGge saMdezaM nityagatyA vitarati satataM bhArataM nAma dezaH // 4 // 17
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ koDasAvuttuGgamUrdhA raNabhuvi paritaH sainyasaMrakSito rAT sAmarthya kasya yoddhaH kacamapi kuTilaM yo'sya kartuM prabhUyAt / bibhrANo rASTrarAgaM tumularaNajayI no hi nottA viraGgaH zatrUNAM yaH purastAdavanatiparakaH kvA'pi dRSTaH kadAcit // 5 // vAramvAraM prayAsaihimagirizikhare chadmayuddhaM prakalpya jAtAyAM vairazuddhau punarapi ripubhiH kramyate sImarekhA / tajjAlmAnAca vRttaM kuTilamatimatAM kUTanItyA nirasya dantAnAmlAn ripUNAmatibalasubhaTaiyoM vidhatte viraGgaH // 6 // ojaHpUrNA yuvAno'tulabalabharitAH sainikA bhAratIyAH kurvantaH sImarakSA sthalajalagagane svargatA dezabhaktAH / zobhante veSTitAste'tidhavalayazasastat triraGgadhvajena namyante puNyavanta: sadasi maghavato devavRndaiH sadaiva // 7 // bhUH sasyazyAmalAdho vikirati haritaM yatra varNaM vizeSa madhye pUrNa himAdristadupari dhavalaM rudrahAsopamAnam / dIptaM kASAyamuccairuSasi ravirasau tad vihaGgAvaloke mAGgalyo bhAratIyaH kSitijasuphalake zobhate'sau triraGgaH // 8 // (iti jagadgururAmAnandAcAryarAjasthAnasaMskRtavizvavidyAlaye sAhityavibhAgasya adhyakSeNa, AcAryeNa DaoN. tArAzaMkarazarmapANDeyena viracitaM trirASTakaM kAvyaM samAptama)
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavikavayitrIgItam DaoN. AcAryarAmakizoramizraH kavirahaM bhavestvaM kavayitrI / (1) zRNu subhage kAnte ! me vacanam, tvaM bhava putrANAM prasavitrI / kavayitA yathA'haM tathA bhavestvaM patyuH kavitvajanayitrI // kavirahaM bhavestvaM kavayitrI // 1 // (2) ahamasmi likhan kavitApaGktIstvaM bhava mAtrANAM gaNayitrI / na skhalitaM syAdityAzAse, chandodhvanilayasya kathayitrI // kavirahaM bhavestvaM kavayitrI // 2 // (3) sahacarI tvamasi yadahaM kurce, tvaM bhava sarveSAM spRhyitrii| samaye samaye sahacarakArye, tvaM bhava sarvathA mavayitrI // kavirahaM bhavestvaM kavayitrI // 3 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ _(4) racayitA yathA'haM kAvyAnAm, tvaM bhaveH zizUnAM racayitrI / zaizavakalaravakelibhiranizam, bhava bhavane praharSajanayitrI // kavirahaM bhavestvaM kavayitrI // 4 // yadahaM vadAmi nijamanasi tathA, tvaM bhava mama bhAvacitrayitrI / anukUlA''caraNaM kurvANA, subhage ! bhava manobhAvayitrI // kavirahaM bhavestvaM kavayitrI // 5 // -295/14, paTTIrAmapuram, khekar3A (bAgapata) u.pra. 250101 dUrabhASAGkAH 01212233527 20
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ kUTAni (antarAlApA:) (atra triSu caraNeSu praznAH, caturthe ca uttarANi) ___ DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' mahAvIrasya ko mArgaH ? mAtA ca kIdRzI matA ? kIdRzI satyaniSThA'sti ? ahiMsA. paramA. zubhA // sadA kiM karaNIyaM re ? kIdRzaM jinazAsanam ? kathaM mokSapadaM vAcyam ? satkAryaM. sukhadaM. pam // kassadA pUjanIyo'sti ? jIvanaM kena projjvalam ? suvarNaM kIdRzaM bhAti ? guruH. tyAgena. zobhate // kassadaivAunusartavyaH ? sevA kAryA kathaM sadA ? kIdRzazca satAM mArgaH ? sajjanaH sarvathA. zubhaH // yAti ko na zubhe mArge ? kasya mArgaH zubhakara: ? anaitikaH kathaM proktaH ? duSTaH dharmasya bAdhakaH // kA jinatvasya kendratve ? zAntiH kAryA kathaM sadA ? kA nItirvaraNIyA'sti ? ahiMsA. sarvathA. varA // . cina
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ cintanadhArA AsvAdaH muniralakIrtivijayaH / kAmaM vaneSu hariNAstRNena jIvantyayatnasulabhena / dhaniSu na dainyaM vidadhati te khalu pazavo vayaM sudhiyaH / / manuSyo buddhimAn gaNyate / tacca satyamapi / na kevalamanekazatavarSebhyaH kintvanAdito manuSyasyaiva sarvoparitvaM pravartate / devAnapi svAdhInIkartuM sAmarthyaM tasya VE vidyate / naitAvadeva kintu nisargamapyatikramya taM vazIkartuM sattvamapi tasyA'sti / - kintvetat sambhAvanAmAtram / na sarvadA sarvatra vaitadetAdRzaM vA paridRzyate / yataH "prAyo narAH syuH pracurapramAdAH" / pazUn viSayIkRtya manuSyajAtimuddizya kathanarItirAdIrghakAlAt pracalati / prakAreNA'nena manuSyasya sattvamuttejitaM bhavati / ato bodhaM gRhItvA svadizaM svadazAM vA yaH parivartayati sa budhaH / atra hariNAnAM svAbhAvikaM jIvanaM prastauti kaviH / svAbhAvikatAyAmeva svatvasya gauravaM vidyate / svAbhAvikatvasyA'bhAvaH svatvaM nAzayati / atra zloke nA'sti pazoH pazutvasya vA mahimA nA'pi ca manuSyasya manuSyatvasya vopahAsaH / kintu manuSyasya gauravahInaM jIvanaM vyathayati kavim / __ yathAbhAgyaM sulabdhameva sarvaM manuSyANAm / kintu sa na prApyamANena prAptena vA santuSTaH / bAhyaparivezamalaGkartuM satataM yatamAno manuSyo vyasto'pi jAto'vyavasthito'pi jAtaH / tRSNAdagdhaH satataM dhAvati manuSyaH kiJcit prAptuM kiJcid bhavituM vA / saGketaM vinaivepsitasya gRhaM mRgayato janasyeva tasyA'pi sthitirasti / kaM sa mRgayatIti tu jAnAti kintu sa kutra vasati kuto vA prApyate iti na jAnAti / evameva manuSyo'pi sukhaM mRgayati kintu tat kutaH kathaM vopalabhyate iti na hAra jAnAti / etadajJAnameva manuSyasya daurbalyam / etadeva ca jIvanasya vAstavasyA''nandasya sukhasya cA''varaNamasti / etena hyAvaraNena manuSyo vihvala ivetastato niSphalameva dhAvati / antatazcodvegameva prApnoti / / sukhasya mArgaNaM hyanAdikAlInasaMskArANAM viSayo'sti / tattu satataM pravartata eva / AjanmAntarebhyastadavirataM pravartate / kintu sukhaM kutaH kathaM vopalabhyate iti 22
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ saGketamArgaNaM hi sAdhanAyA viSayaH / tasya pravartanamadyAvadhi avaziSTameva / prathama tAvad jJAtavyaM yat kimetat sukhaM nAma / tadanveva tat kutaH kathaM . vA prApyate iti jJAnaM jAyate / paraM tRSNA hi manuSyasya buddhizakti vivekazakti vicArazaktiM cA''vRNoti / aparaM caitadAvaraNamapi mahaccitraM yad lakSyamatra na vismaryate kintu digbhrAnto jAyate janaH / evaM ca tRSNAprerito dikzUnyameva satataM dhAvantaM manuSyaM dRSTvA kavihRdayaM 2 vyathAmanubhavati yad-anupamazaktidhArako'pi manuSya: kimIdRzo'zakta Asakto vA? yo hi vaktumabhivyaktuM jJAtuM vA'pi na kSamastasya pazoH kRte'pi nisargaH sarvaM tRNAdikaM sampAdayati tarhi yasyA'sti buddhiviveko vicAro vA sa manuSyastu kAmaM jIvanAvazyakamannAdikaM samupalabdhuM zakta eva / evaM satyapi kastaM dInaM vidadhAti ? haM... tRSNaiva taM dInaM karoti 'sa hi bhavati daridro yasya tRSNA vizAlA' / dhanAdInAmabhAvarUpaM dAridyaM hi kadAcidapanetuM zakyam, apagacchati cA'pi tat / kintu tRSNAjanitaM dArinaM tu kathamapi nA'pagacchati / dainyena manuSyatvasya gauravaM hanyate / manuSyatvasya copahAso jAyate / ___ kavirhariNAnuddizya kathayati- 'dhaniSu na dainyaM vidadhati' / mArmikIyamuktiH / hariNAstRNArthameva paribhramanti nA''mraphalArtham / yadyapi prApte sati khAdayeyurapi kintu mArgaNaM tRNAnAmeva / sahakAravRkSasya purato mukhaM vyAdAyA''mraphalamapekSamANAstiSThanto hariNAH kenA'pi dRSTAH khalu ? aparaM ca nirjharaNanIrameva te pibanti, na hi tRSitAzca te nAlikeravRkSANAM purato nAlikerajalamapekSante / vane paryaTituM gataH kaviretad dRSTvaiva vicAritavAn syAd yad - 'hanta ! / ra eSa kSudro'pi prANI svAbhimAnenA'dInameva jIvanaM yApayati / kintu manuSyaH ? 70 ma prApteSu prApyamANeSu cA'santoSavanto'prApteSu aprASyamANeSu ca spRhAvanto manuSyA - 2 yatra tatra bhramanti yasya kasyA'pi ca purato yAcante tRSNAtRptyarthaM ca svAbhimAnaM S gauravaM vA'pi vikrINanti / evaM satyapi 'te khalu pazavo vayaM sudhiyaH !' iti kiM vayaM vicArayiSyAmaH ? 23
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAdaH saMvedanazIlatA pazu-pakSiNAm munikalyANakIrtivijayaH dvAviMzyAM zAkhAyAM pazu-pakSiNAM saMvedanazAlitAviSayakAH kecit prasaGgAH ullikhitA Asan / atra cA'nye'pi kecit prasaGgAH samullikhyante yeSu pazupakSibhiH svasaMvedanAni prakaTaM darzitAni / 1. zokasya duHkhasya vA saMvedanam yadyapyete jIvA svIyaduHkhaM rodanena vilApAdibhirvA prakaTIkartuM na samarthAH, tathA'pi vartanenaiva teSAM manovyathAviSayakAH saGketAH prApyante / amerikAdeze kolorADorAjye kazcana mArka - bekoph nAmakaH prakRtizAstrI svamitreNa saha paryaTituM nirgata ekadA / agre gacchatA tena mArgaprAnte paJca pakSiNo dRSTAH / teSvanyatamaH kAr2yAnasaGghaTTanena mRta AsIt / anye ca catvAro yathAkramaM taM sabhAnaM kartuM prayatamAnA Asan / pratyekaM pakSI taM pakSiNaM caJcvA spRSTvA tasya saJcAraM draSTuM kiJcidapasarati sma / bahuvAramevaM kRtvA'pi yadA sa notthitastadA caturbhirapyetaiH 'sa mRta' iti svIkRtam / tataH zraddhAJjaliM dAtumivaikaH pakSI uDDIya kAnicit tRNAnyAnItavAn mRtapakSiNazca pArzve muktavAn / evaganyairapi kramaza etat kRtam / tataH sarve'pi kaJcit kAlaM maunaM sthitavantaH / pazcAccoDDInAH / hastinAM yUthe tu kasyacid hastino maraNe jAte IdRzamAcaraNaM prAya: sarvadA dRzyate / AphrikIyahastinAmabhyAsaM kurvANA sinthiA - mos ityabhidhA prakRtivinmahilA svIyAnubhavamullikhati - RtupravAsArthaM vinirgate ekasmin hastiyUthe ekA hastinI mRtaikadA / tad dRSTvA sarve'pi hastinastatraiva sthagitA jAtA: / prathamaM tu tasyAH zavasya paritaH sthitvA taiH svazuNDayA tAM jAgarayituM prayatitaM, kintu yadA sA notthitA tadA tAM mRtAM matvA sarvairapi kramazaH zuNDayA mRttikAM khanitvA tasyA upari pAtitA tacchavaM cA''cchAditam / tatastricaturA hastinaH nikaTasthAnAM vRkSANAM kAzcicchAkhAstroTayitvA''nItavantastAzca tadupari paritazca vikIrNavantaH / sUryAstaM yAvadetat pravRttam / tato yadyapyagre gantavyamAvazyakamAsIt tathA'pi te tato 24
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ naivA'pasRtAH padamAtramapi / sarve'pi te vartulAkAreNA''rAtri tatraiva sthitAH / pratyUSe caiva prasthitAH / svaviSAdapradarzane hastinAM svabhAvasyA'nyadapi vaiziSTyaM jJAtavyamasti / kasyacinmRtasya hastino'sthipaJjaramapi teSAM dRSTipathamAgacchet tadA te'tyantaM duHkhitA ivA''hAragaveSaNaM pravAsamanyad vA kAryajAtaM sthagayitvA tasya parita eva sthitvA bahukAlaM yApayanti tatra / yadi te hastinastatrA'raNye eva vasantaH syustadA tu te vAraM vAraM tadasthipaJjarasthale Agacchanti / cimpAnjhI-vAnarA api zokasya saMvedanaM darzayanti / tathAhi - yadA kazcid vAnarapoto'kasmAnniyeta tadA yUthasthA anye vAnarA duHkhinI tanmAtaraM samAliGgya sAntvayanti / ___etatprasaGgatrayamapi jJApayati yat keSucit pazu-pakSiSu zokasya saMvedanamasti / 2. sahAnubhUteH saMvedanam pazavaH pakSiNo vA yathA'nyasya maraNena vyathitAH santaH svIyazokaM pradarzayanti tathA yadA'nye pazu-pakSiNo duHkhitAH pIDitA vA bhavanti tadA sahAnubhUteH saMvedanamapi tathAvidhAcaraNena pradarzayanti / amerikIye ekasmin prANisaGgrahAlaye bonobo-jAtIyazcimpAnjhIvAnara eka AsIt / tasya kRte ekaM kAcagRhaM nirmitamAsIt yathecchaM saJcaraNAya ca laghUpavanamapyAsIt / ekadaikaH sTAliMg-jAtIyo laghuH pakSI kAcAvaraNamapazyan kAcagRhena saGghaTTito'bhavat / saGgaTTanavedanayA mAnasAghAtena ca sa punarapi DayitumazaktaH san bhUmAveva sthitaH / etad dRSTvA kAcagRhe sthito vAnaraH zIghraM bahirAgataH / sa taM pakSiNaM mRdutayotpATya samIpasthamuccavRkSamArUDhavAn / vRkSopari gatvA tena zanaiH zanaiH tasya pakSiNaH pakSAvudghATya sa pakSI vAyau uDDAyayituM muktaH / sa pakSI hIto'pi svastho nA''sIt, ataH sa DayitumazaktaH san bhUmAveva patitaH / / etad vilokya dayAplAvitaH san sa tatsamIpaM gatvA tatraivopaviSTaH / sUryAstAt kiJcit pUrvaM sa pakSI svastho jAtaH pakSau prasArya coDInaH / etena hRSTaH / sa vAnarastadanantaraM svIyakAcagRhaM prAptaH / eSa prasaGgo darzayati yat jIvadayAyAH sahAnubhUtezca bhAvanayaiva vAnaraH pakSiNaH sahAyaM kRtavAn /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ / evamevauSadhasaMzodhanArthaM prayogazAlAyAM yadA kazcana vAnaraH santApyate tadA ye tajjAtIyA anye vAnarAstatraiva sthitAH syuste AhAraM na bhakSayanti bubhukSitAzcaiva tiSThanti / etadapi sahAnubhUtiM darzayati / 3. prema-saMvedanam - eteSu pazu-pakSiSu parasparaM premabhAvo'pi bhavati / amerikAyAmeva dvau Teriyar-jAtIyau zunakau parasparaM premabhAvayutAvAstAm / tayoreko'ndha AsIt / ato'nyaH sadA'pi tena sahaiva mArgadarzakatayA bhavati sma / sa sadA'gresaro bhavati sma / yadA cA'ndhaH zvA kutracit saGghaTTanaM kurvan sambhAvyeta tadA so'nyastaM premNA'nyatra kRSTvA nayati sma / etayoH sAyujyaM bahUni varSANi paryavasitam / evamevottarakenyA(AphrikIya)deze ekasmin hastiyUthe ekA kareNuvraNavazAt khaJjA''sIt / taddhi yUthaM zIghrapravAsArthaM sannaddhamAsIt / kintu kareNorasyAH kAraNAdanyairhastibhiH svIyavego'lpIkRtaH / tato'pi sA tatsAyujyaM saMdhArayitumazaktaiveti dRSTvA te hastinaH stokamagre gatvA tAM pratIkSante sma tasyAzca kRte zAkhA-parNAdikaM bhojanamapi rakSanti sma / etatprasaGgadvayamapi pazvAdInAmapi parasparaM premAdisaMvedanaM darzayati / 4. Anandasya harSasya vA saMvedanam prAyazaH bahavaH pazu-pakSiNaH svIyamAnandaM harSa vA mukhabhAvadvArA darzayitumazaktAH / zvAno hi pucchacAlanena harSa pradarzayanto dRzyante / kintu cimpAnjhIvAnaro hi mukhasya hAvabhAvairnRtyena cA'pi svamAnandaM samullAsaM ca darzayati / taddhi, yadA sa kasyAzcinnadyA nirjharasya vA prapAtaM pazyati tadA so'tyantamuttejita ullasitazca bhavati / prapAtaM dRSTvA sa snAnakaraNAt kathamapi roDhuM na zakyate / sa zIghrameva prapAtapArve gacchati, gacchaMzca kaNTakitaromA bhavati / tataH prapAtapatitairjalazIkaraiH kiJcit snAtvA sa prapAtasyA'dhastAd gacchati / tAvatA ca tasyollAso harSazcA'tIva vardhate / svIyaharSasUcakaistIkSNArAvaiH saha sa nRtyamevA''rabhate / kadAcicca nRtyanneva sa nikaTasthAM latAmAndolikAmiva kRtvA tasyAH sAhAyyenA''ndolanAni kurvan snAti / tataH punarapi sa prapAtAsyA'dhaH Agatya jalaM vikiran nRtyati snAti ca / ___ AnandasyedRzIM saMvedanAM na ko'pi pazuH pakSI vA'nena prakAreNa darzayan 26
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRzyate / yadyapi sAGketikAbhivyakterudAharaNAni tu bahUni santi / kiJca / (cimpAnjhI)vAnarasya janInasaMracanA 98% manuSyeNa tulyaivA'tastasyA''caraNamapi tAdRzaM sambhavati / 5. vairapradarzanam vairasya saMvedanaM tu bahuzaH prANiSu dRzyate / tatra niyamastu yathAkriyaM pratikriyAyA asti / sAudI arabastAnadeze dakSiNa-pazcimIye pArvatapradeze bahavo babUna-vAnarA vasanti / ekadA mArgamullaGghayan kazcana babUnavAnaraH kenacit / kAr2yAnacAlakena saGghaTTito mRtaH / etad dRSTvA tadyUthIyA anye vAnarA ruSTA jAtAH / kAryAnaM tvagre gataM kintvete vAnarAstasya pratIkSAratAH dinatrayaM tatraivopaviSTAH / caturthe dine yadA tad yAnaM pratyAgataM tadA tat pratyabhijJAya sarvairapi vAnaraiH sakolAhalaM tad ruddhvA tadupari zilAkhaNDAH prakSiptAstatkAcazca bhaJjitaH / vairavRttipradarzane jApAn-dezasya makAk-jAtIyA vAnarA api prasiddhAH / yadA kazcana vAnaro balavatA vAnareNa jIyate tadA sa jito vAnaraH svapratispardhinA saha yoddhamasamartho'pi vairaM gRhNAti / sa svamitrANi svajanAMzcA''hUyA'nyad yUthamitvarakAlikaM racayati / iha ca sarvatrA'pi sa parAjito vAnara eva netRtvaM gRhNAti / tataH pratispardhivAnarasya kaJcid durbalaM svajanaM dhRtvA taM sarve'pi tADayanti, tadapi pratispardhivAnarasamakSameva / yena tasya pratispardhino vAnarasya bhAnaM bhaved yad idaM daNDanaM tasya purAkRtasya duSkarmaNaH phalam / etad dRSTvA sa pratispardhivAnaro bahudinAni yAvat punastasya nAmA'pi nA''datte / tasya ca parAjitasya vAnarasya vairagrahaNasya santoSo bhavati / vairagrahaNe sarvathA''kramakaH pazurasti hastI / sa varSANAmanantaramapi svIyaM zatru pIDakaM vA smRtvA taM hantuM prayatate / evaM cimpAnjhI vAnarA api vairiNaM pIDakaM vA na vismaranti / yathAvasaraM ca tatpratizodhaM kurvantyeva / RNasvIkAraH (AbhAra-pradarzanam) samudratale ekadaiko hampabek-vhelajalacaro dhIvarANAM jAle patitaH kathaJcana / jAlAt svasya vimocanArthaM tena bahu prayatitaM, kintu yathA yathA prayatitaM tathA tathA so'dhikatayA tatra niruddhaH / vhela-jalacaro hi nA'sti matsyaH, ato vAraM vAraM EDIA 27
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ tena zvasanArthaM samudrasyoparitalamAgantavyaM bhavet / kintu jAlamAsIt atyadhikaM dRDhamatastat tena tad nA'truTyata / IdRzyAM paristhitau tasya jalacarasya vyAkulatA vardhitA / atha tatra samudre sAmudrajIvAnAmabhyAsArthaM kecana saMzodhakA taranta aasn| tairidaM dRzyaM dRSTam / zIghrameva te taddizi prasthitA jAlaM ca kartitumArabdhAH / etad dRSTvA sa jalacarasteSAM samakSamakSinimIlanaM kurvan tAn dhanyavAdaM vadati smeva / kiJcitkAlAnantaraM sa yadA bandhanamukto jAtastadA satvaramuparitalaM gatvA yathecchaM zvasanaM kRtvA punarapi tatrA''gatasteSAM ca saMzodhakAnAM pratyekaM premNA saMspRzan cirAya sthitaH / saMzodhakAnAmanyatamo'vadat yadetannA''sIt krIDAmAtraM kintu tasyA''bhAradarzanamRNasvIkAro vA''sIt / 7. vAnarANAM buddhimattAyAzcamatkArAH ekadA kenacid vijJAninA cimpAnjhI-vAnarasya buddhi mAtuM chadau kadalIphalagucchakaM tathA lambitaM yathA tasya vAnarasya haste tadevameva nA''yAyAt / tato bhittipArve kAcana laghvyaH kASThapeTikA api sthApitAH / tAstAvallaghvyaH Asan yat sa vAnarastAsvanyatamA saMsthApyA'pi kadalIphalAni grahItuM zakto na syAt / kintu sa vAnaro'tIva catura AsIt / tena sarvaM dRSTvA svabuddhyA kadalIphalAnAM svasya cA'ntaraM mitvA, tadadhaH uparyupari peTikAdvayaM ca muktvA kadalIphalAni gRhiitaani| IdRzaM gaNanaM tarkaNaM ca kartuM prAyo manuSyA eva kSamA nA'nye prANinaH / kintu, eteSAM cimpAnjhIvAnarANAM maryAdeyaM yat te'nyAnyeSUpayogikAryeSu sahAyArthaM saMskartumazakyAH / tadarthaM tu babUnajAtIyA makAkajAtIyAH kepucinajAtIyA vA vAnarA upayoginaH / malayeziyAdeze makAkavAnarAH svasvAmyarthaM nAlikeravRkSebhyastatphalAni cinvanti / dakSiNAmerikAyAM jAyamAnAH kepucinajAtIyA vAnarAH pakSAghAta(paralysis)rogiNAM paricaryAM kurvanti / te vAnarA rogiNaH kavalakSepeNa bhojayanti, teSAM vastrANi kSAlayanti, teSAM kRte ca cAya-kaoNphipeyamapi praguNIkurvanti / IdRzAni saGkIrNakAryANi kurvANA vAnarA ete nUnaM buddhimanta eva ! evaM babUnajAtIyA vAnarA api bahUni saGkIrNakAryANi kurvANA svabuddhimattAM pramANayanti / dakSiNAphrikAdeze kepaTAun-porTaelijhAbethanagarayormadhye yo relmArgo'sti tatraiko rel-saGketadarzakaH (Signalman) kAryaM kurvANa AsIt / tasya nAma jemsa-eDavin-vAiD-ityAsIt / ekadA sa ekasmAd relayAnAt aparasmin / 28
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ relyAne kUrdan santulanAd bhraSTo rel-yAnAdhastAdapatat / tena tasya dvAvapi pAdau / kSuNNau / ataH svakAryaM kartumakSamatvAt sa rel-adhikAribhiH pdaanniHsaaritH| . kintu sa svakAryakaraNArthaM tadA'pi kRtanizcaya AsIt / atastena kASThamayau pAdau nirmApya dhRtau / tato rel-adhikAriNo vijJapya catuzcakrakaM vAhanamekaM nirmApitaM yad rel-mArge calet / tena ca sa saGketasthAnaM yathAkAlaM prApnuyAt / / etatsAdhanadvayena tasya kSamatA yadyapi vRddhiGgatA, rel-adhikAribhiH sa punarapi tatpade niyuktazca, tathA'pi tatkAryaM tasya kRte'tIva zramapadaM saJjAtam / / athaikadA sa kiJcitkAryArthaM kRSyutpannasamiti prati gatastadA tenaiko babUnavAnaro gantrI vAhayan dRSTaH / etena hRSTaH sa vAnarasvAmipAi~ svakRte taM vAnaraM yAcitavAn / tasyA'GgavaikalyaM dRSTvA vAnarasvAmyapi sahAnubhUtyA tasmai vAnaramarpitavAn / savAnaraH sa svasthAnamAgato vAnarAya ca kAryArthaM sUcanA: dattavAn / so'pi vAnarastasya sarvA api sUcanAH pAlayan alpenaiva kAlena sarvamapi tatkAryaM zikSitavAn, 'jek dha | signalmena (Jack the Signalman)' ityAdarasUcakaM nAma ca prAptavAn / pratyahaM prAtaH sa vAiD-mahodayaM catuzcakrikAyAmupavezya saGketasthAnaM prApayati sma / tatastattatsaGketasthAnaM kAryAnvitaM niSkriyaM vA yathAsUcanaM karoti sma / relyAnacAlakAya kuJcikAyutaM valayaM (Ring) agrime sthAnake prApayitumarpayati sma / indhanArthamAgatAnAM yAnAnAM mukhyamArgAt rel-yArDagamanamArge prApayituM sa relamArga (track) api parAvartayati sma / etadavasare ca tarkazaktervicArazaktezcA'vazyamupayogaH kartavyo bhavet / yato yadA yAnamindhanamicchet tadA cAlakazcaturvAraM vaMzIzabdaM (whistle) vAdayet / tacchrutvaiva yAnasya mArgaparAvartanaM kartavyam / etadapi sa vAnaro vinA mArgadarzanaM karoti sma / trivAraM paJcavAraM vA vaMzIvAdane sa tatparAvartanaM naiva karoti sma / ekadA kayAcinmahilayA surakSAviSayakaM praznamutthApya taM vAnaraM prati relsaMsthAyAmadhikSepaH kRtaH / tadA rel-adhikAribhistasya parIkSA kRtA / bahuprakAreSu saGketadarzaneSu sa sarvathottIrNo jAtaH / saGketadarzakakAryaM sa aSTau varSANi yAvat kRtavAn / etAvatA tena sahasrazaH saGketA darzitAH / kintu kadA'pyekasminnapi / saGkete tena kSatirnaiva kRtA''sIt / tatastasya maraNaM kSayarogeNa jAtamato reladhikAribhistasya karparaM saGgrahasthAne sthApitaM, tacchAyAcitramayaM saGgrahasthalaM ca 29
