Book Title: Mithi Mithi Lage Che Mahavir ni Deshna Part 7
Author(s): Trilokmuni
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004930/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgama navanIta jI mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezana tattvazAstra-3 [pAMca Agamo] munizrI SHRI TRILOK MUNIJI Aradhana Bhawan, Chali aipeibhay orgts. Fun Weicheli Nagar RAIKOT-360007 (Guj) or Private & Personal Use Onl Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka-zikaII/ 1. puNyathI prApta thayelI Rddhino garvana karavo. 2. game teTalI samRddhi athavA pravRtti hoya to paNa zrAvakanAM 12 vrata svIkAravAmAM pramAda na karavo. 3. mahinAmAM cha pauSadha vrata aMgIkAra karavAnA lakSya, tenI zarUAta bhale mahinAmAM be pauSadhavratathI thAya, paraMtu cha pauSadhavrata aMgIkAra karavAnuM lakSya rAkhavuM. 4. gharanA pratyeka sadasyo-mAtA, pitA, pati, patnI Adine paNa yogya preraNA ApI bAra vratadhArI zrAvaka bane tevA samyagU prayatno karavA. pa. sAMsArika javAbadArI game teTalI vizALa hoya to paNa yogya samaye tenAthI nivRtti laI, viziSTa sAdhanAnuM lakSa rAkhavuM. 6. motanI ghaDI sudhI sAMsArika vyavahAromAM pratibaddha na rahevuM. 7. dusahya paristhiti ane saMkaTanA samaye dharmazraddhA ane dharmAcaraNamAM diDha zraddhA jALavI rAkhavI. 8. camatkAromAM phasAvuM nahi. 9. koIpaNa dharmI vyakita para saMkaTa Ave to paNa dharma-zAsananI zraddhA, prarUpaNAmAM pUrNaviveka rAkhavo. koI prakAranA nirAzA bharyA vAkyo na bolavA. camatkAra thavo te koI paNa dharmanuM jarUrI phaLa nathI. samabhAvanI prApti ja dharmanuM sAcuM phaLa che. 10. jIvanamAM pUrNa dhArmika saMvara, tapomayajIvana jIvavAnI vaya maryAdA nakkI karI levI. 11. guNAnurAgI banavuM, doSo jovAthI aLagA rahevuM. 12. guNavikAsa, tapa vikAsa, jJAna vikAsa, sAthe vinayavivekamAM paNa vRddhi karavI. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgama navanIta - 6 Aii lAge che. mahAvI. - jo phaka aabhaa - rIke tattva zAstra: khaMDa-3 () naMdIsUtra (2) anuyogadvAra sUtra (3) aupapAtika sUtra (4) jaMbUdIpa prApti sUtra (5) jyotiSarAja prajJapti sUtra(caMdra-sUrya prajJapti sUtra) Agama manISI zrI trilokamunijI ma. sA. : anuvAdaka : maNIbena rAghavajI zAha(prAgapara-kacchavALA) borIvalI suputrI : hInAbena paMkaja sAliyA(godharA-kaccha) che ha kara : A Aii tethI te che Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna saMpAdaka : Agama manISI zrI trilokamunijI prakAzaka : jainAgama navanIta prakAzana samiti, surendranagara. prakAzana sahayogI : (1) zrI navala sAhitya prakAzana cerI. TrasTa su. nagara (ra) DaoN. bharatabhAI cImanabhAI mahetA - rAjakoTa. sahasaMpAdaka (1) pU. prANakuMvarabAI mahAsatIjInI suziSyA-zailAbAI ma.sa. (2) pU. gulAbabAI mahAsatIjInI suziSyA kuMdanabAI ma.sa. (3) zrI mukuMdabhAI I. pArekha, goMDala (4)zrI maNIbhAI zAha DrAphaTa / M.O. : lalitacaMdra maNIlAla zeTha, prAptisthAna : patrasaMparka lalitacaMdra maNIlAla zeTha zaMkheranagara, ratanapara, posTa : jorAvaranagara - 363020 jillo : surendranagara(gujarAta) muMbaImAM pustako maLaze ramaNikalAla nAgajI deDhiyA durgA TekSaTAIlsa, 10-cu hiMdamAtA klotha mArkeTa, hoTela zAMtidUta nIce, dAdara, muMbaI - 400 014 mUlya H 50/ agrima grAhaka (saMpUrNa seTa) ATha pustakomAM 32 Agama sArAMza jAnyuArI 2003thI eka mAtra rU|. 400/ prakAzana tArIkha : 19-12-2002 prata saMkhyA : 1500 : TAIpaseTIMga : siddhArtha grAphiksa(nehala mahetA), rAjakoTa. phona H 451360 phorakalara TAITala H mIDIyA eksakoma, rAjakoTa. phona : 234585 mudraka : mANaka ophaseTa prinTarsa(manISa copaDA) joghapura. phona H 2636697 bAIDara H rAjendra 2 bAIDara(dazaratha) jodhapura. (0291) 2543410 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramAMka pustaka nAma (1) kathA zAstra (ATha Agamo) (2) (3) (4) (5) (6) (1) (8) jainAgama navanIta mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA ATha bhAgono paricaya upadeza zAstra (traNa Agamo) AcAra zAstra (cha Agamo) cheda zAstra (cAra Agamo) tatvazAstra- 1 (bhagavatI sUtra) tatvazAstra- 2 (be Agamo) tatvazAstra - 3 (pAMca Agamo) pariziSTa (anubhava arka) pustakamAM zuM che? 1. jJAtA sUtra 2. upAsaka dazA sUtra 3. aMtagaDa dazA sUtra 2. anuttaropapAtika sUtra 5. vipAka sUtra 6. rAjapraznIya sUtra 7. upAMga (nirayAvalikA) sUtra 8. naMdI sUtranI kathAo 1. uttarAdhyayana sUtra 2. AcArAMga sUtra (prathama zruta skaMdha) 2. sUtra kRtAMga sUtra saMpUrNa, 12 vrata 14 niyama, mahAvrata svarUpa, samiti gupti, saMjaya niyaMThA, vaMdana vyavahAra, pAsasthAdi, opadezika saMgraha 1. Avazyaka sUtra tetrIsa bola sahita 2. dazavaikAlika sUtra 3. AcArAMga sUtra (bIjo zruta skaMdha) 4. ThANAMga sUtra 5. samavAyAMga sUtra 6. prazna vyAkaraNa sUtra gaucarInA vidhi, niyama ane doSa tathA viveka jJAna 1. nizIthasUtra 2. dazAzruta skaMdha sUtra 3. bRhakalpa sUtra 4. vvayahAra sUtra. cheda sUtra pariziSTa 1. bhagavatI sUtra saMpUrNa, aneka koSTaka, gAMgeya aNagAranA bhAgAMonuM spaSTIkaraNa ane vidhio 1. jIvAbhigama sUtra 2. prajJApanA sUtra naMdI sUtra, anuyoga dvAra sUtra, aupapAtika sUtra, jaMbudvIpa prajJapti sUtra, jayotiSarAja prajJapti sUtra, vaijJAnika vicAraNAo carcA-vicAraNAo, aitihAsika saMvAda ane nibaMdha jI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubha saujanya dAna-lAbha yojanA (1).nAma sahita phoTA (eka pustakamAM) (2) nAma sahita phoTA (ATha pustakamAM) (3) mukhya dAtA (paricaya pRSTa) (4) ATha pustakamAMnAma (1) saMpUrNa seTa vyakti mATe (2) saMpUrNa seTa saMsthA ane bheTa mATe (3) dareka pustakanI kiMmata [dareka dAtAne rasIdamAMsaMkhyA lakhAvyA pramANe tenA phoTAvALA pustako vagara kiMmate maLaze. [A sarva dAtAone saMpUrNa seTa posTa kharca vinA maLaze.] [dareka pustakamAMdAnadAtA sUcImAMnAma prakAzita thaze.] agrima grAhaka yojanA [Disembara - 2002 sudhI] rU. 5,000/ rUA. 40,000/ rUA. 40,000/ rU. 1,000|-- [posTanA bhAva pramANe posTa kharca lAgaze.] jAnyuArI 2003 thI agrima grAhaka - rUA. 400/-~ rUA. 300/ rUA. 250/ rUA. 50/ vizeSa sUcanA :- ATha pustakonI agrima bukiMga mATe-- (1) jainAgama navanIta prakAzana samitinI rasIda prApta karavI. (2) potAno grAhaka naMbara prApta karavo. (3) koIpaNa phariyAda ke sUcanA phonathI ane maukhika na karavI, patra vyavahAra dvArA rAjakoTa sUcanA karavAnuM khAsa dhyAna rAkhavuM. * DrAphTa mATe nAma 7lalitacandra maNilAla zeTha, surendranagara. * patra saMparka zrI nehala hasamukhabhAI mahetA ArAdhanA bhavana, caMdraprabhu epArTamenTa, 6/10, vaizAlInagara, rAjakoTa-360 001. (guja.) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanA bhAvo Ajano mAnava vaijJAnika sAdhanonA mAdhyame jIvanano amUlya samayane TelIphona, vAhana vaDe jema-jema bacAvavAno prayatna kare che tematema te samayanA abhAvano zikAra vadhAre ne vadhAre banato jAya che. vividha saphala yaMtrono upayoga karatA hovA chatAMya svAdhyAya sadanuSThAnanI preraNA maLatAM adhikAMza bhAgyazALI dharmecchuka sajjanonA mukhethI 'samayano abhAva che' evA zabda saMkoca bhAve sAMbhaLavA maLe che. tema chatAM A bhautika yugamAM paNa svAdhyAya premI Agamarasika AtmAono ekAMta abhAva che, evuM to na kahI zakAya. dareka kSetramAM strI, puruSa, bALaka, yuvAna, prauDha ane vR zrAvaka-zrAvikA temaja sAdhusAdhvI koIne koI jijJAsu maLI Ave che. A saMkhyA bhalene eka TakA karatAM paNa ochI hoya topaNa tene nakArI to na ja zakAya, e anubhava siddha vAta che. svAdhyAyamAM paNa kathA ke upadezanI rucivALA karatAM ya AgamanI rucivALA ochA ja maLe. e mATe Agamatattvone saraLa ane saMkSipta banAvIne pracAra mAdhyama dvArA te loko sudhI pahoMcADavAno prayatna karAya to saphaLatA maLI zake che. AvA sugamya dRSTikoNathI batrIsa Agamone sArAMzarUpe saraLa hiMdI bhASAmAM *nAgama navanItanA nAme vAcako sudhI pahoMcADavAmAM Avela che. TUMka samayamAM te sAhityane bhAratanA aneka prAMtAmAM sarasa AvakAra maLyo che. gujarAta prAMtanA prAyaH dareka samudAyanA saMta satIjIo dvArA paNa pUrepUro AvakAra maLyo che ane te sAhityane gujarAtImAM prakAzita karavAnI prabaLa preraNA maLI che ane tevA upakramo paNa prAraMbhAyA che. te ja upakramane pUrNa saphaLa banAvavA mATe jainAgama navanIta prakAzana samiti, surendranagaranA mAdhyamathI A puruSArtha karavAmAM AvI rahyo che. vividha rIte te hiMdI sAhityanuM gujarAtI bhASAmAM saMkalana, saMpAdana, anuvAda kArya karavAmAM AvyuM che ane AvI rahyuM che. prastuta pustakanA gujarAtI anuvAdaka lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA parama pUjya navalagurunA lADilA sahuthI nAnA suziSya parama AdaraNIya tattvaciMtaka saphaLa vaktA pUjya zrI prakAzacaMdrajI ma.sA.nA paramabhakta suzrAvakajI zrI ghavajI ena. zAhanAM dharmapatnI suzrAvikAjI zrImatI maNIbena tathA ra Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanI suputrI hInA paMkaja sAlIyA che. je prAgapara kaccha, vatanI ane maMbaI borIvalI nivAsI che. teo saparivAra anuvAda mATe khUba ja lAgaNI pUrvaka jahemata uThAvela che ane ghaNA sUtronA anuvAda karIne Agama sevAno anero lAbha lIdho che. te mATe te parivArane A prakAzana vakhate khAsa rIte yAda karIne hArdika abhinaMdana sAthe khUba-khUba dhanyavAda pAThavIe chIe. artha sahayoga vinA koIpaNa kArya saphaLatA pUrvaka pAra paDe nahIM, evA amUlya artha saujanya dAtAonuM paNa A kAryanI saphaLatAmAM ghaNuM moTuM yogadAna rahyuM che. te sarva sajjanono paNa atre AbhAra mAnIe chIe. temaja teonuM vizeSa sanmAna pustakamAM yathA sthAne phoTo, paricaya ke nAma nirdeza sAthe sadhanyavAda karavAmAM AvyuM che, tenI khAsa noMdha levA vinatI. A prakAzana kAryamAM bIjA paNa vyakti pratyakSa ke parokSa, anaMtara ke paraMpara sahayoga, sahakAra Apela che, teone ane amArA sarva sahyogI saMpAdako, saMzodhako tathA anuvAdakone paNa A take yAda karI AbhAra pradarzita karIe chIe. aMtamAM eTaluM ja kahevAnuM che keamo A gujarAtI Agama sArAMza, mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAnA nAme prakAzita karIe chIe teno jijJAsu, dharmaniSTha, dhamapremI sarjana AtmAo svAdhyAya arthe adhikatama lAbha laI jJAna prApta kare te ja maMgala bhAvanA. saMyojaka zrI jainAgama navanIta prakAzana samiti vatI lalitacaMdra maNIlAla zeTha nodha:- A gujarAtI sArAMza prakAzana pravadhAnamAM batrIsa Agamano sAra ane tene lagatI sAdhaka jIvananI aneka bAbato ATha bhAgomAM vibhAjita karI che. te AThe ya bhAgo saMbaMdhI jANakArI ahIM svataMtra AdyapaSTa-3mAM ApI che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgama navanIta para prazasti Asu kavi paMjAbI caMdanamuni khaMDa eka se lekara ke, AThoM hI hamane pAyA hai, jainAgama navanIta dekhakara, mana na moda samAyA hai I paMDita ratna tiloka munivara, isake lekhaka bhAre hai, jaina jagata ke teja sitAre, jinako kahate sAre hai / unakI kalama kalA kI jitanI, karo prazaMsA thoDI hai, inako zreSTha banAne meM kucha kasara na inane choDI hai / , jinheM dekhakara jinheM zravaNa kara, kamala hRdaya ke khilate hai, jainAgama vidvAna gahanatara, unase kama hI milate hai / " hameM harSa hai sthAnakavAsI jaina jagata maiM inako dekha, kahane meM saMkoca nahIM kucha, apanI upamA hai ve oka / gIdaDavAhA maMDI meM jo, paMjAbI muni caMdana hai, unakA, inake ina graMtho kA, zata zata zata abhinaMdana hai / // 1 // // 2 // // 3 // 11811 // 5 // // 6 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara varSathI Agama kAryamAM apramattayoge tallIna Agama manISI zrI trilokamunijI - amadAvAda. sana 1987thI 2002 sudhI AmamakAryamAM - (1) Agama anuyoga prakAzana samiti - (ra) Agama prakAzana samiti-bayAvara. (3)jainAgama navanIta prakAzana samiti-sirohI. (4) jainAgama navanIta prakAzana samiti --surendranagara. (5) zrI guruprANa phAunDezana - rAjakoTa. (6) zrI mahAvIra sevA TrasTa - rAjakoTa. ukta saMsthAothI prakAzita AgamakAryamAM saMpAdana athavA saMpAdana sahayoga uparAMta A gujarAtImA Agama sArAMzanuM kArya pUjya mahArAja zrI e hAtha dharyuM che. 8 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rava. jamanAdAsa hIrAcaMda mahetA rava. jhabakabena jamanAdAsa mahetA zrI zaradacaMdra jamanAdAsa mahetA DaoN. harimatAbena zaradacaMdra mahetA rava. DaoN. cimanalAla lIlAdharabhAI mahetA sva. DaoN. lIlAbena cimanalAla mahetA Jain Educa elebrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. DaoN. cimanalAla lIlAdharabhAI mahetA sva. DaoN. lIlAbena cimanalAla mahetA Agama te jinavara bhAkhIo gaNadhara te haiDe rAkhIo tehano rasa jeNe cAkhIo te huo zivapura sAkhIo parama pUjya mAtAzrI-pitAzrI ! ama aMtaramAMdharmaprIti, dharmaruci opa thakI je AvI che, bhavo bhavanuMbhAthu baMdhAvanAra saMskAronuMsiMcana Ape ja karyuM che. ApanA AvA ananya upakArone yAda karI ApanA dharma saMskArano vAraso uttarottara AgaLa vadhAravAnI amArI bhAvanAno A alpa prayAsa che. ApanA AzIrvAdathI AvA utkRSTa kAryo karavAnI prabhu amone zakti Ape, e ja abhyarthanA sAthe ApanA caraNomAMkoTI koTI vaMdana. lI. Apano parivAra DaoN. pArUlabena jI. boghANI DaoN. caMdAbena pI. zAha DaoN. gajendrabhAI je. boghANI DaoN. praphullabhAI vI. zAha | DaoN. jyotibena ena. mahetA DaoN. nitinabhAI Ara. mahetA DaoN. hasubena esa. mahetA zaradabhAI je. mahetA DaoN. hemAkSIbena Ara. zeTha razmIbhAI ema. zeTha DaoN. bharatabhAI cImanalAla mahetA zrImatI bhAratIbena bharatabhAI mahetA | saha80ra badala AbhAra ane zUnyathA6 - dinezabhAI mahetA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saujanya dAtA dharmapremI suzrAvaka zrI vallabhajI TokarazI mAmaNIyA dharmAnurAgI suzrAvikA zrImatI prabhAbena vallabhajI mAmaNIyA gAma : kundroDI(kaccha) : hAla : malADa (I) muMbaI ApanI dharmabhAvanA khUba ja prazaMsanIya che Agama prakAzanamAM sahayoga, sahakAra badala AbhAra. zrI Agama navanIta prakAzana samiti vatI [LE lalitacaMdra ema. zeTha, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 10-00 7-00 Agama manISI zrI trilokamunijI saMpAdita upalabdha sAhitya pustakanuM nAma kiMmata hindI sAhitya uttarAdhyayana sUtra sArAMza pa-00 dazavaikAlika sUtra sArAMza pa-00 AcArAMga sUtra sArAMza pa-00 ThANAMga sUtra sArAMza 5--00 samavAyAMga sUtra sArAMza pa-00 bhagavatI sUtra sArAMza pa0-00 jJAtA sutra sArAMza -00 upAsaka dazA sUtra sArAMza 10-00 aMtagaDa sUtra sArAMza ra0-00 rAjaprazrIya sUtra naMdI kathAo aitihAsika saMvAda 10-00 jIvAbhigama sUtra sArAMza jaMbUdvIpa prajJapti sUtra sArAMza 7-00 jyotiSa rAjaprajJapti sUtra sArAMza 7-00 cAra cheda sUtra sArAMza pariziSTa yukta 50-00 bRhatkalpa sUtra sArAMza pa-00 vyavahAra sUtra sArAMza pa-00 upadeza zAstra jainAgama navanIta 50-00 guNasthAna svarUpa dhyAna svarUpa 2-00 cauda niyama bAra vrata 2-00 saMvatsarI ekatA vicAraNA sAmAyika sUtra sarala praznottara sAmAyika pratikramaNa viziSTa praznottara savidhi hindI zrAvaka pratikramaNa ra-00 Agama viparIta mUrti pUjA 2-00 zramaNa pratikramaNa hindI 2- jenAgama navanIta praznottara-1 10-00 jainAgama navanIta praznottara-ra 10-00 ra00 2-00 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >> ' che OM na | 35 1 ra 3 4 5 8 dara 86 11 12 13 16 17 18 o * 8 x 21 22 23 1 2 3-4 jainagama navanIta praznottara caraNAnuyoga saMpUrNa be bhAgomAM dravyAnuyoga saMpUrNa traNa bhAgomAM trINi cheda sUtrANi vivecana sAthe nizItha sUtra vivecana sAthe jainagAma navanIta praznottarI saMpUrNa seTa gujarAtI sAhitya jainAgama navanIta praznottara-1-2 jainAgama navanIta praznottara-3-4 cauda niyama bAra vrata kathAzAstra- mIThI mIThI lAge che(jainAgama naMvanIta-1) bhagavatI sUtra- mIThI mIThI lAge che(jainAgama navanIta-5) jaina zramaNonI gocarI tathA zrAvakAcAra vivecana sAthe AcArAMga sUtra prathama zrutaskaMdha vivecana sAthe sUtrakRtAMga sUtra prathama zrutaskaMdha vivecana sAthe sthAnAMga sUtra bhAga-1, 2 vivecana sAthe samavAyAMga sUtra saMpUrNa vivecana sAthe bhagavatI sUtra bhAga-1,2,3 vivecana sAthe upAsaka dazAMga sUtra vivecana sAthe aMtagaDa dazAMga sUtra vivecana sAthe anuttaropapAtika sUtra vivecana sAthe prazna vyAkaraNa sUtra vivecana sAthe vipAka sUtra vivecana sAthe jaMbudrIpa prajJapti sUtra vivecana sAthe upAMga sUtra (nirayAvalikAdi) vivecana sAthe uttarAdhyayana sUtra bhAga-1 vivecana sAthe dazavaikAlika sUtra saMpUrNa vivecana sAthe naMdI sUtra vivecana sAthe anuyogadvAra sUtra caraNAnuyoga saMpUrNa be bhAgomAM tattva zAstra- mIThI mIThI lAge che (jainAgama navanIta-7) agrima grAhaka yojanA(gujarAtI) 13 20-00 1000-00 2000-00 300-00 300-00 00-00 jainAgama navanIta praznottarI seTa 3ra Agama (2008 sudhImAM) . 