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ - rel-sthAnake tasya saGketakakSasya samIpa eva sthApitam / evamanyo'pi babUnavAnaro dakSiNAphrikAdeze priToriyAnagarapArzvasthe relamArge saGketadarzakakAryaM kRtvA vizruto jAtaH / etatkAryakaraNArthaM pratyahaM tasya sArdhasapta( pens dIyante sma / tasya nAmA''sIt-jok da signalamen // aparo'pi babUna vAnaraH svabuddhimattayA jagati vikhyAto jAtaH / sa prathame vizvayuddhe dakSiNAphrikIyasainyena saha bhAgaM gRhItavAnAsIt / tasya kAryaM tu sainyadalasya rakSakatva(Sentary)mAsIt / rAtrau yadi zivirasamIpe kasyacid gatividhidRzyeta tadA sa sainikAn jAgarayati sma / khAte upavizya yudhyamAnAnAM sainikAnAM kRte nUtanagolakAnAmAnayanaM, vraNitAnAM kRte auSadhAnayanaM, yuddhabhUmau yatra tatraivameva patitAnAM zastrANAM svazivire AnayanamityAdIni viSamakAryANyapi sa sahajatayA'karot / etena tuSTAH senApatyAdayastasya padonnatiM kRtavanto vIratAcandrakamapi ca tasmai arpitavantaH / ___ etaiH sarvaiH prasaGgairjAyate yat prANiSu (pazu-pakSiSu) api vividhasaMvedanAni bhavantyeva, yathAkAlaM ca te tAni vividhaiAjaiH pradarzayantyapi / tathA teSu buddhimattA'pi vidyata eva, paraM yathAsaMskAraM tasya prakaTanaM vikAsazca bhavati / ata evaM na mantavyaM yadete sarvathA saMvedanarahitA buddhihInA vA bhaveyuH / [AdhAraH - gUrjarabhASAyAM prakAzyamAnA saphArI - iti vijJAnaviSayikI mAsapatrikA] zrIvRddhirnakhavacchedyA na dhAyaiva kadAcana / pramAdAt skhalite kvA'pi samUlA'pi vinazyati / (upadezataraGgiNI) 30
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAdaH saralA: syAdvAdasiddhAntA:-1 munitrailokyamaNDanavijayaH syAdvAdaM jJAtumicchukA bahavo bhavanti / tadarthaM yadyapi syAdvAdasvarUpasya sAmAnyataH paricAyakaM sAhityaM labhyate eva, tathApi vastutaH tAmicchAM pUrayituM taiH khaNDanamaNDanAdivinirmuktaM saralavivecanayutaM syAdvAdasiddhAntanirUpaNamapekSyate / taccA'labhamAnAste khidyante / syAtteSAmapekSApUrtiH, syAcca kaThinacarcAmantareNA'pi syAdvAdatattvAvagama iti dhiyA''rabdheyaM zreNI / tatra prathamamutpAdavinAzasvarUpamadhikRtam / viSayo'yaM zAstravArtAsamuccayagranthopari mahAmahopAdhyAyazrIyazovijayavinirmita-syAdvAdakalpalatATIkAto (sta. 1 kA. 47-49) gRhItaH / atra yat tattvaM tad mahAmahopAdhyAyaprajJAvilasitameva / kevalaM prakArAntareNa prastutIkaraNe eva mama prayatnaH / ___ (1) ziSyaH 'matthaeNa vaMdAmi bhaMte ! bhavatAmAnukUlyamasti cet kiJcit praSTumicchAmi / AcAryaH kAmaM pRcchatu bhavAn / samIcInaH praznastu jJAnaprAptermUlameva / zi0 prabho ! mayA paThitaM yat "tileSu prAg vidyamAnameva tailaM tilasaGghAtAdutpadyate, reNuSu prAg nAsti tailaM tato reNusaGghAtAd notpadyate / evaM tryaNuke upalabhyamAnaM sthUlatvaM tatkAraNeSu paramANuSu vidyamAnameva bhavati / " kimetat satyam ? ko'tra saMzayaH ? yeSu yad bhavati tadeva teSAM samUhAdutpadyate ityabhiprAyakaH 'tatsaGghAtajanyatvasya tatrA'stitvavyApyatva'miti niyamo'bhyupeya eva / kintu yat pUrvaM yeSu pRthagavasthAyAM nA''sIt tat teSAM saGghAtAdutpannamiti kathaM na svIkriyate ? A0 evaM cA'satkAryavAdo'bhyupagataH syAt / tathA ca yathA'sato ghaTasyo tpattirbhavati tathA'sataH zazazRGgasyotpAdaH kathaM na syAt ? 1. mastakena vande bhagavantaH / (1) 2. 'pUrvaM (= kAraNakAle) asataH kAryasya utpattirbhavati' iti matamasatkAryavAdaH /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ A0 A0 zi0 kAraNAbhAvAdeva kAryasya zazazRGgasya notpattiH / / A0 tasyaiva kAraNAbhAvaH kimarthamityapi vicAryatAm / zi0 tarhi kiM satkAryavAdo'smAbhirabhyupeyaH ? sarvathA na / tatrA'pi bahavo doSAH / yathA- kAryaM yadi svotpatteH pUrvamapi syAttarhi tadA'pyupalabhyeta / na copalabdhiH / sAGkhyAH kathayanti yat kAryasya tadAnIM tirobhAvAd nopalabhyate tat / asatyametat, yatastirobhAvasya vyAkhyaiva kartuM na zakyate / tirobhAvasyA'rtho yadhupalambhAbhAvaH tarhi 'upalambhAbhAvasya kAraNaM tirobhAvaH, sa copalambhAbhAvarUpa' iti ko vA zRNuyAt ? vyaJjakAdyabhAva eva tirobhAva iti ucyate cet satkAryavAdinAM mate tasya pazcAdapi sadbhAvo na bhavediti sarvadA tirobhAva eva tiSThet / kiJca, svotpatteH prAgapi vidyamAnasyotpattireva nAma kim ? zi0 asmAbhirasatkAryavAdo'pi nA'numanyate, satkAryavAdo'pyasmabhyaM na rocate, tarhi kimArhatAnAmasmAkaM sammatam ? kathaJcit sadasatkAryavAdaH / avadhAryatAmetat - kAryasyAM'zadvayaM bhavati - eko dravyamaparaH paryAyaH / kAryaM dravyarUpeNa svotpatteH pUrvamapi sad bhavati, tadrUpeNa tasyopalambho'pi bhavati / paryAyarUpeNa ca tadasadeva, tadrUpeNa tadupalabdhirapi na / paryAyatvenA'vidyamAnatvAdeva tasyotpattirapi sambhavA / zi0 kRpayA dRSTAntena yojanAM darzayatu / zrUyatAm / ghaTarUpakArye'zadvayam - eko mRttikAdravyam, aparazca jaladhAraNAdi kartuM kSamaH tadyogyadharmayuto mRdo viziSTAkAraH (= paryAyaH) / mRttikArUpeNa ghaTaH pUrvamevA''sIt, nA''sIcca tathAvidhaviziSTA vasthArUpeNa / tadrUpeNa tasya kumbhakArAdiprayatnenotpattiH / zi0 paramANuSu sadeva sthUlatvaM tryaNuke utpadyate ityatrA'pi kimIdRzyeva yojanA? A0 kaH saMzayo'tra ? syAdvAdasiddhAntAH sArvatrikAH / prakRte iyaM prakriyA1. 'kAryaM kAraNakAle'pi vidyamAnameva bhavati' iti mataM satkAryavAdaH / A0 COOK A0 32
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNUnAM tryaNukAdisaGghAtakAle ekatvasaGkhyA-parasparasaMyoga-mahatparimANacAkSuSajanakatvAdi-paryAyairutpattiH, yadvazAdekaM mahat tryaNukamityAdi pratIti: bahutvasaGkhyA-vibhAga-aNuparimANa-cAkSuSajanakatvAbhAvAdiparyAyaviziSTAnAM ca teSAM nivRttiH / evaM sthUlatvaM = mahatparimANavattvaM pUrvamaNurUpeNA''sIt, paryAyarUpeNa ca nA''sIditi siddham / evaM sati 'tattadavayavivAcakazabda(ghaTAdi)vyapadezyaparyAyaviziSTANvatiriktamavayavidravyaM nA'stI'ti nirNayaH kartuM zakyate ? avazyam, samIcInanirNaya eSaH / zatamASakApekSayA zatamASakArabdhe'vayavini kimadhikaM gurutvamanubhUtam ? pRthagavayavini vastuto mAnaM na vidyate / avagataM khalu tattvaM bhavatkRpayA / zi0 (2) A0 zi0 prabho ! sammatiTIkAkArA vadanti yad AtmAdidravyANAM vijJAnAdi paryAyotpattau na sahabhAgitA, dravyANAM pUrvameva niSpannatvAt / kimidaM tathyam ? satyameva kathayanti te / I zi0 tahi paramANUnAmeva tattatparyAyairutpAdaM bodhayatAM bhavadvacanAnAM kathaM saGgatiH? aNavo'pi pUrvameva niSpannA iti utpAde ghaTakA na bhaveyuH / vibhinnanaryApekSayA kriyamANayorvidhAnayovibhinnataiva bhavet khalu ? prakRte itthaM nayayojanA-dravyArthikanayaryAnusAriNAM mate utpAdAt pUrvaM dravyasya paryAyavizeSeNA'vasthAnam, utpAdAnantaraM ca tasyaiva tadanyaparyAyeNa sthitiriti tena rUpeNa dravyasyA'niSpannatvAt tasyA'pyutpattau sahabhAgitA / yathA ghaTotpatteH pUrvaM kuzUlaviziSTamRdo'vasthAnam, utpatteH pazcAcca ghaTaviziSTamRdaH / 1. nayaH = vicAraNAprakAraH / 2. prAdhAnyena dravyamAtragrAhI dravyArthikanayaH / 33
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zi0 A0 etadapekSayaiva bhavantaH tattatparyAyaviziSTaparamANUnAmutpAdavinAzau pratipAditavantaH syuH| samyagavadhAritaM bhavatA / paryAyArthikanaryAvalambinastu svIkurvanti yat kAryotpatteH pUrvaM dravye paryAyavizeSasya sattvam, utpattyanantaraM tu tadanyaparyAyasya vidyamAnatA / dravyasya tu pUrvameva niSpannatvAnnotpattau ghaTakateti / yathA ghaTotpatteH pUrvaM mRdi kuzUlaparyAyasya sattvam, utpatteH pazcAd ghaTaparyAyasya / sammatiTIkAkRtaH pratipAdanametaM nayamanusarati / zi0 bhavadbhiH tattvaM bodhayitvA'nugRhIto'ham / zi0 zi0 prabho ! bhavadbhiH pUrvaM yad bodhitaM tadanusAraM tvidamAyAtam- aNava eva pariNAmAt pariNAmAntaramupasarpantIti / tatraivaM niyamaM kartuM zakyate yat pUrvapariNAmanAze evottarapariNAmotpAdaH / kathamevaM nirNetavyam ? yAvad mRdaNUnAM ghaTapariNAmenA'vasthitistAvanna kapAlapariNAmenotpatti rityataH / A0 tantupariNatAnAmevA'NUnAM paTapariNAmaprApti kathaM vismarasi ? tatrA'pi tantupariNAmavinAze eva paTAvasthotpAdaH / aho bhavato vaidagdhI ! paTe tantavaH kadA'pi na dRSTAH ? naSTasyA'pratyakSatvaniyamo vismRtaH ? paTadvayasaMyogAjjAte mahApaTe 'ayaM paTaH' 'idaM paTadvaya'miti pratItidvayaM nA'nubhUtam ? zi0 bhavatkathanasyA'yamAzayo mayA gRhItaH - pariNAmAntarotpattiM prati pUrvapariNAmenA'vasthitirna bAdhiketi / / kena tathA kathitam ? ghaTakapAlayordRSTAntaM tvayA svayamuktamapi vismRtam ? zi0 idAnIM bhavanta eva zaraNam / ahaM tu kimapi nirNetuM na pArayAmi / A0 vatsa ! hatAzo mA bhUH / tvajjijJAsAmuttejayitumevA'hametAdRzaM jAlaM racitavAn / sAvadhAnIbhUya zRNu - pUrvAvasthAnAzenaivottarAvasthotpAda iti 1. prAdhAnyena paryAyamAtragrAhI paryAyArthikanayaH / 34
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvadavadhArito niyama ArhatairaGgIkRta eva / paraM nAzo dvividhaH-samudayavibhAgajanitaH samudayasaMyogajanitazca / AdyaH paTAt tantUnAM pRthakkaraNe paTanAzarUpaH / mudgArapAtAjjAyamAno ghaTanAzo'pyayameva / dvitIyaH tantusaMyogAt paTe jAyamAne tantunAzarUpaH / ghaTAkAragrahaNakAle mRtpiNDavinAzo'smin prakAre evA'ntarbhavati / ayamarthAntaragamanamityapi paricIyate / sthaladvaye'pi pUrvAvasthAvinAzaH samAna eva / tathA'pi ghaTadhvaMsAnantaraM kapAlakAle na ghaTapratItiH, paTakAle ca tantUnAM pratItiriti kiMkRto'yaM vizeSaH ? svarUpata eva / samudayavibhAgajanitadhvaMsAnantaraM yasya dhvaMsastasya na pratItiH, yathA - vidAraNAntaraM paTasya, sphoTanAnantaraM ghaTasya vA / arthAntaragamane tu pUrvAvasthAyA yadyapi nAzaH, tathA'pi sa nAzaH pUrvAvasthApratIti na bAdhate / yathA paTe tantupratItiH, ghaTe mRttikApratItirvA / jAtaM sarvaM spaSTam ? zi0 Am, gurudeva ! ito'pi kiJcid boddhavyamasti / imAvubhau vinAzau zAstre saMmIlitarUpeNa 'samudayajanita' ityucyate / ayaM svAbhAviko'rthAt puruSaprayatnAjanyo'pi sambhavati, prAyogiko'rthAt puruSaprayatnajanyazcA'pi sambhavati / abhravinAzaH aGkarakAle bIjavinAzazcA''dimaH / prAyogikastu darzita eva / / prabho ! dharmAstikAyAdiSvapi svAbhAviko vinAzaH sambhavatIti mayA zrutamAsIt / samudayajanitastu tatra na sambhavati, teSAM pradezAnAM sarvadA'vibhaktatvAt / tarhi sa kIdRzaH ? A0 vadAmi / dharmAstikAye gatyAdhAratAsvabhAva iti tvaM jAnAsyeva / yasmin kSaNe'dhikRtapadArthe gatirnA'sti, tasmin kSaNe dharmAstikAye tatpadArthagatyanAdhAratAparyAyaH / tadanantarakSaNe tatpadArthe gatyutpAde 1. skandhAt (samUhAt) apRthagbhUtaH paramANuvanniraMzo'ntimAvayavaH pradezaH / avibhaktapradezyanAdyanantaM lokatrayavyApi gatisahAyakasvabhAvaM dravyaM dharmAstikAyaH / pradezAnAM samUha 'astikAya' ityucyate / / 2 35
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zi0 dharmAstikAye tasya paryAyasya nAzaH / evaM paryAyanAze dravyanAza ityapi vaktuM zakyate - kSaNadhvaMse kSaNaviziSTadhvaMsavat / evamadharmAstikAyA'diSvapi / nAzo'yaM zAstre 'ekatvikanAza' ityucyate / evaM copacayenedaM syAt / nAzo dvividhaH svAbhAvika: prAyogikaca / Adya ekatvikaH samudayajanitazca / dvitIyastu samudayajanita eva / ubhayatra samudayajanito dvividhaH samudayavibhAgajanito'rthAntaragamanalakSaNazca / anayorAdyaH svapratiyogipratItibAdhakaH, dvitIyastu na tatheti / A0 suSThu dhAritaM bhavatA / 1. sthitisahAyakaM dravyamadharmAstikAyaH, tadapi lokatrayavyApi avibhaktapradezyanAdyanantaM ca / AkAzAstikAyaH punarlokAlokavyApyavibhaktapradezyanAdyanantamavakAzadAnasvabhAvaM dravyam / - phaila AlasyaM sthiratAmupaiti bhajate cApalyamudyogitAM mUkatvaM mitabhASitAM vitanute maugdhyaM bhavedArjavam / pAtrApAtravicArasAraviraho yacchatyudArAtmatAM mAtarlakSmi ! tava prasAdavazato doSA api syurguNAH // (upadezataraGgiNI) 36
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 31Rara: kAvyaviSaye jinasenAcAryasya gambhIrA vicArA: ec. vi. nAgarAjarAv karNATakadezotpanneSu saMskRtakaviSu agragaNyaH pUjyo jinasenAcAryaH / asya kaveH guruH jayadhavalAyAH kartA bhaTTArakavIrasenaH / jinaseno bAlya eva vairAgyazAlI bhUtvA brahmacAryAsIt / sarasvatI svayaM tasya sevAM kurvatIvA'zobhata / baGkApuraM jinasenAcAryasevAyA mukhyaM kSetramAsIt / kristazakanavamazatake jinasenAcAryaH karNATabhuvam alaJcakAreti vaktuM zakyaM yato rASTrakUTacakravartI amoghavarSanRpatuGgaH pratidinaM jinasenapAdau praNamati smeti guNabhadravacanaprAmANyAd jJAyate / jinasenasya mukhyA kRtiH - AdipurANam / tasmin prathamatIrthaGkarasya zrIvRSabhanAthasya tathA tatputrasya bharatacakravartino jIvitakathA mukhyatayA varNyante / kRtirapUrNA / kevalaM dvicatvAriMzadadhyAyAH (athavA parvANi) tatra upalabhyante / uttaro bhAgaH kartuH ziSyeNa guNabhadrAcAryeNa racitaH / granthArambhe siddhasenasamantabhadrAdIn pUrvasUrIn smarati jinasenAcAryaH / tataH kaveH kAvyasya ca viSaye bahUn viSayAn komalayA prasannayA vAcA prastauti / yA kavitA dharmAGgatvaM pratipadyate, saiva zreSTheti jinasenasya spaSTaH abhiprAyaH / yadAha - ta eva kavayo loke ta eva ca vicakSaNAH / yeSAM dharmakathAGgatvaM bhAratI pratipadyate / dharmAnubandhinI yA syAt kavitA saiva zasyate / zeSA pApAstavAyaiva suprayuktA'pi jAyate / / iti 2) kavitAprapaJco'nyaH, dharmaprapaJco'nyaH / sadyaH paranirvRtireva kavitAyAH paraM prayojanam / iti pAzcAtyAnAM dRSTiH / Art for art's sake iti te bhAvayanti / kintu kavitA kA kalA vA yadA dharmamArgAdanyatra calati, tadA sA pApasya kAraNaM bhavati / dharmasya pratiSThApanAyA'dharmasya nivRttaye ca kavitAyAH kalAyAzcopayogaH syAditi jinasenAcAryasya matam / 'suprayuktA'pi' iti pade'trAvadhAnaM deyam / kavinA racitaM vyAkaraNocitaM , ramyamAkarSakaM ca syAnnAma / AlaGkArikAH kAvyaM rasavaditi na . . N. A. . A / 37
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . N 4 T. 4. . . N 4 . . 4 P . R. pra . . TH dhvaniriti vA prazaMsantu nAma / yadi tajjanAn adharme pravartayati, tanna grAhyam - 11 iti jinasenAcAryasya spaSTo'bhiprAyaH / vadati saH - kecinmithyAdRzaH kAvyaM grananti zrutipezalam / tattvadharmAnubandhitvAnna satAM prINanakSamam // iti / kAvyaprakAzAdiSu grantheSu uttamakAvyasyodAharaNatvena nIcavicArapracodakAni padyAni udAhiyante / yathA - nizzeSacyutacandanaM stanataTaM nirmuSTarAgo'dharo netre dUramanaJjane pulakitA tanvI taveyaM tanuH / mithyAvAdini ! dUti ! bAndhavajanasyA'jJAtapIDAzame vApI snAtumito gatA'si na punastasyA'dhamasyA'ntikam / / kasyAzrit kuTilAyAH kulaTAyAH kathA'tra kathitA / dUtItvena gatA ramaNenopabhuktetyAdiratra dhvaniriti kAvyamidaM zreSThaM dhvanerudAharaNamiti mammaTo brUte / etAdRzasya viSayasya jJAnena kiM prayojanam ? kAvyaM kiM siSAdhayiSati ? iti praznaH udbhavati / tatkAlikI kSaNikaprItireva paramaM prayojanamiti nocitam / / kavitvaM yaH prepsati, tena lokazAstravyutpattiH prathamaM smpaadniiyaa| anyathA viduSAM hAsyasyAspadaM bhavati kAvyam / tadAha jinasenAcAryaH - avyutpannatarAH kecit kavitvAya kRtodyamAH / prayAnti hAsyatAM loke mUkA iva vivakSavaH // asmin loke dravyacorA iva kAvyacorA api bhavanti / svayaM zabdAn / ) arthAn vA saMghaTayituM te na prabhavanti / pUrvakavivareNyAnAM zabdArthAn corayitvA svakIyamiva tatpradarzayanti / tAdRzAn hInAn uddizya bravIti jinasenAcArya ittham - kecidanyavacolezAn AdAya kavimAninaH / chAyAmAropayantyanyAM vastreSviva vaNigbruvAH // AtmanaH kavIn manyante iti kavimAninaH / vastuto na kavayaH / teSAmupamAnaM vaNigbruvAH / nIcA vaNijo vaNigbruvAH punarapi vadati jinasenAcArya: - kecidanyakRtairathaiH zabdaizca parivartitaiH / prasArayanti kAvyArthAn pratiziSTayeva vANijAH / / .2.4.2.pa 38
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ / . . . . A . 2 HAJAVAJAVAJAVAJAVANATAVARACHAR arthacorAH zabdacorA ubhayacorA iti bahudhA kAvyacorA vijRmbhante / prAyo bANabhaTTasya padyaM jinasenAcAryeNa manasi nihitamiti bhAvayAmaH / 17 harSacaritasyA''dau bANabhaTTenoktam - anyavarNaparAvRttyA bandhacihnanigUhanaiH / anAkhyAtaH satAM madhye kavizcauro vibhAvyate // iti / kecana kavayaH zabdaprayogacaturAH, kintu arthagauravaM teSu viralam / anye tu sacamatkArAn arthAn pratipAdayanti, kintu zabdaprauDhisteSu na dRzyate / etAdRzAn azaktAn kavIn upadizya jinasenAcAryo vakti - kecidvarNojjvalAM vANI racayantyarthadurbalAm / jAtuSI kaNThikevAsau chAyAmRcchati nocchikhAm // kecidarthamapi prApya tadyogyapadayojanaiH / / na satAM prINanAyA'laM lubdhA labdhazriyo yathA / jatunirmitamAbharaNamiva arthadurbalasya zabdavaibhavam / lubdhena labdhA sampadiva zabdaprAbhavazUnyasya kavitA / lubdho dhanavAn api na kasmaicid dadAti / tathA zabdamugdhaH kaviH snigdhamapyarthaM sahRdayAya dAtuM na zakta ityabhiprAyaH / etadviSaye bhAraveH padyaM smRtipathamAyAti - stuvanti gurvImabhidheyasampadaM vizuddhimukterapare vipazcitaH / iti sthitAyAM pratipUruSa rucau sudurlabhAH sarvamanoharA giraH // iti / kiM nAma kAvyamiti praznaH / tasyottaraM bahavo bahudhA kalpayanti / ra' jinasenAcAryAH tatsvarUpamitthaM kathayanti - kaverbhAvo'thavA karma kAvyaM tajjainirucyate / / tatpratItArthamagrAmyaM sAlaGkAramanAkulam // iti / alaGkAro nAma kaH ? tatrA''hA''cAryaH - kecidarthasya saundaryamapare padasauSThavam / vAcAmalaGghiyAM prAhustadvayaM no mataM matam / / . . kA 1 2
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma . . .N.. . . . . . __ iti / atra bhAmahavAkyAnAM pratidhvani zRNma iti asmAkaM pratibhAti / yadAha bhAmahaH svIye kAvyAlaGkAre - rUpakAdimalaGkAraM bAhyamAcakSate pare / supAM tiGa ca vyutpattiM vAcAM vAJchantyalaGkRtim / tadetadAhuH sauzabdyaM nArthavyutpattirIdRzI / zabdAbhidheyAlaGkArabhedAdiSTaM dvayaM tu naH // iti / sargabandho mahAkAvyamiti bhAmahadaNDinau brUtaH / aSTAdazavarNanAdikaM ca tallakSaNe antarbhAvyate bahubhiH / jinasenAcAryastu mahAkAvyamitthaM lakSayati - mahApurANasambandhi mahAnAyakagocaram / / trivargaphalasandarbha mahAkAvyaM tadiSyate // iti / etena mahAkAvyasya vastu lokaprasiddhaM bhavet, tatra nAyako mahattvavAn syAt, tatra dharmArthakAmAnAM pratipAdanaM bhavediti jinasenAcAryasya bhAvaH / trivargo dharmakAmArthaiH caturvargaH samokSakaiH ityamarasiMhaH / mokSarUpaM caturthaM puruSArthaM kasmAt parityaktavAn AcAryaH ? anye tu caturvargaphalopetaM caturodAttanAyakam iti varNayanti / mokSaH zAstramAtrapratipAdya iti abhiprAyo vA ? sarveSu kAvyeSu guNA doSAzca bhavanti / tatra durjanAH doSAn gaveSayanti / sajjanA guNAn Adadate / tadviSaye sopahAsaM vadatyevamAcAryaH - yato guNadhanAH santo durjanA doSavittakAH / svaM dhanaM gRhNatAM teSAM kaH pratyarthI budho janaH / / doSamanviSya gRhNanto durjanAH kaverupakArameva kurvanti iti sacamatkAramAha - doSAn gRhNantu vA kAmaM guNAstiSThantu naH sphuTam / gRhItadoSaM yatkAvyaM jAyate taddhi puSkalam // iti / sarvairjanaiH kavibhirbhavitavyamiti rAjAjJA nAsti / yasya pratibhA vartate sa kAvyaM racayatu / pratibhAbhAve kAvyaM racayituM prasabhaM na yatanIyam / tadAha - AptapAzamatAnyanye kavayaH poSayantyalam / kukavitvAdvaraM teSAmakavitvamupAsitam / / etadviSaye bhAmahavacanam - . / . p . N. P . . 40
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM manISibhirukte'pi kukavayaH sarvatra vijRmbhante / tAn nivArayituM brahmA'pi na zaknoti / tatra vadati jinasenAcArya: nA'kavitvamadharmAya vyAdhaye daNDanAya vA / kukavitvaM punaH sAkSAmRtimAhurmanISiNaH // iti / ityAha - anabhyastamahAvidyAH kalAzAstrabahiSkRtAH / kAvyAni kartumIhante kecit pazyata sAhasam // iti / ataH kena kAvyakriyAdaraH kAryaH ? kAvyakaraNe ke arhAH ? tasmAdabhyasya zAstrANi upAsya ca mahAkavIn / dharmyaM yazasyaM zasyaM ca kAvyaM kurvantu dhIdhanAH // etadevA'bhipretya mammaTo vakti - - zaktirnipuNatA lokazAstrakAvyAdyavekSaNAt / kAvyajJazikSayA'bhyAsa iti hetustadudbhave // iti / evaM kavikAvyaviSaye gambhIrA bahavo vicArA: zrIjinasenAcAryeNa svakAvye pUrvapurANe nirUpitAH / pUrvapurANena saha guNabhadrAcAryaviracitam 'uttarapurANaM' saMyojya mahApurANamiti bhaNanti vicakSaNAH / pUrvapurANaM na kevalaM purANam, api tu zreSThaM kAvyam / devavANIrasAsvAdanAsaktaiH sakalairapIdaM kAvyaM paThanIyam / evaM sUcayati kazcana prAcInaH kaviH yadi sakalakavIndraproktasUktapracArazravaNarasasacetAstattvamevaM sakhe syAH / kavivara jinasenAcAryavaktrAravindapraNigaditapurANAkarNanAbhyarNakarNaH // iti zam / namo vItarAgAya // 90, 9th Cross Naviluraste, Kuvempunagar, MYSORE 570023 41