600-00 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA bhAga-1 thI 8 400-00 20-00 20-00 2-00 2-00 50-0(x) 50-00(x) 5-00 200-00 20-00 00-00 200-00 1000-00 100-00 10-00 100-00 10-00 110-00 240-00 150-00 200-00 300-00 200-00 25000 1600-00 50-00 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana gaurava zramaNasaMgha salAhakAra kaviratna zrIcandanamunijI ma. sA. (paMjAbI) kA abhimata pustaka kyA hai ? jJAna - khajAnA ! Agama-vijJoM ne yaha mAnA ! I jainAgama navanIta praznottara, pustaka pyArI-pyArI hai / eka taraha se agara kaheM hama, kaMsara kI hI kyArI hai praznottara zailI kA pyArA, sugama mArga apanAyA hai Agama ke gaMbhIra viSaya ko, baDA sarasa samajhAyA hai| ciMtana aura paThana-pAThana se pUrA jinakA hai saMbaMdha | viSaya anekoM Aye isameM, dene vAle paramAnda 112 11 Agama kA abhyAsI isako, agara paDhegA dhyAna lagA sahaja-sahaja hI bahuta - bahuta kucha, hAtha sakegA usake A // 4 // bhalA jagata kA karane ko jina, sulajhI kalama calAI hai / lekhaka vijJa 'tiloka munIzvara, jI' ko lAkha badhAI hai // 5 // jainAgama - marmajJa ApakI mahimA kA na koI aMta | kalama kalAdhara Aja Apa se, virale hI haiM dikhate saMta // 6 // jahA~ ziSya ko gurUvara jJAnI, gaharA - gaharA dete jJAna / teja tiraMge pRSTa AvaraNa, kI bhI adbhuta hI hai zAna viSaya jaTila hai phira bhI hara ika bAta bahuta samajhAI hai / "candana muni" paMjAbI ko yaha, pustaka bhArI bhAI hai 112 11 14 113 11 // 3 // jainAgama navanIta praznottara(vividha viSaya) puSpa 1 aura 2 par3hakara svataH yaha 'abhimatASTaka' bhejane ke liye pUjya kaviratna munizrI ko AbhAra preSita karate haiM / 11611 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 krama 1 2 3 4 5 8 xxx re zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI aupapAtika sUtra anukramaNikA zAstra nAma zrI jaMbUdIpa prajJapti sUtra zrI jyotiSarAja prajJapti sUtra (sUrya-caMdra prajJapti sUtra) pariziSTa ane nibaMdha 1 2 3 anuyoga eka ciMtana 4 cAra nikSeponuM rahasya ane vyavahAra 5 daSTAMto dvArA naya svarUpa ane syAdvAda S jaina siddhAMta ane jJAta duniyA saMbaMdhI vicAraNA siddhAyatana prakSepa vicAraNA udaya tithimAM parva tithinA vrata-anuSThAna vicAraNA caMdra prajJapti sUtra saMbaMdhI vicAraNA 10 jJAtavya gaNita 11 nakSatra tattva vicAra - thokaDA 12 jyotiSa maMDala : vijJAna ane Agama dRSTi 13 | pratiprAmRta 17nA nirNaya mATe savAla-javAba(mAMsa viSayaka) bhagavatI ane naMdI sUtramAM jJAnano viSaya naMdI ane samavAyAMgamAM dvAdazAMgI paricaya viSayaka aMtara 15 ******* er der der de pAnA naM. 17 39 88 117 191 K (ET) __ @ 82 184 189 24 248 249 251 254 258 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSA-vAkya ja zabdone na juo bhAvo ne juo. avaguNanI carcA na karo, guNa grahaNa karo. je paraMparAonA haThAgrahamAMna phasAo. udAra hRdayI banIne nUtana tatvonuM anuprakSaNa karo. * samabhAva ane samAdhi bhAvAne na gumAvo. koInA paNa pratye vera, virodha ke kaluSita bhAva na rAkho. * Agamo pratye sarvAdhika sanmAna rAkho. Agama nirapekSa Agama akathita paraMparAono Agraha karavo, vivAda karavo mUrkhatA che, jaDatA che. A Agama viparIta paraMparAono kadAgraha rAkhavo mahAmUrkhatA che. * Agama viparIta koIpaNa AcaraNa karI tenuM prAyazcitta na karavuM tene ja zithilAcAra kahevAya che. ke Agama viparIta AcaraNa karI tenuM khaMDana ke prarUpaNa karavuM te svacchaMdAcAra che, asatnarUpaNa che. ke Agama sammata artha-paramArthane paraMparAnA nAme nakAravuM ke svIkAra na karavuM te ajJAnatA che. ka utkaTa tyAgamAMpaNa dharmano viveka jALavavo jarUrI che. anukaMpA to samakitanuM mukhya lakSaNa ja che. hiMsA tathA ADaMbaranI pravRttio dharma nahIM paraMtu dharmamAM ghusADelI vikata paraMparAo che te tajavA yogya che. atUTa samabhAvanI upalabdhi thavI te ja dharma sAdhanAnI sAcI saphaLatA che. * kayAMya paNa koInI paNa sAthe karma-baMdhana na karavuM te ja jJAnano sAra bhAvonI zuddhi ane hRdayanI pavitratA e ja sAdhanAnuM hArda che. Agama nirapekSa ciMtana na hovuM joIe. Agama ja chadmastha mATe sarvopari che. che je Agama pramANanI sAme paNa paraMparA tathA pUrvajonI dalIla Ape che, temane AgaLa kare che, te dharmanA marmathI bahu dUra che. Agama pramANano dohI che. ' ' . . Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra: naMdI sUtra 17 'tatva zAstra :"khaMDa-3 thI satra prastAvanA : naMdIsUtra aMgabAhya ane utkAlika sUtra che. vartamAnamAM aMgabAnA vividha vibhAga pracalita che. yathA- upAMga, cheda, mULasUtra ityAdi. jemAM naMdI sUtra cAra mULa sUtromAM gaNAya che. A sUtramAM mukhyataH pAMca jJAnanuM tAttvika ane vistRta varNana che. jJAna mokSamArganuM mukhya aMga che. tethI jJAnanA varNanayukta A sUtrane mULa sUtromAM mAnavAmAM Avela che. jJAna AtmAne vAstavika AnaMda Ape che. tethI A sUtranuM naMdI" eTale AnaMda ApanAruM, e sArthaka nAma che. racanAkAra:- A sUtranI racanA devavAcaka zrI devardhvigaNi kSamAzramaNa karI che. teo AcArya zrI duSyagaNinA ziSya hatA. teoe samasta jainAgamone vIra saMvata 980 mAM lipi baddha karAvyA hatA. naMdI sUtranI racanAnA samaye teo upAdhyAya pada para hatA. zAstra lekhananA samaye teo AcArya pada para hatA. e samaye bhASA zailImAM upAdhyAya pada mATe vAcaka zabdano prayoga thato hato ane AcArya pada mATe gaNi zabdano prayoga karavAmAM Avato hato. temaja yugapradhAna mATe kSamAzramaNa zabdano prayoga thato hato. ataH naMdI sUtranA racayitA deva vAcaka ja sUtra lekhana karAvanArA devardhvigaNi kSamAzramaNa hatA. vartamAnamAM AcArya zrI AtmArAmajI ma.sA. pahelAM upAdhyAya padamAM prasiddha hatA. pachI AcArya pade prasiddhi pAmyA. A naMdI sUtranA eka saMpAdanamAM bhUmikA lekhakanA rUpamAM upAdhyAya zrI AtmArAmajI ma.sA. che. evaM anya koI jagyAe "AcArya zrI AtmArAmajI ma.sA." evA lekho paNa prApta thAya che. kALAMtare A banne nAmomAM bhinnatA dekhAze. parantu vAstavamAM banne nAma eka ja vyaktinA che. vartamAnamAM AcArya zrI hastImalajI ma.sAhebe aneka AgamonuM saMpAdana karyuM hatuM. teo jyAre AgamanuM saMpAdana karatA hatA tyAre upAdhyAyapada para hatA. teonI dareka kRti upara upAdhyAya pada aMkita che. joke teo pAchaLathI ghaNA varSo AcArya pada para rahI AcArya tarIke prasiddhi pAmela che. AcArya avasthAmAM paNa temaNe AgamonuM ane itihAsa graMthonuM saMpAdana karyuM che. A rIte upAdhyAya aMkita ane AcAryaaMkita te badhA graMtho ane Agamo eka ja vyaktinA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta saMpAdita che e satya che. temaja devavAcaka ane devadguiNa te eka ja vyaktinA be upAdhiyukta nAma che. 18 AcArya zrI dRSyagaNinA ziSya zrI 'deva vAcaka' apara nAma devarkiMgaNi kSamAzramaNa ja naMdI sUtranA racayitA che. kalpasUtranA racayitA paNa devardrigaNine mAnavAmAM Avela che ane temAM devardrigaNinI stutimAM guNagrAmayukta vaMdanA paNa karAI che. racita saMkalita athavA uddhRta :- dvAdazAMgInI racanA gaNadhara kare che ane enA avalaMbanathI bahuzruta pUrvadhara zramaNo anya sUtrone uddhRta ke saMkalita kare che. athavA e ja gaNadhara kRta eka athavA aneka Agamono AdhAra laIne nUtana sUtranI racanA kare che. ataH aMgabAhya sUtronA saMkalana kartA bahuzruta bhagavaMta eka apekSAe racayitA che. maulika racanA gaNadharonI ja mAnavI joIe. kAraNa ke emanA AdhAre racelA graMtha ja AgamanI prAmANikatAmAM samAveza pAmI zake che. ataH gaNadharo sivAya anya bahuzrutone apekSAe racanAkartA, saMkalanakartA yA udbhutakartA kahI zakAya che. naMdI sUtrane utkAlika sUtramAM gaNavAmAM AvyuM che. bahuzruto dvArA potAnI zailImAM racita Agama utkAlika kahevAya che. arthAt utkAlika kahevAthI naMdI sUtrane uddhRta kahevAnI apekSAe racita kahevuM vizeSa yogya che. viSaya naMdI sUtranA prAraMbhamAM 50 gAthAomAM tIrthaMkara, saMgha ane bahuzruta yugapradhAna pUrvadharonI stuti guNagrAma tathA vinaya bhakti ane vaMdanA karela che. pazcAt bheda-prabheda yukta pAMca jJAnanuM vistRta varNana che. aMtamAM dvAdazAMgIno paricaya ApavAmAM Avyo che. -: parimANa A sUtramAM vibhAga, adhyayana, uddezaka Adi kaMI nathI. A tenI svayaMnI alaga vizeSatA che. upalabdha A sUtrane 700 zloka pramANa mAnavAmAM Ave che. vAstavamAM gaNatarI karavAthI 20686 akSara thAya che jenA 46 zloka thAya che ane 14 akSara zeSa rahe che. A prakAre jJAta thAya che ke lekhanakALamAM apekSAe anumAnathI zloka saMkhyA aMkita karavAmAM AvI che. je paraMparAthI Aja sudhI te ja rUpe mAnya karavAmAM Ave che. saMskaraNa :- naMdI sUtra para prAcIna cUrNi evaM TIkAo prakAzita che. anya paNa mULa ke artha sahita tathA vivecana yukta aneka saMskaraNa prakAzita thayela che. maMgalakArI evaM AnaMdakArI samajIne A sUtrano svAdhyAya zramaNa, zramaNopAsaka varga kare che. tethI A sUtra jaina samAjamAM khUba ja prasiddha che. Agama manISI tiloka muni -: Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : nadI sUtra 19 nadI satrano sArAMza | stuti guNagrAma - (1) jagataguru, jagatanAtha, jagatabaMdhu, jagatapitAmaha, saMpUrNa carAcara prANI onA vijJAtA aMtima tIrthaMkara prabhu mahAvIrano jaya ho. (2) jagatamAM bhAva udyota karavAvALA, deva dAnavothI vaMdita, badhA karmothI mukta, evA prabhu vItarAga bhagavAna mahAvIranA zAsananuM kalyANa ho. (3) (1) nagaranI upamAvALA, (2) cakranI upamAvALA, (3) rathanI upamAvALA, (4) kamaLanI upamAvALA, (5) caMdranI, (6) sUryanI (7) samudranI (8) merunI upamAvALA mahAsaMghano sadA jaya ho ane evA guNAgara saMghane vaMdana ho. (4) Adi tIrthakara RSabhadevathI laI carama tIrthakara bhagavAna vardhamAna svAmI tathA samasta gaNadharone vaMdana ho. (5) nirvANa mArganA patha pradarzaka, saMpUrNa padArthonuM samyaguM jJAna karAvanArA, kudarzana-mithyAmatanA madane naSTa karanArA, evA jinendra bhagavAnanuM zAsana jayavaMta ho. (6) bhagavAnanA zAsanane gatimAna rAkhanArA evA paTTadhara ziSya tathA kAlikazruta ane enA artha paramArtha(anuyoga) ne dhAraNa karanArA bahuzrutone (jJAnIne) vaMdana namaskAra ho. jemAM (1) sudharmA svAmI (2) jaMbusvAmI baMne mokSagAmI che. zeSa devalokagAmI bahuzruta bhagavaMta che. teo A pramANe che- (3) prabhava (4) zayaMbhava (5) yazobhadra (6) saMbhUtivijaya (7) bhadrabAhu (8) sthUlabhadra (9) mahAgiri (10) suhastI (11) balissaha (1ra) svAti (13) zyAmArya (14) zAMDilya (15) samudra (16) maMgU (17) dharma (18) bhadragupta (19) vaja (20) rakSita (21) nadila (rara) nAgahasti (23) revatI nakSatra (24) brahmadIpikasiMha (25) kaMdilAcArya (ra6) himavaMta (27) nAgArjuna (28) goviMda (29) bhUtadinna (30) lohitya (31) dUSyagaNI. e sivAya bIjA paNa je kAlika zrutanA artha-paramArtha ne dhAraNa karanArA anuyogadhara zramaNa thayA che te sarvane praNAma karIne jJAnanI prarUpaNA karuM chuM. uparokata nAmo, na to ekAMta guru paraMparAnA che, na sthavira paraMparAnA che, na to pATa paraMparAnA che paraMtu sarve nAmo saMmizrita che. mukhyatve yugapuruSa, prasiddhi prApta, anuyogadharonA nAma smaraNa karIne sUtrakAre zeSa sarva anuyogadharone aMtimagAthAmAM praNAma-vaMdana karyA che. TippaNI:- aMtima nAma anuyogadhara dUSyagaNinuM che. svayanuM nAma paNa 6 1 - re mULa pAThamAM rAkhyuM nathI. TIkAkAra cUrNikAre spaSTa karyuM che ke dUdhyagaNinA ziSya Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 20 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jenAgama navanIta devavAcaka devardhvigaNi kSamAzramaNa A stutinA racanAkAra che tathA teo ja A sUtranA racayitA che. yogyAyogya zrotAonA cauda daSTAMta - (1) mudgazaila eTale majabUta paththara jema cIkaNA goLa paththara para satata sAta divasa ane rAta puSkalAvarta megha varasyA pachI paNa te aMdarathI bhIMjAto nathI. tema lAkha prayatna karyA pachI paNa jenA hRdayamAM zikSA utaratI nathI; tevA zrotAo zAstra, zikSA, upadeza ke vacana zravaNa karavA mATe ayogya che. (2) pANInA ghaDA cAra prakAranA hoya che- (1) uparathI mukha para phUTelA (ra) vacamAMthI phUTelA (3) nIcethI phUTelA (4) akhaMDa. A cAra prakAromAMthI pANI dhAraNa karavA mATe cothA prakArano ghaDo zreSTha che. bAkI traNa prakAranA ghaDA pANI dhAraNa karavA mATe ayogya che. eja pramANe je zrotAo sarve jJAna, zikSA grahaNa karI zake che, teo zreSTha che. (3) jevI rIte cALaNImAMthI pANI nIkaLI jAya che, tevI rIte sAMbhaLyuM na sAMbhaLyuM karI hRdayamAM jeo guNane grahaNa karatA nathI teo zrotA tarIke saMpUrNa ayogya che. (4) jema ghI gALavAnI gaLaNI ghIne javA daI kITu rAkhI le che tema je guNone choDI doSone svayaMnA hRdayamAM rAkhe che, teo zAstra zravaNa mATe ayogya che. (5) jema haMsa dUdha ane pANInA mizraNamAMthI phakta dUdhane pIe che tema jeo phakta guNane grahaNa kare che ane avaguNane choDI de che teo upadeza ke zAstra zravaNa ne yogya che. (6) jema taLAvanA pANIne bheMsa halAvIne DahoLuM karI nAkhe che tathA eja DahoLuM pANI svayaM pIe che tathA bIjAne paNa pIvuM paDe che, tema avinita ziSya svayaM zAstra ke zikSaNa grahaNa karato nathI ane bIjAne paNa grahaNa karavA deto nathI. teo zAstra zravaNa mATe ayogya che. (7) nadI kinAre jema bakarI zAMtithI ghUMTaNa TekavIne pANIne halAvyA vagara svaccha pANI pIe che. tevI rIte jeo svayaM zAMtithI jJAna zravaNa kare che tathA bIjAne zAMtithI jJAna zravaNa karavA de che, teo zreSTha zrotA che. (8) jema macchara zarIra para besIne zarIrane kaSTa Ape che, tema je zrotA AcArya tathA upadezaka ne kaSTa Ape che te ayogya zrotA che. (9) jema jaLo zarIrane kaSTa ApyA vinA gaMdu lohI pI jAya che ane zarIramAM lohInuM paribhramaNa vyavasthita rAkhe che. tema jeo AcAryane kaSTa ApyA vinA izArA mAtrathI upadeza grahaNa kare che teo zAstrajJAna grahaNa karavA yogya che. (10) jema bilADI dUdhanA tapelAne DhoLIne dhULayukta dUdha pI jAya che. tema ja Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : naMdI sUtra ahaMkAravaza AcAryanI zAstrokta vAta sAMbhaLI na sAMbhaLI karIne AjubAjunI mithyA vAtomAM rasa dharAve che te zrotA paNa ayogya che. 21 (11) viziSTa prakArano uMdara vAsaNamAMthI thoDuM dUdha pIe che tathA AjubAju cATIne sApha kare che ane pharI pAchuM dUdha pIe che. tevI rIte je ziSya AcAryano upadeza sAMbhaLIne manana kare che, pharI sAMbhaLe che ane hRdayamAM utAre che. tevA zrotA upadeza ke jJAnane yogya che. (12) cAra brAhmaNone eka gAya dakSiNAmAM maLI. vArApharathI cAre brAhmaNa eka-eka divasa gAyane dohatA hatA ane gAyanuM dUdha vAparatA. paraMtu bIje divase gAyano vAro bIjAno che ema vicArI gAyane ghAsacAro detA nahIM ke sAra saMbhALa rAkhatA nahIM tethI bicArI gAya marI gaI. tevI rIte AcAryanI sevA karavAmAM jeo ALasa kare ke udAsIna rahe tathA sevAnuM kArya anyanA bharose rAkhe teo upadeza grahaNa karavAne ayogya che. dUra (13) vAsudeva zrIkRSNanI pAse eka divya bherI hatI ane e vighna vinAzaka tathA roga vimukta karanArI hatI. bherIne vagADavAthI AsapAsanA vartuLamAM jyAM sudhI bherIno avAja pahoMce tyAM sudhI koI bImAra thato nathI ane bImAra hoya to svastha thaI jatuM. e bherInA avAjanI asara cha mahinA sudhI rahetI. pharI pAchI cha mahine bherI vagADavAmAM AvatI. bherInI prazaMsA sAMbhaLIne loko cha dUrathI A vartuLa(nagaramAM)mAM rahevA AvatA. paraMtu teone A nagaramAM cha mahinA sudhI rahevuM muzkela lAgatuM tethI bherI rakSaka gupta rIte puraskAra laIne te bherIno nAno TukaDo toDIne AgaMtukane ApI deto ane tyAM game te lAkaDAnA TukaDA joDIne bherI vagADato. tethI bherIno avAja maMda paDato gayo tathA bherIno roga nAzaka prabhAva paNa maMda paDato gayo. bherInuM nirIkSaNa karatAM bheda khulI gayo ane bherI rakSakane rajA apAI gaI. vidyA ane devanI ArAdhanA karIne zrIkRSNae bIjI bherI prApta karI lIdhI ane navo bherI rakSaka rAkhyo. jema bherI ne khaMDita karanAro rakSaka ayogya che, tema zAstravinAnI vAto, dharmagraMtho viruddhanA vAkyo, ahIM tahIMthI sAMbhaLelI vAto uccAre tevA ziSyo ayogya che. prabhAvahIna bherInI jema zAstrone je vikRta kare tevA zrotAo paNa ayogya che. bIjo bherI rakSaka yogya vyakita hato ane e rakSakathI rAjA ghaNo khuza hato. kRSNa mahArAjAe ene AjIvikAnI rakama khUba vadhArI ApI. tevI rIte yogya ziSya jinavANInI rakSA kare ane janma janmAMtaro sudhI sukhano bhoktA bane. (14) eka rabArI ane rabAraNa ghInA ghaDA gADAmAM bharI nagara tarapha vecavA laI jatA hatAM. gADAmAMthI utaratI veLAe bannenI asAvadhAnIthI ghI bharelo ghaDo jamIna para DhoLAI gayo. banne eka-bIjA para AkSepa, pratyAkSepa karavA lAgyA, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA nAgama navanItA paNa koIe potAnI bhUla svIkArI nahIM ne vivAda vadhato gayo. teTalAmAM nIce paDeluM ghI kutaro cATI gayo. thoDIvAra pachI banne zAMta thayA ne ghI vecIne ghara tarapha cAlavA lAgyA. tyAM sudhImAM rAta paDI gaI hatI ane aMdhArAmAM coroe bannenuM meLaveluM dhana luMTI lIdhuM. AvI rIte e lokonuM dhana paNa gayuM ne ghI paNa gayuM. je ziSya svayaMnI bhUla gurunA kahevA chatAM paNa svIkArato nathI ne kalaha kaMkAza kare che te zruta jJAnarUpI ghInI saMpatti khoI nAkhe che. evA ziSya ayogya che. je AhIra daMpati zIdhra potAnI bhUla svIkArI ghInA ghaDAne saMbhALI le ane zIghra vecIne divasanA samaye ja ghare pahoMcI jAya che, tene vadhAre nukasAna thatuM nathI. tema je ziSya zIdhra potAnI bhUla svIkArI AcAryanA cittanI ArAdhanA kare che te zrutagrahaNane yogya che. zrotAnA traNa prakAra che - (1) jANiyA(jJAyikA) - tatva jijJAsu, guNajJa, buddhimAna, zraddhAvAna, AtmAnveSI, guNone grahaNa karIne doSone choDI de tevA tathA haMsa samAna sahaja svabhAvavALA zrotA prathama jJAyikA-samajadAra pariSadamAM Ave che. (2) ajJAyikA :- jeo abudha bALakanI jema saraLa hRdayanA hoya che teo koI paNa prakAranA mata matAMtarathI dUra hoya che. teo hIrAnI khANamAMthI nIkaLelA aNaghaDa hIrA jevA hoya che. tene harAghasu icche tevA nita navA ghATa Ape che. tevI rIte AvA zrotAone AcAryano upadeza aMtaramAM UtarI jAya che, teo guNavAna, sanmArgagAmI, saMyamI, vratI, vidvAna, tapasvI banI zake che. AvA saraLa svaccha hRdayanA abodha zrotA ajJAyikA-ajANa pariSadamAM Ave che. (3) durvidagdhA - jema gAmaDAno koI ajJAnI paMDita zAstrokta jJAna dharAvato nathI parantu svayaMne mahApaMDita, jJAnI samaje che tathA anAdara tathA apamAnanA bhayathI jJAnI paMDita pAsethI jJAna grahaNa