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ patram ILLLLLLLLLLLLL munidharmakIrtivijayaH namo namaH zrIgurunemisUraye // ra AtmIyabandho ! cetana ! dharmalAbho'stu / vayaM sarve kuzalAH smaH / valasADa-navasArI-sUrata-vaTapadra-godharA- - 6 ityAdiSu nagareSu viharanto vayaM punaH karNAvatInagare AgatavantaH smaH / vihAre ( bhinna-bhinna prakRtivatAM janAnAM paricayo jAtaH / tadA 'jIvanaM kiM, jIvanasya sArthakyaM ca kimiti praznAH saJjAtAH / yadA jIvanaviSayakaM cintyate tadA jJAyate- aho ! kIdRzaM sundaraM jIvanaM labdham, uttamo manuSyabhavaH parivArazcA'vAptaH / evaM sarvamapyuttamamanukUlaM cA'vAtaM tathA'pi jIvane kathamAnandaH prasannatA ca na dRzyate ? kathamutsAho na sandRzyate? sarvadA mukheSu parizrama udvego glAnizcaivA'nubhUyate / pratipadaM viSAdaH klezazcaiva darIdRzyate / satataM jIvai rodanameva kriyate / etattvAzcaryamasti yad-yadyabhIpsitasyA'prApaNe tu glAnirbhavatyeva kAmaM kintu manovAJchite siddhe'pi lAbhAnvite ca satyapi glAno jAyate manuSyaH / kimasantoSo glAnirvaiva jIvanaM khalu ? ____ bandho ! jIvanaM tu cakravat satataM bhramati / na kadA'pi girivat sthiraM / bhavati / kadAcit sukhaM kadAcittu duHkhaM, kadAcid jIvane sughaTanA bhavati kadAcittu durghaTanA'pi bhavati / cakravartinAM mahArAjAnAM cA'pi jIvane eSa eva kramaH / aho ! mahAtmanAmapi jIvane sukhaduHkhAnAM cakraM satataM bhramatyeva, kintu te mahAtmAnaH sarvAsvapi paristhitiSu samatvamanubhavantaH sthitAH santi / yathA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhe'nukUlakAle ca hasanti, tathaiva duHkhe pratikUlakAle'pi ca hasantyeva / anukUlAM pratikUlAM ca sarvAmapi paristhiti svAbhAvikatayaiva svIkurvanti / tata eva te jIvane prasannatAmanubhavanti / anyathA yad nizcitamasti tattu bhavatyeva na ko'pi tadanyathAkartuM zakto bhavati / kadAcittvetAdRzI sthitirbhavati yadA'smAbhiH kAyena dhanena vA prANarakSArthaM sarvamapi kriyate tathA'pi sAphalyaM na prApyate, tarhi kiM karaNIyam ? ya etAdRzyAM paristhityAmapi prasannatAmAnandaM cA'nubhavati tasyaiva jIvanaM saphalaM tathA vastutassa eva jIvati, anyathA jIvannapi sa zavatulyo jJeyaH / / bho ! jIvA dvidhA bhavanti / kecijjIvA utsAhAnanda-prasannatAyA nidhisamA bhavanti / kasminnapi kArye nirutsAhino na bhavanti, na ca nirAzAmapi prApnuvanti / svayaM tUtsAhino bhavanti tathaivA'nyAnapi prerayantyutsAham / etAdRzA jIvA eva siddhimavApnuvanti / ___ bho ! zrIkRSNabhagavantaM smara / yadA pANDava-kauravayormadhye bhISaNaM yuddhaM / prArabdhaM tadA'rjuno mahodvigno jAtaH / yuddhaM na karaNIyamiti hatotsAho jAtaH / / tasmin kAle zrIkRSNenA'rjunaH protsAhitaH / tata utsAhitenA'rjunena punaH sabalaM yuddhaM kRtam / ante vijayo'pyavAptaH / / evamutsAhino janAH kiM kiM nA'vApnuvanti ? yatra yatra gacchanti tatra tatrA''nandasya prasannatAyAzca sugandhaM prasArayantyete jIvAH / saMsAraduHkhebhya udvignajanebhyaH kauTumbikaklezebhyazca santrastajanebhya utsAharUpauSadhaM dattvA nUtanaM jIvanaM dadati / svayaM hasanti, anyAnapi hAsayanti / kAbhyo duHkhaparisthitibhyo'pi / sAnandaM sotsAhaM cA'nukUlaM mArgamanveSayanti, kintu hatotsAhIbhUya mastake hastaM dattvA na rudanti / kecijjIvAssadA rudanto nirutsAhino varAkAzca bhavanti / kadAcidapi navInarItyA nUtanadRSTernavInavicArANAM ca cintanaM svIkAraM caiva na kurvanti / kadAcit ko'pi jano navInavicAraM prakaTayettarhi tena ko lAbho bhaviSyatItyAdikaM na cintayanti, kintvetenaitadahitaM hAnizca bhaviSyatIti niSedhAtmakavicArA evodbhavanti teSAM mnssu| evaM sadA niSedhAtmakadRSTyaiva pazyanti, vartante caite jIvAH / manoharapuSpa-maJjulaphalA JLLLLLLL
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dibhirvikasitanandanavanaM gate satyapi jIvAnAmetAdRzAnAM dRSTau madhurapuSpaphalAdIni nA''gacchanti, kintu kacavara - kaNTakAdInyevA''gacchanti / evaM yeSAM dRSTireva malinA teSAM sarvamapyazubhameva dRzyate / ete tu sarvadA nirAzAyAH paJjare eva bandhIbhUya vasanti / ye rudanto gacchanti te mRtyoH samAcAramAnayantIti janazrutyanurUpaM jIvA ete AnandakSaNamapi zokasabhArUpeNa parivartitaM kurvanti / gururdroNAcAryo yudhiSThirAdijanAn pAThayanti sma / ekadA tena yudhiSThiraH pRSTaH bho ! samastanagare kiyantaH sajjanA durjanAzceti jJAtvottaraM dehi / etameva praznaM duryodhanamapi pRSTavAn gurudevaH / samastanagarasya nirIkSaNaM kRtvA yudhiSThira AgatavAnuktavA~zca-gurudeva ! nagare na ko'pi durguNyasti / sarve'pi sajjanAH santi, yatassarveSvapi ko'pyekaguNo'styeva / duryodhana uvAca - gurudeva ! nagare etasminna ko'pi sadguNI dRzyate / sarve'pi durguNina eva santi, yatassarveSvapi kazcideko'pi durguNo vidyate eva / bandho ! vayaM sarve'pi duryodhanasya vaMzajAH smaH / na vayaM keSAJcidapi hitaM zubhaM vA draSTuM vaktuM zrotuM cA'pi zaktAstarhi guNijanAnAmAdarasya kA vArtA ? mudgebhyaH kaGkaTukAn dugdhAcca pUtarAn niSkAsayanto vayaM sadguNijanAnAM prazaMsAM kartuM kathaM zaknuvantaH satyaM kila ! vayamapi sadguNinAM prazaMsAM kartuM zaknumaH, yadi te sadguNino'smAkaM snehijanAH syuH / evaM svasmin vidyamAno laghurapi sadguNo dRzyate, kintu anyeSAM janAnAM guNAvalayo'pi na dRzyante / tathA'nyeSAM janAnAM laghurapi doSo dRzyate, api tvAtmano bahavo doSA api na dRzyante / uktaM ca rAisarisavamittAI paracchiddAI pAsasi / appa billamattAiM api chiddAI na pAsasi // naitattu sarvathocitamasti / bho ! jJAnijanAstu kathayanti, yatte eva jJAnina AdaraNIyA guNinazca santi ye'nyeSAM durguNAn nirIkSya maunamAsevante tathA pareSAM laghumapi guNaM sandRzya prasannatAmanubhavanti, tathA nijasya doSalavamapi dRSTvA''tmAnaM nirguNaM manyante / 44
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ LLL bho! laghurvA gururveti na prazna: kevalaM guNa eva pUjanIyaH, evameva laghurvA gururvA doSastu nindanIya eva ! ato guNadRSTiM vardhayasva na doSadRSTim / yAvad niSedhAtmakavicArAzcitte vidyamAnAssanti tAvad vidheyAtmakavicArANAM sadguNAnAM ca vikAso'sambhava evA'sti / ekaH ziSyo jhenaguroH samIpe AgatavAnuktavA~zca-prabho ! ahaM bauddhadarzanasya guroH samIpaM gatavAn, zaiva-vedAntadarzanasya guroH samIpaM gatavAn, kintu tatra na kimapi prAptavAn / adyA'tra bhavatsakAze AgatavAn / ato me dIkSAM dadAtu / guruNA cAyapeyaM pAtraM cA''nAyitam / sa pAtraM bhartumArabdhaH / pAtre bhRte sati peyaM bahiH patitam / tathA'pi peyapUraNaM gururna niruddhavAn / gurudeva ! peyamidaM bahiH patati / gururuvAca - tavA'pi cittamanyAnyena viSayeNa bhRtamasti / tvaM rikto bhUtvA samAgaccha / anyathA mayA dIyamAnaM kimapi naiva sthAsyati / pAtrAt peyamiva patiSyati / bandho ! kRSIvalo'pi varSa / kAlapUrve kSetre vidyamAnAn kacavara-pASANakaNTakAdIn dUrIkRtyaiva bIjAdikaM bhUmau vapati, anyathA dhAnyAdikaM samyaG na rohati / ato, yadi jIvanaM sArthakyaM karaNIyamasti tarhi niSedhAtmakavicArAn tiraskRtyotsAha-AnandairjIvanaM prasannIkuru / na vidyayA kevalayA tapasA'pi ca pAtratA / yatra vidyA-caritre ca taddhi pAtraM pracakSate // (mahAbhAratam) 45
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnuvAdaH ( be prArthanA gurjaramUlam - zailA paNDita - (1) he Izvara ! Ajano divasa mane uttamapaNe jIvavAnuM baLa Apa. mArI mAMgaNI sArAye jIvana mATe nathI AvatA mahinA mATe nathI AvatA aThavADiyA mATe nathI AvatI kAla mATe nathI paNa, mAtra AjanA divasa pUratI ja che. WWWWWWWWWWWWWWWWWWWW Aje mArA manane guNAtmaka vicArothI chalakAvI deje. evA evA vicAro ke je - mane sAcI dizA tarapha vALe, - mane sAcA Daga bharavAmAM sahAyaka thAya, - mane sAcA nirNayo karavA prere basa. Ajano dahADo, Ajano ja dahADo. te mane bakSelI zaktino buddhino prAvINyano, kuzalatAno, uttamottama upayoga karI zakuM eTaluM mane baLa Apa. WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ W ww prArthanAdvayam ( 1 ) he prabho ! uttamatayA'dya jIveyam balaM tAdRzaM me deyam / ahaM yAce na samagrasya jIvanasya kRte nA'pi AgAmino mAsasya kRte na cA''gAminaH saptAhasya kRte nA'pi AgAmino divasasya kRte paraM, kevalamadyatanasya divasasya kRte eva / tacca, adya mama mAnasaM guNAtmakairvicAraiH pUrayatu ye mAM samIcInAM dizaM darzayeyuH ye ca mAM satyArthe pravartayeyuH samyag nirNetuM prerayeyuH etAvadeva / adya, adyaiva ca / tvayA pradattAM zakti buddhi pravINatAM kuzalatAM ca uttamatayA yathopayuJjyAM tathA balaM deyam / anu. munidharmakIrtivijayaH 47 www www
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ MWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW (2) gurjaramUlam - zailA paNDita he Izvara ! mane andhakAra rucato nathI. huM sadAya ujAsa jhaMkhuM chu. andhakAra para phiTakAra varasAvavo e karatAM eka koDiyuM peTAvaq hajAra darajje rUDhuM che AjanA divasane mArI samasyAnA eka aMza tarIke nahI, paNa samasyAnA AMzika ukela tarIke nihALI zakuM evI mane sUjha Apa. (2) anu. munidharmakIrtivijayaH he Iza ! mahyaM na rocate tamaH / sarvadA prakAza evA'bhilASo mama / na dhikkaraNIyo'ndhakAraH kintu, kartavyaM dIpaprakaTanaM uttama eSa prakAraH / adyatanaM divasamahaM na mama samasyAyA aMzarUpeNa api tu samasyAyAH parihArarUpeNa yathA pazyeyaM tathA bodho deyaH / WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW 48
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnuvAdaH ravIndragItikAH anuvAdakaH munitrailokyamaNDanavijayaH Hrkhty khh mshkhlt `dydh My words that are slight may lightly dance upon time's waves while my works heavy with import sink. (tadA'pi mama kanIyAMsi sarjanAni vidhAsyanti samayavIcISu kamanIyaM narttanam / yadA mama garIyAMsi nirmANAni prApsyanti zanaiH zanaiH teSveva nimajjanam / ) imAn zabdAn kavivaro ravIndranAthaThAkuro yasya sarjanasya kRte uccAritavAn tadAsIt-svahastAkSaravitaraNakAle nisargasAnnidhye vA kavivarasya hRdayataH sahajatayA prasphuTitAni dvitrapaGkyupetAni mauktikAni / ebhyo mauktikebhyaH kavivaraH prItyA 'kabitikA' (kavitAyA bAlikA) iti nAma dattavAnAsIt / yadyapyetAH kabitikAH ThAkuravaryeNa na prayatnena racitAH, tathA'pyAsAM zabdacchaTA bhAvabhaGgimA ca na kevalaM janAnAM cittamAkarSat, api tu kaThoravivecakAnAmapi prazaMsAmApnot / / ___ kavivareNemAni laghukAvyAni baGgabhASayA''GglabhASayA ca viracitAni / tebhya AGglalakAvyAnAM saGgrahadvayaM prakAzitamasti 'sTre barDsajha' phAyara phlAIjha' c| atra saMskRtAnuvAdena sAkaM prastutAH kabitikA anayoH saGgrahayoreva / / AgamyatAm, Asvademahi kabitikArasam / The raindrops kissed the earth and whispered, 'We are thy homesick children, mother, Come back to thee from the heaven.' [Stray Birds, 160] varSAbindavo dharitrI cumbitvA mandamadhvanan'svargAt tvadale pratyAgatA vayaM, amba ! tava gRhapriyA bAlAH !' 'In the moon thy sendest thy love-letter to me', said the night to the sun, 'I leave my answers in tears upon the grass.' (Stray Birds, 124] -
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'candro mAM prati tvayA preSitaM tvatpremapatram' saMlapitavatI nizA mihireNa, 'mama pratyuttaraM preSayAmi kuzazirasi tuSArabinduSu' / The World has kissed my soul with its pain, asking for its return in songs. [Stray Birds, 167] saMsAraH tadvedanAbhiH spRzati mamA'ntaHkaraNam, yAcate ca tatpratiphalatvena gItAni ! These paper-boats of mine are meant to dance on the ripples of hours, and not to reach any destination. [Fireflies, 87] mAmakA imAH parNanaukAH, nirmitAH samayalaharISu narttanArtham, na punaH kiJcillakSyaprApaNArtham / Blessed is he whose fame does not outshine his truth. [Stray Birds, 296] dhanyo'sti sa yasya yazaHpuJjaH, naivA''cchAdayati tasya Rtam / Migratory songs wing from my heart and seek their nests in your voice of love. [Fireflies, 88] yAyAvarANi gItAni matsvAntata uDDIya svanIDAni vilokante tava snehalakaNThe / Set bird's wings with gold, and it will never soar in the sky. [Stray Birds, 231] kriyantAM vihaGgamasya pakSAH suvarNakhacitA:, rudhyatAM tasya svairavihAro vihAyasi / My last salutations are to them who knew me imperfect and loved me. [Fireflies, 252] tebhyo bhavatu mama caramA praNatiH, ye snihyan, mamAspUrNatAM jJAtvA'pi / 50
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Some have thought deeply and explored the meaning of the truth and they are great; I have listened to catch the music of thy play and I am Glad. [Fireflies, 210] kecana gabhIraM cintitavantaH tava rahasyaM sAkSAtkRtavantazca, te vizrutA jAtA jagati, ahaM tu kevalaM tava lIlAsaGgItamAkarNitavAn, . atha cA'haM bADhaM prasannaH / Those who have everything but thee, my God, laugh at those who have nothing but thyself. [Stray Birds, 226] yeSAM pArve tvAmatiricya sarvamasti, te mama prabho ! parihasanti teSu, yeSAM sampattau na kimapyasti-tvAmatiricya / / Every Child comes with the message that God is not yet discouraged of man. [Stray Birds, 77] pratyekaM zizuravatarati sandezena samaM yad Izvaro'dhunA'pi na tyaktavAn manuSye zraddhAm ! The Sun has his simple robe of light, The clouds are decked with gorgeousness. [Stray Birds, 112] bhAskareNa parihitaM tasya sAmAnyameva taijasaM dukUlam, meghamAlA tu sajjA mahatA varNADambareNa sAkam / Let this be my last word that I trust in thy love. bhavatAdayaM mamA'ntimaH zabdaH - ahaM vizvasimi tava premNi / s`yddhn`y'`@
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvyAnuvAdaH gRhNantu sAgara khAro che oma na kaho paNa ratno laI lo. chAsa khATI che oma na kaho paNa mAkhaNa laI lo. kAdava kharAba che oma na kaho paNa kamaLa laI lo. mANasa kharAba che oma na kaho paNa guNa laI lo. samudro lavaNo'sti iti mA vadantu kintu ratnAni gRhNantu / takramamlamasti - iti mA vadantu kintu navanItaM gRhNantu // paGko malino'sti - iti mA vadantu kintu padmaM gRhNantu / manuSyo duSTo'sti iti mA vadantu kintu guNAn gRhNantu // - anu. sA. dhRtiyazA zrIH 52
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ | upamAnapramANam mUlalekhako hindyAm paM.zrIdalasukhamAlavaNiyA anu. munikalyANakIrtivijayaH cArvAko'dhyakSamekaM sugatakaNabhujau sAnumAnaM sazAbdaM tadvaitaM pAramarSaH sahitamupamayA tattrayaM cA'kSapAdaH / arthApattyA prabhAkRd vadati sanikhilaM manyate bhATTa etat / sAbhAvaM dve pramANe jinapatisamaye spaSTato'spaSTatazca // paurvAtye jagati vizeSato bhAratavarSe darzanAnAM SaD vibhAgAH prasiddhAH santi, yathA 1. nyAyadarzanam (AkSapAdadarzanam) 2. vaizeSikadarzanam (kANAdadarzanam) 3. sAGkhyadarzanam (kApiladarzanam, atra pAtaJjaladarzanamapi samAvizati samAnatantratvAt) 4. mImAMsAdarzanam (jaiminIyadarzanam / asya dvau vibhAgau - pUrvamImAMsAuttaramImAMsA [vedAntadarzanaM] ca) 5. bauddhadarzanam (saugatadarzanam) 6. jainadarzanam (Arhatadarzanam) etAni sarvANyapi darzanAni hyAtmavAdidarzanAni - yathAkathaJcidapyAtmaparamAtma-puNya-pApa-bandha-mokSa-paralokAditattvAni manyante / etAnyatiricya saptamaM nAstikaM darzana(cArvAkadarzana)mapyasti yat sarvathA''tmAditattvAni na manyate kevalaM bhUtacatuSTayAtmakamidaM jagadastItyAdikameva manyate / prArambhe yaH zlokaH uddhRtastasmin, ye ye darzanAvalambino yati yAni ca pramANAni manyante tati tAni ca nAmagrAhamuktAni / tatra, cArvAkaH kevalaM pratyakSapramANameva manyate / sugatamatIyAH / kANAdAzca pratyakSamanumAnaM ceti pramANadvayaM manyante / pAramarSA nAma sAGkhyAH pUrvoktadvayena saha zAbdaM (Agama) pramANamapi manyante'rthAt pramANatrayaM manyante / -
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ akSapAdAnuyAyino hi naiyAyikA upamAnaM zAbdaM pratyakSamanumAnaM ceti pramANacatuSTayaM manyante / prAbhAkarA (mImAMsakaikadezinaH) hi tat pramANacatuSTayamarthApattyA saheti paJca pramANAni manyante / bhADAH (mImAMsakaikadezinaH) hi tat pramANapaJcakamevA'bhAvena saheti SaT pramANAni manyante / (uttaramImAMsakA[vedAntinaH]apyetAnyeva SaT pramANAni manyante / ) jainadArzanikAstu dve eva pramANAni svIkurvante pratyakSaM parokSaM ca / (dvayorapyetayozcA'nyAnyapi pramANAni yathAyathamantarbhAvayanti / ) etAvatI bhUmikAmupasthApyA'dhunA'tra upamAnapramANasya svarUpaprAmANya-phalAnyAzritya dArzanikAnAM ye matabhedAstAn nirUpayitumupakrAntam / 1. upamAnasvarUpam upamAnasvarUpaviSaye dArzanikAnAM vibhinnamatAnImAni - 1. vRddhanaiyAyikasammatamatidezavAkyam 2. upavarSAdimImAMsakAnAM vedAntinAM ca sammate sAdRzya-sAdRzyajJAne 3. navyanaiyAyikasammataM sAdRzyapratyakSam 4. prAcInajainasammate sAdRzya-vaisAdRzyajJAne 5. navyajainasammataM saGkalanAtmakaM sAdRzyajJAnam tatra prathamaM tAvat pazyAmaH - 1. nyAyasUtrakAreNa hyupamAnalakSaNamevaM kRtam - "prasiddhasAdharmyAt sAdhyasAdhanamupamAnam (1.1.6) / asya sUtrasya vyAkhyAne vRddhanaiyAyikasyodyotakarAdInAM ca madhye matabhedo'sti / vRddhA hyatidezavAkyamevopamAnapramANatayA manyante / jayantabhaTTena nyAyamaJjaryAM vRddhanaiyAyikamatenedaM sUtramevaM vyAkhyAtam - "atra vRddhanaiyAyikAstAvadevamupa mAnasvarUpamAcakSate - saJjA-saJjisambandhapratItiphalaM prasiddhetarayoH sArUpyapratipAdakamatidezavAkyamevopamAnam / gavayArthI hi nAgarako'navagataga vayasvarUpastadabhijJamAraNyakaM pRcchati - kIdRga gavayaH ? - iti / sa tamAha - yAdRzo gaustAdRzo gavayaH - iti / tadetad vAkyamaprasiddhasya prasiddhana gavA sAdRzyamabhidadhat taddvArakamaprasiddhasya gavayasaJjAbhidheyatvaM jJApayatIti upamAnamucyate / " (nyAyamaJjarI pR. 141) 54
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayantaH kathayati yat - bhASyakArasyA'pi hyatidezavAkyamevopamAnapramANatayA sammatam / evaM manane ca na kA'pi visaGgatirasti / (pR. 142) 2. zabareNa svIye brahmasUtrabhASye vRttikArasyopavarSasya matamanUditamasti / anenopavarSasammatamupamAnalakSaNaM jJAyate / yadyapi 'bhASyaTIkAkArA anye ca granthakRta upavarSamataM zabaramatatvenaivollikhanti yataH zabareNa svIye bhASye tallikhitamasti / upavarSasammatamupamAnalakSaNaM hIdam - "upamAnamapi sAdRzyamasannikRSTe'rthe buddhimutpAdayati yathA gavayadarzanaM gosmaraNasya" / (zAbara. I 1.1.5) kumArilabhaTTaH kathayati yat - atidezavAkyameva yadyupamAnatayA manyeta tarhi tadAgamapramANe evA'ntarbhUyeta / ata eva zabareNa (arthAd upavarSeNa) upamAnasyedaM navaM lakSaNaM sthirIkRtamasti / etadanusAreNa sAdRzyamevopamAnapramANam / yatastenaiva smaraNaviSaye'sannikRSTe gavi gavayasAdRzyasya buddhirbhavati / arthAt 'gaurasya gavayasya sadRza:' iti buddhirutpadyate / agre ca TIkAkAraiH sAdRzyaM vihAya sAdRzyajJAnamevopamAnapramANamiti spaSTIkRtamasti / yathA "pUrvadRSTe smaryamANe'rthe dRzyamAnArthasAdRzyajJAnamupamAnam" / (zAstradIpikA pR. 74) / yathA hyanumAnasya karaNaM jJAyamAnaliGgasthAne liGgajJAnameva sthirIkRtaM tathaivA'trA'pi upamAne sAdRzyasthAne sAdRzyajJAnameva svIkRtam / 4 vedAnte'pi sAdRzyajJAnamevopamAnatayA varNitamasti / yadAha - "tatra sAdRzyapramAkaraNamupamAnam / tathA hi nagareSu dRSTagopiNDasya puruSasya vanaM gatasya gavayendriyasannikarSe sati bhavati pratIti: ayaM piNDo gosadRza iti / 1. zAbare punastasyA''gamA'bahirbhAvAdanyathaivopavarNitam / (zlokavA. upa. 2, tattva saM0vyA0 pR. 544) 2. ayaM ca gosmaraNasyetyanto bhASyagranthaH upavarSasammata eva, bhASyakAreNa likhitatvAt TIkAkArAdibhirbhASyatvenaivocyate / (zAstradIpikA yukti0 pR. 74) 3. zabareNopamAne gavayadarzanaM sAdRzyasthAnIyatvena svIkRtam / tathA cA''ha-araNyaM gatasya gavayAkhyamRgavizeSaM pazyataH gosadRzo gavayaH ityAkArakasAdRzyaviziSTagavayadarzanam / (zAbaravyA. pR. 37) 4. anumAyAM jJAyamAnaM liGgaM tu karaNaM nahi / ( kArikA0 67), sAdRzyadarzanotthaM jJAnaM sAdRzyaviSayakamupamAnam / (prakaraNa paM. pR. 110 ) 55 000