karato nathI, tevA zrotAo vAyu bharelI mazaka jevA khAlI hoya che. AvA abhimAnI, avinIta, durAgrahI, khoTI manamAnI karanArA paMDita zrotAonI gaNatarI trIjI durvidagdhA pariSadamAM Ave che. prathama zreNInA zrotAo(pariSada) zAstra zravaNa karavA mATe yogya che. bIjI zreNInA zrotAo(pariSada) paNa zAstra zravaNa karavA yogya che. paraMtu trIjI zreNInA zrotAo(pariSada) sarvathA zAstra zravaNa karavA ayogya che. teo zAstrano kharo artha-paramArtha samajI zakatA nathI. temaja teo zAstrajJAnathI svayaMnuM tathA anyanuM kAMI paNa hita karI zakatA nathI. balka, te jJAnane ahitakArI banAvI de che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra - nadI sUtra 23 pAMca jJAna jJAna AtmAno nija guNa che. je jJAnAvaraNIya karmathI Avarita (AcchAdita) thaIne vibhinna rUpe daSTi gocara thAya che. jainAgamomAM jJAnanA pAMca prakAra batAvyA che. te A pramANe che- (1) matijJAna (2) zratajJAna (3) * avadhijJAna (4) mana:paryavajJAna (5) kevaLajJAna. e pAMca jJAnane AvaraNa karanArA jJAnAvaraNIya karma paNa pAMca prakAranA kahyA che-- (1) matijJAnAvaraNIya karma (2) zrAjJAnAvaraNIyakarma (3) avadhijJAnAvaraNIyakarma (4) mana:paryavajJAnAvaraNIyakarma. A cAra karma prakRtiono jeTalo kSayopazama vadhato jAya eTaluM ja mati, zruta, avadhi, mana:paryavajJAna vadhatuM jAya che ane A cAreya karmono udaya vadhato jAya che tyAre te cAreya jJAna ghaTatA jAya che. (5) kevaLajJAnAvaraNIya karma prakRtino to eka sAthe kSaya thAya che, teno kSayopazama thato nathI; kSaya thavAthI kevaLajJAna(ane sAthe kevaLa darzana paNa) pragaTa thAya che. cAra jJAnamAM ghaTADo, vadhAro ane lopa thayA kare che paraMtu kevaLajJAnamAM evI koI avasthA hotI nathI. te utpanna thayA pachI sadA ane sarvane eka sarakhuM rahe che. pachI kayAreya naSTa thatuM nathI. e AtmAnuM sthAyI ane paripUrNa jJAna che. - A pAMca jJAnano krama je batAvavAmAM Avela che te anya AgamomAM varNita che. apekSAthI ahIM naMdI sUtramAM jJAnanA bheda A pramANe kahyA che- pratyakSajJAna ane parokSa jJAna. pratyakSa jJAna be prakAranA che- idriya pratyakSa ane noikriya pratyakSa. idriya pratyakSanA pAMca prakAra che. jema ke- (1) zrotendriya pratyakSa (2) cakSu idriya pratyakSa (3) dhrANendriya pratyakSa (4) rasanendriya pratyakSa (5) sparzendriya pratyakSa. noidriya pratyakSa 3 prakAranA che-(1) avadhijJAna (2) mana: paryava jJAna (3) kevaLa jJAna. parokSa jJAna be prakAranA che-(1) matijJAna (ra) zrutajJAna ahIM sArAMza upakramamAM upara batAvela prasiddha kramathI pAMca jJAnanuM varNana karavAmAM Ave che. (1) matijJAna:- A jJAna Abhinibodhika jJAnanA nAmathI paNa AgamamAM oLakhAvAya che, paraMtu tenuM matijJAna e nAma paNa laghu, saraLa ane Agama sammata che. A jJAna AtmAne mana ane indriyonA avalaMbanathI thAya che arthAt jovuM, sAMbhaLavuM, suMghavuM, ciMtana karavuM temaja buddhijanya je paNa jJAna hoya che te matijJAna che. matijJAnanA mukhya be prakAra che- 1. zrutanizrita 2. azrutanizrita. (1) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta mana ane indriyonA nimitta (yoga)thI arthAt jovA, sAMbhaLavA, vicAravAnA nimittathI thanAra matijJAna kRtanizrita kahevAya che ane (ra) cAra buddhi dvArA thanAra matijJAna azrutanizrita kahevAya che. zruta nizcita matijJAna - A jJAnanI cAra avasthA che yathA- avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA. (1) koIpaNa vastu ke viSayane sarvaprathama indriya dvArA grahaNa karavA arthAt sAmAnya rIte jovuM tathA sAMbhaLavuM ityAdine avagraha kahe che. (ra) enA para vicAraNA karavI ke zuM che? kyAM che? kevo che? vagerene IhA kahe che. (3) vicAraNA karatAM-karatAM te zabda ke rUpa Adine eka nirNita rUpa ApavAne (A nathI, emaja che) avAya kahevAya che. (4) A nirNita karelA viSaya athavA tatvane thoDA samaya ke lAMbA samaya sudhI smRtimAM dharavAne dhAraNA kahevAya che. udAharaNa:- (1) koI manuSya dUrathI dekhAya che, tene avagraha kahe che. (2) A manuSya para ciMtana karavuM ke kayAMno che? koNa che? kevo che? enuM nAma gautama che ke pArasa che? ityAdi pUrva vicAraNA karavAne IhA kahevAya che. (3) A manuSya gautama che, ema nirNaya levAya, tene avAya kahe che. (4) A manuSya athavA prasaMga ne amuka varSa yAda rAkhavAne dhAraNA kahe che. ahIM rUpanuM udAharaNa ApyuM che. te ja rIte gaMdha, zabda, rasa, sparzanA viSayamAM samajavuM. avagraha eka samayano hoya che. IhA, avAya, aMtarmuhUrtanA hoya che. ane dhAraNA utkRSTasaMkhyAta asaMkhyAta varSanI hoya che. saMkhyAta asaMkhyAta varSa pachI pUrvanI vAta smRti paTa para rahI zake che athavA smaraNa karavAthI smRtimAM AvI zake che. jAtismaraNa jJAna - dhAraNAnA phaLa svarUpa vyaktinuM anubhava jJAna vadhe che ane enA pariNAma svarUpa ghaNAM jIvone jAtismaraNa jJAna thAya che. A jJAnathI jIva svayaMnA janma janmAMtaronI vAto (ghaTanAo) jANI zake che. pUrvabhavonI aneka ghaTanAo enI smRtimAM AvI zake che. A jAti smaraNa jJAna matijJAnano eka prakAra che. jAtismaraNa dvArA seMkaDo bhavanuM jJAna thAya che. AmAM paNa eka niyama che ke pUrvamAM lagAtAra saMjJI paMcendriya nA bhava karyA hoya to tenuM jJAna thAya che. paraMtu vacamAM koI asattIno bhava karyo hoya to jAti smaraNajJAna avasthita thaI jAya che. AvI rIte avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA ityAdi cAra prakAranA zrata nizrita arthAt indriyajanya mati jJAna che. tauparAMta enA mULa bheda 28 che ane viSayanI apekSAe 336 bheda che. (naMdI sUtramAM darzAvela 4 buddhine umeratAM 34) bheda thAya che.) (2) azruta nizcita matijJAna :- A jJAna buddhinI apekSA rAkhe che. buddhinA cAra prakAra kahela che. tethI A azruta nizcita mati jJAnanA cAra prakAra che. buddhinA cAra prakAra A pramANe che- (1) abhyAsanA prayAsa vagara kSayopazamanA kAraNe Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : naMdI sUtra rapa | acAnaka jenI svataH upaja thAya ke sUjhabUjha pedA thAya tene autpAtikI buddhi kahe che. (2) guru AdinI sevA bhakti vinayathI je unnata buddhi prApta thAya che tene vanayikI buddhi kahe che. (3) zilpa kalA Adi koI kAryanA abhyAsathI utpanna thayela buddhine karmanA buddhi kahe che. (4) cirakALa parvata paraspara paryAlocana, vicAraNA karavAthI athavA uMmaranA vadhavAnI sAthe prApta anubhava janya buddhine pAriNAmikI buddhi kahe che. athavA anumAnita yojanA mujaba kArya karIne cokkasa pariNAma ApanArI buddhine pAriNAmIkI buddhi kahe che. e cAre prakAranI buddhine kriyAtmaka rUpathI samajavA mATe sUtramAM keTalAka daSTAMtono saMketa karavAmAM Avela che. te daSTAMta A prakAzananA kathA zAstra nAmanA prathama bhAgamAM ApyA che. vizeSa - avagraha, IhA, avAyathI je vastuno nirNaya thAya che te nirNayamAM jyAre nUtana dharmane jANavAnI abhilASA thAya che tyAre punaH vicAraNA dvArA nUtana IhA thAya che, evI sthitimAM te pUrvano avAya A nUtana IhAne mATe avagraha banI jAya che. A prakAre vizeSa-vizeSa nUtana dharmanI apekSA pUrva-pUrvanAM avAya paNa avagraha banI jAya che. arthAtu apekSAthI avAya paNa avagrahathI punaH prAraMbha thAya che. sAmAnyathI vizeSavizeSatara nUtana dharma (guNa)nI jijJAsAthI ema thAya che. matijJAnanA paryAyavAcI zabdaH- (1) IhA (ra) apoha (3) vimarza (4) mArgaNA (5) gaveSaNA (6) saMjJA (7) smRti (8) mati (9) prajJA (10) buddhi. matijJAnano viSaya :- (1) dravyathI- matijJAnI apekSAe sarvadravya jANe che, parantu joI zakatA nathI. (2) kSetrathI- matijJAnI apekSAe sarva kSetra jANI zake che, paranta joI zakatA nathI. (3) kALathI- matijJAnI apekSAe sarve kALa jANI zake che, paNa joI zakatA nathI. (4) bhAvathI-matijJAnI apekSAe sarve bhAvone jANI zake che, paNa joI zakatA nathI. A teno utkRSTa viSaya che. jaghanya, madhyama matijJAna AnAthI ochuM vividha dravya, kSetra, kALa, bhAvane jANe che. (ra) zrutajJAna :- adhyayana, zravaNa, vAMcana, ciMtana, ityAdithI je akSara vinyAsarUpa jJAna thAya che athavA igita AkAra saMketa dvArA je anubhava abhyAsayukta jJAna thAya che, e sarvene zrutajJAna kahevAya che. temAM badhI indriya, mana tathA buddhino upayoga thAya che. A jJAna laukika ke lokottara zAstramaya hoya che athavA koIpaNa bhASA akSara-samUha saMketamaya hoya che. zrutajJAna matipUrvaka thAya che. arthAt adhyayana ke akSararUpa jJAnathI pUrva indriya yA mana saMbaMdhita vastunuM jJAna ane buddhi prApta thayA pachI zrutajJAna thAya che. ataH jJAnakramamAM paNa prathama matijJAna ane pachI zrutajJAna levAmAM AvyuM che. zrutajJAnanA 14 prakAra che. enA adhyayana dvArA zrutajJAna sahaja rIte khUba Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta ja spaSTatAthI samajI zakAya che. te A pramANe che- (1) akSarazruta (2) anakSarazruta (3) sannIzruta (4) asannIzruta (5) sabhyazruta (6) mithyAzruta (7) sAdikazruta (8) anAdikazruta (9) saparyavasitazruta (10) aparyavasitazruta (11) gamikazruta (12) agamikazruta (13) aMga praviSTazruta (14) anaMga praviSTazruta. akSarazruta tathA anakSarazrutamAM saMpUrNazruta jJAnano samAveza thAya che. paraMtu sAmAnya buddhi dharAvatA jIvone vibhinna pAsAothI artha paramArthane samajavAmAM saraLatA rahe e hetuthI ahIM sAta prakAre be-be bheda karIne 14 bheda karyA che. 26 (1) akSarazruta :- AnA traNa bheda che- saMjJA akSarazruta, vyaMjana akSarazruta ane labdhi akSarazruta. (1) akSaronI AkRti arthAt vibhinna lipiomAM lakhAyela akSarane 'saMzAzruta' kahe che. (2) akSaranA je uccAraNa karAya che, tene 'vyaMjanazruta' kahevAya che. (3) zrotendriya AdinA kSayopazamanA nimite je bhAvarUpamAM zrutajJAna utpanna thAya che tene 'labdhi akSarazruta' kahe che. akSara zabdanI paryAlocanA thakI je arthano bodha thAya che tene 'labdhi' akSara zruta kahe che. e ja bhAva zruta che. saMjJA ane vyaMjana dravyazruta che ane bhAvazrutanuM kAraNa che. zrutajJAna zrutajJAna (2) anakSarazruta H- je zabda akSarAtmaka(varNAtmaka) na hoya parantu dhvani mAtra hoya jema ke- khAMsavuM, chIMkavuM, thuMkavuM, lAMbo zvAsa levo--choDavo, sITI, ghaMTaDI byugala vagADavA vagere. koI paNa Azaya saMketa dvArA sUcita karAya che te sarve anakSarazruta che. vagara prayojane karAyela dhvani ke zabda anakSarazruta na kahevAya. matijJAna evaM zrutajJAnamAM saMbaMdha vicAraNA :- matijJAna kAraNa che, kArya che. matijJAna sAmAnya che. zrutajJAna vizeSa che. matijJAna mUka che, mukharata(bolatuM) che. matijJAna anakSara che. zrutajJAna akSara pariNata che. indriya ane manathI je jJAna anubhUti rUpe thAya che tyAre tene matijJAna kahe che, parantu e jJAna jyAre akSararUpa svayaM anubhava kare che, ke bIjAne potAno abhiprAya ceSTAthI batAve che, tyAre te anubhava ane ceSTA Adi zrutajJAna kahevAya che. ataH matijJAna zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza saMbaMdhI ciMtananA anubhavathI thAya che. jyAre zrutajJAnamAM zabda vagerenI anubhUti akSaranA rUpamAM karAya che. Ama, akSararUpe svayaM anubhava karavo ane bIjAne akSara ke annakSara(dhvani) dvArA anubhava karAvavo tene zruta jJa!na kahevAya che. (3-4) sannIzruta asannIzruta :- sannIne thanAruM jJAna sannIzruta kahevAya che ane asannIne thanAruM jJAna asannIzruta kahevAya che. asannI jIvomAM avyakta hoya che. jyAre sannI jIvonuM bhava zrutajJAna spaSTa(vyakta) hoya che. (5) sabhyazruta :-- tIrthaMkara bhagavaMto dvArA praNIta arthane gaNadharo zAstrarUpe bhAvadyuta Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : naMdI sUtra gUMthe te 'sabhyazruta' che. A zAstro para AdhArita anya daza pUrvadhArI paryaMtanA bahuzruta AcAryo dvArA racita zAstra paNa 'sabhyazruta' che. vyaktigata smRtinI apekSAe dazapUrvathI laIne cauda pUrvadhArI jJAnInA upayoga sAthe ukta zAstra sabhyazruta che. enAthI utaratA jJAnavALAnA zAstra samyaktRta rUpa paNa hoya che ane asamyak paNa hoya che. AnuM kAraNa smRti doSapaNa hoI zake. dazapUrvathI ochA jJAnavALA mithyAdaSTi hoI zake. 20 = enA AdhAre ema samajAya che ke dazapUrva jJAnadhArIothI ochA jJAnI dvArA racita zAstra ekAMta sabhyazruta nathI hotA, ene AgamakoTimAM nahIM gaNavA. (6) mithyAzruta :- ajJAnI mithyA daSTi dvArA svayaMnI svacchaMda buddhithI arthAt sarvajJonI vANIno AdhAra lIdhA vagara je zAstranI racanA thAya che te 'mithyAzruta' che. (7-10) sAdi sAMta, anAdi anaMta zruta :- koI paNa vyaktinI apekSAe, bharata AdikSetranI apekSAe, utsarpiNI Adi kALanI apekSAe zruta 'sAdi sAMta' hoya che.paraMparAnI apekSAe, samasta kSetronI apekSAe, saMpUrNakALanI apekSAe zruta anAdi anaMta hoya che. bhavI jIvonuM zruta 'sAdi sAMta' hoya che. abhavI jIvonuM asamyak zruta anAdi anaMta hoya che. kAraNa ke bhavIne kevaLa jJAna utpanna thayA pachI zrutajJAna nathI hotuM. kevaLa jJAna AtmAno nija guNa che. enuM astitva badhA jIvomAM hoya che. karmAvaraNane kAraNe eno anaMtamo bhAga sarve jIvomAM anAvarita hoya che. jo ema na hoya to jIva ajIvamAM pariName. paraMtu AvuM thatuM nathI. kevaLa jJAnane ahIM 'paryAyaakSara' zabda dvArA kahevAyuM che. (11-12) gamikazruta agamikazruta :- daSTivAda nAmanuM bAramuM aMga sUtra 'gamikazruta' che. zeSa agiyAra aMga 'agamikazruta' che. jemAM eka vAkya yA AlApaka vAraMvAra Ave che tene gamika kahevAya che. je zAstramAM punaH punaH eka sarakhA pATha nathI AvatA tene 'agamika' kahevAya che. (13-14) aMga praviSTa ane aMgabAhyaH- bAra aMga sUtra 'aMga praviSTazruta' che. e sivAyanA sarve samyag zAstra aMgabAhya 'anaMgapraviSTa' zruta che. aMga bAhyanA be bheda che- (1) Avazyaka sUtra (2) tenAthI atirikata sUtra. ekalA Avazyaka sUtrane alaga rAkhavAmAM AvyuM che. kAraNa ke enI racanA prAraMbhamAM gaNadhara dvArA karavAmAM Ave che. Avazyaka sivAya atirikata zrutanA be bheda che. (1) kAlikazruta (ra) utkAlika zruta, prathama prahara ane caturtha praharamAM jeno svAdhyAya Adi karAya tene 'kAlikazruta' kahe che ane jeno cAre praharamAM svAdhyAya Adi karAya tene 'utkAlikazruta' kahe che. aMga praviSTa badhA Agamo kAlika hoya che. Avazyaka sUtra utkAlika sUtra(nokAlika noutkAlika sUtra) che. cAre praharamAM tathA asAyamAM paNa tenuM vAMcana(svAdhyAya) thAya che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta aMga praviSTa sUtronA nAma:- (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) vyAkhyAprajJapti(bhagavatIsUtra) (6) jJAtAdharmakathA (7) upAsakadazA (8) aMtakRtadazA (9) anuttaropapAtika (10) prazna vyAkaraNa (11) vipAka (12) daSTivAda(pUrvajJAna). Ano viSaya paricaya samavAyAMga sUtranA sArAMzamAM che. samavAyAMga ane naMdI sUtramAM Apela A viSaya paricayamAM thoDI bhinnatA che, te pAchaLa pariziSTamAM jovuM. aMgabAhya kAlika sUtra - uttarAdhyayana, nizItha, dazAzruta skaMdha, bRhatkalpa, vyavahAra, jambudvIpa prajJapti, caMdra prajJapti, niriyAvalikAdi pAMca varga arthAt upAMga sUtra, mahAnizItha, RSibhASita, dvIpasAgara prajJapti, llikA vimAna pravibhakti ityAdi 10 arthAt saMkSepika dazA, deviMda pariyApanikA, nAga pariyApanikA, utthAna zruta, samutthAna zrata. aMga bAhya ukAlika sUtra :- dazavaikAlika, aupapAtika, rAjaprazrIya, jIvAbhigama, prajJApanA, naMdI, anuyoga dvAra, sUryaprajJapti, kalpAkalpa, calakalpazruta, mahAkalpazruta, mahAprajJApanA, pramAdApramAda, devendrastava, tandulavaicArika, candravidyA, pauruSI maMDaLa, maMDaLa praveza, vidyAcaraNa-vinizcaya, gaNividyA, dhyAna vibhakti, maraNa vibhakti, Atma vizuddhi, vItarAga zrata, saMllekhanAzruta, vihAra kalpa, caraNavidhi, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna. aMga praviSTa sUtronI saMkhyA bAra che. aMga bAhyA sUtronI koI saMkhyA batAvI nathI. kayAreka vadhI jAya che to kayAreka ghaTI jAya che. pratyeka tIrthakaranA zAsanamAM alaga alaga saMkhyA rahe che tathA eka tIrthakaranA zAsanamAM paNa prAraMbhamAM 1-2 hoya, pharI navA banatA rahevAthI vadhe ane kyAreka vilupta- viccheda thavAthI ghaTI jAya che. tethI ahIM sUtramAM aMgabAhyanI ke kAlika utkAlikanI saMkhyA kahela nathI. tIrthakaranI upasthitimAM emanA sarve ziSyo vItarAgavANInA AdhAre potAnuM vyaktigata saMkalana kare che. tene prakIrNazruta kahe che. AnI saMkhyA jeTalA sAdhu hoya teTalI hoya che. yathA covIsamA tIrthaMkaranI prakIrNakazruta saMkhyA 14 hajAranI kahI che. prathama tIrthakaranA prakIrNaka sUtronI saMkhyA 84000 nI kahI che. Ano samAveza "aMga bAhya kAlika yA utkAlika sUtramAM thAya che. zrutajJAnano viSaya :- (1) dravyathI- zrutajJAnI upayoga dvArA badhA dravyane jANe-dekhe che. (2) kSetrathI- zrutajJAnI upayoga dvArA sarve kSetrane jANe-dekhe che. (3) kALathI- upayoga dvArA zrutajJAnI sarvekALane jANe-dekhe che. (4) bhAvathIzrutajJAnI upayoga dvArA sarve bhAvone jANe-dekhe che. A kathana utkRSTa mATe che. jaghanya, madhyama, mATe thoDuM ochuM dravya-kSetra Adi samajavuM. zrutajJAnathI spaSTa jANI zakAya che. paraMtu jovuM citra vagerenI apekSAe samajavuM. A pAThamAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : naMdI sUtra ra9 ! kayAMka-kayAMka pratomAM bheda paNa che. anya AgamomAM ane anya pratomAM paDDa che. teno artha thAya ke zrutajJAnI jANI zake che paNa joI zakato nathI. paraMtu ekAMta evuM nathI. koI dravya Adi pratyakSa hoya to te joI zake che. zruta jJAnanI adhyayana tathA zravaNa vidhiHadhyayananA ATha guNa :- (1) vinaya yukta sAMbhaLavuM (2) zaMkAonuM pUchIne samAdhAna karavuM (3) pharI samya prakArathI sAMbhaLavuM (4) artha abhiprAya grahaNa karavo. (5) pUrvApara avirodha vicAraNA karavI (6) punaH satya