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadanantaraM cA'nena sadRzI madIyA gauriti / anvayavyatirekAbhyAM gavayaniSThagosAdRzyajJAnaM karaNaM, goniSThagavayasAdRzyajJAnaM phalam" (vedAntaparibhASA pR. 176) // 3. yadyapi jayantena vRddhanaiyAyikAnAM lakSaNasya saGgatimupadarthya mImAMsakAkSepaH pratyuttarito'sti tathA'pi 'atidezavAkyamupamAna'miti manyamAnA hi vRddhanaiyAyikA eva kevalamiti svIkartavyam / yato yAn naiyAyikAn jayanto'dyatanA iti kathayati te sarve udyotakarAdyAH naiyAyikAH, svayaM ca jayanto'pi upamAnasyedaM nUtanalakSaNamevA'GgIkurvanti samarthayanti ca / uktanyAyasUtrasya navInaiH kRtAM vyAkhyAM jayantaH evaM darzayati - "adyatanAstu vyAcakSate - zrutAtidezavAkyasya pramAturaprasiddha piNDe prasiddhapiNDasArUpyajJAnamindriyajaM sajJAsajJisambandhapratipattiphalamupamAnam / " (nyAyamaJjarI, pR. 142) // arthAnnavInamate'tidezavAkyasmRtisApekSaM sArUpyapratyakSamupamAnapramANam / yadAha- "tasmAd yathA liGga-liGgisambandhasmRtyanugrahe sati liGgaparAmarzo'numAnaM, tacca pratyakSaM; tathA''gamAhitasaMskArasmRtyapekSaM sArUpyapratyakSamupamAnamiti" || (nyAya vA. 2.1.48). atredamavadheyaM yat navyanaiyAyikAnAM mImAMsakAnAM ca sammate upamAne svarUpabhedo vastuto nA'sti, kintu dvayorapi matayorupamAnaprAmANyasya kArya phalaM vA bhinnamasti / ata eva kAryabhedAt kAraNabhedaM svIkRtya dvayovarNanaM bhinnatayA kRtamatra / tayozca phala-kAryabhedacarcA'gre vakSyate / - anyacca, naiyAyika-mImAMsakayoH sAdRzya-sArUpyaviSayo'pi mauliko matabhedo'sti / tatazca dvayorapi matayoH sAdRzyajJAnaM bhinnaprakArameva bhavet / ata eva dvayorapi matayoH sAdRzyajJAnasyaivopamAnatve'pi kathitaprakAreNa matabhedasya sattvAt dve api mate prastutavarNane bhinnatayA parigaNite / 4. jainAnAm" anuyogadvArasUtre aupamyapramANaM nirUpitamasti / yasya kasyA'pi padArthasya bhedakathanadvArA tatsvarUpavarNanamihA'nuyogadvArasUtrasya vyAkhyAzailI / ata eva tatropamApramANasya bhedAstu parigaNitAH kintu tallakSaNaM 5. bhagavatIsUtre (vyAkhyAprajJaptau) api upamAnapramANaM nirUpitamasti / 6. se kiM taM ovamme ? ovamme duvihe paNNatte, taM jahA-sAhammovaNIe a vehammovaNIe a /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ naiva niruupitm| kintu nirdiSTAbhyAM sAdhopanIta-vaidhopanItAbhidhAbhyAmupamAbhedAbhyAmidamanumIyeta yadanuyogadvArakRnmate sAdRzya-vaidRzyajJAne evopmaaprmaanne| CA nyAyasUtre hyupamAnaparIkSAyAH pUrvapakSe nirUpitamidaM yad yatrA'tyantaM, prAyaH ekadezena vA sAdharmyaM tatropamAnapramANaM naiva bhavet / tathaitebhyastribhyo'nyaH sAdharmyasya prakAra eva nA'sti / ata upamAnapramANamasiddhameva / kintu, anuyogadvAre sAdhopanItopamAnasya vaidhopanItopamAnasya ca ye trayastrayo bhedA upadarzitAste hyuktapUrvapakSiNA niSiddhA sAdharmyabhedA eva / yathA - "se kiM taM sAhammovaNIe ? sAhammovaNIe tivihe paNNatte, taM jahA - kiMcisAhammovaNIe, pAyasAhammovaNIe, savvasAhammovaNIe / se ki taM kiMcisAhammovaNIe ? - jahA maMdaro tahA sarisavo, jahA samuddo tahA goppayaM, jahA Aicco tahA khajjoo, jahA caMdo tahA kumudo / se kiM taM pAyasAhammovaNIe ? - jahA go tahA gavayo / se kiM taM savvasAhammovaNIe ? - savvasAhamme ovamme natthi / tahA vi teNeva ovammaM kIrai jahA arihaMtehiM arihaMtasarisaM kayaM / " (anu0 pR. 217) 5. jainAnAM prAcIne'nuyogadvArasUtre varNitamupamAnapramANamevA'gretanai nadArzanikaiH pratyabhijJAyAmantarbhAvitamasti / tallakSaNaM ca saGkalanAtmakaM samyagjJAnamiti nirUpitamasti / asyAM pratyabhijJAyAmatItAnAM vartamAnAnAM ca paryAyANAM saGkalanAyA jJAnaM bhavati / yadA cA'syAH saGkalanAyA viSayaH sAdRzyaM bhavet tadA tAmanye dArzanikA upamAnatayA varNayanti jainAcAryAzca sAdRzyapratyabhijJAnatayA nirUpayanti / 2. upamAnaprAmANyam upamAnaprAmANyaviSayakANi catvAri matAnyetAni1. upamAnasya sarvathA'prAmANyam / 2. upamAnasyA'nyatrA'ntarbhAvaH / atyanta-prAyaikadezasAdhAdupamAnAsiddhiH // nyAyasUtra - 2.1.44 // atyantasAdhAdapamAnaM nana bhavati, yathA gaureva gauriti / prAyaHsAdhAdapamAnaM na bhavati, yathA'naDvAneva mahiSa iti / ekadezasAdhAdupamAnaM na sidhyati, na hi sarveNa sarvamupamIyate iti / nyAyabhASyam / 8. tattvArtha zlo0 vA0 pR. 190, parIkSA0 3.5., pramANanaya0 3.5. //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. upamAnasya pRthak prAmANyam / 4. upamAnasya prAmANyAprAmANyayoranekAntatvam / kramaza etAni pazyAmaH - 1. upamAnasya sarvathA'prAmANyaM bauddhasammatam / tattvopaplavasiMhakAro jayarAzirapi cArvAkaH upamAnaprAmANyaM naiva manyate / tamevA'nukurvan vedAntI zrIharSI jainazca zrIzAntyAcAryo'pi tatprAmANyaM naiva manyate / zAntarakSitaH prajJAkaraguptazceti dvAvapi bauddhAcAryo samAnatayaivaivaM kathayato yat - upamAnaM pramANameva nA'sti, yatastasya na kimapi prameyam / anyacca, yadi sAdRzyapratipAdakatayopamAnaM prAmANyaM tarhi vaisAdRzyagrAhakamanyadapi pramANaM svIkartavyam / tataH zAntarakSiteNopamAna-smRtyorabhedaM sAdhayitvA smRtivat tadaprAmANyamapi sthApitamasti / sa kathayati yad - "gavi gavaye ca kAnicidavayavAni santi yAni tulyapratyayotpattau hetUbhavanti / etAnyavayavAnyatiricya nAsti kiJcit sAdRzyaM sAmAnyaM vA pRthagbhUtaM yat tulyapratyayotpattau hetUbhavet / ata eva yadA vayaM gavayaM pazyAmastadA gogatAnAM tAdRzAvayavAnAM smRtirbhUyodarzanena hetunA bhavati / idamevopamAnam / ata eva smRtirUpatvAt na tat 'pramANam' / sAmAnyataH sarve'pIdameva manyante yat-cArvAkaH pratyakSaM pramANatayA manyate / kintvatra tattvopaplavasiMhakAro jayarAzizcArvAkatve'pi pratyakSamapi pramANatayA na manyate / evaM sthite tanmate upamAnaprAmANyasya prazna eva nottisstthte| yadAha12 - "pratyakSamUlakamupamAnaM, tadapagame tasyA'pyapagamAt" / bauddhavat so'pi kathayati93 yat - "sAdRzyarUpo viSaya eva yadA'siddhastadopamAnaM prameyahInatayA pramANaM kathaM sambhavet ?" zrIharSeNA'pi tattvopaplavasiMhaM mAdhyamikabauddhAMzcA'nusRtya pratyakSAdi 9. prameyavastvabhAvena, nA'bhipretA'sya mAnatA // (tattvasaGgrahaH - kArikA 1543, pramANavA0 - alaM0 pR. 574) // 10. tattvasaM0 kA0 1559, pramANavA. pR. 576 // 11. tattvasaM0 kA0 1547-1549 // 12-13. tattvopaplavasiMhaH pR. 110 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvapramANAni khaNDitAni / ata eva tanmate'pi upamAnasya prAmANyaM nAsti / 14 ka.. jayantena mImAMsakasammatamupamAnaM smRtAvantarbhAvya tadaprAmANyaM sAdhita- / masti / sa kathayati yat - gavayadarzaneneyaM pratItirbhavati yad 'anena sadRzo . gaurmayA nagare dRSTaH', eSA ca pratItiH spaSTatayA smRtireveti / 15 akalaGkAdyA anye sarve'pi jainAcAryAH upamAnaM pratyabhijJAnantargatameva manyante - ityetadagre vakSyate eva / kintu nyAyAvatAre AcAryasiddhasenadivAkarasUrayaH pratyakSAnumAnAgamAkhyAni trINyeva pramANAni nirUpayanti / upamAnaviSaye te kimapi na kathayanti / zAntyAcAryA api nyAyAvatArasya svaracite vArtike bauddhavat tacchabdeSvevopamAnamapramANatayA sAdhayanti, anyajainAcAryavat tasya pratyabhijJAyAmanta vamapi na svIkurvanti / yadyapIdaM teSAM mUlanyAyAvatArasamarthanaM kathyeta, tathA'pyevaMkaraNena svasamayAvadhijAtasya samagrajainanyAyasya vikAsa upekSito bhavati / idamatra jJeyaM yat - yadyapi zAntyAcAryairupamAnamapramANatayA sAdhitaM tathA'pi yasmin pratyabhijJAne'nyai nAcAryairupamAnamanta vitaM tat tu taiH pramANatayaiva matam / etat tvanyad yadanye jainAcAryAH pratyabhijJAM svatantraparokSapramANatayA manyante zAntyAcAryAstu tAM naiyAyikAdivat pratyakSameva manyante16 / 2. idAnImupamAnasyA'ntarbhAvaviSayako vicAraH kramaprAptaH / ye dArzanikA upamAnaM pramANatayA tu manvante kintu pRthak pramANaM taditi na manyante te hi svAbhimate kasmiMzcit pramANe tadantarbhAvayanti / upamAnAntarbhAvaviSaye nimnalikhitAni matAnyupalabhyante - (1) Agame'ntarbhAvaH / (2) anumAne'ntarbhAvaH / (3) pratyabhijJAyAmantarbhAvaH / (4) pratyakSe'ntarbhAvaH / 14. khaNDanakhaNDakhAdyaM prathamaparicchedaH / / 15. nyAyamaJjarI pR. 147 // 16. "nanu dravyasya kutaH sattvasiddhiH? pratyabhijJApratyakSAditi brUmaH / tathAhi... pratyabhijJA kathaM na pratyakSama?" nyAyAvatAravArtikaM - zloka kra. 35 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1) prAcInanaiyAyikA hatidezavAkyamupamAnapramANatayA manyante / tadatidezavAkyasvarUpamupamAnamAgame evA'ntarbhavatIti mImAMsakA vaizeSikAH sAGkhyAzca kathayanti - * tasyA'gamAbahirbhAvAdanyathaivopavarNitam / puruSapratyayenaiva tatrA'rthaH sampratIyate // tadIyavacanatvena tasmAdAgama eva saH / (zlokavArtikam - upa0 2,3) * AptenA'prasiddhasya gavayasya gavA gavayapratipAdanAdupamAnamAptavacanameva / / __ (prazastapAdabhASyam, pR. 576) * upamAnaM tAvad 'yathA gaustathA gavayaH' iti vAkyam, tajjanitA dhIrAgama ev| (sAGkhyatattvakaumudI, kArikA-5) atra yadyapi mImAMsakAnAmupamAnaM pRthak pramANatayeSTameva tathA'pi tanmatenaitallakSaNaM naiyAyikebhyo bhinnameva / ata eva tairvRddhanaiyAyikasammatamupamAnamAgama evA'ntarbhAvitam / sAGkhyA vaizeSikAzcopamAnaM pramANatayA svIkurvantyeva kintu na pRthaktayA / tata eva te'pi prAcyanaiyAyikalakSitamupamAnamAgame'ntarbhAvayanti / (2) prAcInairlakSitamatidezavAkyaM spaSTatayA''gamarUpameveti navyanaiyAyikairupamAnasyA'nyallakSaNaM kRtam / tadanusAramatidezavAkyaM zrutvA'raNyaM gatasya sArUpyadarzanaM bhavati - arthAd gosadRzagavayadarzanaM bhavati / tatazca saJjAsaJjisambandhapratipattirbhavati - arthAdayaM gavayapadavAcya iti pratItirbhavati / pratItireSopamAnasya phalamasti / ata eva sArUpyadarzanasya karaNatvAdupamAnasya pramANatvam - iti navyaiH pratipAditam / etattUpamAnamAgame'ntarbhAvayitumazakyamAsIt / ata upamAnasya pRthak prAmANyamamanvAnaiH sAGkhyaistadanumAne evA'ntarbhAvitam / navInakRtaM lakSaNaM bauddhaH zAntarakSito'pi na sad manyate / sa kathayati DOC yad - atidezavAkye zrute eva samAkhyAsambandhapratipattirbhavati / ata eva 17. yo'pyayaM 'gavayazabdo gosadRzasya vAcakaH' iti pratyayaH so'pyanumAnameva / yo hi zabdo yatra vRddhaiH prayujyate so'sati vRttyantare tasya vAcakaH, yathA gozabdo gotvasya, prayujyate caiva gavayazabdo gosadRze iti tasyaiva vAcaka iti tajjJAnamanumAnameva / sAGkhyatattvakaumudI kA0 5 / / 60
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ gavayadarzanAnantaraM tatsvIkAre tasya gRhItagrAhitvAt smRtivadupamAnamapi pramANaM naiva bhavet / sa evamapi vadati yad - yadi upamAnasya prAmANyaM svIkartavyameva tadA na svAtantryeNa, kintu tasyA'numAne'ntarbhAvaM kRtvaiva kartavyam / jainavyAkhyAkAreNa siddharSigaNinA'pi tadanumAne evA'ntarbhAvitam / pramAlakSmakAreNA'pi tadanumAne evA'ntarbhAvitam29 / vivekastvayaM yat tena mImAMsakasammatamupamAnamanumAnAntargatatayA svIkRtam / tathA naiyAyikasammatamupamAnamadhigatagrAhitvAt na pramANamiti zAntarakSitasyeva svIkRtam / 21 (3) jainAcAryairupamAnaM pratyabhijJAnAbhidhaparokSapramANAntargatatayA svIkRtamasti / yathordhvatAsAmAnyaM viSayIkRtya 'sa evA'ya' miti saGkalanAtmakaH pratyayo bhavati, tathaiva tiryaksAmAnyaM viSayIkRtya 'tatsadRzo'ya'miti saGkalanAtmakaH pratyayo bhavati / jainAcAryANAM matenA'nye'pi saGkalanAtmakAH pratyayA bhavanti, yathA- 'idamasmAd dUraM - hrasva'mityAdi / ete sarve'pi saGkalanAtmakAH pratyayAH pratyabhijJAne evA'ntarbhavanti / (4) vAcaspatimizreNa sAGkhyatattvakaumudyAM mImAMsakasammatamupamAnaM pratyakSe'ntarbhAvitam / yadAha sa- 'yat tu gavayasya cakSuHsannikRSTasya gosAdRzyajJAnaM tat pratyakSameva / ata eva smaryamANAyAM gavi gavayasAdRzyajJAnaM pratyakSam / na hi anyad gavi sAdRzyamanyacca gavaye / bhUyo'vayavasAmAnyayogo hi jAtyantaravartI jAtyantare sAdRzyamucyate / sAmAnyayogazcaikaH / sa ced gavaye pratyakSo gavyapi tathA / ' (kA0 5) 3. upamAnasya pRthak prAmANyaM naiyAyikAnAM mImAMsakAnAM cA'bhISTam / vedAntadarzanaM vyavahAre bhaTTanayamanusaratyatastasyA'pi pRthak prAmANyameveSTam / etadatiricya nA'nyatra darzane pRthak prAmANyaM svIkRtam / 18. tattvasaMgrahakArikA 1564-65 / 19. tattvasaMgraha kA0 1575-76 // 20. nyAyAvatAraTIkA pR. 20 / 21. pramAlakSma kArikA - 316, 334 / 22. kuNDalakaTakAdipUrvAparaparyAyAnugAmi suvarNAdidravyamUrdhvatAsAmAnyam / 23. vibhinnadezakAlasthitAnAM ghaTAdivyaktInAM sadRzAkArapariNAmalakSaNaM ghaTatvAdisAmAnyaM tiryaksAmAnyam / 61
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___4. AcAryapravarairumAsvAtibhirupamAnasya vicAro nayavAdarUpayA jainadRSTyA kRto'styatastanmatenopamAnaM pramANaM bhavedapi nA'pi bhavet / 24etairyadA pramANasya pratyakSa-parokSAkhyau dvau bhedau pratipAdya matyAdijJAnAni25 tayoreva samAviSTAni tadA prazno'yamutthito yad naiyAyikAdisammatAni tathA 26bhagavatyAdiSu jainazAstreSu nirdiSTAni pratyakSAnumAnopamAnAgamAkhyAni catvAri catvAri pramANAni etau ca dvau bhedau kathaM samanvetavyau ? AcAryairuttaritaM yadetAni catvAryapi mati-zrutajJAnayoH samAveSTavyAni / arthAt pratyakSAnumAnopamAnAni matijJAne AgamapramANaM ca zrute'ntarbhAvanIyAni / etenedaM phalitaM bhavati yat catvAryapi pramANAni parokSapramANasyaivA'ntargatAni / prastute copamAnapramANaM parokSaM matijJAnaM cA'sti / jainadRSTyA samyagdRSTijIvasyaiva matijJAnaM jJAnamata eva ca pramANam / tathA mithyAdRSTijIvasya matijJAnamajJAnaM tatazcA'pramANam / etadanusAreNa umAsvAtibhiH pratipAditaM yannirdiSTAni catvAryapi pramANAni mithyAdRSTiparigRhItatvAdapramANAnyeva / tatazcopamAnaM yadi mithyAdRSTeH syAt tadA tdprmaannmev| dRSTyantareNA'pi AcAryA viSayamimaM vicArayanti / te kathayanti yat zabdanayAnusAreNa na ko'pi jIvo mithyAdRSTirajJo vA bhavati / tadRSTyA sarvANyapi jJAnAni pramANAnyeva / tatazcopamAnamapi prastute pramANameva / 3. upamAnasya phalam - upamAnaphalaviSayako'pi vivAdo darzaneSu dRzyate / ullekhanIyo matabhedo naiyAyika-mImAMsakayorasti / 24. tattvArthabhASyam 1.13 / 25. mati-zrutA-'vadhi-manaHparyava-kevalajJAnAni paJca / 26. bhagavatI 5.4 / 27. apramANAnyeva vA / kutaH ? mithyAdarzanaparigrahAt, viparItopadezAcca / tattvArthabhASyam 1.13 // 28. cetanA-jJasvAbhAvyAcca sarvajIvAnAM nA'sya kazcinmithyAdRSTirajJo vA jIvo vidyate, tasmAdapi viparyayAn na zrayata iti / atazca pratyakSAnumAnopamAnAptavacanAnAmapi prAmANyamabhyanujJAyata iti // tattvArthabhASyam 1.35 // 62
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra naiyAyikAstAvad upamiti saJjJisambandhapratItirUpAM manyante / arthAdatidezavAkyazravaNAnantaramaraNyaM gatavataH puruSasya 'ayaM gavayapadavAcyaH' iti yA pratItirbhavati saivopamAnasya phalamastIti tanmatam / kintu mImAMsakA hi naivaM manyante / te kathayanti yat - na hyupamAnasya phalaM samAkhyAsambandhapratItiH, api tu parokSagavi gavayasAdRzyasya yajjJAnamarthAd 'madgRhagato gaurgavayasadRzaH' iti jJAnaM bhavati tadevopamAnasya phalam / tatazcopamitirnAma naiva saJjJAsaJjJisambandhapratItirUpA kintu parokSavastuviSayakaM sAdRzyajJAnamevopamitiriti saNTaGkaH / tadevaM nirUpitA upamAnapramANasya svarUpa prAmANya-phalAnyAzritya dArzanikAnAM matabhedAH || ( AdhAragranthaH nyAyAvatAravArtika-TippaNAni ) eke kecida yatikaragatAstumbikA: pAtralIlAM gAyantyanye sarasamadhuraM zuddhavaMze vilagnAH / anye kecid grathitasuguNA dustaraM tArayante teSAM madhye jvalitahRdayA raktamanye pibanti // 63
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kakSA adbhuto vijayaH muniratnakIrtivijayaH kaliGgadezasya bAlarAjJI amitA svakIyAvAse dolAyAmAndolayantI nizcintamupaviSTA''sIt / ApAdamastakaM sphArazRGgArA sA sAnandamitastato nirIkSamANA''sIt / sahasaiva tasyA dRSTirAkAze patitA / sudUraM kRSNameghAnAM madhye'gne raktajvAlA vidyudiva prakAzamAnAH sA dRSTavatI / savismayamAsannavartinaM vRddhaM kaJcukinaM sA pRSTavatI - bhoH ! kimetat ? bhagavati ! apratyAzito bhayAnakA saGkaTaH kazcidApatito'sti, ataH surakSAyai bhavatI antarAgacchatu - sa uktavAn / kintu vRddhena tena nirdiSTaM bhayamapyavagaNayya sA - are ! Agacchatu, vayamalindaM gatvA sarvametat pazyAmaH - iti hasitvoktavatI / kathanenA'nena sahaiva sA'lindaM prati dhAvitavatI / tayA saha tasyAH zunako babhUrapi dhAvitavAn / alindamAruhya sA dRSTavatI - samaste'pi nagare bahavo aTTAlikAH karAlAbhiragnijvAlAbhi veSTitA ivA''san / gaganacumbinyo jvAlA: sarvatra prasRtA Asan / asahAyAnAM nagarajanAnAM cItkAraravaH zrUyamANa AsIt / dRzyametad dRSTvA balarAjJI amitA vyAkulA vihvalA ca jAtA - kimetat pravartate ? ko nAmA'smAkaM prajA luNTayati ? - iti / senApatiH somanAtho rAjamahAlaye magadhasainyena saha yuddhAya mantraNAM kRtvA vyUha racayannAsIt / bAlarAjJImanveSayantaH katipayasainikA alindamAgatAH / bAlarAjJI kaJcukinaM pRcchantyAsIt - bhoH ! kathayatu nAma kaH prajAH santApayati? tAsu bhayaM kaH prasArayati ? kathayatu re ! kimarthaM mUka iva sthito'sti ? kaJcukI sakhedamuktavAn - bhagavati ! mahatyApattiH samupasthitA'sti / calatu, vayaM guptAvAsamAzrayAmaH / na hi, na hi, prathamaM tAvat kathayatu nAma yat ko'yamasmAkaM nagarajanAnevaM pIDayati ? kazca teSAM gRhANi dahati ? - bAlarAjJI pRssttvtii| mahArAjJi ! sa duSTaH azokaH prajA luNTayati / krUraH zizUnapi hanti / . atazcalatu, vayaM garbhagRhaM gacchAmaH - rAjyA hastaM gRhItvA kaJcukI kathitavAn /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ svakIyaM hastaM mocayantI amitA kathitavatI na hi taM duSTamazokaM nA | kimarthaM sa janAn pIDayati hanti vA ? kaJcukI bAlarAjJIM hastAbhyAmunnIya proktavAn - bhagavati ! guptAvAsamAzrayatu nAma / azokaH sa rAkSasa iva krUro'sti / na ko'pi taM baddhumalamasti / kimartham ? kimarthaM na zakyaM tasya bandhanam ? kutrA'sti mahAmAtyaH ? bhagavati ! asmAkaM kaliGgasenA parAjitA'sti / mahAmAtyo'pi saGgare mRtyumAptavAn / - bAlarAjJI pRSTavatI / devi ! sa duSTo'zoka eva taM hatavAn / bhavatI kRpayA zIghraM raajpraasaadmaagcchtu| rAjamAtA bhavatImAhvayati - kaJcukI vihvalaH sannuktavAn / tAvatA'dhastAd rAjamAtuH svaraH samAgata: - vatse ! amite ! zIghramAgacchatu iti / kastaM hatavAn re ! - kintu, alindaM sthitA bAlarAjJI haThAdadhogamanaM nivAritavatI / tasyAH parito bhramantaM sakrodhaM ca bhaSantaM badhUM dRSTvA tatsamIpagamane sainikA api bibhyati sma / punazca haThAd bAlarAjJI kathitavatI vayaM tamazokaM grahISyAma eva ! kaJcukin ! zunakasya zRGkhalAM mamA'rpayatu / tayA hi vayaM taM luNTAkamazokaM bhantsyAmaH / atra ca rAjamahAlayasya samIpa eva ghoraM yuddhaM pravartamAnamAsIt / zatrusainyasya vijayaM dRSTvA kaJcukI zunakasya zRGkhalAM tasyA haste samarpitavAn / tAvat senApatisomanAthasya dhvaniH zrutaH mahArAjJi ! tvarayatu kRpayA / 1 - sainikA upariSTAdeva pratyuttaritavantaH mahAlaye AgamanaM niSedhati devI / sA hi zRGkhalAM gRhItvA azokaM baddhuM jigamiSati - iti / tasminneva samaye zatrusainikAH kaliGgasya rAjaprAsAde svakIyAdhipatyaM sthApayantasteSAM senApatinA gopAlena saha mahAlaye praviSTavantaH / tadA ca senApatigopAlena dhvaniH zrutaH mahArAjJI zRGkhalA azokaM baddhuM gacchatIti / kintu sa taM satyaM nA'manyata / kintu punaH kaliGgasainikAnAM kathanaM tatkarNagocarIbhUtaM - 65
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjJI azokaM nigrahItuM gacchatIti / __ ato magadhasenApatirgopAlastataH pratinivRttaH / zastrasajjaiH sainikaiH parivRtaM rAjaprAsAde ca pravizantaM azokaM sAbhivAdanaM sa vijJaptavAn - jayo'stu mahArAjasya ! adyA'pi mahAbhayaM vidyate / ataH sAvadhAno bhavatu - iti / ajeyasya azokasya kasmAd bhayaM vidyate senApate !? - sakrodhaM azokaH pRSTavAn / bhayabhItaH senApatiruktavAn - mahArAja ! kaliGgasyonmattA mahArAjJI bhavadbandhanAya zRGkhalAM gRhItvA''gacchati / - azokastiraskArapUrvakamuktavAn - re! kimetAvatA'pi tasyA garvaH khaNDito na jAtaH ? calantu, eSo'jeyaH azokastaM khaNDayiSyati / agre bhavatu - iti / sainika-dAsyadibhiH parivRtA amitA rAjamahAlayasya sopAnAnyuttIrya bahiH parisaraM prAptavatI / senApatiH rAjamAtA ca tasyA bodhanAya guptAvAsaM nayanAya ca bahu prAyatatAm / kintu niSedhamukhaM mastakaM dhUnayantI sA dRDhamuktavatI - naiva naiva, mAM mA'varundhantu / ahaM taM duSTaM azokaM baddhavaiva viraMsyAmi / sa duSTo'sti / ahaM taM nigrahISyAmyeva - iti / tAvatA bhAratavarSasya cakravartI azokastatra samAgatavAn / sainikaiH sa pariveSTita ivA''sIt / khaDgahastasya tasya khaDgasya muSTirapi vividhajAtIyai / ratnairmaNDitA''sIt / azokaM samAgataM dRSTvA senApatiH somanAthaH, rAjamAtA sainikAzca stabdhA iva jAtAH / nirucchvAsA iva te saJjAtAH / kintu amitA tu nirbhayamagre gacchantI AsIt / bAlarAjJIyaM vyAghramukhaM pravizatIva sarve'pyanubhUtavantaH / azokasya lakSyamito'pi amitAM prati na gatamAsIt / amitA'pi taM na pUrvaM kadApi dRSTavatyAsIt / sahasaiva sA pRSTavatI - ko'sti bhavAn ? praznenA'nenA'nayA sarvanAza Amantrita iti manvAnAH sarve'pi kSaNaM diGmUDhA iva jAtAH / azoko'pi bAlarAjJImetAM prati tIkSNadRSTyA draSTuM lagnaH / kintu tasyetAdRzyA dRSTyA'pyavicalitA amitA punaruktavatI - ko bhavAn ! sundarAkRtiH khalu ! bhavato vastrANyapi manoharANi ! ahA ! khaDgo'pi kilA'dbhutaH ! ........................................................................... 66