mAnavuM (7) nizcita karelA arthane hRdayamAM dhAraNa karavo (8) e ja pramANe AcaravuM. zravaNa vidhi - (1) mauna rahI ekAgracittathI sAMbhaLavuM (2) "huM kAra athavA "jI hA Adi kahevuM (3) "satyavacana' tAtti ityAdi bolavuM (4) prazna pUchavA (5) vicAra vimarza karavo (6) sAMbhaLelA tathA samajAvelA zrutamAM pAraMgata thavuM (7) pratipAdana karavAmAM samartha thavuM. adhyApanavidhiH- AcArya, upAdhyAya, guru Adi pahelA sUtroccAraNa zIkhave. pachI sAmAnya artha arthAt zabdonI sUtra sparzI niyukita (zabdArtha) batAve. pazcAtu utsarga-apavAda, nizcaya-vyavahAra Adi e sarveno Azaya vyAkhyA sahita batAve. A krama pramANe adhyayana karAvavAthI guru ziSyane pAraMgata banAvI zake che. (3) avadhijJAna :- A jJAna mana ane indriyonI sahAyatAnI apekSA nathI rAkhatuM. paNa AtmA dvArA rUpI padArtho no sAkSAtkAra kare che. A jJAnamAM mAtra rUpI padArthone pratyakSa karavAnI kSamatA che, arUpIne nahi. te A jJAnanI maryAdA che. bIjA zabdomAM dravya kSetra kALa ane bhAvanI maryAdA sAthe A jJAna rUpI dravyone pratyakSa karavAnI kSamatA dharAve che. ahIM avadhi zabda maryAdAnA arthamAM prayukta thayo che. avadhi jJAnanA be prakAra - A jJAna cAra gatinA jIvone hoya che. narakagati ane devagatinA jIvomAM A jJAna 'bhava pratyayika hoya che arthAtu badhAne janmanA samayathI te mRtyu paryata rahe che. samyagudaSTinuM A jJAna avadhijJAna kahevAya che ane mithyA dRSTinuM A jJAna avadhi ajJAna kahevAya che athavA vibhaMga jJAna' kahevAya che. tiryaMca ane manuSyamAM kSayopazama anusAra koI koIne A jJAna utpanna thAya che, badhAne nahIM. ekendriyathI corendriya ane asannI paMcendriyanA jIvomAM A jJAna nathI hotuM, sannI paMcendriyamAM ja hoya che. (1) manuSya, tiryaMcanA A jJAnane kSAyopathamika avadhijJAna kahevAya che. (2) deva nArakInA A jJAnane bhava pratyayika avadhi jJAna kahevAya che. avadhijJAnanA cha bheda - jJAna darzana cAritra saMpanna aNagArane ane kyAreka Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta zramaNopAsakane kSAyopathamika avadhijJAna samutpanna thAya che. enA cha prakAra che. (1) anugAmika- je sAthe cAle che. (ra) anAnugAmika- je sAthe cAlatuM nathI. (3) vardhamAna- je vadhatuM jAya che. (4) hIyamAna- je ghaTatuM jAya che. (5) pratipAtI- je utpanna thaIne nAza pAme che. (6) apratipAtI- je saMpUrNa bhavamAM nAza pAmatuM nathI, tema ghaTatuM paNa nathI. (1) anugAmika avadhijJAna :- A avadhijJAnamAM koIne AgaLa dekhAya, koIne pAchaLa dekhAya, koIne jamaNI bAju to koIne DAbI bAju dekhAya che. A avadhijJAna jayAM utpanna thayuM hoya tyAMthI te avadhijJAnI jayAM jAya tyAM tenI sAthe avadhijJAna jAya che. jyAre avadhijJAnI che tyAre te dizAmAM potAnI sImAmAM avadhijJAnamAM joI zake che. udAharaNa :- koIne rAjakoTanA 500 mAIlanA vartuLamAM avadhijJAna utpanna thayuM hoya te avadhi jJAnI surata jAya to tyAMthI paNa pa00 mAIlanA vartuLamAM joI zake che paraMtu enI sImAthI dUra avadhijJAnamAM joI zakAtuM nathI. A jJAna utkRSTa saMkhyAtA asaMkhyAtA yojananuM hoI zake che. deva-nArakInA avadhijJAnathI cArebAju joI zakAya che. tiryaMca ane manuSya eka tarapha ke cAre tarapha jANI-dekhI zake che. (2) anAnugAmika avadhijJAna :- jema koIne rAjakoTamAM 500 mAIlanuM avadhijJAna thayuM. te vyakti te kSetranI maryAdAmAM rahIne avadhijJAnathI jANI-dekhI zake. tenI bahAra jAya to tyAMthI kaMI jANI-dekhI zake nahIM. (3) vardhamAna avadhijJAna:- prazasta adhyavasAyo tathA cAritranI vizuddhatAthI je avadhijJAnInA Atma pariNAma vizuddhatara thatA jAya che, temanuM avadhijJAna uttarottara vRddhi pAme che ane sarve dizAmAM vRddhi thAya che. tenA kSetramAM, kALamAM ane dravya-paryAyomAM paNa vRddhi thAya che. tene vardhamAna avadhijJAna kahe che. avadhijJAnanuM jaghanya kSetra sUkSma nigodanA aparyAptAnI avagAhanA jeTaluM hoya che tathA vadhatAM-vadhatAM alokamAM loka jeTalA asaMkhya khaMDa jeTalI sImA jovAnI tenI kSamatA thaI jAya che. kalpanA karo ke agnikAyanA jIvone utkRSTa saMkhyAmAM meru parvatathI eka dizAmAM kramazaH goThavIe to te alokamAM khUba dUra sudhI pahoMcI jaze. A katAra ne cAre tarapha pheravatA je maMDalAkAra kSetra bane, teTaluM utkRSTa avadhijJAnanuM kSetra samajavuM. je asaMkhya loka pramANa banI jAya che. avadhijJAnanA kSetranI vRddhi sAthe kALanI vRddhi kayA kramathI thAya che tene samajavAnI tAlikA A pramANe che kSetra (1) eka aMgulano asaMkhyAtamo (1) AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga jove. bhAga jove. kALa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : naMdI sUtra (2) aMkulano saMkhyAta. bhAga jove. (2) (3) eka aMgula (3) (4) aneka aMgula (5) eka hasta pramANa (6) eka kosa(gAu) (7) eka yojana (8) paccIsa yojana (9) bharata kSetra (10) jaMbUDhIpa (11) aDhI dvIpa (12) rucakadrIpa (13) saMkhyAtadvIpa (4) (5) (6) -: AiilakAno saMkhyAtamo bhAga jove AvalikAthI thoDuMka ochuM eka AvalikA eka muhUrtathI thoDuM ochuM. eka divasathI thoDuM ochuM. aneka divasa (7) (8) (9) ardha mAsa (10) eka mAsathI thoDuM vadhu (11) eka varSa (12) aneka varSa (13) saMkhyAta kALa (14) saMkhyAta asaMkhyAta dvIpa samudra (14) palyopama Adi asaMkhya kALa (4) hIyamAna avadhijJAna sAdhakane aprazasta yoga, saMkilaSTa pariNAma Ave tyAre avadhijJAnano viSaya ghaTato jAya che. e sarve dizAothI ghaTe che. (5) pratipAtI avadhijJAna :- aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI laIne utkRSTa saMpUrNa lokanA viSayanuM avadhijJAna utpanna thayA pachI paNa vinaSTa thaI zake che. Ane pratipAtI avadhijJAna kahe che. 31 eka pakSathI thoDuM ochuM (6) apratipAti avadhijJAna :- lokanI sImAthI AgaLa vadhIne jyAre avadhijJAnanI kSamatA alokamAM jANavA-dekhavA yogya vadhI jAya che tyAre te avadhijJAna apratipAti thaI jAya che. arthAt te AkhA bhavamAM kyAreya naSTa thatuM nathI, patita thatuM nathI; AyuSya pUrNa thAya tyAM sudhI rahe che athavA to kevaLajJAna utpanna thaI jAya tyAre te temAM vilIna thaI jAya che. - avadhijJAnano jaghanya utkRSTa viSaya (1) dravyathI- jaghanya anaMta rUpI dravya jue ane jANe, utkRSTa sarvarUpI dravya jue ane jANe. (2) kSetrathI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA kSetrane jue ane jANe, utkRSTa loka jeTalA asaMkhyAtA khaMDa pramANa kSetra alokamAM jue ane jANe. (3) kALathI- jaghanya AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga jue ane jANe, utkRSTa asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNI kALa pramANa bhUta bhaviSya jue ane jANe. (4) bhAvathI- jaghanya utkRSTa anaMta paryAya jue ane jANe. parantu jaghanyathI utkRSTano viSaya anaMta guNo che, ema samajavuM. topaNa sarva paryAyathI anaMtamo bhAga jue. (4) mana:paryavajJAna :- (1) mananI paryAyone jANanAruM manaHparyavajJAna che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta bhASA vargaNAnI jema mana vargaNA paNa rUpI che. vacana yoga dvArA bhASA vargaNAnuM bhASArUpamAM pariNamana thAya che. tevI rIte manoyoga dvArA mana vargaNAnA pudgalanuM manarUpamAM pariNamana thAya che. manarUpamAM pariNata e pudgalone oLakhavA te mana:paryavajJAnano viSaya che. 3ra (2) je rIte zravaNendriyano viSaya che, koInA vacanane zravaNa karavuM, te rIte manaH paryavajJAnano viSaya che koInA manane jANI levuM. koI vyakti vacana dvArA koInI niMdA kare athavA koInI prazaMsA kare tathA vacamAM e vyakti saMbaMdhita nAma le e sAMbhaLavAno viSaya che. paraMtu A vyakti koNa che, kaI jAtinI che, eno vaktA sAthe zuM saMbaMdha che ? niMdA athavA prazaMsAnu kAraNa athavA nimitta zuM che ? vagere jJAna vaktAnA tAtparyArthathI samajAya athavA svayaMnA ciMtana ke kSayopazamathI jANI zakAya, tevI rIte manaHparyavajJAna dvArA mana pariNata paryAyonuM jJAna thAya che. anya viSayonuM jJAna mananA paryAyanA anuprekSaNa dvArA thAya athavA anya anubhava buddhi AdithI athavA to tenI AgaLa-pAchaLanA manathI jANI zakAya che. (3) A manaHparyavajJAna phakta manuSyane thAya che, anya traNa gatimAM nathI hotuM. te dravya ane bhAvathI saMyama paryAyamAM ja thAya che. phakta dravya saMyama hoya to nathI thatuM athavA phakata bhAva saMyama hoya paNa dravya saMyama na hoya to paNa nathI thatuM. saMyamI paNa jyAre apramattayogamAM hoya tyAre tene mana:paryavajJAna utpanna thaI zake che. pramatta avasthAmAM manaHparyavajJAna utpanna nathI thatuM. sAtamA guNasthAnamAM utpanna thAya che. ekathI cha guNa sthAnamAM utpanna thatuM nathI. (4) jema vacana athavA bhASAnA dravya ane bhAva evA koI vikalpa nathI hotA tema mananA paNa dravyane bhAvano AgamamAM koI vikalpa kahyo nathI. AnI prakriyA pUrNa bhASA pariNamananI jema che. jevI rIte bhASAno rUpI, arUpI vikalpa nathI hoto tevI rIte mananA rUpI arUpI vikalpa nathI hotA. e banne rUpI hoya che. graMthomAM mananA dravya ane bhAva vikalpa batAvyA che. paraMtu enI koI AvazyakatA ke upayogitA nathI. (5) A mana:paryavajJAna be prakAranA hoya che-- 1. Rjumati manaHparyavajJAna 2. vipulamati manaHparyavajJAna. RjumatinI apekSAe vipulamati dravya, kSetra, kALa ane bhAvane vizuddha vipula ane nirmalarUpathI vadhu jANe che, dekhe che ane kSetramAM aDhI aMgula kSetra enuM vadhu hoya che. sAmAnya buddhivALAnuM manaHparyavajJAna Rjumati manaHparyavajJAna kahevAya ane viziSTa buddhivALAnuM mana:paryavajJAna vipulamati mana:paryavajJAna kahevAya che. (6) mana:paryava jJAnano viSaya :- (1) dravyathI- mana:paryavajJAnI sannI jIvo (deva manuSya tiryaMca)nA mananA(manarUpamAM pariNata pudgalonA) anaMta anaMta Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : naMdI sUtra pradezI saMdhone jANe dekhe che. (2) kSetrathI- manaH paryavajJAnI jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jANe dekhe che, utkRSTa nIce 1000 yojana, upara 900 yojana tathA cAre dizAmAM 45 lAkha yojana kSetramAM rahelA sannI deva manuSya tiryaMconA vyakta mananA bhAvane jANe dekhe che.(je prakAre aspaSTa zabda sAMbhaLI zakAtA nathI te prakAre aspaSTa manane jANI-dekhI zakAtA nathI.) 33 (3) kALathI- jaghanya palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA samayanA bhUta ane bhaviSyanA manane jANI joI zake che. utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA samayanA bhUta ane bhaviSyanA manane jANI dekhI zake che.jaghanya ane utkRSTa banne kathananI apekSAe to eka ja che, paraMtu jaghanyathI utkRSTa vadhAre che ema samajI levuM joIe(jo jaghanya utkRSTa vAstavamAM samAna ja hoya to tene AgamamAM jaghanya utkRSTa nahIM kahetA ajaghanya anutkRSTa kahevAya che.) (4) bhAvathI-mana:paryavajJAnI anaMta bhAvone jANI zake che, joI zake che. parizeSa vArtA H praznaH-- jo avadhijJAnI rUpI padArthone jANe che to zuM te svayaMnI sImAmAM rahelA jIvonA manane jANI-dekhI zake che ? uttara :- hA jANI-dekhI zake che. Ane daSTAMta dvArA samajIe. eka TapAlagharamAM ghaNI vyakti kAma karatI hoya che. paraMtu koI vyakti tAranI anubhavI hoya che. koIne tAra viSe anubhava nathI paNa tene zrotendriya to che ja tethI tAra saMdezAnA Tika Tika avAjane sAMbhaLI zake che paraMtu samajI zakatI nathI. tevI rIte teTaluM aMtara avadhijJAnI ane manaHparyavajJAnI vacce raheluM che. athavA eka DokaTara cakSurogano niSNAta che ane bIjo saMpUrNa zarIrano cikitsaka che. te AMkhanI cikitsA paNa kare che, paraMtu AMkhanA viSayamAM cakSu vizeSajJanI cikitsA tathA zarIra niSNAtanI cikitsAmAM aMtara hovuM svAbhAvika che. tevIja rIte avadhijJAnI dvArA mananA pudgalane jANavAmAM ne mana:paryavajJAnI dvArA mananA pudgalane jovA ane jANavAmAM ghaNuM aMtara hoya che, ema samajavuM joIe. prazna :-- - Rjumati ane vipulamaMta banne lagabhaga sarakhA che. to A vibhAgane kema samajavA ? uttara H- jema ke be vidhArthIoe eka ja viSayanI parIkSA ApI. eka prathama zreNImAM Ave che bIjo dvitIya zreNImAM Ave che. tethI spaSTa che ke prathamazreNI prApta karanAra vidhArthInuM jJAna vizeSa che. enI zreNI AgaLa che. bhaviSyamAM paNa eno praveza prathama Avaze. evI rIte Rjumati ane vipulamatimAM phera samajavo. * For Priyate & Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta RjumatinuM jJAna e ja bhavamAM naSTa thaI zake che. jyAre vipulamatinuM jJAna AkhA bhava sudhI rahe che. A tenI vizeSatA che. koI dhAraNA thakI vipulamati eja bhavamAM mokSa pAme che. jyAre RRjumati manaHparyavajJAnIne bhaviSyamAM aneka bhava paNa karavA paDe che. sAmAnya aMtarapaNa kayAreka mahattvanuM thaI jAya che. jema ke cuMTaNImAM eka mata ocho paDayo to bIjA pAMca varSa rAha jovI paDe. evI ja vizeSatA banne prakAranA manaHparyava jJAnamAM che. tethI be prakAra kahyA che. avadhijJAna ane manaHparyavajJAnanI tulanA :- 34 (1) avadhijJAnanI apekSAe mana:paryavajJAna adhika vizuddha hoya che. (2) avadhijJAna badhA prakAranA rUpI dravyono viSaya kare che. jyAre mana:paryava jJAna phakta manodravyono viSaya kare che. (3) avadhijJAna cAreya gatimAM hoya che, manaH paryava jJAna phakta manuSya gatimAM ja hoya che. (4) avadhijJAna mithyAtva AvyA pachI naSTa thatuM nathI paraMtuvibhaMgajJAnamAM parivartita thAya che jyAre manaH paryavajJAna mithyAtva AvyA pachI samApta thai jAya che. (5) avadhijJAnanI sAthe avadhi darzana hoya che, manaHparyavajJAnanI sAthe koI darzana nathI hotuM. (6) avadhijJAna AgAmI bhavamAM sAthe jAya che. manaHparyavajJAna parabhavamAM sAthe jatuM nathI. (7) mana:paryava jJAnano viSaya dravya kSetra kALa ane bhAvathI alpa che, avadhijJAnano viSaya atyaMta vizALa che. arthAt avadhijJAnI saMpUrNa zarIranA cikitsaka samAna che, to manaHparyava jJAnI koI eka aMganA vizeSajJanI samAna che. (5) kevaLajJAna :- kevaLajJAna AtmAno nija guNa-svabhAva che. anAdikALathI AtmA jJAnAvaraNIya karmathI AvRtta che. jyAre AtmA sadanuSThAnarUpa tapa saMyama dvArA moha karmano kSaya karIne jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya A traNa karmono eka sAthe kSaya kare che tyAre kevaLajJAna pragaTa thAya che ane kevaLadarzana paNa utpanna thAya che. A jJAna AvaraNa rahita ane saMpUrNa jJAna che. A jJAna dvArA rUpI arUpI samasta padArtho tathA samasta paryAyonuM jJAna thAya che. kevaLajJAna utpanna thayA pachI kayAre ya paNa naSTa thatuM nathI arthAt A apratipAti jJAna che. manuSya deha chUTayA pachI paNa A jJAna yathAvat AtmAmAM rahe che. anaMta siddho ane hajAro manuSyanuM kevaLa jJAna eka ja hoya che; emAM koI bheda ke vibhAga nathI hotA. kevaLajJAnI manuSya ane siddhonI avasthAo vibhinna hoya che. e Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H naMdI sUtra apekSAe kevaLajJAnInA bheda-vikalpa upacArathI hoya che. parantu vAstavamAM kevaLa jJAnanA koI bheda vikalpa hotA nathI e spaSTa che. kevaLajJAna sAdi anaMta che arthAt eka divasa A jJAna prakaTa thAya che, tethI sAdi che ane te sadA tathA sarvadA raheze tethI anaMta che. pAMca padomAM prathama ane bIjA padamAM arthAt arihaMta ane siddhone kevaLajJAna hoya che. zeSa traNa padamAM koIkane hoya che ane koIkane nathI hotuM. kevaLajJAnano viSaya :- (1) dravyathI- kevaLajJAnI rUpI arUpI sarva dravyone jANe ane jue (2) kSetrathI- sarva loka alokane jANe, jue(3) kALathI- saMpUrNa bhUta bhaviSyane jANe-jue (4) bhAvathI- sarve dravyonI sarve paryAyone, avasthAone jANe-jue. kevaLajJAnathI saMpUrNa padArtho ane bhAvone jANIne kevaLI thoDA tattvonuM ja kathana vANI dvArA kare che. temano A vacana yoga hoya che. emanuM A pravacana, sAMbhaLanArA mATe zrutajJAna banI jAya che. mati Adi cAra jJAna eka sAthe eka vyaktimAM hoI zake che. kevaLa jJAna ekaluM ja hoya che. zeSa cAre jJAna kevaLajJAnamAM vilIna thaI jAya che. jema koi makAnanI eka dizAmAM cAra daravAjA che, tene haTAvIne AkhI dizA khullI karIne jyAre eka ja pahoLo mArga banAvI devAmAM Ave che, tyAre temAM praveza dvAra 4 athavA 5 nahIM paraMtu eka ja mArga kahevAmAM Ave che. cAra daravAjAonA cAra mArga paNa temAM samAviSTa thaI jAya che. e ja rIte eka kevaLajJAnamAM ja cAre ya jJAna samAviSTa thaI jAya che. kevaLajJAnathI vizeSa koI jJAna hotuM nathI. A sarvoparI jJAna che ane AtmAnI sarvazreSTha nija svabhAva avasthA che. kevaLa jJAnane prApta karavA saMpUrNa tapa, saMyamanI sAdhanAno svIkAra karavo jarUrI che. // naMdI sUtra sArAMza saMpUrNa // pariziSTa-1 : 34 bhagavatI sUtra ane naMdIsUtramAM jJAnano viSaya mati jJAnane bAda karatAM cAra jJAnano viSaya banne sUtromAM sarakho che. matijJAna mATe naMdI sUtramAM 'apekSAe matijJAnI sarva dravya kSetra kAla bhAvane jANe kiMtu dekhe nahIM,' AvuM vidhAna karavAmAM Avela che. jyAre bhagavatIsUtramA 'apekSAthI jANe ane dekhe' ema kahevAmAM AvyuM che. jyAM apekSA zabdano prayoga karavAmAM Ave tyAM jANavAnuM ane jovAnu banneno svIkAra karavo ucita ja hoya. tethI bhagavatIsUtrano pATha zuddha gAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta kAraNa ke apekSA zabda lagADIne paNa mULamAM jovAno niSedha karavo ane pachI TIkAmAM spaSTIkaraNa karavuM ke amuka apekSAthI jue ane amuka apekSAthI na paNa jue, e barAbara nathI. - tethI ema mAnI levuM joIe ke bhagavatI sUtranuM kathana barAbara che ane naMdInA pAThamAM kayAreya paNa jovAnA zabda sAthe "na' umeravAmAM AvI gayo che. kadAca te lipi doSathI Avyo ke kayAreka samajanA bhramathI AvI gayo hoya. apekSA zabda lAgavAthI bahuja zakayatA temAM samAI jAya che. apekSAthI sarvadravya, kSetrane jANavAnuM banne sUtromAM matijJAna mATe to pATha che ja ane zruta-jJAna mATe paNa banne sUtromAM sarvadravya