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...... ....... ..... ... calatu, bhavAnapyasmAbhiH sahaiva calatu / vayaM taM duSTamazokaM nigrahItuM gacchAmaH ! - evaM kathayantI sA hastasthitAM zRGkhalAM darzitavatI / azokastu maunaM sthirameva sthita AsIt / taM tathAsvarUpaM dRSTvA sakhedaM amitA'vadat- are ! bhavAnasmAkamAdezaM na svIkaroti ? sarvairapyasmAkamAdezaH pAlanIya eva / ahaM kaliGgasya mahArAjJI prajAnAM ca mAtA'smi / asmAbhiH sahA''gacchatu, azokaM nigRhya pratyAgacchAmaH / azokaH savismayaM pRSTavAn - kim ? tvameva kaliGgasya mahArAjJI ? Am, ahameva kaliGgasya mahArAjJI / vayaM taM krUramazokaM nijighRkSAmaH / yataH sa prajAH pIDayati, nirdoSAn nagarajanAn hanti / bhavAnapi sahAyako bhavatu ! vijayI samrAT punaH kSaNadvayaM kASThavannizcalo jAtaH / taM tathA sthiraM dRSTvA sAzcaryaM amitA pRSTavatI - are ! ko bhavAn ? kimarthamevaM sthito'sti ? kimarthaM ca kimapi na vadati ? mantramugdhaH san azoko mandamuktavAn - ahaM samrAT azoko'smi ! kim ? bhavAneva azokaH ? bhavAn tu sundararUpavAn kila ! kimarthaM bhavAn prajA evaM paridevayati ! kimabhilaSitaM bhavataH ? azokaH punaH sthiro niruttarazca sthitaH / amitA azokaM prati padadvayamagre gatvA kathitavatI - kiM bhavataH sakAze bhojanAyA'nnaM nA'sti ? vastrANi kiM na santi ? kiM krIDanakAni na santi ? kimicchati bhavAn ? atra sarvamapyasti / vayaM sarvaM bhavate dAsyAmaH / Agacchatu ! - ityuktvA sA azokasya hastaM gRhItvA taM nItavatI / samrAT azoko'pi pAlita iva tAmanusRtavAn / sarve'pi rAjabhavanaM prAptavantaH / tatra ca sarvatra sthitaM dhanarAzi saMdarghya azokamuddizya - kathayatu nAma, kA'pekSA bhavataH ? apekSitaM sarvamapi gRhNAtu / atra sarvamasti / ahaM bhavate tatsarvamapi dAsyAmi yadapi bhavadabhilaSitaM syAt; paraM bhavatA na ko'pi luNTyaH , na bhayaM prApaNIyaH, na ca ko'pi hananIyaH - ityuktavatI / idAnIM magadhasamrAT sarvathA vivazo'sahAya iva paridRzyate sma / sa hi / tUSNImeva sthita AsIt / vicAratumulaM citte samudbhUtaM - samastapRthvIvijayapratijJo'hamazokaH kimasyA bAlikAyAH praznaiH parAjito bhaviSyAmi ? ' . 67
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ............ vijayayAtreyaM kimatraiva samApsyati ? iti / bhramo'yaM mameti vicArya sa mastakaM balAd vyadhUnayat / kiJcid vicArya rAjasiMhAsanaM pratyaGgulinirdezenoktavAn - vayaM kaliGgasya rAjasiMhAsanamicchAmaH / zrutvaitad amitA cintitA jAtA / kintu paJcaSanimeSaireva pratyuttaritavatI - astu, yadyetad bhavadabhilaSitaM tarhi gRhNAtu / bhavataH sakAze rAjasiMhAsanaM nA'sti khalu ? bhavatu, bhavatu, bhavAnetad gRhNAtu / vayamanyad nirmAsyAmaH / magadhAdhipatiH stabdho jAtaH / yuddhe dvilakSasainikAnAM rudhireNA'pyaplAvitaM survaNamaNDitena lauhakavacenA''vRtaM tasya hRdayamasyA bAlikAyA nirdoSaiH vacanairAmabhUt / svakhaDgaM sa bhUmau kSiptavAn / amitAM ca kaliGgasya bAlarAjJI hastAbhyAmunnIya hRdayasAt kRtavAn / uktavAMzca - 'bho ! mahArAjJi ! vijayyapyeSa magadhezvaro'dya parAjito'sti / adya tava jayo'bhavat / ' -ityuktvA tadhastAcchRGkhalAM gRhItvA svagale kSiptavAn - devi ! samrADazoko'yaM tava bandhako'sti / yathecchamAdizatu / kiM bhavatIcchati ? nahi nahi, na vayaM kimapyabhilaSAmaH - pulakitA rAjJI kathitavatI / evaM satyapi bandhakAya azokAya kimapyAdizatu / astu, asmAkamAdezo'sti yadataH paraM na ko'pi santApanIya, na luNTanIyaH, nA'pi ca hantavyaH - bAlarAjJI sotsAhaM kathitavatI / samrAT azoko'yamadya pratijAnIte yadataH paraM na kamapi santApayiSyati, na bhApayiSyati na ca haniSyati / hiMsayA yuddhena vA na vijayI bhaviSyati, api tu snehenaiva sarveSAM prANinAM hRdayAni vijeSyati ! - iti magadhasamrAT uktavAn ! .......... ... ... . ... 68
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparzamaNiH mU. jhaveracaMda meghANI anu0 ratnakIrtivijayaH mathurAyA vRndAvanapradezaH / askhalitapravAhA yamunA mandaM prvhntyaasiit| tasyAstIre sanAtanaH RSirbhagavannAmasmaraNalIna upaviSTa AsIt / tadA kila kazcid daridro brAhmaNa Agatya RSicaraNamabhivanditavAn / 'bhAgyavan ! kuta AgatavAnasti ? kaH paricayo bhavataH ? - RSiH pRSTavAn / brAhmaNa uktavAn - dUradezAntarAdAgato'smi bhagavan ! mama vyathAkathA hi kathamapi varNayituM na zakyA / IzvaropAsanAnirato'haM kadAcid rAtrau svapnamekaM dRSTavAn / devaH kazcid mAM nirdiSTavAn yad - 'upayamunaM sanAtanagosvAminAmA sAdhurasti / taM gatvA yAcyatAm / sa hi tava duHkhaM nivArayiSyati' - iti / RSiravadat - vatsa ! yadyapi zraddhayA''zayA ca tvamAgato'si / kintu kimahaM dAsye ? yadapyAsIt tat sarvamapi parityajya sarvathA rikto'haM saMsArAnnirgato'smi / tathA'pi tiSTha ! kiJcit smaryate ! hAM ! kadAcit kasmaicidapyupayogI bhaviSyatIti kRtvA sparzamaNi kaJcidahaM tatra vAlukAnAmadho nigUhitavAnAsam / taM ca tvaM gRhANa / sa tava dAridryamapahariSyati / vipulaM dhanamapi bhavAn prApsyati / 'AhA ! sparzamaNiH ?' brAhmaNaH sa dhAvanniva RSinirdiSTaM sthAnaM prAptavAn / vAlukAnAmadhastAcca taM maNi bahiH kRSTavAn / maNeH sparzamAtreNaiva / / tasya lauhamayo'pi rakSAkaraNDaH (AMULET) suvarNamayaH saJjAtaH / tenA''nanditaH sa nartituM pravRttaH / bahu nRttaM tena / nRtyanneva sa kalpanAkAze
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ DA hI DayituM lagnaH - kIdRzaM kiyantaM vA vaibhavametenA'haM prApsyAmi ! kathaM vA VAS tamupabhokSyAmi - ityAdi / pazcAt zrAntaH sa vizrAntyarthaM nadyAstIre upaviSTaH / yamunAyAH pravahaNasya madhuraM gAnaM zrutvA sa zAnto jAtaH / parito vistIrNA hasatAmiva puSpANAM manoharANAM ca vRkSANAM zobhAM sa nirIkSitavAn / pakSiNAmAnandamayaM kalaravamapi sa zrutavAn / samakSameva jAyamAnaM sUryAstamapi dRSTavAn / brAhmaNasya tasya cittaM dolAyamAnamAsIt / ekatra taM paritaH zobhamAnaM nisargamAkarSayati sma, anyatra ca maNiprabhAvena prApsyamAnaM vaibhavamAkarSayati sma / sanAtanagosvAmI tasya smRtipathamAyAtaH / bahu cintitaM tena / vicArapravAhastasya parivRtto jAtaH / dhAvanniva sa brAhmaNaH RSimAgatya pAdau patitavAn / sAzrulocanaH sa gadgadasvareNoktavAn - "apArasamRddhidAyakaM maNimapi yo mRdamiva matvA dattavAn tasya caraNaraja eva paryAptaM mama / naitena maNinA kimapi prayojanaM mama" - kathayatA sa taM maNiM gabhIre jale kSiptavAn / dAnaM grahaNaM cobhayamapi tatra saphalaM jAtam / kAryArthI bhajate loko na kazcit kasyacit priyH| vatsaH kSIrakSayaM dRSTvA parityajati mAtaram / / .. 70
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA munidharmakIrtivijayaH bhAvanagararAjyasya mahArAjaH kasyacit sAdhumahAtmano darzanArthaM gatavAn / sAdhoH samIpe AsInasya tasya rAjJo dRSTiH sAdhoH vastrasyopari patitA / tad vastramatikalAtmakaM syUtamAsIt / sauciko'pi samIpe evA''sInaH / bho ! tantuvAya ! kimetad vastraM bhavatA syUtam ? antaram rAjA pRSTavAn Am, ityuktaM saucikena / rAjoktavAn - etAdRzaM vastraM sIvitva mahyamapi deyam / apekSAnurUpaM mUlyaM dAsyAmi / saucika Aha- rAjan ! bhavataH kRte yat kAryaM tattu uccatamameva karaNIyam, na kA'pi cintA kAryA / - utsAhena nipuNabuddhyA ca kalAtmakaM vastraM praguNIkRtya rAjJe pradattavAn saucikaH / rAjJA dRSTaM tad vastram / prasannatAmanubhavataH sato'pi rAjJazcittaM na pUrNatastuSTi prAptam / tato rAjovAca - bho ! vastraM tu kalAtmakaM sIvitaM, kintu sAdhostasya vastreNa sadRzaM naitat pratibhAti / saucikaH proktavAn - annadAtar ! atra kalayA saha mama hRdayasya premA'pi mIlitamasti / tAdRzaM prema tu punaH kathaM jAgRyAt ? 71
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAkamA buddhiH sarvArthasAdhikA munitrailokyamaNDanavijayaH ) "mantrIzvara ! asmAkaM rAjye anyadharmiNAmekacchatraM sAmrAjyam / jainadveSiNaste zrI jinacaityaM nirmApayitumudyatAnasmAn sarvadA vividhaprakAraiH pIDayanti, trAsayanti ) vArayanti ca / rAjazAsanamapi tadanukUlam / vayaM na pratIkArArthaM prabhavAmaH / jinadarzanaM vinA santapyante'smAkaM hRdayAni / bhavAn kRpayA sAhAyyaM dadAtu / " " ityavadad devagirita* AgataH zrAvakasaGghaH / "bho bandhavaH ! sArmikAnAM sAhAyyaM mama kartavyameva / ahamavazyaM se prayatnaM kariSyAmi / jinAlayAstu mayA bahavo nirmApitAH, parametAdRze sthale yadi bhI 20. jinabhavanaM nirmApyeta, tarhi nUnaM prabhUto lAbhaH syAt / kathamapi kAryaM saadhyissyaami| VD bhavanta AzvastA bhavantu'' ityavocad avantisAmrAjyasya mahAmantrI pethaDaH / pazcAt sa svapuruSAn devagiriM preSayitvA tatratyA vArtAH saGgrahItavAn / " tatra pramukhA aMzA ime Asan-devagireH sampattiH prabhUtA / rAjyaM dhanadhAnyaiH pUrNam / ma rAjA zrIrAma uttamaH zAsakaH / apAraM sainyaM tasya / kevalaM gajA eva dvAdazasahasrAH / mahAmantrI hemAdriryadyapi svabhAvata uttamaH, kintu dAne'tyantakRpaNaH / rAjazAsane bhI tasya dRDhaM varcaH / zrAvakairuktamapi sarvaM satyamiti / mantrIzvaraH pethaDaH sarvamAlocya nirNItavAn yat svakAryasiddhyai kathamapi / 1150 hemAdriH toSaNIyaH / tasya toSaNena sarvaM sampatsyate / yadyapi maharddhikasya tasya duI OM svarNamANikyAdipradAnAdibhiH saralairupAyaiH tuSTisampAdanaM zakyaM nA''sIt, tathApi bhI mantrIzvaraH svabuddhyA'dbhutamupAyaM prakalpitavAn / sa devagirirAjye OMkAranagare ekaM satramArabdhavAn / satre'smin jAyamAnaM mahAntaM dhanavyayaM yadyapi pethaDa eva nirvahati sma, tathApi yathA dAnazauNDatvena hemAdrereva yazaH syAt tathA vyavasthAM sa kAritavAnAsIt / anena hemAdreH toSaNamapi bhI syAt, svena dAnodbhavaM puNyamapi prApyeteti mantrIzvarasya cintanamAsIt / tasyeyaM 8 150 yuktinaM saphalA jAtA / OM idAnImasya purasya nAma 'dolatAbAda' iti / 8 0 avantisAmrAjyasya rAjadhAnI tadAnIM maNDapadurga (mAMDavagaDha/mAMDu) AsIt / ata: pethaDo kA maNDapadurgasya mantrItyapyutyate / 72
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 mantrIzvaraH pethaDo'smin satrAgAre pathikAnAM prAkRtAnAM brAhmaNAdInAM ca / @ kRte mahAdAnukUlyaM prakalpitavAnAsIt / AgatA atra nAnArthaM zuddhaM jalaM, saMvAhanArthaM se o puruSAn, paridhAtuM vastrANi ca prApnuvanti sma / pazcAt samIpasthe jinacaitye tairarhantaM bhI OM vandayitvA uttamapAtrAsanaiste bhojyante sma / bhojane bahUni pakvAnnAni, pracurANi zrI VD zAkAni, nAnAvyaJjanAni ca bhavanti sma / odanAdIni svAdiSThAni bhavanti sma / 7 bhojanAnantaraM nidrArthaM divyAH khaTvA dIyante sma / aho ! bata tatratyavyavasthayA pramuditA narAH svagRhamapi vismaranti sma ! "kaH sa puNyazAlI, kinAmadheyaH sa vadAnyo yenaitadArabdha"mityAdi pRcchatAM puratastu hemAdrereva nAma kathyate sma / __ bhuktaprItA bhaTTaprabhRtayo devagiriM gatvA hemAdriM bhUrizaH stutavantaH / vividhaiH se * zlokaistasya prazastayo viracitA jAtAH / 'kalikAlakarNaH' 'bhUmisthabalirAjaH' bhI 7 ityAdirUpeNa tasya yazaH sarvatra prasRtam / Arambhe tu hemAdriNA'satyaM tatsarvamiti @ matvA'vadhAnaM na dattam, parametattu nityamanuvRttam, tadapi trivarSaM yAvat / vismito hemAdrizcintitavAn - mayA janmato'rthibhyo gAlimantareNa kimapi na dattam, punaH kA kathA satrAgArasya ? nUnaM kimapi rahasyaM syAt / tadanveSaNIyameveti / paramanveSaNArthaM preSitA janA AgatyaitadevoktavantaH-mahAmantrin / tatrA''gataH 8 ko'pi jano'santuSTIbhUya bhavatprazaMsAmakRtvA vA na niryAti / etAvatA drammANAM o sapAdakoTI vyayitavatA bhavatA nUnaM mahatpuNyamupArjitamastIti / hemAdriH svayameva O rahasyAnveSaNArthaM gatavAn / bhUriprayatnaiH sa jJAtuM prAbhavad yadavantimantrIzvaraH pethaDa hala 10 etaM satrAgAraM mannAmnA nirvahati / yadA lokAH paradhanena svayaza upArjayituM prayatante se 19 tadA mantrIzvarasya svadhanena parakhyAtisampAdanakAryaM tamAzcaryAnvitamakarot / sa mantrIzvaraM draSTumavantI gatavAn / mantrIzvaro'tIvasauhArdena tasya svAgataM vyAharat / / ___ "bhavAn yat kRtavAn tasya rahasyaM na jJAyate'' ityavadad hemAdrirmantrIzvareNa OM saha goSThIkAle / mantrIzvarasyaudAryeNa sa vazIkRta AsIt / "nA'tra kimapi rahasyam / bhavAn devagirermahAmAtyaH, ahaM cA'vanteH, ata kI 5 AvAM bandhU / yadyapi bhavAn svabhAvata uttamaH, zAsanasaJcAlane dakSaH, prajAyA / yogakSemanirvahaNe udyatazca tathA'pi kutazcit kAraNAt svayaM maharddhikaH sannapi dAnaM na karotItyato bhavato'pakIrtirbhavati / bandhorapayazo'haM soDhuM na zakta ityato bhI vihito'yaM prabandhaH" ityuktavAn pethaDaH / % NA MOO.GP
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ oe.2030.592 "aho ! bhavata upakAravRttiH / nA'syopakArasyA''nRNyaM yAsyAmi, tathA'pi maducitaM kimapi kAryaM darzayatu" sanirbandhaM hemAdrirAha / "yadyavilambena siddhiH syAttadA kathayeyam / " "sarvaM sampAdayiSyAmyarthena balena vA / " "devagiripuryAM jinacaityArthaM yogyAM bhUmi dApayatu kRpayA / " "atIva duSkaraM kAryaM bhavatA darzitam / tathA'pi mayA'GgIkRtamiti nRpeNa ) dApayiSyAmi / " tato hemAdriH saparIvAraM mantrIzvaraM devagiripure'nayat, svakIye ramye OM hah'sthApayacca / svayaM ca kAryasiddhyarthamavasaraM pratIkSamANastasthau / jAgrati daive sarvaM svayameva labhyate / atrA'pyevameva saJjAtam / purA jA OM kadAcidazvavikretAro devagiripuryAmAgatavanta Asan / tadA zrIrAmabhUpaH 'ko'zvo vastutaH krayaNayogya' iti nirNetumazaknuvan hemAdrimAhUtavAnAsIt / amAtyaH zAlIhotrAdizAstreSu vicakSaNa AsIt / tataH sa sarvAn hayAn vIkSyaikaM devasattvaM jAtyamazvamadarzayat / rAjJA bahumUlyena krItaH so'zvaH svaguNai rAjJo modaM janayan rAjAzvo jAtaH / rAjA sarvadA tamevA''ruhya vihArArthaM gacchati sma / __ ekadA tamAruhya'nyapuraM vrajataH sato rAjJo mArgAntare paGkilo vAha AgataH / 10 tatra paraM pAraM gantuM bhRzaM prerito'pyazvo vAhe nodataradato nRpaH kazayA tasya ) 6 tADanamArabdhavAn / 'jAtyo'pyayaM nIrAtkuto bibhetI'ti cintayan kuzAgro mahAmantrI / hayasyoccalantaM pucchaM dRSTvA kAraNa jJAtavAn rAjAnaM tADanAd nivAritavAMzca / "rAjan ! mA kArSIdazvarAjasyA'vamAnanam / " "tarhi kiM kuryAm ? ayaM nIrAdapi bibheti cet samarAGgaNe kiM kariSyati?" "rAjan ! na bibhetyayam / paramatyantakulInatvAt svabhartuH prAtikUlyaM @ sarvathA necchatItyetAdRzastasya vyavahAraH / vAhe jalaM kiJcid gabhIramasti / asyA OM pucchastvatucchaH / ato vAhe gamanakAle'sya pucchacchaTAbhirucchalatA malinena jalena hI ID bhavato vezo dUSito bhUyAdeva / tadasahamAno'yaM pravAhe padaM na dadhAti / " pUrva "kimetasya pramANam ?" "asya pucchaH sannAhena saha badhyatAm / pazcAt pazyatvayaM gacchatyuta na?" - - / -
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjJA tathA kRte sa tAvacchrIghratayA paraM pAraM prAptavAn yad rAjJA'hamuDDIyA''gatavAnityanubhUtam / sa yadyapi hayoparyadhikaH prasanno jAta eva, tathApi se hemAdrehayAzayasyA'vabodhastamatIvavismitamakarot / tuSTaH sa mantriNaM varItumAOM dissttvaan| "svAmin ! bhavatkRpaiva mama sarvasvam / na tadadhikaM kimapi yAce / " "kimapyavazyaM viyatAm / mA mama vacanaM niSphalaM kArSIH / " "vadAnya ! mama bandhurdevagiryAM jinacaityaM nirmApayitumicchati / tatkRte yogyAM bhuvamarpayatu / " "paraM tatra dvijA virodhaM samutthApayiSyanti / " "devagirau kasya zAsanam ? zrIrAmabhUpasya vA dvijAnAM vA ?" "kiM mAmuttejayituM prayatase ?" "na deva ! vastusthiti jJApayitum / " "astu / mayA'GgIkRtametad bhUmidAnam / paraM kaH sa bandhuH ?" "avantisAmrAjyasya mahAmantrI pethaDaH / adhunA mama harye pratiSThito'sti saH / zvaH prAtaH prabhupraNatyai sa AgantA / avantipatirjayasiMho bimbamAtrameva / * vastutastu pethaDa eva sattAdhIzaH / atastasya rAjAha~ svAgatamastu / " "tathaiva bhaviSyati / " paredhuH pethaDaH saprAbhRtaM rAjaparSadi gataH / rAjA tasyocitaM svAgataM kI OM vyAhRtyopahAraiH satkRtya ca bhUdAnahetave tena saha svayaM saparicchadaH puryntrgtvaan| tatra mantrIzvarAya svAbhilaSitAM bhUmi sUcayituM rAjJA kathite sa nagarasya hRdayasthAne bha ekAM vizAlA bhuvaM darzitavAn / vacanapAlanatatpareNa nRpeNa tasya cayanakuzalatAM / le prazasya sA bhUmiH tasmai prattA / sA bhUmiH saptAnAM mahebhyahANAM kRte'rhaa''siit| se OM mantrIzvaraH sAmodaM purIjanAn dhanena toSitavAn mahAmahaM kRtavAn ca / atha tadbhUmisthahaTTagRhAdIn pAtayitvA zubhe'hani khanitumArabdhe tatra svAdu zrI 150 pAnIyaM prAdurabhUt / idaM bhUmerutkRSTatAsUcakaM zubhacihnamAsIt, tathApi tat kArye hI OM vighnavinAyakaM jAtam / yata etad jJAtavanto vighnasantoSiNo rAmadevasya pArzve kI * tadbhUmau vihArasya sthAne vApI kArayituM vijJapitavantaH / vApIkaraNena kiyAnbha lAbhaH, kiyacca prajAyA AnukUlyaM tad bhUyo bhUyaH prastutavantaste / pUnipAneSu svAdu
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - GC kA jalaM na labhyate sma, tataH karNadurbalo rAjA tAM vijJaptimaGgIkRtavAn / pareyuH prAtaH / o svayaM tajjalaM parIkSya nirNayaM prakAzayiSyAmIti tena kathitamAsIt / / itaH pethaDena yaH kadAcit prINita AsIt sa nRpanApita etAM vArtA tasmai 15ajijJapat / atarkitatayopasthitenA'pyetadvikaTasaGkaTena mantrIzvaro na vihvalIbhUtaH, MO kintu buddhivaibhavena yuktiM racitavAn / sa tasyAM rAtrau dhanena dvArapAlaM pralobhya 9 bhRtyAnAM dvArA nagarAntarAd lavaNasyUtAnAnAyitavAn / tad lavaNaM vAriNi nikSepya jalaM kSArIkRtavAMzca / pazcAdasau nilayamAgatya sukhaM suSvApa / prage rAjA tatrA''gatya svayaM tajjalamAsvAdayAmAsa / kSAreNa samudrajala- | ke mapyatizayAnaM jalaM sa thUdakarot / duSTairmatsareNa mRSA'bhASIti manyamAno'sau tAn zrI samyak tajitavAn / mahatsaGkaTamevamapagatam / idAnI mantrIzvaro nipuNaM sUtradhAraM mArgayituM lagnaH, paraM puNyavazAt so'pi cha o svayamevA'milata, so'pi punaH kalAyAmadvitIyo'dvitIyaM jainacaityaM nirmAtuM kSI kRtapratijJazcA''sIt / pratijJAprabandhastvevam - yo rudramahAlayaM nirmitavAn taM 0 sUtradhAraM siddharAjo'ndhIkRtavAnAsIt - mA bhUdetAdRzaM dvitIyamiti dhiyA / tato jAtaroSaH sa sUtradhAraH tadatizAyinaM jinacaityaM nirmAtuM pratijJAM kRtavAn, paraM tAvad vyayaM kartuM samarthaH ko'pi na labdha ityato'pUrNapratijJaH sa maraNakAle svaputreNa sandhAM grAhitavAn / itthaM triSu vaMzyeSu sA sandhA calitA / tadanu paJcamavaMzyo 2 ratnAkaro'pi gRhItasandhaH navyamiva tadvairaM dhArayan jAtaH / tAdRzasya maharddhika syA'nveSaNArthaM bhrAmaM bhrAmamasau saubhAgyena mantrIzvareNa sAkamamilat / pramuditamanA Sd HC mantrIzvaro bhUrihemakarabhyAdinA tasya satkAraM vidhAya vihAranirmANe tasya niyuktiM kRtavAn sarvANyAvazyakasAdhanAni pUritavAMzca / dhanavyayasya cintAM sarvathA'kRtvA kI uttamottamanirmANe eva matirdeyeti tena sUtradhAraH sUcitaH / ante yaccaityaM jAtaM tat trijagatyAmevA'dbhutamAsIt / caturazIticaityAnAM nirmANe yAvAn vyayaH syAt tAvAn vyayo'sminnekasminneva caitye jAtaH / caityasya pratyekamaGgamanupamamabhUd / mantrIzvaraH pethaDo mahatA''DambareNa mahAmahena ca tatrAOM''rAsaNAzmanirmitAyAH tryazItyaGgalamAnAyAH zrIvIrapratimAyAH pratiSThAmakarot / devagirijainasaGghasyaikaikA vyaktiravarNanIyamAnandamanvabhavat / prAsAdasyottuGgazikharopari vIjyamAnA vaijayantI mantrIzvarasya zAzvatAM kIrtimabhivyanakti sma / sAhalAkAta - CONCL
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAMMARRARIA kathA ziSyaparIkSA sA. dhRtiyazAzrI: ekasya gurodvau ziSyau AstAm / sa gurustAbhyAM sadRzIM zikSAmayacchat / ekadA guruNA cintitam - 'anayordvayormadhyAt kasmai AcAryapadaM dIyeta?' tena guruNA tayordvayoH parIkSA kRtA / ekadodyAnamadhye AmravRkSasamIpe gurudvI ziSyau nItvA tAbhyAM kathitavAn - 'etasmin vRkSe ke ke guNAH santi iti kathyatAm / ' prathamaziSyaH prAha - 'eSa vRkSassvasvabhAvena phalati phalaM ca yacchati / aparaM kamapi guNamahaM na jAnAmi' iti / guruNA dvitIyaH ziSyaH pRSTaH / dvitIyaziSyo'pi prAha- 'asya vRkSasya bahavaH guNAH santi / sa AtapaM sahitvA'nyasmai chAyAM dadAti / taM prati yadi ko'pi grAvANamapi kSipet tasmai api saH phalaM yacchati / tasyopari bahuphalAni bhavanti tathApi saH namrIbhavati / ityAdayo'neke guNAH santi kintu sarvAnapi vaktuM na zaknoti' / ziSyasyottaraM zrutvA hRSTo gurustamevA''cAryapadAdhirUDhaM kRtavAn / / 77
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ satyavatI VANVAN Do. AcAryarAmakizora mizraH satyavatI kAnyakubjarAjagAdheH putryAsIt / RSiNA RcIkena sA vivAhitA / bahukAlAnantaraM yadA tasyAH santAnotpattirnA'bhavattadA sA svapati prArthayAmAsa - bhagavan ! mamotpatteranantaraM me mAtari vivAhAnantaraJca mayi na ko'pi santAno jAtaH / ataH ko'pIdRza upAyaH kAryo bhavatA, yenA''vayovaMzavardhakabAlau jAyeyAtAm / svapnyAH prArthanayA sevayA ca prasannenarSiNA RcIkena putrotpattimantreNA'bhimantrito yajJiyacaru: svapatnyai satyavatyai dattaH, kathitA ca sA - devi satyavati ! zRNu, eSa yajJiyo divyacarurbhAgadvaye vibhakto'sti / asya bhakSaNena yatheSTaputraprAptirbhaviSyati / ato'sya prathamabhAgaM tvaM bhakSaya, dvitIyabhAgaM ca svamAtre bhakSaNAya pradehi / asya prathamabhAgasya bhakSaNena tvaM brAhmaNazaktisampannaM putraM janayiSyasi, V8 dvitIyabhAgabhakSaNena ca tava mAtari kSatriyazaktisampannastejasvI putra utpatsyate / yajJiyacaruM dattvA maharSiH RcIko vanaM taptuM jagAma / daivayogAttadAnImeva mahArAjagAdhirapi tIrthadarzanaprasaGgAtsvapalyA saha svaputryAH satyavatyAH kuzalatAM praSTumacIkA''zramamAjagAma / satyavatI yajJiyacarorbhAgadvayamapi svajananyai samarpitavatI / 'yajJiyacarubhakSaNena putrotpattirbhaviSyatI'tijJAtvA gAdhipatnyA prathamaM caroH prathamabhAgo bhakSitaH / tataH satyavatyA dvitIyabhAgo bhakSitaH / RSinirmitacarubhakSaNaprabhAvo'kSuNNa AsIt / ato gAdhipatnI satyavatI ca te dve api garbhavatyau babhUvatuH / gAdhipatnI yaM putramasUta, sa vizvarathanAmA kAnyakubjasya rAjA babhUva, yaH pazcAd brAhmaNazaktisampanno maharSivizvAmitro'bhavat / satyavatI yaM putramajanayat sa kSatriyazaktisampanno maharSijamadagnirAsIt, yasya putro poooooooo maharSiparazurAmo babhUva / vizvAmitro jamadagnijananyAH satyavatyAH sahodaro'nuja AsIt, yo jamadagnermAtulo babhUva / satyavatyAH prayatnena vizvAmitro'jAyata / 100000000 sa Rgvedasya sUktakAro'sti, yo gAyatrImantraM vyaracat - Aur - -
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tatsaviturvareNyaM bhargo devasya dhImahi / dhiyo yo naH pracodayAt // RgvedaH - 3/62/10 satyavatyAH putro jamadagnirapi Rgvedasya sUktakAro'sti, yena paramAtmaviSaye likhitam tubhyemA bhuvanA kave ! mahimne soma tasthire / tubhyamarSanti sindhavaH // RgvedaH 9/62/27 etau dvau vizvAmitro jamadagnizca Rgvedasya sUktakArau staH / vizvAmitrasya Rgvede 50 paJcAzatsUktAni prApyante, yathA - 3/1-12, 24-30, 32-62 = 50 / jamadagninA Rgvede 5 paJca sUktAni viracitAni, yathA - 8/101, 9/62, 67, 10/111, 167 / satyavatI vizvAmitrasya bhaginI jamadagnezca jananyAsIt // 295/14, paTTIrAmapuram, khekar3A (bAgapata) u.pra. 250101 - - LAA pooooooooo pIyUSamiva santoSaM pibatAM nirvRtiH parA / duHkhaM nirantaraM puMsAmasantoSavatAM sadA / / sounou 100000000 79
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamazaH / sasaha-punvoH praNayakathA DaoN. kAntibhAI goraH kulapatiH kaccha yunivarsiTI, vizvavidyAlaya, bhUja bhUmikA sasai-punvoH praNayakathA kacchapradeze sindhapradeze ca vikhyAtA'sti / sindhapradezasya bhaMbhoranAmake nagare rajakadampatI nivasataH sma / kadAcidetau dampatI sindhunadhAstIre vastrANi kSAlayantAvAstAm / tadA hi nadIpravAhe pravahantI kAcid maJjUSA tau dRSTavantau / tAM ca tato niSkAsya yadA tAvudghATitavantau tadA navajAtA bAlikA kAcidantardRSTA / niHsantAnatvAt tAmeva putrIM kRtvA tasyA lAlanaM pAlanaM ca tau premNA kRtavantau / tasyA rUpamanupamamAsIdatastasyAH 'sasai' iti nAma tau dattavantau / rajakazca sa rAjJaH prItipAtramAsIt / sasairapi buddhimatyAsIt / bhaMbhoranagare'nyasthalebhyo yatkimapi vastujAtaM nIyamAnamAsIt tadupari nagarazulkaM grahItavyamAsIt / tatkAryArthaM ca buddhimattvAd rAjA sasaI niyuktavAnAsIt / __ atrAntare sindhapradezasya samIpavartI kecamakarANa-pradezo duSkAlagrasto ra jAtaH / atastatratyena rAjJA ArIjAmena makarANapradezasya krayyadravyANi vikretuM sindhapradezAcca dhAnyaM kretumuSTrANAmanekazataM preSitam / nagarazulkaM pradAtumAgato ra rAjaputraH sasaI dRSTavAn / ubhAvapi parasparaM mohaM prAptavantau / kintu 'rajakaputrI essaa| .1. anayA saha vivAho na kartavyaH' iti sahA''gatena sacivena vArito'pi rAjaputraH ... punuH svanirNayAnna calitaH / ataH purnu bhaMbhoranagare eva vihAya sacivena pratigantavyamabhavat / ___ atra ca sasayyA rajakapitA evaM paNamuktavAn yad-yadi punuH sasayyA saha l vivAhotsukastarhi tena rajakatvamaGgIkaraNIyam / punuretadapyaGgIkRtavAn / sasayyA |
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1saha pariNIya sa rajakaghaTTe vastrANi kSAlayituM pravRttaH / kecamakarANasthitaH punoH pitA yadetajjJAtavAn tadA kupito jAtaH / yena kenA'pi prakAreNa punuratrA''netavya eveti punomA'tRRn sacivaM cA''dizya bhaMbhoraM preSitavAn / kintu kathamapi punusteSAM vacanaM nA'GgIkRtavAn / atastasya | bhrAtarastamapahRtya netuM nirNItavantaH / rAtrau ca raGgazAlAyAM sarve'pi surApAnArthamekatra jAtAH / punuM ca te'dhikaM surApANaM kAritavanto yena sa madena mandasaMjJa iva saJjAtaH / tadavasthaM ca taM unnIya te uSTrena kecamakarANaM prati prasthitavantaH / prAtazca yadA sasairjAgRtA tadA purnu tatparijanAMzcA'dRSTvA vihvalA jaataa| MAK. punuM ca mArgayituM sA nirgatA / bhrAmaM bhrAmaM klAntA sA mArge eva patitA / pavanapreritAbhirvAlukAbhistasyAH samagramapi zarIramAcchAditamiva jAtam / kevalaM tasyA uttaraprAvArakasya prAntabhAga eva bahirdRzyate sma / itazca punuryadA prAptasaMjJo jAtastadA sthitiM jJAtavAn / sa cA'vasaraM prApya bhrAtRRNAM sArthAt palAyanaM kRtavAn / bhrAmaM bhrAmaM so'pi sasayyA deho yatra patita bAra AsIt tatrA''gataH / tasyA vastraprAntena tAmupalakSya virahavyathitastatraiva divaM gtH| ra pAtrANi 1. rajakaH 2. rajakrI 3. sasaiH 4. arijAmaH kecamakarANapradezasya rAjA 5. jyeSThabhrAtA ArijAmasya jyeSThaputraH 6. punuH ArijAmasya kanIyAn putraH 7. sacivaH 81
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRzyam (1) rajakaH adhunA asmAkaM kArye tava cittaM nAsti / kiM cintayasi ? tvarAM kuru / rajakI vyarthaM jIvanam asmAkam / kimarthaM janAnAM vastrANi vayaM prakSAlayAmaH ? rajakaH udarabharaNArthaM sarve janAH kiMcidapi pravRtti kurvanti / vayamapi tena kAraNena asmAkaM kulaparamparAnuprAptaM vastraprakSAlanakAryaM kartum atra sindhunadItaTa- yA mAgatAH / AzcaryamanubhavAmi yad udAsInacittA tvaM tava kAryaM na karoSi / kena kAraNena itthaM zokAkulA bhUtvA vastrANi na prakSAlayasi ? pAra rajakI cintayAmi AvayoH nidhanasya pazcAt ko'pi nAsti yo'smAkaM para kulaparamparAyAH vahanaM kuryAt / sarvaprakAreNa uttamaM sukhaM dattaM daivena ... tathA'pi saMtativihInaM jIvanaM vyartham / na jAnAmi kasya pApasya phalamidam / 1 rajakaH aho vRthA pralapasi / balIyasI kevalamIzvarecchA / santatiH api sarvadA . sukhasya kAraNaM na bhavati / tasmAdalaM zokena / jakI satyaM bhaNati bhavAn / kiM vRthA pralApena / (uccaiH) pazyatu pazyatu bhavAn, nadIpravAhe kiMcid dRzyate / paTalikAsadRzaM kiMcidvastu jalavegena | saha tarati / rajakaH pazyAmi / kuru tava kAryam / saritAjale bahavaH padArthAH dRzyante / alam avalokanena / kimarthaM vyarthaM kAlakSayaM karoSi ? paTalikA asti / saritAjale bahavaH padArthAH dRzyante kintu paTalikA ra na dRzyate / ahaM gacchAmi jalamadhye / yAvat taM padArthaM na pazyAmi tAvat , jalamadhye hi tiSThAmi / ayi, tiSTha, tiSTha, ahameva jale avatarAmi / satyamuktaM kenacid yat strIdurAgrahasya nAstyupAyaH / aho jalapravegaH / atIva zItale jale taraNamapi duSkaram / rajakI (svagatam) aho anarthaH kRtaH mayA (uccaiH) atIva jalapravegaH tasmAd jalAd bahirnirgaccha / necchAmi paTalikAm / tvarayA nivartatAm / rajakaH mA Akroza / gRhItA mayA paTalikA / yA rajakI rajakaH 82
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ nainai nai nai nai nai rajakI vArdhakye'pi prabalavege mama premAnugrahakAraNena tarati / paTalikAM gRhItvA Agacchati / satyA me avadhAraNA / kim asti tasyAM paTalikAyAm ? rajakaH pazya, pazya, uttamakASThena nirmitAM kalAkauzalyapUrvakam alaMkRtAm imAM paTalikAm / manye dravyena pUrNA asti paTalikA / rajakI ahameva pazyAmi / aho dhanyA khalvaham ! IzvareNa dattA mahyam atIva rUpasampannA putrI | rajakaH putrI ! kiM jalpasi ? jAnAsi kA sA ? nadIjale vahantyAM paTalikAyAM prAptA navajAtA bAlikA AvayoH putrI ? vicAraya, kimarthaM pralapasi ? satvaraM gRhaM gamanaM hi ucitam / tasmAt tvarAM kuru / M M rajakI mama putrIM pazya / devakRpayA prAptA sA / ( bAlikAyAH rudanaM zrUyate) mama putri ! mA aakrnd| ahameva tava mAtA, alam Akrandanena / aho kiM kiM karomi ? kenA'pyupAyena mama putrI zAntA na bhavati / rajakaH yadi ko'pi janaH AgamiSyati rAjJe nivedanaM vA kariSyati tataH kiM kariSyAvahe ? tasmAt gRhaM prati gamanaM hi zreyaskaraM bhaviSyati / tvarAM kuru / rajakI huM satyaM vadati bhavAn / gRhaM gatvA duhitre dugdhapAnaprabandhaM kariSye / tasmAt bhavAnapi tvarAM karotu / AhUya uttamaM brAhmaNaM tasmai kiMcid dakSiNAmapi yacchAmaH / rajakaH bADham, bADham / ahaM sarvaM prabandhaM kariSye / tasyai krIDanArthaM krIDanakAnyapi AnayAmi / dRzyam (2) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) jyeSThabhrAtA saciva, prAptaH durbhikSaH / mama pitA mahArAjaH ArijAmaH vyAdhigrastaH tena AdiSTo'haM bhavatA saha mantrayAmi / sarve janAH duHkhitAH / asmAkaM kozAgAre akSayaM dhanaM, ratnAni, mauktikAni, suvarNAlaGkArAH santi tathApi dhAnyAbhAvena vayaM sarve atIva duHkhitAH / darzaya upAyam / kenopAyena duSkAlasamayaH sukhena yApayituM zakyeta tat darzaya / tava 83 nai
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgadarzanam amUlyam / pUrvamapi vayaM mahattarAm ApattiM tava mArgadarzanenaiva pAraM gatAH / vicakSaNabuddhiH khalu tvam / tasmAd ucitaM pathadarzanaM / kuru / tasya prabandho'pi tvayA kartavyaH / sacivaH rAjan, yasmin kAle bhikSA api duSprApyA bhavet saH kAlaH durbhikSaH ucyate / asmAkaM samIpe sindhapradezaH vartate, tasmindeze vahati sindhunadI / tasyAH jalena ayaM dezaH dhanadhAnyena samRddhaH / sArthavAhadalaM sindhadezaM prati preSayAmaH / jyeSThabhrAtA kimartham ? sacivaH asmAkaM dezasya vastUnAM vikrayArthaM dhAnyasya ca grahaNArthaM sArthavAhadalaM / sindhadezaM prati preSayAmaH / / jyeSThabhrAtA sAdhu ! sAdhu ! samyagdarzitam / duSkAlasya prabhAvaH dussahanIyaH bhavet, tatpUrvaM dhAnyavyavasthApanaM kuru / vyApArakuzalAdhikArijanAnAM niyukti kuru, sArthavAhaiH saha tAnapi preSaya / sacivaH yathA Adizati mahArAjaH / puH ahamapi sArthavAhebhyaH sindhadezaM gantum icchAmi / jyeSThabhrAtA kumAra ! vinA prayojanena kimarthaM dezATanam ? punaH dezATanena jJAnavRddhirbhavati / svaparAkramaparIkSArtham, AtmanirIkSaNArtha, dhanaprAptihetoH, maitrIhetoH paradezagamanaM nItinipuNA anumodayanti / pAra sacivaH sAdhu, sAdhu, purnukumAreNa nItisAraH kathitaH / rAjan, preSaya sArthavAhena saha kumAram / alaM cintayA, ahamapi gacchAmi rAjakumAreNa saha / MK tasmAdAjJApayatu bhavAn / N/. ArijAmaH saciva, tava vacane vizvAsaM kRtvA nikSeparUpeNa mama putraM tvayA saha ... preSayAmi / mama nyAsaM matvA tasya rakSaNaM tava kartavyam / sacivaH deva, mA cintAM kuru / mahAzauryavAn purnukumAraH mama rakSaNaM kartumapi samarthaH / 84
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ purnuH dRzyam (3) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) sindhapradezasya asya nagarasya avarNanIyA zobhA me mano harati / IdRzI vizAlA saritA api pUrvaM mayA na dRSTA / manye asya nagarasya janA api sindhunadIva premapUrNAH santi / saciva ! vyApAraprArambhe kimasmAkaM ). prathamaM kartavyam ? sacivaH purnukumAra ! vikrayArthamAnItapaNyopari pravezazulkaM dAtuM zuklAdhyakSA samIpam ahaM gamiSyAmi / ahamapi bhavatA saha gacchAmi / kintu 'zulkAdhyakSA' zrutvA .... AzcaryamanubhavAmi / kiM strI api asminnagare zulkAdhyakSarUpeNa kAryaM - karoti ? sacivaH Am / zrUyate sasainAmadheyA kA'pi atIva kuzalA guNasampannA , rajakakanyA zulkAdhyakSapade tasvaguNaprabhAveNa rAjJaH kRpayA niyuktA / zulkAdhyakSasya duSkaraM puruSakAryaM kartuM samarthAM tAM draSTumahamatyantam utsukaH / ma sacivaH tava autsukyaM me cintAkAraNaM bhavati / ..punaH prahelikAM racayati bhavAn / spaSTakathanamicchAmi / sacivaH tAM dRSTvA tava autsukyabhAvaH praNayabhAve parivartayiSyate iti me zaGkA / purnuH aho ! atIva rasikajanaH khalu bhavAn / dRzyam (4) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) kasmAd dezAt bhavAn AgataH ? kimAnItaM vikrayArthaM bhavatA ? (svagatam) aho rUpam ! nedaM mAnuSIrUpam ! svargAdAgatA apsarA saMbhavatyeSA ! nahi nahi apsarA hyatra kimarthamAgacchet / apsarasa: DAra Agamanasya kimapi kAraNaM nAsti / tat kA syAt sA ? aho asyAH svaramAdhuryam ! Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting 1 sasaiH
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. sasaiH (purnu prati) bhavantaM pRcchAmi / kimarthaM bhavAnatra samprAptaH ? yadi .1. zulkadAnArthaM bhavAnatra samprAptaH tarhi paNyapadArthAn darzaya / zRNoti - bhavAn ? aho kimapi na zRNoti ayaM janaH / kiM karomyadhunA ? yA 17 sacivaH purnukumAra ! o purnukumAra ! are dhyAnasthayogin ! nedaM sthalaM tapaHsthAnaM / na ca tvaM saMsAramukto yogii| tadapi kaM devaM smarasi tvam ? vA kAmapi devIm.... devI ! kA devI ? nahi nahi atraivA'ham / saciva ! darzayatu paNyapadArthAn zulkaM ca yacchatu / sasaiH (svagatam) aho pauruSayuktaH svaraH / kAmadevasamaH prabhAvakaH ayaM puruSaH / na dRSTaH pUrvaM ko'pi yena mama manaH evam AkRSTam / / sacivaH ayi zulkAdhikAriNi ! yacchAmi zulkadravyam / aho sA api pAra samAdhisthA / o devi ! aho kimapi na zRNoti sA ! sasaiH ka Akrozati ? mAM vadati bhavAn ? sacivaH nahi nahi AkAzabhASitam ! o zulkAdhikAriNi, zulkArthaM dhanaM gRhItvA pratIkSamANo'haM vadAmi / zUnyamanaskabhAvena sthitA bhavatI ekaM zabdamapi na zRNoti ! " sasaiH kSamyatAm ! caJcalasya me manasaH prabhAveNa idamabhavat ! kasmAd dezAd / AgataH bhavAn ? kecamakarANadezAd AgatA vayam / aham..... 1. sacivaH sA mAM pRcchati / ahaM kecamakarANadezAdhipateH ArijAmasya scivH| ayam ArijAmasya putraH purnukumAraH / punaH bhavatI api svaparicayaM dattvA asmAsu anugrahaM kariSyati / sasaiH ahaM rajakaputrI..... punaH na manye / svargAd AgatA kAcidapsarA asi tvam / sacivaH purnukumAra ! ahaM gacchAmi / sArthavAhasamUhasya bhojananivAsAdivyavasthA kartuM mama gamanam anivAryamasti / anujJAmicchAmi /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ting Ting Ting Ting Ting 1, purnuH yad icchati bhavAn / ahamapi kSaNArdhena AgacchAmi / kena abhidhAnena / asya nagarasya janAH bhavatIM saMbodhayanti ? sasaiH sasai me abhidhAnam / haM sasai / zazivadanA / bhavatIM prApya zazivadanA nAma sArthakam abhavat / sasaiH alaM prazaMsayA / atIva caturaH vAkpaTuH ca dRzyate bhavAn / punaH pazyatu / Agacchanti mAm anveSTuM mama sevakAH tataH gacchAmi punarAgamanAya / sasaiH vayamapi pratIkSAmahe / dRzyam (5) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) sacivaH purnukumAra ! sArthavAhakArya sampannam / krItam AvazyakaM dhAnyam / prAtaHkAle vayam asmAkaM dezaM prati prasthAnaM kariSyAmaH / kumAra ! kim abhavat ? uttaraM dehi / jAnAmi tAM rajakakanyAM cintayasi tvm|| vismara adhunA tAm / sA rajakakanyA, tvaM rAjakumAraH tasmAt tAM vismara / na AgacchAmyahaM bhavatA saha / kathaM vismarAmi tAm ? tasyA vinA jIvanaM vyartham / sA hi mama jIvanam / sacivaH kumAra ! svakulagauravaM vismarasi tvam / sA tvayA saha pariNayArthaM na yuktA / uttamavaMzotpannAM kanyAM vayamanviSyAmaH / punaH ekaiva kanyA mayA saha pariNayArthaM nirmitA / saiva zazivadanA / yAra atraivA'haM sthAsyAmi / dehaM pAtayAmi vA kAryaM sAdhayAmi / bhavAna sArthavAhasamUhena saha gacchatu / sacivaH Agaccha mayA saha / tena rajakena saha ahaM mantrayiSye / aho tvameva mama paramazubhecchakaH / asminvideze pitRtulyo hitarakSakaH / aparaM ca... ya 87
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ naina nai nai sacivaH jAnAmi jAnAmi / Agaccha mayA saha / Me rajakaH rajakI zRNoSi ? kespi aparicitajanAH atra Agacchanti / rAjapuruSA iva dRzyante / atithidevo bhava / vayaM svAgataM kariSyAmaH / sacivaH pUrvaparicayaM vinA vayamatrAgatA Agamanasya pUrvasUcanamapi na preSitaM myaa| samayAbhAvena kRto'parAdhaH / kSamAyogyamidam / tasmAt bhavAn kSamatAm / rajakaH rajakaH dRzyam (6) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) Me sacivaH ahaM kecamakarANadezasya adhipateH ArijAmamahArAjasya sacivaH, ayaM ArijAmamahArAjasya rAjakumAraH punuMrAjaH, anye sarve asmAkamanucarAH / rajakI aho dhanyAH khalu vayam / yuSmAkamAgamanena pavitram abhavad gRham / AjJApayatu bhavAn / prItyarthaM kAmapi sevAM kartumicchAmi / sacivaH punuMkumAreNa saha pANigrahaNArthaM bhavataH sutAyAH karamicchAmi / rUpasampannaH asmAkaM kumAraH api tasyAH premabhAjanam / rajakI kintu duhituH videzagamanaM mahyaM na rocate / rajakaH punuMH rajakI sajjanAnAm AtithyalAbhaH mahApuNyena bhavati / kena mahApuruSeNa saha mama sambhASaNaM bhavati ? sacivaH kumAra ! adhunA svadezaM prati gamanaM hi yogyaM bhavet / kimartham IdRza: durAgraha : ? tasyAH bAlyAt prabhRti idaM nirdhAritaM yat tasyAH vivAhasambandhaH svajAtimadhye vayaM kariSyAmahe / yaH janaH rajako bhUtvA asmin nagare sthAtuM tatparaH tena saha tasyAH vivAhasambandhaH saMbhavati / punuMH ahaM rajako bhUtvA asmin nagare sthAtuM vacanabaddhaH / sacivaH punuMkumAra ! na bhavAn upayuktaM bhaNati / svagauravaM vicAraya / nainai nai nai nai nainai na 88
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ punaH mama jIvanaM ca gauravaM ca sA zazivadanA asti / tAM prAptuM kimapi kartumahaM ttprH| sacivaH tasyAH hetoH tvaM rajakakarmA'pi kariSyasi ? nagarajanAnAM vastrANyapi kSAlayiSyasi ? WC purnuH tasyAH snehaM prAptuM kimapi kartumahaM dRDhanizcayaH / / sacivaH aho mUrkhaH, strIlolupaH / gacchAmyaham / svadezaM gatvA idaM sarvaM tava pitre bhrAtRbhyazca nivedayAmi / dRzyam (7) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) jyeSThabhrAtA saciva, tava zraddhayA mama bhrAtA tvayA saha preSitaH / sacivaH kSamyatAM deva ! rajakakanyAmohapAzena baddhaH saH tatra nagare eva sthitaH / jyeSThabhrAtA kiM karoti saH adhunA ? : sacivaH tatra sthitvA rajakakarma karoti / nagarajanAnAM vastrANi kSAlayati / jyeSThabhrAtA aho kulakalaGka ! ahaM tvayA saha AgacchAmi / vizvAsapAtrAn sainikAn Ahvaya / / sacivaH yathA Adizati mahArAjaH / jyeSThabhrAtA kenA'pyupAyena tam AneSyAmyaham / yadi ko'pyupAyo na bhaviSyati tarhi balAt taM vayamAneSyAmaH / dRzyam (8) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) punaH sasai, o sasai ! atra Agaccha / sasai kim asti ? kimarthamAkrozati bhavAn ? mA punaH mama jyeSThaH bhrAtA kuTumbasya itarajanAH ca atra AgatAH / / sasaiH aho ! praNamAmi sarvAn janAn / praNamAmi jyeSThaM bhrAtaram / jyeSThabhrAtA zubhaM bhavatu / purnu ! tava kuzalamaGgalaM jJAtuM vayamatrAgatAH / 81
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ , punaH upakRto'smi / atIva Anandena kiJcidapi vaktumahaM na samarthaH / sasai, 1 bhojanaprabandhaM kuru / sasaiH zIghraM hi bhojanArthaM sarvAn AhvAyAmi / tAvat sarve kurvantu vizrAmam / NjyeSThabhrAtA purnu ! aham icchAmi yat tvam asmAbhiH saha svadezamAgaccha / / punaH bhrAtaH vacanabaddhaH khalvaham / tAM vihAya ahaM na AgacchAmi / rajakakarma tyaktumapi ahaM na samarthaH / jyeSThabhrAtA bADham / adya rAtrau tava lagnotsavanimittaM vayaM sarve militvA AnandapUrvakaM madyapAnaM kariSyAmaH / dRzyam (9) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) jyeSThabhrAtA pugeM ! atIva prasannA vayam / kuru madyapAnam / punaH atyadhikaM pItaM mayA / adhunA na zakyam / * sacivaH ekaM surApAtram ! mama mAnArtham / svIkAraM kuru / aho atIva samarthaH bAra khalu bhavAn / punaH bADham ekaM pAtram / nahi, nahi adhunA mama dehaH zithilaH bhavati / jyeSThabhrAtA pugeM, atIva Anandena yacchAmi / ekaM surApAtram ! ekameva ! punaH yaccha, aho na pazyAmi kimapi ! aho zubharAtriH ! zubharAtriH ! HW jyaSThabhrAtA madyapAnaprabhAveNa luptasaMjJaH ayaM janaH ! saciva, tvarayA purnukumAraM !!! gRhItvA vayaM sarve gacchAmaH manye sarvaM kRtaM mayA / sacivaH uSTracAlakAH sarve prayANArthaM tatparAH / purnukumArasya bhAryA tasyAH ca sarve sambandhinaH api nidrAM prAptAH / bhavAn api bahirAgacchatu / jyeSThabhrAtA kumAram nItvA adya madhyarAtrau prasthAtuM hi anukUlaM bhavet / yadA svasthaH bhaviSyati tadA AtmAnaM svadeze drakSyati / dRzyam (10) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) O sasaiH kutra gatAH sarve ? jyeSThabhrAtA api na dRzyate ! parivArajanA api na .