kSetra kALabhAvane apekSAthI jANavuM jovuM ema sarakhuM ja kahevAmAM AvyuM che, (upayoga hoya tyAre) pariNAma e thayuM ke naMdImAM matijJAnano pATha bhagavatI sUtranI jemaja hovo joIe. A lipi doSa TIkAkAronA jamAnA pUrvathI ja AvI gayela che, chatAM paNa bhagavatI sUtranA pAThane joI jANI ene sudhArI levo joIe. sAra:- matijJAnI apekSAthI sarvadravya, kSetra, kAla ane bhAvane jANe-juve pariziSTa - 2: (naMdIsUtra ane samavAyAMga sUtramAM dvAdazAMgI-paricaya) samavAyAMga sUtramAM viSaya-varNana kaMIka vadhAre ane vistArathI kahevAmAM AvyuM che ane naMdImAM kaMIka saMkSipta kathana che. A sivAya ghaNI kharI samAnatA che. thoDIka ja bhinnatA che. jema ke(1) naMdImAM bhagavatInI pada saMkhyA be lAkha aThayAsI hajAra che. jyAre samavAyAMgamAM coryAsI hajAra che. (2) nadImAM aMtagaDa sUtranA ATha varga ane ATha uddezana kAla kahevAyA che, adhyayana kahyA nathI. jyAre samavAyAMgamAM sAta varga, 10 adhyayana ane dasa uddezana kAla kahyA che. (3) nadImAM anuttaropapAtika sUtranA traNa varga ane traNa uddezana kAla kahyA che. samavAyAMgamAM dasa adhyayana dasa uddezanakAla ane traNa varga kahyA che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : naMdI sUtra ThANAMgasUtramAM kaMIka paricaya ane tenI vicAraNA : 1. upAsakadazA 2. aMtagaDadazA 3. anuttaropapAtikadazA 4. praznavyAkaraNa 5. vipAkasUtra. A sUtronA adhyayanonI saMkhyA ane nAma dasamA ThANAmAM Avela che. 36 naMdI ane samavAyAMgamAM sUtronA paricayamAM adhyayanonI saMkhyA to che paraMtu adhyayanonA nAma kayAMya paNa nathI. vartamAnamAM upalabdha ane A zAstromAM kahevAyela adhyayanonI saMkhyA ane nAmomAM taphAvata ane sarakhApaNuM A prakAre che-- (1) uparanA pAMca sUtronI adhyayana saMkhyA ThANAMgamAM 10-10 ja kahela che. jyAre samavAyAMgamAM cAra sUtronI dasa-dasa kahela che ane praznavyAkaraNanI 45 kahela che. jyAre nadImAM phakta vipAka ane upAsakadazA e be sUtronI ja adhyayana saMkhyA dasa-dasa kahela che. be sUtra aMtagaDa ane anuttaropapAtikanI adhyayana saMkhyA ja kahela nathI ane praznavyAkaraNa sUtranI 45 adhyayana saMkhyA kahela che. (2) chatAM paNa vartamAnamAM upalabdha aMtagaDasUtranA nevuM adhyayano che ane anuttaropapAtikanA tetrIsa adhyayano che. bAkInA traNa sUtronA dasa-dasa adhyayana maLe che. (3) ThANAMgamAM kahela upAsaka dazAnA dasa adhyayanonA nAmo vartamAnamAM paNa eja maLe che. jyAre vipAkanA nAmo ane anuttaropapAtikanA nAmomAM bhinnatA che ane prazna vyAkaraNanA daza adhyayano badhAya judA maLe che. A taphAvatonA kAraNonI ghaNI rItathI kalpanAo karavAmAM Ave che. chatAM zAstromAM koI kAraNatto saMketa paNa maLato nathI. sAra H- upAsakadazA sUtranA saMbaMdhamAM badhI sarakhAmaNI che. vipAkasUtranA adhyayananA nAmomAM judApaNu che ane traNa sUtronuM varNana jotA je maLe che te ghaNuM juduMja che. AthI phalita thAya che ke traNa aMga AgamonuM pUrepUruM badalAyeluM rUpa maLe che ane vipAka sUtranA keTalAka adhyayanomAM parivartana dekhAya che. bAkI sAta aMgasUtronI koipaNa prakAranI vibhinnatAnI A paricaya sUtromAM carcA nathI. AcArAMga sUtranA pAchalA be adhyayana bhAvanA ane vimukti "baMdhadazA sUtra''nA sAtamA, AThamA adhyayana che, ema ThANAMga sUtramAM kahela che. tenuM kAraNa e che ke nizItha adhyayanane AcArAMgathI alaga pADavAmAM AvyuM che. jethI A adhyayanonuM kaMIka parivartana thayela che ane AcArAMganI adhyayana saMkhyAnI pUrti karavAmAM Avela che. matalaba e ke baMdhadazA sUtranA ja bhAvanA ane vimukti nAmaka sAtamA AThamA adhyayana AcArAMgamAM rAkhavAmAM Avela che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 38 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta AgamomAM AvA parivartano mATe koI saMketa paNa na hovAthI nizcita kAMI paNa kahI zakAtuM nathI. anumAna ane zakyatAo ja darzAvI zakAya, te ja upara kahevAyuM che. ( - pariziSTa yukta nathI sUsa saMpUrNa che. P STi yukta nadI sUtra AgamamaniSI zrI tilokamunijI ma. sA. dIkSAnA chatrIsa cAturmAsa :- (1) pAlI (ra) indora (3) pAlI (4) gaDhasivAnA (5) jayapura (6) pAlI (7) khIcana (8) maMdasaura (9) nAthadvArA (10) jodhapura (11) bAlotarA (1ra) rAyapura (ema.pI.) (13) Agara (14) jodhapura (15) mahAmaMdira (16) jodhapura (17) bAvara (18) bAlotarA (19) jodhapura (20) amadAvAda (ra1) Abu parvata (rara) sirohI (23) Abu parvata (24) masUdA (rapa) kheDabrahmA (26) Abu parvata (27) madanagaMja (28) mANasA (29) prAgapara(kaccha) (30) surendranagara (31) thI (35) royala pArka, rAjakoTa. (36) ArAdhanA bhavana, vaizAlInagara, rAjakoTa. kulaH cAra madhyapradezamAM, daza gujarAtamAM, ekavIsa rAjasthAnamAM vartamAnamAM -- ArAdhanA bhavana vaizAlInagara.. jAnyuArI 2003 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtrA 39 anuyogadvAra sUtra | prastAvanA : sAMsArika prANI ajJAna, mithyAtva ane moha avasthAnA kAraNe cAra gatimAM bhramaNa karyA kare che. A sthitimAMthI ugAravAvALI mAtra tIrthakara prabhunI vANI che. jenA zravaNa manana adhyayana dvArA jIvane rAhata sAMpaDe che. Aje tIrthakara prabhunI vANI Agama rUpamAM gUMthelI eja guNasabhara upalabdha che. aneka mumukSu prANIo AgamonA mAdhyama vaDe sanmArgane prApta kare che. zramaNa tathA zramaNopAsaka varga Aje paNa A AgamonA AdhAre dharma zraddhALu puNyavAna jIvone tyAga vairAgya ane jJAna vRddhi karAvavA mATe dharmopadeza Ape che. Agama ApaNA maulika sUtrarUpa che. eno artha ane vyAkhyA-vizleSaNa paNa e AgamonA bhAvone saMkSepamAM tathA vistAramAM samajavA mATe sahAyabhUta che. prAcInakALamAM e artha tathA vyAkhyAone mATe "anuyoga" zabdano prayoga karavAmAM Avato hato. sUtra nAma tathA artha vicAraNA - sUtrane anurUpa artha ane vyAkhyA yojavI e "anuyoga" kahevAya che. sUtranA e artho, vyAkhyAo ane vizleSaNa rUpa anuyogane kahevAnI samajAvavAnI je paddhati hoya che, rIta hoya che, arthAt je bhaMga, bheda, Adi kramonA avalaMbana laIne Agama zabdo ane sUtronI vyAkhyA (anuyoga) karavAmAM Ave tene anuyoga paddhati kahevAya che. A paddhatimAM je bhaMgabhedanuM avalaMbana levAmAM Ave che, tenA mukhya bhaMgabhedone "tAra" kahevAmAM Ave che. kArano artha che, sUtra vyAkhyAmAM pravezavAno mukhya mArga. pachI je bhedAnabheda karavAmAM Ave che, tene "upadvAra" kahe che. te bhaMga, bhedAnabheda, vikalpa, upadvAra koI paNa zabda vaDe kahI zakAya che. prastuta sUtramAM sUtro ane zabdonA arthanI vyAkhyAna paddhati cAra mukhya kArothI batAvavAmAM AvI che. eTale ja AnuM sArthaka nAma "anuyoga dvAra sUtra" rAkhavAmAM AvyuM che. A sUtra tamAma Agamo ane tenI vyAkhyAone samajavAnI cAvIrUpa che. sUtrano viSaya - A sUtramAM prathama pAMca jJAnothI maMgalAcaraNa karavAmAM AvyuM che. tyAra bAda Avazyaka, zrata, aMdha, adhyayana ane sAmAyika A pAMca zabdone udAharaNarUpamAM laIne vyAkhyA paddhatine kriyAnvita karavAmAM AvI che. vyAkhyA paddhatinA bheda-prabhedonI pracuratAnA kAraNe A sUtrane samajavuM anya Agamo karatAM vadhAre agharuM che. eTale A sUtra sarva sAmAnya loko mATe surucipUrNa nathI. tema chatAM jaina darzana ane prAcIna vyAkhyAone samajavAmAM saphaLatA prApta karavA medhAvI ziSyo mATe khUba upayogI ane vizeSa mahattvapUrNa sUtra che. kAraNa ke prAcIna cUrNi, niyukti, TIkA vagerenA adhyayanathI ema jaNAya che ke tenA prAraMbhamAM vivecana karavAnI eja paddhati apanAvela che. je A sUtramAM bheda-prabhedo dvArA batAvavAmAM AvI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta che. vyAkhyAomAM AvI paddhati zvetAMbara jaina Agamo sivAya digambara jaina Agama SaTrakhaMDAgama" AdinI TIkAomAM paNa jovA maLe che. AnAthI paNa A sUtrokta anuyoga paddhatinI mahattA tathA AvazyakatAnuM anumAna karI zakAya che. anuyoga dvAra sUtranuM viSaya saMkalana - (1) jJAnanA bhedo - mati Adi. (ra) zrutajJAnanA uddeza Adi. (3) Avazyaka sUtranuM, kRtanuM, skaMdhanuM anukramathI nikSepa dvArA prarUpaNa. (4) anuyoganA cAra dvAra tathA prathama upakrama dvAranuM vibhAga varNana. (5) AnupUrva vistAramAM (4) ekathI dasa nAma varNana vaDe vividha bhAvonuM nirUpaNa nAmAnupUrvI. (7) cAra pramANa svarUpa (8) mAna, unmAnanA bheda ane svarUpa (9) traNa prakAranA aMgula (10) jIvonI avagAhanA (11) sthiti (12) pAMca zarIranA baMdhanamuktanuM varNana. (13) pratyakSa pramANa vagere bhAva pramANa. (14) saMkhyAta, asaMkhyAta varNana (15) palyopama ane sAgaropamanuM mApa(DAlA-pAlA varNana) (16) arthAdhikAra (17) samAvatAra (18) cAra nikSepa dvArA (19) anugama dvArA nirUpaNa (20) sAmAyika svarUpa (21) naya prarUpaNa noMdha :- A badhA anuyoga dvAra sUtramAM varNavelA viSayo che. jIvonI avagAhanA, sthiti, baddhamukta zarIronA varNana, prajJApanA sUtramAM hovAthI ahIM A puSpamAM sAmela karyA nathI. AgamomAM A sUtranuM sthAna - vyAkhyA paddhatinuM sUcaka evuM A anuyogadvAra sUtra aMga bAhya utkAlika sUtra che, ema nadI sUtranI sUtra sUcimAM darzAvavAmAM AvyuM che. hAlamAM zvetAMbara sthAnakavAsI paraMparAmAM Ane mULa sUtromAM gaNI levAmAM AvyuM che. jyAre zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAmAM Ane cUlikA sUtramAM gaNavAmAM AvyuM che. A sUtramAM mukhyapaNe "AvazyakasUtra" tathA "sAmAyika Avazyaka para anuyoga paddhatithI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra vyAkhyAnuM kathana cAra mukhya dvAro vaDe karavAmAM AvyuM che. tenI sAthe sAthe prasaMgopAta bIjA paNa jANavA yogya viSayo (tattvo)nI chaNAvaTa karavAmAM AvI che. AvI chaNAvaTamAM sAMskRtika sAmagrIonuM paNa varNana che. jema ke- saMgItanA sAta sUra, svarasthAna, gAyakanA lakSaNa, grAma, mUrcchanAo, saMgItanA guNa ane doSa, nava resa, sAmudrika lakSaNa, uttama puruSanA lakSaNa, cinha ityAdi. nimittanA saMbaMdhamAM paNa kaMIka prakAza pADavAmAM Avela che. jema ke AkAza darzana tathA nakSatra vagere prazasta hoya tyAre suvRSTi thAya ane aprazasta hoya to duSkALa vagere thAya che. 41 sUtra ane sUtrakAra H- AnA racanAkAra AryarakSita manAya che. te mujaba A sUtranI racanA vIra(nirvANa) saMvata 592nI tathA vikrama saMvata 122nI AsapAsa manAya che. Agama prabhAvaka zrI puNyavijayajI ma.sA.nuM evuM maMtavya che ke anuyoga dvAra sUtranI racanA AryarakSite ja karI che evuM nizcayapaNe kahI na zakAya. tethI upAcAryazrI devendramunijIe A sUtranI racanA vIra nirvANa pachI 827 varSe thaI che evo ullekha paNa karyo che. sAcA nirNayanA abhAve paNa eTaluM to avazya mAnavuM paDe ke naMdI sUtranI racanA thaI te pahelAM A sUtranI racanA thaI hovI joIe. A sUtra eka zruta skaMdha che. AmAM adhyayana uddezA nathI. A sUtrano 1892 zloka pramANa mULa pATha mAnavAmAM Ave che. A sUtra para jinabhadragaNi kSamAzramaNa tathA jinadAsa gaNi mahattara ema be prAcIna AcAryonI pUrNi nAmanI vyAkhyA upalabdha che. AcArya haribhadrasUrI tathA hemacaMdrAcAryanI prAcIna TIkAo paNa mojUda che. vIsamI sadImAM AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAja sAhebe 3ra sUtro para saMskRtamAM vyAkhyA racI hatI je badhI ja prakAzita upalabdha che. AcArya zrI amolaka RRSijI ma.sAhebe 3ra sUtrono hiMdI anuvAda prakAzita karAvela che. Agama prakAzana samiti byAvarathI paNa hiMdI vivecana sahita 32 Agamo prakAzita thayela che. Agama navanIta prakAzana samiti sirohIthI paNa 3ra AgamonA navanIta(sArAMza) prakAzita thayA che. enA ja AdhAre A gujarAtImAM sArAMza taiyAra thayo che. upasaMhAra :- A sUtramAM khUba ja gaMbhIra ane jaTila viSayo che. tenuM yathA- saMbhava saraLa ane sAdI bhASAmAM sArAMza rUpamAM rUpAMtara karavAmAM AvyuM che. naya-nikSepanuM varNana khulAsAvAra karavAmAM AvyuM che. jeno anubhava vAcaka pote ja karaze evo pUrNa vizvAsa che. Agama manISI trilokamuni Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta 'anuyoga eka ciMtana anuyoganI paraMparAH- bhagavAnanA zAsanamAM medhAvI ziSyone kAlikakRtarUpa aMgasUtronA mULapAThanI sAthe yathAsamaye enA anuyoga-artha vistAranI vAMcaNI paNa apAtI hatI. tene zramaNa kaMThastha karatA ane teo anuyogayukta kAlika zrutane dhAraNa karanArA kahevAtA. naMdI sUtranA prAraMbhamAM AvA aneka anuyoga dhAraka sthavironI stuti karIne namaskAra karyA che. tyAM aMtima pacAsamI gAthAmAM evA mahApuruSonuM smaraNa karavAmAM AvyuM che ke jemanA nAmo AgaLanI 49 gAthAomAM na laI zakAyAM hoya ane je sUtrakAranA anubhavathI ajJAta mRtadharo pahelAM thaI gayA hoya; temane paNa vaMdana karavAmAM Avela che. te gAthA A che- je aNNe bhagavaMte, kAliya suya ANuogie dhIre / te paNamiuNa sirasA, NANassa parUvaNaM vocchaM // 50 // Ama kAlika zruta(aMgasUtra) tathA tenA anuyoga 'vistRta vizleSaNanI paraMparA' bhagavAnanA zAsanamAM naMdI sUtra kartA zrI devardhigaNI kSamAzramaNa sudhI maukhika cAlatI rahI. Ane kAraNe kSamAzramaNe naMdIsUtramAM bhagavAna mahAvIra svAmInI stuti karIne gaNadhara, jina pravacana tathA sudharmA svAmIthI deva duSyagaNi sudhInA 31 sthavironI stuti karIne vaMdanA karI che. A deva duSyagaNi, devardhigaNInA dIkSA guru athavA vAcanAcArya hatA. - tyArabAda sUtrone lipibaddha karavAno krama devardhigaNithI zarU thayo, je vidhivatuM ane sthAyI rIte karavAmAM Avela che. temanA pahelAM paNa A kramanI zarUAta thaI haze paNa te teTalI mahatvanI ke vyApaka na thaI zakI. sUtrane lipibaddha karavAnuM A kArya khUba ja agharuM hatuM. vaLI anuyoga-artha vyAkhyAnane lipibaddha karavAnuM to te samaye kalpanAtIta ja gaNAtuM. eTale enuM Alekhana sthigita karavAmAM AvyuM. saMtoSa ema mAnavAmAM Avyo ke artha vyAkhyAna karavAnI paddhati to anuyoga dvAra sUtramAM surakSitapaNe gUMthelI che, teTalI to lipibaddha che ja. temaja sUtronA sAmAnya jarUrI upayogI artha ane kvacit anuyoga paNa guru paraMparAthI maukhika cAlyA kare che. devardhigaNi kSamAzramaNane haja 40-50 varSa paNa pUrA nahi thayA hoya tyAM to vyAkhyAone lipibaddha karavAnuM kArya zarU thaI gayuM hatuM. paraMtu A kArya eka sAthe sAmuhika rUpathI nahotuM maMDAyuM; vyaktigata rIte thoDA rthoDA samaye rary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anucogadvAra sUtra 43 zarU thatuM rahyuM ane lakhAtuM rahyuM. tenA prAraMbhakartA varAhamihiranA bhAI, bIjA bhadrabAhu svAmI hatA. temaNe je dasa sUtro upara vyAkhyAo lakhI tenuM nAma niyukti rAkheluM. pachIthI AgaLa upara AvazyaktAnusAra vyAkhyAo upara vyAkhyAovistRta spaSTa arthavALI lakhavAmAM AvI. Ama kaMThastha vyAkhyAone graMthastha karavAmAM AvatA, temanA bhASya, cUrNi, avacUrI, dipikA, TIkA, TabbA vagere nAmo rAkhavAmAM AvyA. nAmakaraNa game te hoya paraMtu A badhA sUtronI vyAkhyAo sUtronA artha ane vizleSaNarUpa ja che ane te prAcInakALamAM sUtranA anuyogarUpe oLakhAtI hatI. Aje paNa zabda koSamAM anuyoga zabdano artha paramArtha maLe che. temAM paNa pramukha artha e che ke anuyoga arthAt sUtronA artha tathA vistRta vyAkhyAo. e vyAkhyAonI vizeSa kramika paddhati hoya che tene ja "anuyoga paddhati' kahevAya che. prastuta anuyoga dvAra sUtramAM mukhyapaNe e anuyoga paddhatine prayogAtmaka rUpathI rajU karavAmAM AvI che. tethI A sUtranuM anuyoga dvAra sUtra sArthaka nAma rAkhavAmAM AvyuM che. AmA je paddhati darzAvavAmAM AvI che tevIja rIte niyukti bhASyomAM paNa sutranA arthanuM vyAkhyAna prAyaH te paddhatine avalaMbita che, je Aje paNa jovA maLe che. - A prakAre A sUtranI maulikatA ane AvazyakatA atre spaSTa karavAmAM Avela che. paraMtu ItihAsanA pAnAomAM A viSe keTalIka bhrAmaka paraMparAo pravarte che, jenA vize thoDIka bAbato ahIM rajU karavI Avazyaka che jema ke- "Arya rakSita smRti doSane dhyAnamAM rAkhIne sUtramAMthI tenA anuyogano cheda karI nAkhyo, jeviccheda thaIgayuM tathApi saMketa darzana mATe A anuyoga dvAra sUtranI racanA karI." paraMtu A kathana naMdIsUtra saMbaMdhI upara karavAmAM Avela carcAthI alaga che. anuyogadhara AcArya to Arya rakSita paNa hatA tathA duSyagaNi paNa hatA ane evA anya paNa anuyogadhara devardhigaNI kSamAzramaNanA samaye mojUda hatA. teone paNa aMtima gAthAmAM yAda karIne satkArita, sanmAnita karI namana karavAmAM Avela che. jo anuyoga viccheda thayuM hota to tenA pachI bIjA aneka bahuzruta anuyogadhara kaI rIte thAta? paraMtu itihAsanA nAme AvI aNaghaDa paraMparAono pravAha cAlyA kare che. AvI ghaNI bAbatono saMgraha karI tene eka svataMtra aitihAsika pariziSTanA rUpamAM rajU karavAno saMkalpa che. jenA mATe juo anusaMdhAna pariziSTa vibhAga khaMDa-8. kALAMtare koI eka yugamAM maulika sUtrone paNa cAra anuyogamAMthI koI paNa eka anuyogamAM kalpita karavAmAM AvyA che. paNa kharekhara to anuyoga Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta zabda to artha athavA vyAkhyAne mATe che. mULa sUtra mATe nahIM. vartamAnakALamAM sUtranA aMzonuM viSayomAM vibhAjana karavAmAM Ave che. te viSayavAra vargIkaraNane paNa anuyoga athavA anuyoga paddhati kahevAmAM Ave che. AvA vibhAjana kAryo karanArA vidvAnone "anuyoga pravartaka paNa kahevAmAM Ave che. paraMtu A anuyoga zabdano prayoga kevaLa rUDhaprayoga banI gayo che. vAstavamAM A kAryo AgamonA viSayonuM vargIkaraNa che, anuyoga nathI. paraMtu eka praNAlikA zarU thaI ane te pracalita thaI gaI. pramANo vaDe yukta anuyoga zabda saMbaMdhI jANakArI mATe juo caraNAnuyoga bhAga-2nI prastAvanA, pRSTa-74 athavA A ja lekhamAM AgaLa vAMco. - vAstavamAM sUtronA artha paramArthane yathArtharUpamAM kramazaH pUrNa rIte dhAraNa karanArane "anuyogadhara" kahevAya che. ane AvA artha paramArthane svagaNa tathA anya gaNanA sekaDo hajAro zramaNa zramaNIo ne samajAvanAra, bhaNAvanArane anuyoga pravartaka kahevAya