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra rajakaH dRzyante ! amba, o amba ! atra Agaccha / rajakI sasai, kimartham Akrozasi ? sasaiH amba, kutra gatAH sarve janAH ? kamapi na pazyAmi ! rajakaH anarthaH abhavat / ekena kRSakeNa kathitam / rAtrau sarve janAH purnukumAraM bandhanagrastaM nItvA palAyitAH / sasaiH kva gataH mama bhartA ? kva gataH me nAthaH ? ahamapi gacchami tamanveSTum / ahamadyaiva gacchAmi / putri, kutra gacchasi tvam ? duSkaraH mArgaH / atIva viprakRSTaH dezaH / sasaiH ahaM tamanveSTuM gacchAmi / AgacchAmi purnukumAra, ahaM tava mArge aagcchaami| rajakaH aho bhrAntacittA sA ! kutra gamiSyati sA ? rajakI putri, pratinivartasva, na gaccha tasmin mArge / dRzyam (11) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) kutra asmi aham ! aho madyapAnena bhramitacittaH aham ! mama / / snehabhAjanabhUtA mama bAndhavaH IdRzaM kariSyanti iti na cintitaM mayA pUrvam / kecamakarANAmArge sthitA mama sarve bhrAtaraH nidrAgrastAH / para tasmAt gamiSyAmyaham / mama priyA bhAryA mAM na dRSTvA atIva cintitA bhaviSyati / tasmAt bhaMbhoramArgeNa gacchAmi / zazivadane ! aham AgacchAmi / Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting Ting - purnuH sasaiH M dRzyam (12) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) atIva klAntA ahaM, mArgo'pi na dRzyate / jalaM vinA ekaM padamapi gantuM na zakyam / aho purnukumAra ! asmin jIvane milanaM na shkym| aho sikatAkramaNam / atIva tApaH / tApena saha uSNaH pvno'pi| ra 91
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra punaH (pavanadhvaniH zrUyate) purnukumAra, purnukumAra, antakAle tava 1, drshnmicchaami| gacchAmi na punarAgamanaM zakyam / duSkaro mArgaH / atIva klAnto'ham / aho tatra kiM dRzyate ? sikatAdurgamadhye kiJcid vastraM pazyAmi / atiparicitaH vastrakhaNDa: dRzyate / mama priyAyAH vastram / sikatAM dUrIkRtya pazyAmi / (tathA karoti) sasai ! tvam ! idaM kim abhavat ? vada ! tvaM kimarthaM na vadasi ? aho mAM tyaktvA gatA sA / sasai, sasai ! na jIvAmyaham / tvamatra kimarthamAgatA ? o durdaiva ! kasyA'parAdhasya daNDaM dadAsi ! mahyam ? ahamapi tvayA saha AgacchAmi / sasai ! sasai pratIkSasva / sasai, sasai, aham AgacchAmi / (vAtadhvaniH zrUyate) dRzyam (11) (dRzyaparivartanasUcanArthaM saMgItam) . rajakaH aho kutra gatA sA / putri kutra asi tvam ? rajakI tatra parvatAgre kiJcid dRzyate / rajakaH ahaM pazyAmi / aho mahAnanartho jAtaH / luptamasmAkaM jIvanadhanam / asmAkaM sarvaM naSTam / manye atIva zrameNa pipAsayA, kSudhA ca marubhUmau sA svargamArga prayAtA / tAM mRtAM dRSTvA so'pi zokAkulaH bhUtvA prANAnatyajat / rajakI dhanyaH anyonyasya praNayabhAvaH / adhunA aham atraiva sthitvA mama putrI smRtvA zeSajIvanaM vyatItaM kariSyAmi / / rajakaH ahamapi tvayA saha atra sthitvA jIvanaM vyatItaM kariSyAmi / - kalAvAn dhanavAn vidvAn kriyAvAn dhanamAnavAn / - nRpastapasvI dAtA ca svatulyaM sahate na hi //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ narma mahAjanAnAm muniratnakIrtivijayaH kazcid nUlo mahattvAkAGkSI ca kaviH oskAravAIlDamahodayAya svakIyaM duHkhanivedanaM kRtavAn - "vivecakA mAmupekSante / mAmupalakSya kazcit kUTaprabandhopyAyojito'sti-maunarUpeNa kUTaprabandhaH ! kimatra kartavyaM mayA ?' iti / tasmin kUTaprabandhe bhavAnapi sammIlito bhavatu / nA'styanyaH ko'pyupAyaH / - oskAravAIlDamahodaya uktavAn / ekadA oskAravAIlDamahodayaH svanirmitasya nATakasya prathamAM prastuti nirIkSyA''gataH / vayasyaH kazcit pRSTavAn - kiM bhoH ! maJcanaM saphalaM vA jAtam ? Am, maJcanaM tu saphalamevA''sIt kintu prekSakA niSphalA jAtAH ! - niSphalatAM gataM nATakamabhipretya oskAramahodayaH spaSTatAM kRtavAn / (3) hiTalaro yadA kadAcid jyotiSikANAmabhiprAyamapi pRcchati sma / ekadA 'rica'mahodayaM sa pRSTavAn - 'mama mRtyuH kadA bhaviSyati ?' 'bhavAna 'jyu'jAtIyAnAmutsavadine mariSyati / ' 'evaM khalu ? kaH sa utsavaH ?' 'tadahaM na jAnAmi, kintu yadA bhavato mRtyubhaviSyati taddine'vazyameva 'jyu'jAtIyAnAmutsavaH syAt' - ityuktavAn ricamahodayaH / 93
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ barnArDa zo mahodayena nirmitasya nATakasya maJcanamatyantaM saphalaM jAtam / sarve'pi sabhAsadaH zaoNmahodayAya sabhA sambodhayituM vijJaptavantaH / prazaMsakAnAmAgraheNa zomahodayo sabhAsamakSamupasthito jAtaH / tadaiva kazcid virodhI uccastadavamAnanAyodyukto jAtaH / nATakamuddizya yadvA tadvA pralapituM pravRttaH / sabhAsadaH kSubdhA jAtAH / yasmAcca sabhAgRhasya koNAt sa pralapannAsIt tatra nirIkSya zaoNmahodaya uktavAn - 'bhoH ! ahamapi bhavadabhiprAyeNa saha sammato'smi / kintu bahusaGkhyakAnAM sabhAsadAM purata AvayordvayoH kA gatiH ? iti / etena varAkaH sa tUSNIko jAtaH / semyual-eph. bI. morsamahodayaH svakIyasya vidyudvArtAyantrasya zodhanAya vikhyAta AsIt / sahaiva sa kuzalazcitrakAro'pyAsIt / kadAcid, mRtyuzayyAyAM sthitasya bADhaM prAtikUlyamanubhavato janasya citramekaM sa citritavAn / tacca sa svakIyaM cikitsakamitramabhiprAyArthaM darzitavAn 'bhoH ! ko'bhiprAyo'tra bhavataH ?' cikitsakaH sa tad dRSTvA tvaritameva pratyuttaritavAn'zItajvaraH (meleriyA) pratibhAsate - khalu' /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinsTanacarcilamahodayaH amerikIyapravAse vibhinneSu sthaleSu, saphalAni pravacanAni kRtavAn / tada dRSTvA kAcid mahilA pRSTavatI - 'carcila- mahodaya ! yadA kadA'pi bhavAn pravacanaM karoti tadA sabhAgRhamA'ntaM janAkIrNaM bhavati / etena ca bhavAn romAJcito'pi syAdeva khalu ?' 'bhavatyAH kathanena yadyapi prasanno'haM jAtaH kintu tadA'hamanyadapi vicArayAmyeva yad mama pravacane bahusaGkhyAkA janA yadyapi samupasthitA bhavanti, kintu yadi mama mRtyudaNDo ghoSitaH syAt tadA hIto'pyadhiko janasammardaH sammIlitaH syAt' iti cacilamahodayaH kathitavAn / musolinImahodayaH kadAcit kArayAnena paryaTituM nirgataH / kasyacid grAmasya samIpe yAnaM kSatigrastaM jAtam / sa ca nirbhayaM padbhayAmeva paryaTituM gatavAn / ___ grAmaM pravizya samayayApanAya sa kasmiMzcit calaccitragRhaM praviSTavAn / sAmAnyavezaM paridhAyaiva sa nirgata AsIdataH ko'pi taM nopalakSitavAn / calaccitrasyA''rambhe musolinImahodayasya citramekaM paTe pradarzitaM jAtam / sarve'pi prekSakAstasyA'bhivAdanAya sva-svasthAne utthitA jAtAH / kintu musolinI upaviSTa eva sthitaH / tad dRSTvA samIpavatryekaH prekSaka uktavAn - bho ! ahamapi bhavAnivaiva dhikkaromi / nA'hamapyutsuko'syA'bhivAdanAya kintvevaMkaraNenaivA'smAkaM kSemo'sti / kSArAmbhastulya iha ca bhavayogo'khilo mataH / madhurodakayogena samA tattvazrutiH smRtA //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (nirvAcanasabhAyAM -) vaktA atra madyaM ke pibanti ? zrotA (kazcana ) kimidamanveSaNaM vA''mantraNaM vA ? matadAtA bhavAdRzAya matadAnato'pi ahaM gardabhAyaiva mataM dAsye / abhyarthI tarhi tanmataM virodhapakSAya prApsyate / marma-narma zikSakaH kiM tvayolUkaH kazcana dRSTo vA ? vidyArthI (adhaH pazyan ) naiva mahodaya ! zikSakaH adhaH kiM pazyasi ? mama samakSaM pazya ! (jaGgamadUravANImupayujya nirviNNau dvau suhRdau sandezavyavahArArthaM kapotopayogaM kartuM nizcitavantau / ) ekadaikena mitreNa sandezaM vinaiva kapotaH preSitaH / tad dRSTvA'nyena tatkSaNaM dUravANyA sa pRSTa: 'kapotena saha ko'pi sandezo nA'sti / kimartham !' anyaH 'bhoH mUrkha ! mis kaoNl (Missed Call) api naiva budhyase ? - D D 96 kIrtitrayI D
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtAyAH patnyA antimavidhi kRtvA patirgRhaM prAptaH / tAvatA''kAze vidyut prakAzitA meghagarjanaM ca jAtam / etad dRSTvA patinA cintitaM - 'nUnaM prAptA sA tatra !' / grAhakaH ayaM kukkuro vizvAsArhastvasti khalu ? vikretA avazyam / mayA'yaM vAratrayaM vikrItaH / prativAraM sa matsamIpameva prtyaagcchti| sujJaH mama pitAmaho mRtyakAle'smatkRte dazalakSaM rUpyakANAM muktvA svargataH / / ajJaH mama pitAmahastu viMzatirlakSaM muktvA gataH / para svajJaH mama pitAmahastu sarvamapi jagad muktvA gataH / 97
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ SA FprAkRtavibhAgaH 16 COM solasamatitthayarasirisaMtinAhathuI munikalyANakIrtivijayaH (paJcacAmaracchandaH) namAmi saMtasAmiNaM pasaMtarUvabhAsiNaM Nu siddhigoriyAe~ saddhi saMtataM vilAsiNaM / jaNANa saMtikArayaM tahA ya bhaMtivArayaM pahANakhaMti-gutti-mutti-saMtiyAmahAlayaM // 1 // tavaM tavittu mohamallamaddaNe samujjayaM suduTThaaTThakammamammabheyaNe saujjayaM / saeva deva-maccasAmivaMdiyaM aNidiyaM samaggajIvaloyasoyanAsayaM jiiMdiyaM // 2 // samattabhAvajANagaM samattabhAvapAsagaM samattabhavvapANiyANa makkhamaggasAsagaM visuddhatattabhAsagaM visuddhadhammadAsa~gaM visuddhacittabhAvao ya saMtataM namAmi haM // 3 // * dAsRga-dAne / USCOCCIGUSEUICONOSCOGEGGONGOV
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pAuDa-muttAvacAyo araiyar zrIrAmazarmA dhaNam ko se doso eso jassa Na rakkhA Na santaviNiyoyA / lihiyaThThiya-puttiyadhaNa-gaNiyabbAseNa haddhi dhaNiyANaM // DhaNa-DhaNa-DhaNa-dhaNa-rUvaM sara-sara-sara-se tti ajja hoditti / ghaNa-Loha-kAgajANaM bhedAhinto vi saraNa-guNahinto // F'prAkRtavibhAgaH4 cando rayiNA ppahAsiyAye disAye cando Na cumbai khkhu muham / lINe rayimmi cando savvadisANaM ruyiM rayiM bharai // saMtasaMgo jattha Nu titthayarANaM saGgho saGgo Na dissai asaGgo / tattha kahehi huvIyadi kiM Nu su-puNNAvaLI sa-kahA ? / / sujaNo jANaM jattha Nu tattha Nu labbIyadi suppaho Nu sujaNassa / aMdhassa jANamagga-bbhaTTassa gurU sa hoi avaLambo // - bhAvasuddhI tapo ajja vi jujjai loye tapeNa savvaM Nu sijjhayi tti haLA / jAva Na hu bhAvasuddhI tapeNa tapa evva No sidvI // zA tittham titthaM kuNanti de je titthapayaM gheppiyevva hiyayammi / Na Nayo Na saraM titthaM, sujaNANaM jANa vAyaNaM tittham // 92
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANadharo sajjiya vaNammi pahiyo jANadharo so tahA Nu gehammi / vijjA-majjaNa-bhoyaNa-suhayara-kALo huvIya jIyayi a // jANapaho aDavIi a puDhavIi a jaLammi gayaNammi kiM paho hoi / jANapaho savvapahaM karedi suhasaMcaraM puNo pekkha // jANaM savvapahINaM ria kuDilaM vAvi hoi visayehiM / jANaM suddhaM saraLaM gahaNammi thiraM visALaM a|| ekko santo visamaM samaM kahedi ppahaM ko vi / visama-visayammi jAdo kahaM samaM taM viyANAdi / / dasaNamaggo daMsaNamaggo maggo bhuttI muttI a hoyi jattha suhaM / hiMsaNa-rahiyaM kAyaM vAyaM je de kuNanti de santA // suNNaM ThANaM pAraM loyassa suhaM aNantaM ahilANam / sayataMtattaNa-bhariyaM bandhaNa-rahiyaM kahedi daMsaNiyo / saddo pariso tejaM ruI a gando Na jattha bandaMsa / appANandamayammi a maggaTThANammi loaloante // 100
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA prAkRtavibhAga: pAiyavinnANakahA jiNadAsassa kahA AcAryavijayakastUrasUriH pAvodaeNa nassaMti, saMpayAo surakkhiA / puNNodaeNa jAyaMti, jiNadAso niyaMsaNaM // 1 // asthi vivihajiNavarANegavaraceiaalaMkiyA dhammapurI nAma nayarI / tattha ) jiNadAso dANasIlo seTThivaro Asi / tassa sIlAlaMkAravihUsiA jiNamaI P dhammapattI, tANaM ca duNNi puttA, ego jiNadatto avaro a jinnrkkhio| hai P ahigadANaguNaraMjieNa niveNa nayaraseTThipayaM diNNaM, teNa logamANaNIo so sNjaao| - puvajjiapuNNakhINayAe egayA dANaguNaraMjiA lacchI devI majjharattIe kA tassa rasavaIghare Agamma royaNaM kuNei, royaNaM soccA seTThI viyArei 'majjharattIe ko dukkhI royai ?' niyabhajjaM uTThAvia dIvaM gahiUNaM tattha Agacchai, tahiM, royamANiM egaM itthi pAsei, pucchai ya - "tumaM kA si ? keNa ya kAraNeNa ta roesi?" tti royaNakAraNaM ca pucchai / sA kahei "haM lacchI tujjha dANaguNaraMjiA ajja jAva tava gehe guNANurAgabaddhA suheNa ThiA / ahuNA te puNNaM jhINaM, tao haM tava gehAo gamissAmi tti pemabaddhA pucchiuM AgayA" / seTThiNA uttaM - "egasarisI avasthA kassa hoi ? ettha kiM cojjaM ? suheNa gacchasu tuM" / lacchIdevI tannehapAsabaddhA vaei- "io aTThame diNe gacchissaM, tAva tuM majjha 7 kivAe jahecchaM vilasa tti" vottUNaM surAlayaM gayA / paccUse seTThI viyArei - 'jai lacchI niya-icchAe gacchai, tayA nikkAsaNameva varaMti ciMtittA, gharasAravatthUNi gehAo bAhiraM nikkAsia dINANAhaduhijaNANaM dANaM dAuM pautto / evaM sattadiNaM jAva, aTThama ya diNe niddhaNo jAo so tattha : ThAuM acayaMto nayarAo bAhiM saMjhAe naItaDatthie niyapAsAe saparivAro go| tattha rattIe musalapamANadhArAhiM meho vuTTho / jalapUreNa naI pavAhiA / , pAsAyabbhaMtarajalappavesaNeNa jiNNapAsAo paDio / savvAiM vatthUNi jale pavAhiANi / seTThI jIvarakkhaNatthaM bhajjA-puttajugasaMjuo rukkhamArUDho pavahati / -- 101
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ GAGA DAANAROOM-AMANAROONLOAAAAOON S naI pAsai / tattha sapAsAyamajjhAo niggayaM suvaNNathAlagakotthalagaM naIe taraMtaM ? dekkhai, dekkhittA nivvahaNatthaM kotthalagayaM thAlimegaM karisei / daivvapaDikUlayAe 4 thAligAe kaMThakhaMDo hatthe Agao / kotthalago pavAhio jale / so khaMDo kA P niyasiraveDhage nibaddho / naIpavAhe appIbhUe rukkhAo avayariUNa te savve gAmAo niggayA, jayA ya thakkiA puttA, tayA egaM puttaM seTThI khaMdhe Arovei, annaM 4 ca seTThiNI / maggaMtare khuhApIliANaM puttANaM aMbaphalAI bhakkhAviMtA seTThiNIseTThiNo T aggao caliA / evaM aMtare aMtare gAmavAsakaraNeNa niyavisayAo bahudUraM niggaya . tti / buhukkhA-dukkhaddiyA bhamaMtA vimalapurIe bAhiraM samAgayA / tattha puravarIe ego dhammadAso satthavAho parivasai / so kayANagAI gahiUNa samuddamagge vANijjatthaM gao / rayaNadIva-babbarakUlAI bhamaMto bahudhaNamuvajjato pacchA savisayasaMmuhaM samAgacchamANo atthi, tayA assa jiNadAsaseTThivarassa jaM dhaNaM naippavAheNa pavAhiaM, taM savvaM samuddabbhaMtare samAgayaM taM savvadhaNaM guttarayaNabhariapaTTasagaNAhaM taha ya teNa suvaNNathAlagakotthalageNa saha tassa satthavAhassa saMpattaM / tIe samiddhIe mahAriddhivaMto niyanagare samAgao / jaMmi diNe so jiNadAso sakuDubo nayarabAhire Agao, taddiNe ccia so satthavAho savvaM gAmaM K jemAviumAraddho / bhoyaNAvasare so jiNadAso duNhaM puttANaM katthavi caNage laghRNa bhoyaNAe appei / tayA gAmavAsiNIo itthIo jalatthaM gacchaMtIo te daTThaNa karhiti - "bho logA ! kimatthaM caNage khAeha ? ajja nayaraMsi satthavAho savvaM gAmaM bhuMjAvei, tumhe vi tattha calaha, sAurasaM ca bhoyaNaM bhuMjaha" / jiNadAseNa uttaM - "amhArisANaM pAraddhe taM natthi, teNa iNameva seTuM" / tAo gAme gaccA satthavAhaM ra kahiti - "tuM savvaM gAmaM bhuMjAvesi, kiMtu gAmabAhire kevi paradesavAsiNo AgayA, te bhoyaNaM kariuM nAgacchaMti, bubhikkhiA eva ciTuMti, taM na varaM" / taM soccA satthavAho tANaM bollavaNatthaM purise pesei / tANamaIva aggahavaseNa jiNadAso sakuDuMbo tattha gao / satthavAho vi AgayaM taM jiNadAsaM sammANia appaNA 4 saddhi bhuMjAvei / etthaMtaraMmi kiM jAyaM tamAha - so satthavAho niyakuDaMbavaggassa 2 paravisayavAsiNo ya jiNadAsassa niyariddhivitthAradaMsaNatthaM tAo suvaNNathAlIo : AAAA00 102
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ -.-NAA bhoyaNatthaM kaDDhAvei / sakuDuMbajiNadAsassa bhoyaNatthaM thAlIo diNNAo / ? bhaviyavvayAniogeNa sA ciya khaMDiyathAlI bhoyaNAya seTThissa samAgayA / taM d kara daTThaNaM ciMtiaM - 'esA thAlI mama na vatti jANaNatthaM siraveDhagAo nikkAsia kara so thAlIkhaMDo thAlIkhaMDiyabhAge ya diNNo / tayA bhoyaNassa aIva uNhayAe 4 lakkhArase davIbhUe so khaMDo tattha laggo / teNa viyAriyaM - 'esA savviDDI maIA, sAvi jai gayA tayA khaMDeNa kiM ? sovi gacchau,' tao teNa so na ghio| bhoyaNANaMtaraM savve uTThiyA / sovi jiNadAso bhottUNa calio / pacchA dhammadAsaseTThiNA niyarkikaro utto "savvAo thAlIo gaNehi" / teNa gaNaNAe sA khaMDiyathAlI na diTThA / seTThissa uttaM - "sA khaMDiyathAlI na dIsaI" / teNa uttaM - "kassa bhoyaNAya dinnA ?" / dAseNa uttaM - "sA niddhaNassa ajja samAgayassa pAhuNagassa diNNA" / seTThiNA ciMtiaM - 'avassaM teNa gahiA sNbhvejjaa'| tao kiMkare pesia sakuDubo jiNadAso AhUo / AgayaM jiNadAsaM bei - "taM niddhaNo bhaddaotti nAUNa mae bhoyaNAya nimaMtio, kiMtu tumaM duTTho X saDho asi, jaM bhoyaNANaMtaraM suvaNNathAlI vi tae gahiA, dehi mama thaaliN"| VteNa kahiaM - "mae na gahiA" / seTThiNA vuttaM - "tuM dhutto'si, tADaNAe viNA saccaM na bollesi", galaggahaNaM karittA lattAe paharai / jiNadAso ciMtai - 'daivaparaMmuhayAe mae eassa sAubhoyaNaM bhuttaM, teNa mama tAlaNA saMjAyA / jai saccaM kahemi, to ko nu mannai asaMbhavaNijjaM? teNa sahaNameva varaM' / ao sa moNameva ciTThai / ahigappahAreNa nayaNAhito aMsUNi galaMti / ruyaMtaM taM da?Na sa seTThI bei - "kiM royaNakAraNaM ?" / sa niddhaNo seTThI vaei - "kahaNAo akahaNaM ciya varaM" / taM soUNa bADhaM camakkio aIvaggaheNa pucchai - "saccaM kahesu eassa kAraNaM" / tayA teNa uttaM - "thAlI mae na gahiA, puvvaM thAlIo gaNeha pacchA maM pucchaha" / kiMkaraM AhUya puDhe - "kiM thAlIo gaNiAo na 5 vA?" / teNa uttaM - "mae na gaNiyA kiMtu khaMDiyathAlI na dIsai, teNa mae : kahiaM egA thAlI natthi" / tao kiMkareNa savvAo gaNiAo / battIsA tAo saMjAyAo paripuNNAo / seTThiNA ciMtiaM - "niratthaaM eso tADio' / jiNadAsaM kahai - "khaMtavvo me avarAho ?, sahasA aviAriaM kajjaM kyN"| jiNadAseNa uttaM - "natthi te doso, mama eva, jeNaM puNNaM viNA tava gehe bhoyaNAya ANDA 103
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAANAAGRAAAAAAAAAAC samAgao / jai pAraddhe miTThannaM na siyA, tayA tassa bhoyaNe vivarIyameva siyaa"| ? tao teNa seTThiNA khaMDiyakaMThathAlIvisao paNho puTTho / teNa uttaM - 4 "khaMDiyathAlI bhoyaNAe mama samAgayA / taM daTThaNaM kiM imA mama na vA ? iara jANaNatthaM mama samIvatthio thAlIe kaMThakhaMDo tattha dinno, nibhaggayAe tattha ccia thiro jAo, mae na gahio" ia savvavuttaMtakahaNapuvvaM vaei - "eso riddhivittharo mama eva / jai tava saMkA hojjA, tayA saccAvaNatthaM kahemi - jattha thAlIo laddhAo tattha tae tAhiM saha annaM kimavi pattaM na vA?" teNa seTThiNA vuttaM - "pabhUANi vatthUNi tAhiM saha pattAI, jahA ya bhArapaTTa-pallaMgAibahukaTThavatthUiM" / jiNadAseNa vuttaM - "jattha tAI saMti, maM tattha naeha" / so seTThI tattha taM naei / tattha gaMtUNa egaM thUlapaTTe phADei / tattha bahUNi rayaNAI lakkhamullAI diTThANi / tayA dhammadAseNa NAyaM "eyAo savviDDIo assa eva" / taM bollai - "jai tava eAo, tayA tAo giNha" / jiNadAseNa uttaM - "khINapuNNassa mama savvA naTThA iDDI tumha pAse samAgayA, jai puNNaM na siyA tayA gahaNeNa kiM?, 7) tIe natthi me pyoynnN"| evaM vottUNaM aggao calai, gacchaMtaM taM vaei - "kaivayarayaNAI ginnhehi"|: so na giNhai / tayA uvagArakaraNatthaM duNhaM bAlagANaM bhoyaNAya egegarayaNabhariyavaramoyagacaukkaM dei / jiNadAso nisehei, jeNa bhoyaNe bhutte samANe tAlaNA saMjAyA, tayA moyagagahaNeNa kiM na siyA ? ao agahaNameva varaM / so jiNadAso na giNhei : so bei - "ahaM tumhaM na demi, kiMtu bAlagANaM bhoyaNAe demi"| 9 ia balakkAreNa laDDae dei / aNicchaMto vi jiNadAso uvarohavaseNa giNhittA ..gAmAo bAhiraM niggacchai / bhajjA-puttajugasaMjuo jiNadAso gAmaMtaraM niggacchaI ! - bIyadiNe aggao gacchaMto majjhaNhasamae egaM aDavi patto / tattha kiM jAyaM taM kA * suNeha vimalapurIo kei kaTThihArA kaTTanimittaM raNNe gayA / tattha saMjAyavuTThIe 7 kaTThAI alahamANA te kaTThihArA cititi 'ajja kiM bhakkhissAmo, kuDuMbamavi kahaM posissAmo ? ao ajja luMTaNapayogeNa jIvaNanivvAhaM karissAmo', evaM . ciMtayaMtANaM tANaM magge jiNadAso milio, puTTho ya - "re ! tumhe pAse ki asthi ? saccaM bollehi ? annahaM taM paharissAmo" / teNa ciMtiaM - "nibhaggassa 1 mama moyagagahaNassa pahAvo keriso ? tamhA appaNameva seyaM' / tao teNa saccaM 104
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ --AAPA, kaTThihArANaM uttaM - "mama pAse moyAgacaukkaM atthi, annaM kiMpi na" / tehiM savve ? moyagA gahIA / jiNadAso agge gacchai / magge phalehiM nivvahaMto kammivi 8 ThakkuragAme Agacchai / tattha niyavAsajoggaThANaM daTTaNa gAmaThakkurassA''esaM lahittA ka vAsaM karisu, egaM ca haTTigaM maMDiUNa ghaya-tilla-loTTAivikkayavavahAreNa so vavaharai / jayA samIvagAmesu vikkayatthaM gacchai, tayA haTTaM bhajjA calAvei / te duNNi bAlA D tattha gAme pADhasAlAe paDhaNatthaM gacchaMti, evaM tANaM kaivayadiNAI nivviggheNa T gacchaMti / te u kaTThihArA seTThissa pAsAo moyagacaukkaM avaharittA nayaraM pattA / ra nibhaggayAe viyAriaM - 'eehiM moyagehiM kahaM nivvAho hossai ? jai vikkemo tayA sohaNaM / jao bahudavvaM hossai, teNa paMca cha diNANi jAva kuDuMbanivvAho bhavissai' / evaM viyAria kandaviassa haTTe vikkeuM gyaa| kandavieNa sarasasugaMdhajutte moyage daTThaNa ruppayagadugaM dAUNa moyagA gahiyA / bIyadiNe dhammadAsaseTThighare paccUse bAlagA bubhukkhiA sNjaayaa| bhoyaNatthaM sarasaM bhojjaM annaM na, tao seTThI kammakaraM kandaviahaTTe pakkannatthaM pesei / so vi tassa ciya haTTe gaccA sarasaM pakkannaM maggei / so kandavio ruppayagadugeNa duNNi moyage appei / so kiMkaro gahiUNa seTThissa appei / niyamoyage daTThaNa ego khaMDIkao, majjhami rayaNamegaM diTuM, bIo vi bhaggo, tattha vi egaM rayaNaM laddhaM / rayaNadugaM pAsittA seTThiNA viyAriaM - 'te cciya moyagA, je rayaNajuyamoyagA cauro jiNadAsassa appiA, kahaM kandaviyapAse samAgayA ? kahaM duNNi ? kiM vA seTThiNA vikkiyA ?', tao niNNayatthaM puNaravi kiMkaraM kahei - "jAvaMtA moyagA kandaviassa haTTe saMti, tAvaMte moyage gahiUNa samAgaMtavvaM" / kiMkaro tattha gaMtUNa kaMdaviyassa pAsaMmi maggei - "jAvaMtA laDDuA siyA, tAvaMte savve dehi, jao seTThiNo ruiyA" / kaMdavio kahei "duNNi ciya mama pAse sNti?"| teNa gahiUNa seTThiNo appiA / tammajJahito vi duNNi rayaNAI niggayAiM / seTThiNA ciMtiaM - "kaMdaviassa pAse kahaM ee samAgayA ?" / tanniNNayatthaM kaMdavio bollAvio puTTho ya / teNa kahiyaM - "mae nimmaviyA" / sakkohaM puTTho - "saccaM niveesu, annahA daMDissaM" / tayA saccamuttaM kaTThihArAhiMto ghiyaa| tao seTThiNA kiMkaramahattamaM pesia te kaTThihArA aahuuyaa| kiMci bhayaM 2 daMsiUNaM puTThA, tehiM saccaM kahiaM - "kaMpi vANiaM luTiUNa gahiya' tti / 9 LOOD wr-2 0 . 105
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ -LAANARowLMAANARO-AAA9- 9 seTThiNA ciMtiaM - "teNa jiNadAseNa moyagagahaNe nisiddha vi mae balAo diNNA, ? teNa tassa mahappassa duhadANanimittaM haM jAo / kiM karomi ? taMmi vihAyA ruTTho - * atthi, teNa daivavivarIe aNukUlaM pi vivarIyaM jAyai / alaM ciMtAe / jaM bhAvi kara 2 tamavassaM hohI' ia citaMto niccito jAo / Thakkurassa gAme vasaMto seTThI jiNadAso egayA vAsAsu gAmaMtare gao / D saMjhAe pacchA valaMtassa tassa magge naI Agacchai, jalapUrabharianaiM uttariuM / acayaMto rAIe naitaDatthiaM rukkhamArUDho / tattha bhAraMDapakkhiNo nivasaMti / te va P kerisA ? egoyarA pihaggIvA, tipayA maccabhAsiNo / bhAraMDapakkhiNo tesiM, miI bhinnaphalecchaNe // 2 // tattha ego bAlabhAraMDo niyapiyaraM pucchai "he pia ! ajja kiMpi apuvvaM 4 * kahaM kahijjasu ?" vuDDabhAraMDeNa vuttaM - he putta ! bahuvarisAo puvvaM ettha keI kA muNiNo samAgayA / imassa rukkhassa heTThammi rAIe thiANaM tesiM vivihajogadavvavattAo jaayaao| egeNa muNiNA kahiyaM - "jayaMmi rayaNamaNimaMtosahINaM pahAvo diisi| tattha osahippabhAvadaMsaNatthaM uttaM - eassa tarussa heTThammi jA duNNi (T layAo niggayAo, tANaM atippabhAvo atthi / egalayApaNNabhakkhaNeNa acchIhito jayA aMsUNi paDaMti, tayA tAI muttiAI jAyaMti / bIyalayApaNNabhakkhaNeNa sattadiNamajhe tassa rajjaM saMbhavejjA / evaM imAo layAo pahAvasahiyA havaMti," tti" / iccAikahaM kuNaMtANaM bhAraMDapakkhINaM muhAo jiNadAseNa vi vaTTA imA suaa| tao jAe pabhAe tarutto uttaria, tAsiM layANaM paNNAiM ghettUNaM appIbhUyatoyaM naI samuttariUNa gehe samAgao / egayA jiNadAseNa ciMtiaM - 'puvvabaddhakammavaseNa savviDDI mama ntttthaa| X puvvabhave khaMDakhaMDeNa dANaM diNNaM, teNa evaM saMjAya / eNhi kiM karomi ? ettha gAme jiNiMdamaMdiraM pi natthi, guruNo samAgamaNaM pi natthi, tao kahaM samma dhammArAhaNaM saMjAyai ? tuccho imo gAmo, saMtapurisANaM saMgamo vi na labbhai' iccAI ciMtaMto seTThI jahasattiM dINAijaNe uddharaMto, hiyayaMmi paMcaparameTThimaMtaM jhAyaMto niyakuDuMbassAvi dhammamuvadisaMto kAlaM gamei / egayA seTThI ciMtei - 'sappahAvANaM layApaNNANaM kiM kijjai ? kiM 106