che. kyAreka AvI ja rIte koI "anuyoga pravartaka vizeSa vikhyAta banI jAya che ane lAMbI umaranA kAraNe adhikAMzarUpathI temanA dvArA samajAvavAmAM Avela te paramArtha, badhA gaNonI paraMparAomAM pravartamAna thaI jAya che. tyAre te paramArtha vAcanA anuyoga pravartakanA nAmathI prasArita thayA kare che, je keTalAya yugo sudhI prakhyAta rahe che. A ja rIte devardhigaNi kSamAzramaNanA pUrve anuyogadhara kaMdhilAcArya thayA hatA. temaNe vizeSa rUpathI upara jaNAvyA mujaba anuyogane pravartAvyuM hatuM. temanI paraMparA khUba ja vizALa paNe vistarI ane devardhigaNi kSamAzramaNanA samaya sudhImAM pUrNapaNe vyApaka banI hatI. A kAraNe ja naMdI sUtranI eka gAthAmAM jaNAvyuM che ke... jesiM imo aNuogo, payarai ajjAvi aDDa bharahammi / bahu nayara-niggaya jase, te vaMde khadilAyarie // 37 // A gAthAthI e vAta spaSTa thAya che ke sUtronA anuyoga viccheda nahotA gayA paraMtu saMpUrNa ardha bhAratamAM pracalita hatA. devagiNi tathA skaMdilAcArya A baMne zrI AryarakSita pachI seMkaDo varSa vItyA bAdanA AcArya hatA ane teo paNa anuyogadhara tathA anuyoga prarvataka hatA. ataH anuyoganA viccheda thavAnI ke viccheda karavAnI je vAta ItihAsamAM che te bhrAmaka ane kAlpanika che; A bAbata sUtra pramANathI ja spaSTa thaI jAya che. anuyoga zabdanI upalabdha vyAkhyAo:- abhidhAna rAjendra koSanA prathama bhAgamAM anuyoga zabdanA aneka artha tathA enA prayoganI vistRta vyAkhyA pRSTa 340 thI 360 sudhI che. je aneka Agamo tathA graMthomAMthI meLavela che. tenA thoDA aMza ahIM ApavAmAM Ave che- : Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : anuyogadvAra sUtra 45 (1) aNu sUtraM, mahAna arthaH, tato mahato arthasya aNunA sUtreNa yogo, anuyogH| pRSTa-340/2. (2) anuyogo-vyAkhyAnam / pRSTa-u54/1. (3) anurUpo yogaH sUtrasya arthena sArddha anurUpaH saMbaMdha, vyaakhyaanmityrthH| pRSTa-u55/22. (4) Arya vajrAd yAvat apRthaktve sati sUtra vyAkhyArUpa ekopyanuyogaH kriyamANaH pratisUtraM catvAri dvArANi bhASate / arthAt caraNa karaNAdizcataropi pratipAdayati ityarthaH / pRthaktvAnuyoga karaNAdeva vyavachinnaH / tataH prabhRti eka-eka caraNa karaNAdInAmanyataro arthaH prati sUtraM vyAkhyAyate, na catvAropi ityarthaH / (5) anuyogo- arthaH vyAkhyAnam / pRSTa-358/2, paMDita-1, 2. (s) adhyayanArtha kathanavidhiH anuyogaH / 'anuyoga dvAra' pRSTa-358. (7) mahApurasya iva sAmAyikassa anuyogArthaM vyAkhyAnArthaM dvArANi iti anuyoga dvArANi / (8) aNuogaddArAiM mahApurasseva tassa cattAri / aNuogo tti tadattho, dArAI tassa u mhaaii||- 'anuyogadAra' pRSTa-u58/2. () saMhitA ya padaM caiva, payattho, pdviggho| cAlaNA ya pasiddhI ya, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // pRSTa-355/18. (10) taM ca anuyogo yadyapi aneka graMtha viSayaH saMbhavati tathApi pratizAstraM prati adhyayanaM, prati uddezaka, prati vAkyaM prati padaM ca upakAritvAd / oza pRSTa-358/1. anuyogadAra TIAmAthI. (11) anuyogina- anuyogo vyAkhyAnAm, prarUpaNA iti yAvat; sa yatra asti anuyogI-AcArya / aNuogI logANaM saMsaya NAsao daDhaM hoti / aNuyogadharaH anuyogikaH / (12) aNuyoga paraH - siddhAMta vyAkhyAnaniSThaH / (13) naMhI sUtra, thA-32, bhasayagirImAM - 'kAlikazrutAnuyogikAn', kAlikazrutAnuyoge vyAkhyAne niyuktAH kAlikazrutAnuyogikAH tAn / athavA kAlikazrutAnuyoga yeSAM vidyate iti kAlikazrutAnuyoginaH / (14) aNuoge ya niogA, bhAsa vibhAsa ya vattiyaM caiva / . ee aNuogassa u, nAmA egaTThiyA paMca // u.mA., auSa 5STa-344 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta aNuoyaNa aNuogo, suyassa niyaeNa jamabhidheeNa / vAvAro nA nozo, no anurUno anubhUto vA || pRSTa-344 suttattho khalu paDhamo, bIo nijjutti mIsio bhaNio / taio ya niravaseso, esa vihI bhaNiya aNuoge || pRSTa-345/14. A uparyukata uddharaNomAM sUtranA arthane saMkSipta ke vistRta kahevAnI paddhatine arthAt vyAkhyA karavAnI paddhatione anuyoga zabda vaDe susaMgata karavAmAM AvI che. naMdI sUtramAM anuyoga zabdano prayoga : (1) caLarahabUbo gaLuono vimo naMdi (3ra) (2) JayatapurA navaaMte jAtiyasuya gayuboCi dhIre / baMmaddIvA-sIde, vAyA payamuttamaM patte / (36) (3) neti rUmo anugoLo, payarapha bakhkhAvi matta parammi (37) (4) jAtiya suya aNubonastra dhAra, dhAraNa 7 pujvALa / dimavaMta vamAsamaLe, vere nAkhkhuMyari 5 (39) (5) goviMvALa vi Lo, aNuone viDA dhArakhiyALa (41) (6) sautanuLa yiALa aNuona khuSpahAALa (48) naMdIsUtranI A gAthAothI ema niSkarSa nIkaLe che ke kAlikasUtranI je saMkSipta ke vistRta vyAkhyA karavAmAM Ave che, tenI eka vizeSa paddhati hoya che. je AgamakALathI sUtronI sAthe ja ziSyone samajAvavAmAM AvatI hatI. e vistRta vyAkhyAnI sAthe sUtra vizALa banI jatA hatA. emane kaMThastha karavAnuM kramazaH agharuM thavA lAgyuM. anuyoga paddhati dvArA e vyAkhyAothI yukta kAlika sUtrone dhAraNa karanArA bahuzruta AcAryone ukta naMdI sUtranI gAthAomAM anuyogadhara, anuyogarakSaka, anuyogika, anuyoga pradhAna vagere vizeSaNothI vibhUSita karavAmAM AvyA che. ahIM gAthAmAM vaparAyela anuyoga-vyAkhyA paddhati pahelAthI pracalita hatI, jenu rakSaNa ane dhAraNa yuga pradhAna AcAryoe karyuM hatuM. mATe A gAthAomAMthI anuyoganuM pRthakkaraNa ke navInIkaraNano koI paNa saMketa samajavo e bhrAmaka vicAra che. gacA 37mI anusAra nadI sUtrakAranA samayamAM je sUtronI vyAkhyAo kaMThastha paraMparAmAM upalabdha hatI e badhI ja vyAkhyAo saMdhilAcArya dvArA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra anuyogadvAra sUtra vyavasthita paNe nizcita karavAmAM AvI hatI. abhidhAna rAjendra koSa AdhArita naM-4 anusAra pratyeka adhyayananA dareka sUtranI vyAkhyAo mukhya rUpathI eka anuyoga vaDe karavAmAM AvatI hatI, sAthe sAthe cAreya anuyogonA AdhAra vaDe paNa karavAmAM AvatI hatI. arthAt e sUtramAM kayA tattvanuM kathana hoI zake? eno saMyamAcaraNa saMbaMdha kayo hoI zake ? enA daSTAMto kayA che? ItyAdi yathAsaMbhava be, traNa ke cAra anyogomAM ghaTita karIne vizeSa medhAvI zramaNone zIkhavavAmAM AvatuM hatuM. A rIte eka anuyogAtmaka saMkSipta vyAkhyAnuM adhyayana sAmAnya buddhimAna ziSyane tathA aneka anuyogAtmaka vyAkhyA ane anuyoga paddhatithI adhyayana vizeSa buddhimAna prajJAvAna ziSyone karAvavAmAM AvatuM hatuM ane A ja praNAlikA AgaLa jatAM paNa devardhvigaNi sudhI cAlatI rahI ane AMzika rUpamAM Aje paNa A ja krama cAle che. Arya rakSite zuM karyuM? - ItihAsa ane Agama:- AryarakSitanA samayamAM apRthakatAnuyoga pracalita hato. jemAM pratyeka sUtranI vyAkhyA- (1) caraNa-karaNa (ra) dharmakathA, (3) gaNita (4) dravyatattvadaSTi ane anuyoga paddhati dvArA karavAmAM AvatI hatI. A vyAkhyA paddhati atyaMta kliSTa hatI. enuM adhyayana smRtinI tIkSNatA para avalaMbita hatuM. artha-vAMcaNInI sAthe A vyAkhyA paddhatinuM paNa Avazyaka sthAna hatuM. evuM kahevAya che ke ziSyonI suvidhA tathA bhaviSyano vicAra karIne Arya rakSita artha-vAMcaNImAMthI A kliSTa vyAkhyA paddhatine alaga tAravavAno saMkalpa karyo hato. jenuM tAtparya e hatuM ke sUtranI sAthe tenA sAmAnya-vizeSa artha ane te sUtranA Azayane spaSTa karanArI eka maulika anuyogAtmaka vyAkhyAne rAkhavAmAM Ave. te uparAMta cAra anuyogothI yukata je vistRta vyAkhyA pratyeka sUtranI sAthe saMbaMdhita che, tene alaga karI devAmAM Ave. tenuM paNa koI pratibhAvaMta ziSya adhyayana karatA raheze. sAmAnya rUpathI te paddhatinuM adhyayana adhyApana nahIM rahe. A saMkalpane teoe saMgha saMmatithI kAryAnvita karyo. paraMtu A eka kalpanA mAtra che. varSothI jinazAsananI paraMparA mujaba guru potAnA ziSyonI pAtratA mujaba ja jJAna Ape. kema ke keTalAka sAdhusAdhvIto sAmAnya buddhivALA ke vRddhapaNa hoI zake. e badhA mATe eka sarakhI paddhati na hatI ke badhAyane cAreya anuyoga yukta paddhatithI ja adhyayana karavuM paDaze. arthAt te samayamAM paNa yogyatA pramANe ja artha, paramArtha, anuyoga paddhati vaDe adhyayana karAvavAmAM AvatuM hatuM. Arya rakSite maulika sUtrone anuyogomAM vibhAjita nathI kayAM Private & Personal Use On Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta ke anuyoga viccheda paNa nathI karyA, paraMtu anuyoga dvAra sUtranI svataMtra racanA karIne anuyoga paddhatine surakSita karI. jenA mATe naMdIsUtramAM kahevAya che kerynnkrNddgbhuuo aNuogo rakkhio jehiM // ItihAsakAronA maMtavya pramANe cAra anuyogarUpa pratyeka sUtranI kliSTa vyAkhyA paddhatine vyAkhyAmAMthI alaga tAravavAmAM AvI hatI, paraMtu naMdIsUtranI maulika gAthAomAM anuyoga saMbaMdhI je kathano ApyA che temAM ItihAsakAronA maMtavya sAthe koI tArkika Azaya baMdha besato nathI. ulaTuM naMdI sUtramAM darzAvela e Azaya itihAsakAronA ciMtanathI viparIta che. naMdIsUtra anusAra Arya rakSite anuyoga paddhatinI cAvIrUpa eka zAstra anuyoga dvAra sUtranI gUMthaNI karIne anuyoganI rakSA karI che. TUMkamAM, temaNe anuyoga paddhatine surakSita karIne sAmAnya janabhogya banAvI che. sAthe sAthe naMdI sUtra anusAra anuyoga pracalana, anuyoga dhara tathA anuyoga pravartakanI paraMparA akhaMDapaNe cAlI rahI che. ene pRthaka karavAnI ke viccheda karavAnI koI gaMdha mAtra paNa naMdI sUtramAM jovA maLatI nathI. mATe naMdIsUtranA kartAnI daSTimAM sUtrothI anuyogano pRthakkaraNa ke viccheda athavA pratyeka mULasUtronuM anuyogomAM vibhAgIkaraNa vagere koI vAtA ke vAtAvaraNa hatuM nahIM. tethI saMbhava che ke pAchaLathI (devardhigaNInA seMkaDo varSa pachI) arthabhrama tathA paraMparAbhramathI anuyoga pRthakkaraNa tathA pratyeka maulika sUtrane anyogomAM vibhAjita karavAnI prathAo uddabhUta thaI, pracalita thaI ane puSTa thaI. te ja mAnyatAone vAMcIne tenuM ciMtana-manana karatA rahevAthI prAyaH bhrAmaka kalpanAone ja vega maLato rahyo che ane A rIte AvI bhrAmaka paraMparA ItihAsanA nAme cAlatI rahI temaja Aje paNa cAlyA kare che. tenuM Agama AdhArathI ciMtana karavuM joIe. samAna viSayonA anuyoga:- sAmAnya rIte vAcaka viSayAnusAra vargIkaraNane vAMcavAmAM vizeSa ruci rAkhe che. vaLI samajavA mATe paNa eka viSayanuM saMpUrNa varNana eka sAthe vAMcavA maLe to te atyanta suvidhAjanaka rahe che. svAdhyAya karanArA vAcako tathA anveSaka vidyArthIo mATe to vargIkRta karelA viSayonuM saMkalana atyanta upayogI sAbita thAya che. ane eTalA mATe ja vargIkRta viSayonuM saMkalana khUba ja Avazyaka ane upayogI mAnavAmAM Ave che. AgamomAM paNa adhikAMza AvI ja paddhatinuM avalaMbana lIdhela che. daSTAMta tarIke ThANAMga sUtra, samavAyAMga sUtra. | viSayonuM vibhAjana aneka daSTikoNathI thAya che. ane te vibhAjana kartAnA daSTikoNa para nirbhara che. jema ke- (1) jIva dravyanA viSayano alaga vibhAga . . Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : anuyogadvAra sUtrA 49 karavo paNa temAM koI gati ke daMDakanA vibhAjananuM lakSa na rAkhavuM. (2) gationI apekSAe vibhAjana karavuM paraMtu temAM daMDakonA krama ke vyutkamanuM lakSa na rAkhavuM. (3) daMDakonI apekSAe vibhAjana karavuM paraMtu temAM 1ra devaloka, 7 naraka ke pAMca tiryaMcanuM vibhAjana na karavuM, vagere sthULa ke sUkSma athavA sUkSmatara apekSita vibhAjana upayogitA anusAra karI zakAya che. athavA- (1) prAyazcita vidhAnone eka sUtramAM kahevA, (2) laghu, guru mAsika, comAsI vagere vibhAgonA kramathI kathana karavA, (3) temAM paNa pAMca mahAvratonI apekSAe vibhAjana karavuM (4) samiti, gupti, dIkSA, saMgha vyavasthA, svAdhyAya Adi vibhAgone alaga-alaga tAravIne vibhAjana karavuM, ItyAdi aneka prakAre vibhAjana karI zakAya che. AgamomAM karavAmAM Avela vibhAjana paddhati paNa eka sApekSa paddhati che. jema ke(1) AcArAMga prathama zrutaskaMdhamAM saMyamanA preraka viSayo che. (ra) AcArAMganA bIjA zrutaskaMdhamAM sAdhunA ati Avazyaka AcAra saMbaMdhI viSaya che. (3) sUtrakRtAMganA prathama zrutaskaMghamAM prathama adhyayana sivAyanA bAkI badhA adhyayanomAM sAdhvAcAranuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. (4) dazavaikAlika sUtramAM muni jIvananuM saMpUrNa mArgadarzana ApavAmAM AvyuM che. (5) jJAtAsUtrathI vipAkasUtra sudhInA aMga sUtromAM vividha dharmakathAo che. (6) praznavyAkaraNa sUtramAM pAMca Azrava ane pAMca saMvaranA viSayanuM savistAra saMkalana che. (7) naMdImAM jJAnanA eka ja viSayanuM vistRtIkaraNa che. (8) cAra cheda sUtromAM paNa pramukha AcAra saMbaMdhI viSayonuM saMkalana che. jemAM nizItha sUtramAM to pUrNarUpe prAyazcitta vidhAnonuM saMkalana che. - A ja prakAre anya upAMga vagere keTalAya sUtromAM AgamakAranI daSTie bhinnabhinnaviSayonuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. ThANAMga, samavAyAMganuM saMkalana saMkhyAnI pradhAnatAne laIne karavAmAM AvyuM che ane eTale ja temAM viSayonI vibhinnatA che. bhagavatI sUtramAM vividha viSayonI praznotarInuM suMdara saMkalana che. uttarAdhyayana sUtra vividha viSayonA gadyapadhAtmaka upadezI sUtromAM gUMtheluM che. niSkarSa e che ke AgamonI racanA paddhatinI viSaya gUMthaNI eka-eka viSayanA svataMtra saMkalanavALI che. tema chatAM ghaNI jagyAe ThANAMga, samavAyAMga, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta bhagavatI sUtra vagere aneka AgamomAM vividha viSayo chUTA chavAyA bharapUra paDelA che. ataH viSayonA sUkSma sUkSmatara vibhAjananI jijJAsAvALAone enuM adhyayana karavAmAM thoDIka takalIpha paDe tema AjanA ciMtakonuM mAnavuM che. eTale sUtra pAThonuM vibhAjana paNa eka viziSTa vibhAjananI pUrti mATe karavAmAM AvyuM tyAM sudhI A vAta kharI che. paraMtu tene anuyoga kahevA e kadApi upayukta nathI. AgamamAM AvA eka viSayanA varNana samUha mATe "gaDikA' zabdano upayoga thayo che. 50 bAramA aMga sUtranA cothA vibhAganuM nAma "anuyoga" che. eno Azaya e che ke te vibhAgamAM je koI paNa viSayanI gUMthaNI che te saMbaMdhI bahumukhI vistRta carcA paNa karI che ane eka viSaya ke eka vyakti saMbaMdhI viSayonuM paNa eka sAthe saMkalana karavAmAM AvyuM che. Ama eka viSayanA eka sAthe saMkalana rUpa viziSTa paddhatine ahIM 'gaMDikA' kahela che ane vistRta varNana thavAthI tene mATe anuyoga zabda vAparavAmAM Avela che ane eTalA mATe A cothA vibhAgane anuyoga kahevAmAM Avela che. jyAre te vibhAgamAM je judA-judA viSayonA upavibhAgo che tene gaMDikA + anuyoga = gaMDikAnuyoga kahevAmAM Avela che. yathA-- prathamAnuyoga = taurAvina: pUrva bhAvi vyAjJAna graMthaH / gaMDikA pAdhivArA graMtha paddhatirityartha : / gaMDikAnuyoga = bharata narapati vaMzanAnI nirvANa gamana, aNuttara vimAna gamana vaktavyatA 'vyAkhyAna graMthaH ' | gaMDikAnuyoga :--gaDikAno artha che- samAna vakatavyatAvALI vAkaya paddhati. anuyoga arthAt vistRta artha pragaTa karavAvALI vidhi. eka sarakhA viSayonA saMgrahavALA graMthanA adhyayananuM nAma che 'gaDikA' ane eno je artha vistAra saMyukata che, tenuM nAma che anuyoga. eTale ke je graMtha ke vibhAgamAM phakta tIrthaMkaronuM varNana che tathA tenA viSaya vistAro che te vibhAga tIrthaMkara gaMDikAnuyoga kahevAya che. A prakAre aneka gaMDikAo kahelI che. dA.ta. (1) kulakara gaMDikAnuyoga (2) tIrthaMkara gaMDikAnuyoga (3) gaNadhara gaMDikAnuyoga (4) cakravartI DikAnuyoga (5) dazArha gaMDikAnuyoga (6) baladeva DikAnuyoga (7) vAsudeva DikAnuyoga (8) harivaMza gaMDikAnuyoga (9) utsarpiNI gaMDikAnuyoga (10) avasarpiNI gaMDikAnuyoga vagere. A prakAranA varNanathI ema spaSTa thAya che ke eka viSayanA saMkalanane 'gaDikA' kahevuM joIe ane tenA vistRta varNanane athavA koI paNa sUtranA artha vyAkhyAnane 'anuyoga' kahevuM joIe. jyAre vistRta varNanavALA eka sarakhA viSaya saMkalanane arthAt anuyoga yukta gaMDikAne "DikAnuyoga'' kahevuM joIe. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra pa1, ataH koIpaNa sUtrane ja anuyoga' kahevuM ke sUtra pAThanA vibhAjanane gaMDikA' kahevAnA badale tene paNa 'anuyoga' ja kahevuM; evI kathana pravRtti Agama sammata nathI, paraMtu te eka bhrAmaka pravAhathI cAlatI kathana pravRtti che. cAra anuyoga :- zvetAMbara paraMparAmAM (1) caraNakaraNAnuyoga, (ra) dharmakathAnu- yoga, (3) gaNitAnuyoga, (4) dravyAnuyoga e cAra bheda pAtra nAma rUpe ja maLe che. A nAmo paNa 3ra ke 45 AgamonA mULa pAThamAM nathI maLatA arthAt ThANAMgasUtranA cothA ThANAmAM paNa nathI ane svayaM anuyogadvAra sUtramAM paNa anuyoganA A cAra prakAra kayAMya paNa darzAvavAmAM AvyA nathI. anuyoga dvAra sUtramAM anuyoganA cAra dvAra kahyA che. je- (1) upakrama (2) nikSepa (3) anugama ane (4) naya che. dharmakathAnuyoga Adi cAra nAmo to ekI sAthe AcArAMgasUtranI TIkAma maLe che. A cAreya anuyoga paNa sUtranI vyAkhyAonI vizeSa paddhati sA saMbaMdhita che, paraMtu maulika sUtrarUpa nathI. AjakAla AnA mATe artha vicAravAstavika apekSAne choDIne Ano kevaLa sUtronA mULa pAThanA vibhAjanarUpa upayoga karAya che ke "amuka Agama amuka anuyoga che ke amuka sUtra amuka anuyogarUpa che." Avo eka pravAha rUDhi prayogamAM satya banI gayo che. jyAre vAstavikatA to e che ke sUtronA vyAkhyAna vivecanane anuyoga samajavo joIe. te vivecana ane tenI vivecana paddhatine anuyoga ane anuyoga paddhati kahevI joIe. paraMtu maulika Agama sUtrone amuka anuyoga ke amuka anuyogarUpa A Agama che, ema kahevuM joIe nahIM. A ja A anuyoga viSayanI carcA karavAno mukhya sAra che. Iti zubham. suSa kiM bahunA. Agama manISI trilokamuni Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta anuyogadvAra sUtrano sAraza anuyogano viSaya : jJAnanA pAMca prakAra che. (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryavajJAna (5) kevaLajJAna. A pAMcamAMthI cAra jJAnano anuyoga thato nathI. kAraNa ke e cAra jJAna zIkhI ke zIkhavADI zakAtA nathI. phakta zrutajJAna abhyAsano viSaya banI zake che, zIkhavADI zakAya che. kAraNa ke (1) uddeza- bhaNAvavuM tathA kaMThastha karAvavAnuM (2) samuddeza kaMThastha karelA jJAnane sthira karAvavAnuM tathA tene zuddha karavAnuM (3) anujJA- anyane bhaNAvavAno adhikAra, AjJA, tathA anumati ApavAnuM (4) anuyoga- vAcanA devAnuM arthAt vizeSarUpathI samajAvavAnuM. sAmAnya artha, vizeSArtha ke anuyoga paddhatithI vastu tattvanuM vizleSaNa karavuM vagere zrutajJAnamAM ja thAya che. te sivAya mati Adi cAre ya jJAna kSayopazama dvArA svataH prApta thAya che. te cAreyane prApta karavA koIvizeSa adhyayana ke adhyApa athavA anuyoga vyAkhyAna karavA paDatA nathI. zrutajJAnamAM- Avazyaka sUtra, Avazyaka sivAya aMgazAstra, aMgabAhya kAlika, utkAlika zAstra ityAdi sarveyano anuyoga thAya che. koI paNa eka sUtranuM anuyoga paddhatithI vyAkhyAna samajI lIdhA pachI te paddhati dvArA anya sUtronuM jJAna svAbhAvika rIte khUba saraLatAthI prApta karI zakAya che. tethI ahIM zramaNa nigraMthonA ubhayakALamAM upayogamAM AvanArA ane AcArAMga sUtra, Adi aMga sUtrothI paNa prathama adhyayana-abhyAsa karAvatA evA Avazyaka sUtrano anuyoga karavAmAM Ave che. AvazyakasUtra eka zrutaskaMdha che ane temAM aneka adhyayano che. A kathanamAM prayukta (1) Avazyaka (ra) zruta (3) skaMdha ane (4) adhyayana e cAra zabdono anuyoga karavAmAM AvyuM che. 