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ -RAANAA puttANaM demi ? ahavA puNNavihINANaM amhANaM tehiM kiM ? paruvayAratthaM kassa vi dijjai tayA sohaNaM / ahuNA majjhovari gAmaThakkurassa mahovayAro atthi, teNa vAsAya gharaM pi diNNaM tassa kivAe haTTaM maMDiya kayavikkayaM kuNaMto haM dhaNaM pi 2 kiMci lahIa, tamhA gAmaThakkurassa demi' tti viyAria bhajjaM kahei - "ajja duNNi laDDae sugaMdhajutte nimmavehi / tesu laDDaesu imesi duNhaM layApaNNANaM cuNNaM bhinna bhinnaM pakkhivejjAhi, jeNa Thakkurassa puttadugassa dijjaire" evaM kahiUNa layApaNNANaM cuNNadugaM dAUNaM kajjatthaM niggao / jiNamaIe ciMtiaM - 'mama puttehiM kayAvi moyagA na bhakkhiyA, teNa puttANaM bhakkhaNatthaM ahigaM karomi'tti ciMtiUNa cauro laDDuA nimmaviA / duNNi osahisaMjuttA, doNNi ya osahivihINA kayA / osahijuttA moyagA nIsaraNIe uvari ThaviA, osahihINA nIsaraNIe ahami rakkhiA / majjhaNhakAle duNNi puttA jayA pADhasAlAo samAgayA, tayA tANaM mAyA haTTe kayavikkayaM kuNaMtI thiA atthi / buhukkhiA te puttA nIsaraNIe uvariM gayA tehiM diTThA te lddddaa| tehiM puNNappahAveNa osahisahiyaM egamegaM bhakkhiUNa gayA pADhasAlaM / / tayaNaMtaraM seTThI vi ghare samAgao, kaMci kAlaM ThiccA nIsaraNIe ahaMmi Thavie duNNi moyage gahiUNa Thakkurassa appaNatthaM gao / Thakkurassa samIve gaccA kahei - "sirimaMtassa appaNatthaM laDDaadugaM gahiUNa samAgao mhi / imA laDDuA sappahAvA saMti, na u saamnnaa| egassa bhakkhaNe sattadiNaMte rajjaM lahejja, avarassa bhakkhaNe jayA so rovei, tayA tassa nettAhiMto mottiAI jharaMti, jao osahimissiyA moyaNA erisA pahAvasahiyA saMti, nannahA mama vayaNaM siyaa"| tao ThakkureNa te duNNi moyagA puttANaM bhakkhaNaTuM diNNA, bhakkhaNANaMtaraM duNNi puttA tADiyA, kassa vi acchIhito mottiAI na niggayAI / / ruTTho Thakkuro jiNadAsaM kahei - "tae mama puttANaM tADaNAya evaM kayaM, tato tava duNNi putto haNissAmi" ia kahiUNa teNa pADhasAlAo jiNadAsassa duve puttA bollAvia vahatthaM caMDAlassa appiA / kahiyaM ca - "he caMDAla ! ime haNijjasu, annaha tumaMpi haNissAmi" / caMDAlo jiNadAsassa duNNi putte ghettUNa vahAi gao / jiNadAso vi ciMtei - 'kiM risINaM vayaNaM asaccaM jAyaM? ahavA nibbhaggayAe mama evaM jAyaM ? kiM karomi ? mamaM nimitteNa puttANaM vaho jaao| 2 kaM saraNaM gacchAmi ? dukkhiassa majjha dhammo eva saraNaM, jai saraNarahiyassa ra 107
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ -AAPE - mama puttANaM puNNaM hossai tayA sohaNaM hohI' iccAiviyAreNa appANaM thirIkuNaMto ? paMcaparamiTThimaMtaM jhAyaMto gihe gao, bhajjAe vi savvaM kahiaM / sA puttaviyogeNa ra mucchiA, puNaravi ceyaNaM pattA seTThiNA dhammovaesadANeNa AsAsiA / uttaM ca jaM "bhAviNo bhAvA nannahA huMti, tamhA soeNa alaM, dhammaparANaM saeva sohaNaM D hoi" evaM kahiUNa duNNi dhammArAhaNatallicchA jAyA / / so caMDAlo jiNadAsassa doNNi putte gahittA vahaTThANe samAgao / puttehiM je moyagA bhakkhiyA, tesu bhaviyavvayAjogeNa rajjaphaladAilaDDuo jiTeNa jiNadatteNa " bhakkhio, avaro laDDuo lahueNa jiNarakkhieNa bhakkhio / magge gacchaMtA te 1 - viyAraMti - "kiM viNAvarAheNa amhe ThakkureNa vahatthaM caMDAlAya appiA / ruyaMtA 1 duNNi gacchanti, tayA lahussa jiNarakkhiassa acchIhiMto mottiAi galati / mottiAI paDatAI dalUNa accherajutto so niyavatthe tAI ginnhi| so u caMDAlo tANaM puttANaM kahei - "tumhANaM vahatthaM ThakkureNa haM AdiTTho, tumhe niyaiTThadevaM sumareha" / jiTTho kahei - "niravarAhANaM mAraNeNa kiM payoyaNaM Thakkurassa? tassa kovi avarAho na amhehiM kao?" ruyaMte niravarAhiNo te daTThaNa caNDAlassa vi hiyayaMmi dayA jAyA / so evaM ciMtei - 'haM parAhINo AdiTThakajjakaro kiM kuNemi ? bAlagavahapAvAo duggaiM gacchissAmi, jai vahaM na karissAmi tayA Thakuro maM pi haNissai' / jayA ghAyakaraNapauttassa tassa asI bAlagANaM puNNappahAveNa . na calei, tayA so pAUbbhUyadayApariNAmo tANaM kahei - "tumhe jai mama vayaNaM 3 aMgIkarissaha, to tujjhe na haNissAmi" / tehiM uttaM "kiM taM?" caMDAlo kahei - 9 "io sigghaM jai gacchijjAha, kayAvi ya eassi gAme na AgacchijjAha to 3. tumhe na haNissAmi" / tassa vayaNaM aMgIkaria uvayAratthaM kaivayamottiyAI 6. dAUNa te jiNadatta-jiNarakkhiyA tao sigdhaM niggayA aDaviM ca pattA / tayA , * jiNadatto solasavAsio, jiNarakkhio terahavAsio ahesi / aDaviM gacchaMtA D te doNNi tao gAmAo bahudUraM jAva niggayA / tatthasaMjhAe aNegasAvayagaNabhIsaNAe aDavIe kAsai mahArukkhassa 2 ahami thiA viyAranti - 'eyaMmi raNNe rattiM kahaM nessAmo ? samIvattho kovi . gAmo na dIsai / tao ettha tarussa ahe vasaNaM varaM' / jiNadatteNa jiNarakkhio utto - "amhANaM saha suvaNaM na juttaM, jao aNegakUrapANigaNabhIsaNA esA 8 aDavI asthi / tao ahaM jaggissAmi, tuM aIva gilANo si, teNa puvvaM 3 108
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ S suvijjAhi, pacchA haM suvissAmi" / jiNarakkhio vaei "haM tumha lahU bandhu ? mhi, tuM mama jiTThayaro bandhavo si / jeTTho baMdhU piutulladiTThIe daMsaNIo / tao puvvaM tumhe suveha, majjharattIe ya tuma uTThAviaM ahaM suvissa" / tassa aIva nibbaMdheNa jeTTho sutto / lahubaMdhU jAgaramANo jiTThabaMdhavaM rakkhaMto ciTThai / egami pahare gae rukkhassa bilAo ego bhIsaNo sappo niggao / tattha suttaM jiNadattaM DasiUNa bilaMmi paviThTho / majjharattIe jiNarakkhio jiNadattaM jaggAvei, so na uThei / teNa ciMtiaM - 'gADhanidAe paDio eso, tao pacchA jaggAvissAmi' evaM taiapahare gae puNaravi uTThAvei, tAva pabhAyaM pi jAyaM / jAe paccUse niyabandhavaM nicceTuM visamaiadehaM daTThaNaM - kiM mama baMdhussa jAyaM? ahavA sappadaTTho dIsai' / pANarahiyaM bandhuM pAsittA bahuM royai, bollei - "daiveNa puvvaM mAipiuNA saha viogo kao, ahuNA baMdhuNAvi saha / hA ! hA ! kiM karomi? kattha jAmi ? kaM saraNaM gacchAmi ?" evaM so royamANo kiMyatakAlaM tattha thio| AsAsaNadAyago kovi tassa natthi / appANaM thiraM kAUNa citei - 'niyabaMdhussa mayakiccaM karemi, pacchA aggidAhaM kAhimi' / samIve kovi gAmo atthi na vA ia jANaNatthaM rukkhamAruhia caudisaM pAsai / dAhiNadisAe samIvatthaM gAma pAsei / niyabaMdhussa dehaM taruNo sAhAe vattheNa baMdhiUNa so dAhiNadisAe calio / egami joyaNe gae egaM mahAnayaramAgayaM / taMmi so paviTTho / bhamaMto egassa dhaNavaMtassa kivaNassa gharaMgaNe patto / so seTThI taM jiNarakkhiaM pAsittA pucchai ettha kuo kimatthaM tuM Agao si? so ruyaMto bei - "mama jeTTho baMdhU araNNe sappeNa daTTho mao atthi, tassa mayakiccakaraNatthaM sAmaggi gahiuM Agao .. 15 mhi, he dayAlu ! mamuvari kivaM kiccA maraNakkiyovakkharaM majjha dehi" tti ruyaMto 8 kahei / tayA tassa nettAhito mottiAiM paDatAiM daTThaNa mottialohapisAyagahio taM sigdhaM gihataraM nei / niyakiMkaraM karasaNNAe kahei - "eyaM uvaritalaMmi naehi" OM so kiMkaro taM uvari nayai, kivaNaseTThI pacchA uvariM gaccA taM jiNarakkhiraM balAo 16 sattamabhUmitale neUNa egAe maMjUsAe pakkhivei / so tattha thio citei - 'ahuNA kiM kajjaM ? kUro seTThI dIsai, mottialoheNa haM ettha pakkhitto, ao nIsaraNaM kahaM saMbhavejjA ? mama baMdhussa 2 maraNakiccaM kahaM kAhAmi ?' evaM ruyaMto maMjUsAe thio atthi / kivaNaseTThI vi 3
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ paipahAyaM taM bAhiraM nikkAsiUNa kasApahAreNa tADittA, nettAhiMto paDaMtAI mottiAI ? gahei, tao sAuyaraM bhoyaNaM bhuMjAvittA puNaravi maMjUsAe pUrei / evaM tassa diNAId dukkheNa gacchaMti / ettha jiNadattassa kiM jAyaM ? taM kahijjai - taMmi raNNe majjhaNhakAle gArulIvijjAdhAriNo kei gAruliyA tattha samAgayA / maggaparissamAvaNayaNatthaM tassa tarussa ahami thiA / parupparaM saMlAvaM kuNaMtehiM tehiM gAruliehiM rukkhassa / 0 sAhAe baMdhio jiNadatto pekkhio| tao uvari caDia jiNadattaM ahe avayAriUNa 1 taM nicceTuM pAseire / nIlavaNNasaMjuyadehaM taM daTThaNa niNNiaM, sappadaTTho eso / sappadaTThapuriso chammAsaM jAva jIvai / teNa imassa gAruliyamaMteNa jIviyaM deyaM, parovayAreNa ya amhANaM jIvaNaM pi sahalaM hou tti viyAria gAruDamateNa so 7 nivviso ko| khaNaMtareNa sutto iva jAgario saMto samIvatthie gArulie pAsai, , niyabaMdhuM ca na pAsei / te pucchiA - "majjha baMdhU kattha gao?" tehiM uttaM - "amheM ahuNA ettha samAgayA, rukkhabaMdhiaM sappadaLaM taM daTTaNa gArulamaMteNa amhehiM tuM nivviso kao / ettha tava baMdhU amhehiM na dittttho"| taM soUNa jiNadatteNa ciMtiaM - 'nUNaM mama baMdhU maM sappadaTuM daTThaNa rukkhapasAhAe baMdhiUNa katthavi gao hojjA / kattha taM parimaggemi' tti ? viyAramaggaM taM gAruliyA pucchaMti - "kiM ciMtesi ?" teNa savvo vuttaMto khio| "tumhANaM paccuvakaraNe haM asamattho, kiM karomi ?" tehiM uttaM - "amhANaM kAvi icchA natthi / tavovari kao uvayAro bhavaMtare kallANAya hou" tti kahittA te gAruliyA icchiamagge caliA / so jiNadatto lahubaMdhuNo maggaNatthaM agge calio / katthavi suddhiM apAvaMto sattamadiNe jaMmi nayare so jiNarakkhio kivaNassa ghare thio atthi, tassa nayarassa bAhiraM Agao / tayA tannayarAhivo aputto akAle maccuM patto / tao pahANehiM rajjajoggapurisamaggaNAya chattacAmarAivihUsAjuo gao alNkio| . so gayaMdo nayare bhamaMto kameNa nayarAo bAhiM jattha so jiNadatto tarussa hiTThammi sutto atthi, tattha samAgao / so gayaMdo taM jiNadattaM kalaseNa abhisiMcei, sayaM + ciya chattaM dharijjai, cAmarA sayameva vIijjaMti / gaiMdo kareNa taM gahiUNa kuMbhatthalaMmi Thavei / maMtimuhA paurajaNA ahinavaM naridaM hariseNaM namaMti / samahUsavaM 2 nayaraM pavesaMti / rajjasahAe rajjAbhiseeNa ahisiMcaMti / evaM rajjadAiosahippahAveNa - 110
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 sa taMmi nayare mahArAyA jAo / niyabaMdhugavesaNatthaM savvattha carapurisA pesiA, ? - katthavi ya tassa pauttI na uvaladdhA / ao saeva baMdhudukkheNa duhio kaTeNa divase nei / iyaro kivaNaseTThigehe vivihatADaNAI sahaMto uvariyamabhUmiyale thio kahaMpi kaTeNaM diNAiM gamei / tassa seTThissa ego koDhiyaputto atthi, so jammAo rogI asthi / teNa so kivaNaseTThI taM bhUmighare rakkhei / loe kahei - "mama putto aIva rUvavaMto atthi / tassuvari kassa vi diTThidoso na lagejjA, teNa bhUmighare PThavio atthi" / tassa rUvavaNNaNaM soccA paurajaNA savve pasaMsaMti / evaM tassA PseTThissa rUvavattaM soUNa samIvanayaranivAsI rayaNaseTThI niyakannA-sIlavaIdANAya hai taM kivaNasiTThi patthei / so aIvaggaheNa aMgIkarei / vesAhasuddhassa taiyAe / vivAhadiNaM niNNIyaM / so kivaNaseTThI viArei - 'ahuNA kiM karomi ? koDhiyaputtassa muhaM kahaM jaNANaM daMsemi ? ahavA alaM ciMtAe, eso mottiajharao bAlo atthi, esa cciya mama puttassa ThANe vivAhijjai, pacchA savvaM sohaNaM hohI' / evaM ciMtiUNa maMjUsAe thiaM taM mottiajharaM kahei - "tuM mama puttatthaM sIlavaIkannaM pariNeUNa appissasi tayA haM tuma muMcissAmi" / teNa kahiaM - tIe kannAe jIvaNaM ahaM kayAvi maliNaM na karissAmi / eArisaakiccakaraNeNa mama moaNecchAvi natthi" / tayA kivaNaseTThI kahei - "jai evaM na karissAsi tayA io chuTTaNecchA tumae na kAyavvA / niratthayaM aTTajjhANeNa kiM marasi ? maraNapajjhaMtaM ettha maMjUsAe ThavissAmi, ahiyayaraM ca veyaNaM karissAmi" / evaM soUNa maraNabhaeNa teNa mottiajjhareNa ciMtiaM - "kiM karomi ? jaM bhAvi taM annahA na hoi / tIe kannAe erisA bhaviyavvayA, teNa eriso pasaMgo uvtttthio| d ao ahuNA eassa vayaNassa aMgIkaraNaM ciya varaM / pacchA jahoiyaM karissAmi' / evaM viAriUNa kivaNaseTThissa uttaM - "ahaM pariNeUNa tava puttassa kannaM dAhAmi, tumae vi niyavayaNaM sammaM pAliyavvaM" / evaM soUNa kivaNaseTThI parituTTho / gharaMmi vivAhamahUsavo vi pAraMbhio / ___ nariMdagge gaccA niyaputtavivAhakaraNatthaM pAhuDaM dAUNa alaMkArajuttahatthi- 1) turaMga-rahAi-savvavivAhuvakkharaM giNhittA gharaMmi smaago| patthANadiNe hatthirayaNe taM mottiajharagaM uvavesia, niyakoDhiyaputtaM ca vasaNaDhakkiarahe ArovittA nayaramajjheNa 111
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ - niggao / paurA mottIajharaNamuhaM daTThUNaM pasaMsaM kAuM laggA " ghaNNo eso seTThI, jassa eriso rUvavaMto putto asthi" / evaM mottiajharassa rUvasalAhaM suNamANo seTThI kameNa kannAnayare saMpatto / so rayaNaseTThI vi hatthirayaNe thiassa mottiajharassa rUvaM daTThUNa ahiyayaro tuTTho / mottiajharaNa- sIlavaIkannANa vivAho vi samahaM saMjAo / karamoyaNasamae jAmAyarassa bahudavvaM diNNaM / evaM vivAhamahUsave samatte tao te savve niggayA / sA sIlavaI mAyapiUNaM pAesu namittA, sikkhaM ca gahiUNaM mottiajhareNa saddhiM rahavaramArUDhA niggacchai / niyapaiNo accabbhuaM rUvaM daTThUNaM niyajammaM sahalaM mannei / pAsatthiAe dAsIe aggao siMlAhaM akAsI - " mama pio rAyakumAro iva dIsai, itthIsu kilA'haM puNNavaI, jao puNNodaeNa eriso mae bhattA patto" / so vi mottiajharao kiMpi na bollei, athiramaNo io tao viloei / sA sIlavaI caMcalacittaM niyappiaM daTThUNa pucchai - "he pia ! ahuNA viNoyasamae kimevaM athiramaNo lakkhijjasi ? " mottiajharao kahei - "he bAle ! ahaM tava na bhattA, bhADaeNa mae tuM pariNIA si / jao eso kivaNaseTThI mottialoheNa niyagharasattamabhUmiyale maMjUsAe maM pUriUNaM rakkhai / diNe di tADaNapaogeNa majjha acchIhiMto paMDatAI mottiAI giNhai / ahuNA u bhADaeNa taM pariNeUNa tassa koDhiyaputtassa appissAmi tayA so kivaNaseTThI maM moissai / eso vi samIvattho kivaNaseTThI rahAo avayaraNAya saNNaM dei, ao haM gacchissAmi" evaM kahiUNa so mottiajharo rahAo oyariUNaM annarahamArUDho / I tayA seTThissa so koDhio putto rahamuvavesiuM samAgao / sIlavaI dAsIhattheNa rahe caDaMtaM taM pADei / puNaravi caDiuM Agacchai, evaM puNaravi dAsI dhakkAe taM pADei / so ruyaMto tattha thio / kivaNaseTThI tattha Agao, anne vi jaNA AgayA, sIlavaI kaheire "kiM evaM karesi ? " / sA kahei - " na mama eso koDhio bhattA, mae pariNIo bhattA aIva rUvavaMto / tao jai eso Agacchassai tayA ahaM nikkAsaissaM" evaM tesiM tattha vAyAjuddhaM jAyaM / majjhatthapurisehi kahiaM - "etthaM kiM vayaNajuddheNa, jaM kAyavvaM taM gharaMmi kAyavvaM" / evaM pahaMmi . savvaM sutthaM saMjAyaM / kameNa niyagAme savve samAgayA / sIlavaIe vasaNAya ego vAso appio / tattha dAsIjuA sIlavaI vasaI / 1. zlAghAm // 112
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ annaMmi diNe piupperio so koDhio putto sIlavaIe samIvaM AgacchaMto ? dAsIe avamANio dhakkAe nIsaraNIe aho khitto / tassa aMgAI pi cunnnniikyaaiN| 4 evaM jayA jayA so Agacchai, tayA tayA dAsI taM hiTuMmi khivai / teNa tao evaM kara niNNao kao - 'kayA vi ettha na AgamissAmi' / evaM diNANi gacchaMti / sA sIlavaI kassavi vayaNaM na mannei / egayA so kivaNaseTThI ciMtei - 'jai amhANaM rAyA evaM bohei, tayA 10 avassaM sA maNissaI' evaM ciMtiUNa sappAhuDo nariMdaggao gaMtUNaM uvahAraM dAUNa ) niyasavvaM vuttaMtaM kaheUNa puttavahUbohaNAya patthaNaM kAsI / rAyamANaNIattaNeNa 1 niveNa tassa gharaMmi AgamaNAya aMgIkayaM, uttaM ca - "kalaMmi diNe haM aagmissaami"| kivaNaseTThiNA ghare AgaMtUNa niyakuDuMbijaNassa purao nariMdAgamaNavattA kahiA / bIyadivase pahANapamuhaparivArajutto nariMdo kivaNaseTThighare aago| seTThiNA tassa nariMdassa suTTa sAgayaM kayaM / abbhaMtare pavisia pAsAyamajjhaThaviyasIhAsaNe thio nariMdo 'paratthINaM muhaM na daTThavvaM' ti viyAreNa javaNiyabbhaMtare seTThiNo puttavahuM AhUya Thavei / ThaviUNaM taM kahei - "he putti ! kulavahUNaM ego ccia sAmI / AjammaM hoi, jAriso tAriso vi pio mANaNIo hojjA, tassa avamANaM kayAvi na kAyavvaM / tae vi sa appaNo bhattA devo iva ArAhaNijjo" / / sA sIlavaI kahei - "he nariMda ! tuma majjha piusamo, teNa tumhANamaggao 5 akahaNijjaM ki pi natthi / saccaM kahissaM / mamottaraM joggaM dAssaha / puvvaM tu + pucchAmi - itthINaM pariNIo bhattA hojjA vA apariNIo bhADageNa gahio vA?" | nivo kahei - "savvajayapasiddha eyaM, itthIhiM pariNIo jo sa cciya bhattA hoi, nanno" / tayA sIlavaI kahei - "mama pariNetA bhattA kivaNaseTThissa putto na, kiMtu jassa acchIhito mottiAI jharaMti, so ciya me bhattA" / nariMdo kA tIe muhAo mottiajharaNavattaM soUNa niyabaMdhusaMkAe pucchai - "so katthaM ahuNA vaTTai ?" / tayANi kivaNaseTThI bollei - "esA mama puttavahU athiramaNA / jaM vA taM vA vei| imIe vayaNe vIsAso na kAyavvo" / nariMdo parusakkharehi 0 kahei - 'he seTTi ! tae kiMpi na vottavvaM, haM savvaM jaannaami"| puNo vi sIlavaiM . Yo pucchai - "he putti / tuM kahehi, so ahuNA kattha atthi?" sA kahei - "aNeNa 11 kivaNaseTThiNA assa pAsAyassa uvariM sattamamAlake maMjUsAe majjhaMmi so mottiajharago mottialohAo pakkhitto atthi" / RAMA 113
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM soccA nariMdo saparivAro uvariM gaMtUNaM maMjUsaM ugghADia niyabhAyaraM pAsai, pAsittA bAhiraM nikkAsia hariseNa AliMgei / bahuvarise niyabaMdhussa saMgamAo saparivArassa nariMdassa apuvvo aullo a ANaMdo saMjAo, mottiajharassAvi / taheva akamhA baMdhumilaNe visesao ya / rAyA lahubaMdhussa sappadaTThAo Arambha niyasavvavuttaMtaM kahiUNaM tassa vuttaMtaM pucchai / teNa assa seTThissa ghare AgamaNAo Arabbha sIlavaIpariNayaNaM jAva vuttaMto kahio o so nariMdo kivaNaseTThissuvariM aIva kuddho sakuDuMbassa seTThissa vahAya Adisai tayA jirakkhi dakkhiNasIlayAe taggihabhuttabhoyaNeNa uvayAratthaM nariMdaM patthiUNa taM rakkhAvei / tayA raNNA se savvaM lacchi avaharia nivvisao ANatto / nariMdo nibaMdhuNA sIlavaIe ya jutto hatthikkhaMdhaMmi Aruhiya niyamaMdire samAgao / baMdhuNo saMpattIe jiNamaMdiresu aTThAhiamahosavo kArio / evaM tesiM ANaMdeNa divasA gacchaMti / ekkaM cia tANaM dukkhaM, jaM dUsaho mAipiUNa viogo / sabaMdhavo nariMdo mAyApiaramilaNAya aIva ukkaMThio jAo / pahANaseNAvaI kahittA hatthi-turaMga-rahapAikkAipabalaseNAe jutto vijayajattAe niggao / maggami sAma-dAma-bheya-viggahAIhiM rAyanIIrhi nariMde vasIkuNaMto kameNa ThakkuragAme Agao, jattha gAme niyamAyapiyarA saMti / gAmAo bAhiM khaMdhAvAro Thavio / Thakkuro vi mahArAyassa AgamaNaM soccA bhayabhIo nayarAo AgaMtUNa sabaMdhunariMdapAe namei / pAhuDaM dAUNa tassa ANaM aMgIkuNei / kahAviNoe jiNadatteNa raNNA puTThe - " tava yare ko vi vaNio atthi na vA ?" teNa uttaM - "mama nayare jiNadAso nAma vaNigo atthi, so kaivayavAsAo puvvaM ettha Agacca kayavikkayaM kuNaMto ciTThai" / nariMdo vi tassa seTThissa AhavaNatthaM jaNaM pesei / so jiNadAso Agacca sabaMdhuM nariMdaM paNamai / nariMdo vitaM pucchai - "he seTThi ! tuM amhe kiM parijANAsi ?" seTThI Aha- " aNeganariMdavaMdiyapAyakamalaM bhavaMtaM mahArAyaM ko na jANai ?" nariMdo kahei - "evaM na, kintu ahaM saMbaMdhattaNeNa pucchAmi " / tayA so jiNadAso sammaM sabaMdhuM nariMdaM puttatA uvalakkhei, kintu kahaM kahijjai "tumhe mama putta "tti ? tao seTThI moNeNa thio | tayA sabaMdhU nariMdo sIhAsaNAo utthAya piussa pAe paDia kahei - "pia ! amhe eyAvaMtaM kAlaM piumuhadaMsaNaparihINA nibbhaggA tumhANaM pAe 114
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAROLDHANAORAANAROIN paNamimo / ajja amhANaM divaso sahalo, jaM piupAyadaMsaNaM jAyaM" / mAyA vi ? taM samAyAraM logamuhAo jANiUNa sigdhaM tattha AgayA / sahasA AgayaM mAyaraM d daTTaNaM te duNNi vi mAipAesu pddiaa| mAyA vi pamoeNa thaNNajharaMtathaNA ka acchIhito aMsUNi mucaMtI niyaputte saharisaM AliMgai / jiNadattanariMdo vi mAyarapiyare sIhAsaNe ThaviUNa kahei - "tumhANaM puNNappahAveNa mae rajjaM laddhaM / tumha saMti evaM rajjaM, tamhA tumhe aMgIkuNeha / amhe vi tumhaM caraNe sevihaamo"| mAyApiuNo kahiti - "he puttA ! AjIvaNaM sammaM ArAhiassa jiNadhammassa eyaM phalaM / tao tumhe vi jiNiMdadevagurudhammArAhaNe sayA tapparA hoha" / puttAvi kA dhammasammuhA jAyA / ___Thakkuro vi 'seTThiNo ee puttA, je mae vahAi caMDAlAya appiA' ia nAUNa sabhIo saputtajiNadAsassa pAe namai, niyAvarAhaM khamei / nariMdo vi tassa savvamavarAhaM khamei, AsayadANAo Thakkurassa vi paccuvayArakaraNatthaM gAme dei / jiNadattanariMdo mAyApiyabaMdhujutto niyanayaraMmi samAgao / tao so baMdhujutto piussa nibbaMdheNa sIhAsaNe uvavisia nAeNa rajjaM pAlei / jiNamaIe 1 jutto jiNadAso vi jiNapaDimAo accaMto, AyariyamuhAo jiNavarakahiadhamma suNaMto, vayAiM pAlaMto suheNa kai vi vAse gmei| pajjate dhammaghosasUriNo pAse sabhajjo dikkhaM ghettUNa, sammaM ArAhia devalogaM patto / kameNa sijjhissai / so jiNadatto nariMdo jiNarakkhiajutto jiNavaraceialaMkiyAiM nayarAI kuNaMto, sAhammiajaNavacchallaM samAyaraMto, dINANAhe uddharaMto saddhammakiccehi jiNasAsaNaM pahAvaMto, sAvayadhamma paripAlaMto suheNa kAlaM gamei / AusapajjaMte puttassa rajjaM appiUNaM sabaMdhujutto pavvajjaM guruNo samIve giNhittA samma * paripAliUNa saggasuhaM patto, kameNa siddhiM pAvissai / uvaeso jiNadAsassa diTuMtaM, uvagArasamassiaM / suNittA bhaviA ! tumhe, dANadhamme jaejjaha // 3 // sUrIsaramuhAo -LAAPARA-NAMAANPARMANA 1. Azraya - //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcanA * jAlapuTe upalabhyAni asmatprakAzitAni pustakAni D D D D D D D D D D D D D D anusaMdhAna 1 - 49 (saMzodhanapatrikA) nandanavanakalpataru: 1-23 sAgaravihaGgamaH paJcasUtrakam prabuddharauhiNiyem nyAyasindhuH saptabhaGgIbhA subhASitasaGgrahasamuccayaH prabandhacatuSTaya triSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyam parva 5-6-7 triSaSTizalAkApuruSacaritamahAkAvyam parva 8-9 granthI jIvasamAsaprakaraNam siribhuyaNasuMdarIkahA (prAkRta) www.Jainlibrary.org ityAdi / 116
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmaprema* ekadA'psarasa: krIDArthaM bhuvyekasya kAsArasya tIre'vatIrNAH / tAstaM kAsAraM samyak paricinvanti sma, yato'yaM sa eva kAsAra AsId yasya nirmalajale svamukhadarzanenaiva surupo nArsisasaH kRtsnaM dinaM yApayati sma, yasmizca kadAcinnimagna: sa prANAn tyaktavAnAsIt / apsarobhiridaM lakSitaM yad mitraviyogena bhRzaM duHkhita: kAsAra idAnImapyavirataM roditi, atastA: sahAnubhUtyA taM sAntvayitumudyatA: "bho: kAsAra / avagacchAmo vayaM tava duHkham / satyametad yat tAdRzasyA'tIvamanoramasya bhuvanamohakasya mitrasya mRtyuH zokaM janayedeva kintu...." "kSaNaM sthIyatAm" avadat kAsAra: "kiM nArsisasa: tAvAn sundara AsIt ?" "atha kim ? svakIyasaundaryasya darzanArthaM sa tava tIre nityaM ghaNTA yAvadupavizati sma kila ?" "kSamyatAm / tasya saundarye vastuto mamA'vadhAnameva nA''sIt / " "are ! tarhi bhavatA taM smRtvA kimarthaM rodanIyam ? "kathaM na rudyAma ? tadAtve tasya netrakanInikayoH pratibimbitasya mama saundaryasya darzanaM mAmatIva rocate sma / tad darzaM darzamahamamandamAnandamanubhavAmi sma / idAnIM tu...."