'Avazyaka'no anuyoga H- nAma AvazyakaH- Avazyaka sUtra aMgabAhya utkAlika sUtra che. 'Avazyaka' e A sUtranuM guNaniSpanna nAma che. kAraNa ke avazyakaraNIya Adi guNo emAM ghaTita thAya che. koIpaNa vastunuM guNasaMpanna athavA guNarahita nAma rAkhavuM e aicchika ane enA paricayane mATe hoya che. yathA- mahAna vIratAnA guNathI saMpanna vyaktinuM nAma mahAvIra rAkhI zakAya che tathA zaktihIna, Darapoka(bIkaNa) vyaktinuM nAma paNa mahAvIra rAkhI zakAya che. A nAmakaraNa sthAyI hoya che. tadnusAra koInuM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : anuyogadvAra sUtra paNa 'Avazyaka' nAma hoI zake che. sthApanA Avazyaka :- koI paNa vastu yA rUpamAM koIpaNa vyakti athavA vastunI kalpanA karIne temAM sthApita karavuM tene sthApanA kahe che. A sthApanA satyarUpamAM paNa hoI zake che ane asatyarUpamAM paNa hoI zake che. A apekSita sImita yA asImita kALa mATe hoI zake che. prastuta prakaraNamAM eno prasaMga nathI. dravya Avazyaka H- (1) akSarazuddhi tathA uccAraNa zuddhithI yukta ane vAcanA Adi cAre dvArA zIkheluM 'Avazyaka zAstra' jo anuprekSA ane upayoga rahita hoya to te dravya Avazyaka Agama che. 53 (2) bhUtakALamAM Avazyaka zAstra zIkhela vyaktinuM mRta zarIra athavA bhaviSyamAM je Avazyaka zAstrane zIkhaze enuM zarIra paNa upacArathI dravya Avazyaka che. yathA- dhRtakuMbha, jaLakuMbha vagere. (3) sAMsArika loko prAtaHkAlIna je Avazyaka kriyAo snAna, maMjana, vastrAbharaNa pUjApATha, khAvuMpIvuM, gamanAgamana vagere nitya kriyAo kare che, te paNa 'dravyaAvazyaka' kriyA che. (4) saMnyAsI tApasa vagere prAtaHkALe upalepana, samArjana, prakSAlana,dhUpadIpa, arcA, tarpaNa Adi nitya Avazyaka pravRttio kare che, e paNa dravya Avazyaka kriyAo che. (5) je nigraMtha zramaNa paryAyamAM rahIne paNa zramaNa guNothI rahita che, atyaMta svaccha vastrothI sajja hoya che ne jinAjJA tathA zAstrAjJAnuM ullaMghana kare che, svacchaMda vicaraNa kare che; teo ubhayakALamAM vidhiyukta Avazyaka(pratikramaNa) kare che te paNa dravya Avazyaka kriyA kahevAya che. bhAva Avazyaka :- enA be prakAra che. (1) bhAva Avazyaka AgamataH (2) bhAva Avazyaka noAgamataH (1) akSara zuddhi tathA uccAraNa zuddhithI yukta, gurUpadiSTa vAcanA sahita tathA anuprekSA ane upayogapUrvaka je Avazyaka che te "bhAva Avazyaka AgamataH'' che. (2) bhAva Avazyaka noAgamataHnA(arthAt kriyArUpa AvazyakanA) traNa prakAra che- (1) yathAsamaya rAmAyaNa mahAbhArata AdinuM upayoga sahita vAMcana zravaNa karavuM tene 'bhAva Avazyaka laukika' kriyA kahevAya che. (2) saMnyAsI, tApasa yajJa, havana, jApa, vaMdanA, aMjalI vagere upayoga sahita je kriyAo kare che tene 'kuMprAvacanika bhAva Avazyaka' kriyA kahevAya che. (3) je zramaNa nigraMtho saMyama paryAyamAM bhagavadAjJAnusAra vicaraNa karatAM ekAgracittathI saMpUrNa upayoga rAkhIne ubhayakALamAM pratikramaNa kare che, anya koI paNa ciMtanamAM manane pravRtta rAkhatA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta nathI; tevA zramaNanI te pravRttine 'lokottarika bhAva Avazyaka' kriyA kahevAya che. e traNeya 'no AgamataH bhAva Avazyaka' che. 54 AvazyakanA paryAyazabda :- (1) Avazyaka (2) avazyakaraNIya (3) dhruvanigraha (4) vizodhi (5) cha adhyayana samUha (6) nyAya (7) ArAdhanA (8) mArga. A alaga-alaga uccAraNa evuM akSaravALA ekArthaka AvazyakanA paryAyavAcI zabda che. e prakAre zramaNa ane zramaNopAsako dvArA ubhaya saMdhyAmAM karavA yogya AvazyakanuM A anuyoga svarUpa che. 'zruta'no anuyoga H- nAma :- koI paNa AgamazAstra athavA zAstra vAkyo, je zruta saMjJAthI kahevAmAM Ave che athavA paricaya mATe yatheccha vastunuM nAma 'zruta' rakhAya che, tene 'nAmazruta' kahevAya che. = sthApanA :- koI paNa vastu athavA rUpamAM 'A zruta che' ema Aropa, kalpanA athavA sthApanA karAya tene "sthApanAzruta" kahe che. dravya H- (1) akSarazuddhi ane uccAraNa zuddhithI yukta, gurUpadiSTa vAcanA Adi cAreyathI sahita, zIkheluM paraMtu anuprekSA ane upayoga rahita zAstrane 'dravyazruta' Agama kahe che. (2) bhUtakALamAM 'zruta' zIkhelI vyaktinuM mRta zarIra ane bhaviSyamAM zIkhanAra nuM vartamAna zarIra upacArathI 'dravyazruta' che. (3) tADapatro, kAgaLanA pAnAmAM ane pustakomAM lakhelA zAstro paNa 'dravyazruta' che. (4) 'zruta' mATe AgamabhASAmAM 'surya ane sutta" zabda prayoga karAya che ane kapAsa, Una vagerenA dorAne paNa 'sutta' zabdano prayoga karAya che. AthI aneka prakAranA vastronA dorA paNa 'dravyasUtra' che. bhAva H (1) akSara zuddhi uccAraNazuddhi vagerenI sAthe anuprekSA ane upayoga sahita je zruta che te 'bhAvazruta' Agama che. (2) ajJAnI, mithyAdaSTio vagere dvArA svacchaMda buddhithI racita mata matAMtarIya zAstragraMtho, 72 kalAo, vyAkaraNa, rAmAyaNa, mahAbhArata, sAMgopAMga veda A sarve 'laukika bhAva zruta" che. (3) sarvajJokata nigraMtha pravacanarUpa AcArAMga pramukha bAra aMga sUtra Adi Agamokata cAritra guNa saMpanna zramaNa dvArA kaMThastha tathA upayoga yukta che, te 'lokottarika bhAva zruta' kriyArUpa che. zrutanAparyAya zabda :- (1) zruta (2) sUtra (3) graMtha (4) siddhAMta (5) zAsana (6) AjJA (7) vacana (8) upadeza (9) prajJApanA (10) Agama. A sarve zrutanA paryAyavAcI zabda che Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : anuyogadvAra sUtra 'skaMdha'no anuyoga :- nAma, sthApanA :- koInuM skaMdha nAma rAkhyu hoya tene 'nAma skaMdha' kahevAya che ane koIne A skaMdha che ema Aropita, kalpita yA sthApita karyuM hoya tene 'sthApanA skaMdha' kahe che. 55 dravya :-.(1) zrutanA vibhAgarUpa skaMdhane athavA 'skaMdha' e padane zuddha akSara ane uccAraNa yukta gurUpadiSTa vAcanA vagere sahita zIkhyuM che, paraMtu anuprekSA ane upayoga rahita che, te 'dravyaskaMdha' che. (2) bhUtakALamAM jeNe 'skaMdha'ne jANyuM, zikhyuM hatuM tenuM mRta zarIra athavA bhaviSyamAM je zIkhaze vAMcaze tenuM vartamAna zarIra upacArathI 'dravyaskaMdha' che. (3) hAthI, ghoDA vagereno skaMdha 'sacittadravya' skaMdha che. (4) dvipradezI saMdha yAvat anaMta pradezI skaMdha e 'acitta dravya skaMdha' che. (5) senAnA skaMdhAvAra(vibhAga) e 'mizra dravya skaMdha' che. emAM zastra Adi acita tathA hAthI, ghoDA, manuSya Adi sacitta hoya che. bhAvaH (1) dravya skaMdhamAM kahela uccAraNa zuddhi Adi dvArA zIkheluM, ane enI sAthe anuprekSA evaM upayogathI yukta skaMdha 'bhAva skaMdha AgamataH' (AgamarUpa) che. (2) sAmAyika vagere cha adhyayanonA samudAyarUpa 'Avazyaka zruta skaMdha' je cAritra guNathI saMpanna zramaNone upayoga yukata hoya te 'bhAvaskaMdha noAgamataH' (kriyArUpa) che. paryAya zabda H- (1) gaNa (2) kAya (3) nikAya (4) skaMdha (5) varga (6) rAzi (7) puMja (8) piMDa (9) nikara (10) saMdhAta (11) Akula (12) samUha. 'adhyayana'no anuyoga H nAma sthApanA Adi AvazyakanI samAna samajavA. Avazyaka sUtranA cha adhyayana che. enA nAma ane artha A prakAre che. (1) sAmAyika- sAvadha yoga arthAt pApa kAryothI nivRtti levI. (2) caturvizati stava- pApanAM AcaraNano tyAga karI siddha budgha mukta thayelA parama upakArI dharma pravartaka tIrthaMkaronI stuti karavI. (3) vaMdanA- guNavAnonI arthAt sAvadhayoga tyAganI sAdhanA karavA tatpara evA zramaNa varganI vinaya pratipatti arthAt Adara, sanmAna ane bahumAna karavuM. (4) pratikramaNa- saMyama sAdhanAmAM pramAda vaza utpanna thatI skhalanA ane aticAronI zuddha buddhithI tathA vairAgya bhAvanAthI niMdA, garhA karI pramAdathI mukta thaI javuM, tene choDI devo. (5) kAyotsarga- jevI rIte zarIra para lAgelA ghAva para malama-paTTI lagADIe Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta tevI rIte saMyama sAdhanAmAM Avela zithilatAne dUra karavA mATe saMkalpita zvAsozvAsa pramANa samaya sudhI zarIra parathI mamatvabhAva, rAgabhAvane dUra karI mana, vacana kAyAnI pravRttine rokavI, dhyAna mudrAmAM rahevuM. (6) pratyAkhyAna- mmalita saMyamane vizeSa puSTi ApavA tathA tajjanita karma baMdhano kSaya karavA mATe navakArazI vagere tapa dvArA nirjarA guNone dhAraNa karavA. anuyoganA kAronuM varNana - anuyoganA mukhya cAra dvAra che. yathA- 1. upakrama 2. nikSepa 3. anugama 4. naya. (1) upakrama-jJAtavyaviSayanI prAraMbhika carcA karavI ane padArthone nikSepa yogya banAvavA. (2) nikSepa- nAma sthApanA Adi bhedathI sUtragata padonuM vyavasthApana karavuM. (3) anugama- sUtrano anukULa artha karavo. enAthI vastunA yogya svarUpanuM jJAna thAya che. (4) naya vastunA zeSa dharmone apekSA daSTie gauNa karIne mukhyarUpathI koI eka aMza(dharma) grahaNa karanAro bodha e "naya" che. (1) upakrama dvAranuM varNana - upakramanA prakAra che yathA- 1. nAma ra. sthApanA 3. dravya 4. kSetra 5. kALa 6. bhAva. dravya upakrama:- sacitta, sajIva manuSya pazu ityAdine ane acitta pudgala goLa, sAkara, vagerene upAya vizeSathI puSTakaravA, guNa vRddhi karavI, e parikarma dravya upakrama" che. zastrathI jIvono vinAza ane prayatna vizeSathI pagalonA guNadharmono vinAza karavo e vastu vinAza dravya upakrama che. kSetra upakrama - bhUmine haLa vagerenA prayoga vaDe upajAu banAvavI e parikama viSayaka kSetra upakrama' che ane hAthI vagerene bAMdhIne bhUmine verAna banAvavI e 'vinAza viSayaka kSetra upakrame che. kALa upakrama - jaLaghaDI, retaghaDI ityAdi dvArA samayanuM yathArtha jJAna thAya che te parikarmarUpa kALa upakrama' che ane nakSatra AdinI gatithI je kALano vinAza (vyatIta thavo) te vinAzarUpa kALa upakrama' che. bhAva upakrama :- (1) upakramanA artha svarUpanuM sAcuM jJAna hovuM ane emAM upayoga sahita hovuM e "Agama rUpa(Agamata:) bhAva upakrama' che. (2) upakramano artha che abhiprAya. mATe abhiprAyanuM yathAvat parijJAna te 'bhAva upakrama pravRtti che. A abhiprAya jANavArUpa bhAva upakrama prazasta ane aprazasta banne hoya che. veyA Adi dvArA anyano abhiprAya jANavo aprazasta che ane ziSya dvArA guruno abhiprAya jANavo prazasta che. laukika dRSTinI apekSAe A Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : anuyogadvAra sUtra || pa7 | upakrama varNana che. anya apekSAe (zAstrIya daSTie) upakrama - upakramanA cha prakAra che- 1. AnupUrvI ra. nAma 3. pramANa 4. vaktavyatA pa. arthAdhikAra 6. samavatAra. (1) AnupUrvI upakrama - AnupUrvInA daza prakAra che. 1. nAma ra. sthApanA 3. dravya 4. kSetra 5. kALa 6. utkIrtana 7. gaNanA 8. saMsthAna 9. samAcArI 10, bhAvAnupUrvI. AnupUrvI, anukrama evaM paripATI e traNe ekArthaka zabda che. arthAt ekanI pAchaLa bIjuM evI paripATIne AnupUrvI kahe che. dravyAnupUrvIH- (1) koI vivakSita (Icchita) padArtha ne pahelA vyavasthApita karyA pachI pUrvAnupUrvI ityAdi kramathI anyonya padArthone rAkhavA e dravyAnupUrvI che. ene "upanidhikI AnupUrvI' kahe che. (2) padArthone pUrvAnupUrvI Adi kramanI apekSA rAkhyAvinA vyavasthApita karavA athavA svabhAvataH skaMdhonuM vyavasthApita thaI javuM, koIpaNa kramathI joDAI javuM e paNa dravyAnupUrvI che. ene "anaupanidhikI AnupUrvI' kahe che. (3) AnupUrvI e che ke jyAM Adi, madhya ane attanuM vyavasthApana hoya. eTale ja paramANu anAnupUrvI che. kripradeza skaMdhamAM Adi(prathama) ane aMta che paraMtu madhya na hovAthI, te anAnupUrvI nahIM paNa "avaktavya che. tripradezathI laIne anaMtapradeza skaMdha AnupUrvI che. (4) AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavyanA ekavacana, bahuvacananA bhedathI asaMyogI 6 bhaMga hoya che. A dvArA dvisaMyogI bhaMga banAvatAM 1ra bhaMga bane che. temaja traNa saMyogI bhaMga 8 bane che. A rIte kula ra6 bhaMga bane che. A bhaMga vikalpa A pramANe che. asaMyogI 6 bhaMga- 1. AnupUrvI 2. anAnupUrvI 3. avaktavya 4. AnupUrtio pa. anAnupUrvIo . aneka avaktavya. dvisaMyogI 12 bhaMga- 1. AnupUrvI eka anAnupUrvI eka 2. AnupUrvI eka anAnupUrvI aneka 3. AnupUrvI aneka anAnupUrvI eka 4. AnupUrvI aneka anAnupUrvI aneka. A pramANe ja cAra bhaMga AnupUrvI tathA avaktavyanI sAthe hoya che ane cAra bhaMga anAnupUrvI tathA avaktavyanI sAthe hoya che. kula 1ra bhaMga che. traNa saMyogI 8 bhaMga thAya che. yathA1. AnupUrvI eka, anAnupUrvI eka, avaktavya eka. 2. AnupUrvI eka, anAnupUrvI eka, avaktavya aneka. 3. AnupUrvI eka, anAnupUrvI aneka, avaktavya eka. 4. AnupUrvI eka, anAnupUrvI aneka, avaktavya aneka. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 5. AnupUrvI aneka, anAnupUrvI eka, avaktavya eka. 6. AnupUrvI aneka, anAnupUrvI eka, avaktavya aneka. 7. AnupUrvI aneka, anAnupUrvI aneka, avaktavya eka. 8. AnupUrvI aneka, anAnupUrvI aneka, avaktavya aneka. e $ + 12 + 8 = 26 bhaMga hoya che. A bhaMga banAvavAnI vidhi anyatra paNa A ja rIte jANI levI joIe. A vidhithI paramANu, dvipradezI skaMdha ane traNa pradezI skaMdha; A traNanA saMyogathI 26 bhaMga jANavA joIe. (5) AnupUrvI Adi dravyono 'astitva' Adi dvArA vicAra karavo e 'anugama' che arthAt anukUla vizeSa jJAna che. jema ke-- 1. AnupUrvI Adi traNeyanuM astitva che. 2. dravya saMkhyAthI anaMta che. 3. aneka dravyonI apekSAe AnupUrvI Adi sarva lokamAM che ane eka dravyanI apekSAe lokanA saMkhyAtamA bhAga Adi alaga-alaga rUpamAM che. 4. tevI ja rIte 'sparzanA' sAdhika hoya che. 5. sthiti badhAnI jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAlanI che ane bahutvanI apekSAe zAzvata che. 6. aMtara jaghanya eka samaya, utkRSTa anaMtakALanuM che. paraMtu paramANuno asaMkhyakALa che. bahutvanI apekSAe aMtara nathI. 7. zeSa dravyonA aneka asaMkhyAtamA bhAgamAM AnupUrvI dravya hoya che. dvipradezI tathA paramANu dravya asaMkhyAtamA bhAgamAM hoya che. 8. AnupUrvI Adi dravya pAriNAmika bhAvamAM hoya che. 9. dvipradezI saMdha dravya badhAthI thoDA che, tenAthI paramANu vizeSAdhika che ane traNa pradezI Adi saMdha dravya asaMkhyagaNA che. pradezanI apekSAe badhAthI thoDA paramANu apradeza, dvipradezInA pradeza vizeSAdhika enAthI traNa pradezI Adi skaMdhonA pradeza anaMta gaNA che. (6) naigama ane vyavahAra nayathI uparokata 26 bhaMga thAya che ane saMgraha nayathI AnupUrvI AdinA sAtabhaMga thAya che. kAraNa ke bahuvacananI vivakSA AmAM alaga hotI nathI. te bhaMga A pramANe che- 1. AnupUrvI 2. anAnupUrvI 3. avaktavya 4. AnupUrvI anAnupUrvI 5. AnupUrvI avaktavya 6. anAnupUrvI avaktavya 7. AnupUrvI anAnupUrvI avaktavya. anya varNana paNa saMgraha naya dvArA samajavuM. parantu temAM bahuvacana saMbaMdhI koI vikalpa dravya, pramANa, kSetra, sparzanA, sthiti AdimAM nahi samajavo. A anaupanidhikI AnupUrvInuM varNana thayuM. pUrvAnupUrvI AdinA bhaMga H- aupanidhikI dravya AnupUrvI traNa prakAranI hoya che. yathA- (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI (bannethI bhinna svarUpavALI). yathA cha dravyone kramathI rAkhavA pUrvAnupUrvI che. ulaTA kramathI rAkhavA pazcAnupUrvI che. 6 dravyonA anAnupUrvInA bhaMga A pramANe che- 1424 3x4xxC = 720 AmAM be ochA karavAthI 718 anAnupUrvInA bhaMga jANavA. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtro pa9 A ja rIte paMca parameSThInA padothI eka pUrvAnupUrvI eka pazcAnupUrvI ane 118 (18ra434445 = 120 - 2 = 118) anAnupUrvInA bhaMga bane che. kSetrAnupUrvI - dravyAnupUrvInI jema saMpUrNa varNana che. AmAM traNa pradezo AdinA avagADha aMdha AnupUrvI che. eka pradezavagADha aMdha anAnupUrvI che ane ddhi pradezAvagADhaskaMdha avakatavya che. alpabadutvamAM ahIM anaMtaguNanA sthAne asaMkhya guNa ja hoya che. kAraNa ke avagAhanA utkRSTa asaMkhya pradezanI hoya che, anaMtapradezanI na hoya. - pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI ane anAnupUrvI ahIM urdhvaloka, adholoka tIrachA lokanI apekSAe kahevI. pachI adholokanI sAta naraka, tIrachA lokanA asaMkhya dviIpa samudra ane urdhva lokanA 15 sthAna(12 devaloka, 1 caiveyaka, 1 aNuttara deva, 1siddhazilA)nI pUrvAnupUrvI Adi kahI zakAya che. kALAnupUrvI - dravyAnupUrvInI samAna saMpUrNa varNana che. emAM eka samayanI sthitivALuM dravya anAnupUrvI che, be samayanI sthitivALuM dravya avaktavya che ane traNa samayathI asaMkhya samaya sudhInI sthitivALA dravya AnupUrvI che. kSetra avagAhanAnI jema kALa sthiti paNa asaMkhya che, mATe anaMta nahi kahevuM. eka samayanI sthiti yAvat asaMkhya samayanI sthitinI apekSAe pUrvAnupUrvI Adi kahevuM joIe. athavA samaya, AvalikA, ANa-pANa, thoDa, lava, muhUrta, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, varSa, yuga, sovarSa hajAra varSa, lAkha varSa, pUvaga, pUrva, truTitAMga, truTita, yAvatuM zIrSaprahelikAMga, zIrSaprahelikA, palyopama, sAgaropama, avasarpiNI, utsarpiNI, pudgala parAvartana, atItakALa, anAgatakALa, sarvakALa, A pa3 padAthI paNa kahI zakAya che. utkIrtana AnupUrvI - enA pUrvAnupUrvI AditraNa bheda che, je bhagavAna RSabha deva Adi bhagavAna mahAvIra paryanta 24 tIrthakaronI apekSAe kahevI joIe. gaNanAnupUrvI - enA pUrvAnupUrvI Adi traNa bheda che. je eka, dasa, so, hajAra, dasa hajAra, lAkha, dasa lAkha, karoDa, dasa karoDa, araba sudhI. A dasa padonI apekSAe kahevI joIe. saMsthAna AnupUrvI - cha saMsthAnonI apekSAe kahI zakAya che. samAcArI AnupUrvI - 'AvarsIhi' Adi dasa samAcArInI apekSAe kahI zakAya. bhAvAnupUrvI - e cha bhAvonI apekSAe kahI zakAya che, 1. udaya, 2. upazama, 3. kSAyika, 4. kSAyopathamika, 5. pariNAmika 6. mizra saMyogI(sannipAtika) bhAva. A AnupUrva adhikAra pUrNa thayo. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (2) nAma upakrama - nAma upakramanA dasa prakAra che. yathA- eka nAma, be nAma, traNa nAma yAvatuM dasa nAma. eka nAma:- dravya guNa paryAyanA je nAma lokamAM rUDha thayelA che te badhAnI "nAma" eka saMjJA hovAthI sarve eka nAma che. be nAma:- ekAkSara "zrI Adi, be akSara devI' Adi athavA jIva ajIva e be "nAma" che. vizeSita, avizeSita bhedarUpa apekSAe be nAma aneka prakAranA thAya che. jema ke- jIva avizeSita ane nArakI ityAdI vizeSita. nArakI avizeSita, ratnaprabhA ityAdi vizeSita. e rIte medAnabheda karatAM anattara deva avizeSita, vijaya, vaijayaMta vizeSita che. A be nAma che. te ja rIte ajIva dravyamAM samajavuM. traNa nAma:- dravya, guNa, paryAya A traNa nAma che. emAM dravyanA 6 bheda, guNanA varNAdi pAMca bheda temaja ra5 bheda ane paryAyanA eka guNa kAlA yAvat anaMta guNa kAlA ityAdi anaMta bheda che. strI, puruSa, napuMsaka A paNa traNa nAma che. strI nAmanA aMtamAM svara A, I, U hoya che. puruSa nAmanA aMtamAM A, i, U, o hoya che. napuMsaka nAmanA aMtamAM e, I, uM hoya che. jema ke - 1. mALA, lakSmI, vadhU, . rAjA, girI, 3. dhanna, acchi, mahuM. cAra nAma:- nAma cAra prakArathI bane che. 1. AgamathI, ra. lopathI, 3. prakRtithI 4. vikArathI. udAharaNa - (1) pahmAni, payAsi, kuMDAni, (2) teDatra rathoDatra (a no lopa) (3)agni eto, par Imo (emAM saMdhI nathI. prakRti bhAva thavAthI), (4)daMDasya + agra = daMDAgraM (eka varNanA sthAna para anya varNa.) pAMca nAma:- 1. koI vastuno bodha karAvanAra zabda yA nAma te nAmika nAma che. 2. haju Adi nepAtika nAma che. 3. thAvati Adi tigata kriyAo AkhyAtika nAma che. 4.pari ityAdi upasarga aupasargika nAma che. 5. "saMta" ityAdi mizra saMyogI nAma che. temAM upasarga paNa che, nAmika paNa che. cha nAma :- (1) udaya bhAva-ATha karmono udaya. jemAM jIva udaya niSpannamanuSyatva, traNatva, devatva vagere ane ajIva udaya niSpanna- zarIra vagere. (2) upazama bhAva:- mohanIya karmanA upazamathI upazama samakita, upazamazreNI, upazAMta moha guNasthAna, upazama cAritra labdhi. (3) kSAyika bhAva:- ATha karma tathA tenI samasta prakRtionA kSayathI utpanna For Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : anuyogadvAra sUtra thayela bhAva. (4) kSAyopazamika bhAva :- * jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtI karmonA kSaya ane upazamane kSAyopamika bhAva kahe che. cAra jJAna, pAMca indriyo, traNa darzana, cAra cAritra, gaNi, vAcaka, vagere padavI. udaya prApta karmano kSaya, anudIrNanA vipAkodayanI apekSAe udayAbhAva(upazama), A prakAre kSayathI upalakSita upazama ja kSayopazama kahevAya che. upazamamAM pradezodaya nathI hoto, paraMtu kSayopazamamAM pradezodaya hoya che. vipAkodaya nathI hoto. 61 (5) pAriNAmika bhAva :- sAdi pAriNAmika- vAdaLA, saMdhyA, parvata, indradhanuSa, viLI, havA varSA vagere. anAdi pAriNAmika- jIvatva, bhavItva, abhavItva, loka, aloka ane dharmAstikAya vagere. (6) sannipAtika (saMyogI-mizra) bhAva :- pUrvokata pAMca bhAvo vaDe dvika saMyogI vagere 26 bhaMga bane che. tene sannipAtika bhAva kahevAya che. H- chavvIsa bhaMga :- dvisaMyogI bhaMga 10 :- 1. udaya-upazama ra. udaya-kSaya 3. udaya-kSayopazama, 4. udaya-pAriNAmika pa. upazama-kSaya, 6. upazama-kSayopazama, 7. upazama-pAriNAmika 8. kSaya-kSayopazama 9. kSaya-pAriNAmika 10. kSayopazamapAriNAmika. trisaMyogI bhaMga 10 :- 1. udaya-upazama-kSaya ra. udaya-upazama-kSayopazama 3. udaya-upazama-pAriNAmika 4. udaya-kSaya-kSayopazama 5. udaya-kSaya-pAriNAmika 6. udaya-kSayopazama-pAriAmika 7. upazama-kSaya-kSayopazama 8. upazama-kSayapAriNAmika, 9. upazama-kSayopazama-pAriNAmika 10. kSaya-kSayopazamapAriNAmika, cArasaMyogI bhaMga 5 :- 1. udaya-upazama-kSaya-kSayopazama 2. udaya-upazamakSaya-pAriNAmika 3. udaya-upazama-kSayopazama-pAriNAmika 4. udaya-kSayakSayopazama-pAriNAmika 5. upazama-kSaya-kSayopazama-pAriNAmika. pAMca saMyogI eka bhaMga H- udaya-upazama-kSaya-kSayopazama-pAriNAmika. A 26 bhaMgomAMthI jIvamAM 6 bhaMga prApta thAya che. zeSa 20nuM bhaMgarUpe astitva mAtra samajavuM. te cha bhaMga A pramANe che-- 1) kSAyika, pAriNAmika-siddhomAM. 2) udaya, kSayopazama, pAriNAmika- sAmAnyarUpathI saMsArI jIvomAM. 3) udaya, kSAyika, pAriNAmika bhavastha kevaLImAM (guNasthAna 13-14mAM) 4) udaya, kSaya, kSayopazama, pAriNAmika- kSAyika samakitI sAmAnya jIvamAM 5) udaya, upazama, kSayopazama, pAriNAmika-upazama samakitI sAmAnya jIvamAM. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 6) udaya, upazama, kSaya, kSayopazama, pAriNAmika kSAyika samyak dRSTi jIvane upazama zreNImAM. kara ahIM 1. gatione udayamAM 2. upazama samakita, upazama zreNIne upazamamAM 3. indriyone kSayopazamamAM 4. kSAyika samakita, kSapaka zreNI, kevaLa jJAnane kSayamAM 5. jIvatva bhavItva Adi pAriNAmikamAM samajavA. sAta nAma :- sAta svara che. te A pramANe che :-- 1) SaDja svara :- kaMTha, vakSasthaLa, tAlu, jivhA, dAMta, nAsikA; A cha sthAnonA saMyogathI A svara utpanna thAya che, jinhAgraMthI uccArita thAya che, yathA- mayUrano zabda, mRdaMgano zabda. A svaravALo manuSya AjIvikA, putra, mitra AdithI saMpanna sukhI hoya che. - 2) vRSabha svara :- baLadanI garjanA jevo. A svara vakSasthalamAMthI uccArita thAya che. yathA- kukaDAno svara, gaumukhI vAjiMtrano svara. A svaravALo manuSya aizvaryazALI hoya che. te senApatitva, ane dhanadhAnya Adi bhogasAmagrI ne prApta kare che. 3) gAMdhAra svara :- A svara kaMThamAMthI uccArita thAya che. yathA- haMsano svara, zaMkhano avAja. A svaravALo manuSya zreSTha AjIvikA prApta kare che, kalAkovida hoya che, kavi buddhimAna ane aneka zAstromAM pAraMgata hoya che. 4) madhyama svara :- A svara jivhAnA madhyabhAgathI uccArita thAya che. te uccanAda rUpa hoya che. yathA- ghaMTAno svara, jhAlarano svara. A svaravALA sukhaiSI(sukhI) jIva hoya che. manojJa khAtA pItA hoya che temaja anyane khavaDAve, pIvaDAve che tathA dAna kare che. 5) paMcama svara :- nAbhi, vakSasthaLa, hRdaya, kaMTha ane mastaka ;A pAMca sthAnanA saMyoga vaDe ane nAsikAmAMthI uccArita thAya che. yathA- vasaMtaRRtumAM koyalano zabda, godhikA vAjiMtrano svara. A svaravALA rAjA, zUravIra, saMgrAhaka ane aneka manuSyanA nAyaka hoya che. 6) dhaivata svara :- pUrvokta badhA svaronuM anusaMdhAna karanAro A svara dAMta ane hoThanA saMyoga vaDe uccArita thAya che. yathA- krauMca pakSIno svara, nagArAno avAja. A svaravALo manuSya kalaha priya tathA hiMsaka, nirdayI hoya che. 7) niSAda svara :- A svara badhA svarono parAbhava karanAro che. bhRkuTI kheMcIne mastakamAMthI enuM uccAraNa thAya che. yathA! hAthIno avAja, mahAbherIno avAja. A svaravALA manuSya cAMDAla, goghAtaka, mukkebAja, cora ane AvA ja moTA pApa karanArA hoya che. A sAta svaro pUrNa thayA. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra H anuyogadvAra sUtra gAyana H- zabdonuM spaSTa uccAraNa, zubha madhura svara, utAra-caDhAvathI saMpanna, geya rAgathI yukta gAvuM vigere gAyananA guNa che. DarIne, utAvaLathI, zvAsa letA, nAkanA saMyogathI kaTu svara ane tAla viruddha gAvuM ityAdi gAyananA doSa che. 63 gAyakanuM gItanA svaramAM mUrchita jevA thaI javuM 'gItanI mUrcchanA' kahevAya che. A mUrcchanA 21 che. enA sAta-sAtanA samUhane grAma kahe che. sAta svaronA traNa grAma ane 21 mUrcchanA hoya che. gAyana paNa satya, upaghAta Adi 3ra doSo rahita, viziSTa arthayukta, alaMkArothI yukta, upasaMhArathI yukata ane alpa pada, alpa akSaravALuM, priyakArI hovuM joIe. zyAma strI madhura gAya che. kALI strI khara(rUkSa) svaramAM gAya che ane gauravarNA caturAIthI gAya che, kANI vilaMbita svaramAM tathA AMdhaLI zIghragati svaramAM gAya che. ATha nAma :- zabdonI ATha vacana vibhaktionA ATha nAma che. (1) prathamA (kartA) jAti ane vyaktinA nirdezamAM vaparAya che. (2) dvitIyA (karma) jenApara upadeza, kriyAnuM phaLa maLe. (3) tRtIyA (karaNa) kriyAnA sAdhakatama kAraNamAM vaparAya. (4) caturthI (saMpradAna) jene mATe dAna devAnI kriyA hoya che te. (5) paMcamI (apAdAna) jenAthI alaga thavAno bodha thAya che. (6) chaThThI (saMbaMdha) svAmItvano saMbaMdha batAvanArI. (7) saptamI (AdhAra) kriyAnA AdhAra sthAnano bodha karAvanArI (8) aSTamI (saMbodhana) saMbodhita(AmaMtraNa) karanArI. yathA- (1) A, te, huM, (ra) Ane kaho, tene bolAvo, (3) enA dvArA karavAmAM Avela, mArAthI kahevAmAM Avela, (4) tenA mATe Apo, tenA mATe laI jAo, jinezvarane mATe mArA namaskAra ho, (5) vRkSaparathI phaLa nIce paDyuM, ahIMyAthI dUra karo, (6) tenI vastu, tenuM makAna, tenuM khetara, (7) chatanI upara, bhUmi para, pustakamAM, gharamAM, (8) are ! bhAIo ! benajI ! he svAmI ! he nAtha ! vagere. nava nAma :- kAvyonA nava rasa che. te nava nAma che. te A pramANe che- (1) vIrarasa (2) zRMgArarasa (3) adbhutarasa (4) raudrarasa (5) bhayAnaka rasa (6) bIbhatsa rasa (7) hAsyarasa (8) karuNarasa (9) prazAMta rasa. aneka sahakArI kAraNothI aMtarAtmAmAM utpanna thatAM ullAsa yA vikAranI anubhUtine rasa kahevAya che. mATe je kAvyanA gAvAthI ke sAMbhaLavAthI AtmAmAM vIratA, hAsya, zRMgAra vagere bhAvanI anubhUti thAya che te, te kAvyano rasa kahevAya che. eka kAvyamAM eka athavA aneka rasa hoI zake che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta dasa nAma:- nAmakaraNa dasa prakAranA hoya che. yathA- (1) guNa niSpanna nAmazramaNa, tapasvI, pavana, (2) guNa rahita nAma-samudga, samudra, palAza, Indragopa. kIDA (3) AdAnapada niSpanna nAma- prAraMbhika padathI adhyayana AdinuM nAma bhakatAmara, pucchinnurNa (4) pratipakSapadaniSpanna nAma-alAbu, alattaka. (5) pradhAnapada niSpanna nAma- Amravana vagere. (6) anAdi siddhAMta niSpanna nAmadharmAstikAya Adi. (7) nAmaniSpanna nAma- mRgAputra, pAMDuputra, pAMDusena. (8) avayava niSpanna nAma- pakSI, dvipada, catuSpada, jaTAdhArI Adi. (9) saMyoga niSpanna nAma-gopAlaka, daMDI, rathika, nAvika, mAravADI, hindustAnI, paMcamAraka, (pAMcamA ArAnA manuSya), hemaMtaka, vasaMtaka, comAsI, saMvatsarI, jJAnI, saMyamI, krodhI. 10muM pramANa niSpanna nAma- enA cAra prakAra che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva. (1) koInuM pramANa" nAma rAkhyuM te nAma pramANa niSpanna. (2) sthApanA niSpanna nAma- 28 nakSatro ane enA devatAonA nAma. aneka prakAranA kuLa nAma- ugrakuLa, bhogakuLa, ikvAkukuLa. aneka prakAranA pAsaMDa nAma- zramaNa, pAMDuraMga, bhikSa, parivrAjaka, tApasa vagere. aneka prakAranA gaNa nAma- mallagaNa vagere A badhA sthApanA pramANa niSpanna nAmanI aMdara samAya che. (3) dravya pramANa niSpanna nAma- dharmAstikAyAdi che. (4) bhAva pramANa niSpanna nAmamAM samAsa, taddhita, dhAtuja, niruktija e cAreya ane enA aneka bhedAnabheda tathA udAharaNa paNa kahela che. samAsa sAta che- 1. laMda 2. bahuvrIhi3. karmadhAraya 4. dvigu 5. tapuruSa 6. avyavIbhAva 7. eka zeSa arthAt samAsa niSpanna nAma sAta prakAranA che. taddhita niSpanna nAma ATha prakAranA che-1. karmathI- vyApArI, zikSaka, 2. zilpathI- kASThakAra, suvarNakAra, citrakAra, 3. zlokathI- zramaNa, brAhmaNa, 4. saMyogathI- rAja jamAI, 5. samIpa nAma-benAtaTa 6. saMyUtha nAma- TIkAkAra, zAstrakAra, taraMgavatIkAra 7. aizvaryanAma - zeTha, sArthavAha, senApati, 8. apatyanAma- rAjamAtA, tIrthakara mAtA. dhAtuthI niSpanna nAma dhAtuja kahevAya che. nirukta niSpannanAma- mahiSa, bhramara, musaLa, kapittha. A dasa nAma prakaraNa pUrNa thayuM. (3) pramANa" upakrama:- A cAra prakAranA che. yathA- (1) dravya pramANa (2) kSetra pramANa (3) kAla pramANa (4) bhAva pramANa. dravya pramANanA pAMca prakAra che yathA(1) mAna pramANa:- dhAnyane mApavA mATenuM sauthI nAnuM mApa muThThI che. be muThThI = pasalI, be pasalI = eka khobo, cAra khobA = eka kulaka, cAra kulaka = eka prastha, cAra prastha = eka ADhaka, cAra ADhaka = eka droNa, sATha ADhaka = nAnI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra 'pa kuMbhI, 80 ADhaka = madhyama kuMbhI, ekaso ADhaka = moTI kuMbhI, ATha moTI kuMbhI = eka bAha. tarala padArtha mApavAnuM sauthI nAnuM mApa 'catuSaSThikA (4 paLa = pA zera) be catuHSaSThikA = eka batIsikA (aDadhozera) be batIsikA = eka soLasikA (eka zera), be soLasikA = eka aSTha bhAgikA (ra zera.) be aSTabhagikA = eka cartubhArgikA (cAra zera), be cartubhAgikA = adhamaNa (ATha zera), be adhamaNa eka maNa (16 zera = rapapaLa). eka paLa eka chaTAMkane kahe che. rapa6paLano eka maNa thAya che. enAthI dUdha, ghInuM mApa karAya che. (2) unmAna pramANa:- trAjavAthI tola karI vastunI mAtrAnuM jJAna karavuM tene unmAna pramANa kahe che. mApavAnuM jokhavAnuM) sauthI nAnuM mApa kATaluM (toluM) ardha karSa hoya che, be ardha karSa = eka karSa, be karSa eka ardhapala, be ardhapala = eka pala (eka pala eka chaTAMka athavA pAMca tolAno sUcaka che) ekaso pAMca pala = eka tulA pAThAMtare 100 pala ane kayAMka 500 pala paNa che. dasa tulA = ardhA bhAra, be ardhAbhAra = eka bhAra; enAthI goLa, khAMDa, sAkara vagere dravyanuM vajana karAya che. A mApa tola apekSita kSetra kALanA che. kALAMtara athavA kSetramaMtarathI mApa tolanI gaNatarI alaga-alaga nyunAdhika paNa hoI zake che. thoDAka samaya pUrve chaTAMka, zera, maNa vagere pracalita hatA. AjawAla grAma, kilo, kvinTalamAM vajana karAya che. (3) avamAna pramANa:- enAthI jamIna vagerenuM mApa karAya che. Ano sauthI nAno ekama hAtha hoya che. cAra hAtha = eka dhanuSya, dhanuSa, daMDa, yuga, nAlikA, akSa, mUsaLa A badhA eka mApanA hoya che. daza nAlikA = eka raju; AnAthI bhUminI laMbAI, pahoLAI, UMcAI, UMDAI mapAya che. vartamAnamAM gaja, phUTathI mApa karAya che athavA mITara thI jamIna mapAya che. (4) gaNima pramANa - gaNatarI, saMkhyAmAM koI paNa padArthanI mAtrAnA jJAnane gaNima pramANa' kahe che. enAthI rUpiyA, paisA saMpattinuM ane gaNatarI karI zakAya evA padArthonuM jJAna karAya che. eno jaghanya(nAnAmAM nAno) ekama eka che. pachI kramazaH be, traNa, cAra ema karoDa sudhI samajavuM. sUtramAM 1, 10, 100, 1000, 10,000 1,00,000, 10 lAkha, 1 karoDa A saMkhyA ApI che. adhikatama 194 aMka pramANa saMkhyA gaNanA pramANamAM che. (54 aMka ane 14). mIMDA). enA pachI upamA pramANa che. (5) pratimAnuM pramANa - sonA, cAMdI ane maNi, motI Adine nAnA kAMTAmAM tolIne pramANamAna jANI zakAya che. A pratimAnuM pramANa che. bahumUlya vastuone tolA, mAsA, rati Adi nAnA tolAthI toLAya che. goLa, sAkara vagerene moTA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 6 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta kAMTAmAM moTA tolamApathIMtoLAya che. A pratimAna pramANa ane unmAna pramANamAM aMtara samajavuM. pratimAna mApa A pramANe che- 5 guMjA (rati) 1 karma mAsaka (mAsA) 4 kAMkaNI 1 karma mAsaka (mAsA) 3 niSpAva 1 karma mAsaka (mAsA) 12 mAsA 1 maMDaLa 48 kAMkaNI = 1 maMDaLa 16 mAsA = 1 tolA sonA mahora) kSetra pramANa - eno jaghanya ekama 'aMgula' che. aMgula traNa prakAranA hoya che. yathA- (1) AtmAMgula- je kALamAM je manuSya hoya che, temAM paNa je pramANa yukta puruSa hoya che, tenA aMgulane AtmAgula kahevAya che. pramANayukta puruSa te hoya che je svayaMnA aMgulathI ekaso ATha aMgula pramANa hoya che athavA 9 mukha pramANa hoya che. eka droNa jeTaluM tenA zarIranuM Ayatana hoya che ane ardhabhAra pramANa jenuM vajana hoya che. droNa ane ardhabhAramAM prAyaH 64 zeranuM parimANa hoya che. (2) utsadhAMgula:- 8 vALAgra = eka lIkha, AThalIkha = eka jU, ATha jU = eka javamadhya, ATha javamadhya = eka utsadhAMgula arthAt 8488848 = 4096 vALanA goLa bhArA. eno jeTalo vistAra(vyAsa) hoya che, ene eka utsadhAMgula kahevAya che. A aMgula lagabhaga aDadhA iMca barAbara hoya che, evuM anumAna che. jethI 1ra Ica = 24 aMgula = 1 hAtha = 1 phUTa hoya che. (3) pramANAMgula - cakravartInA kAMkaNIratnanA taliyA ane 1ra hAMsa hoya che. pratyeka hAMsa eka utsadhAMgula pramANa hoya che. usedhAMgulathI hajAragaNo pramANAMgula hoya che. zramaNa bhagavAna mahAvIranA aMgula uttedhAMgulathI bamaNA hoya che. arthAt 8192(vALanA) kezano goLa bhAro banAvavAthI jeTalo vistAra thAya, teTalo bhagavAna mahAvIra svAmIno aMgula hoya che. ema 4096000 vALanA goLAnA banAvela bhArAno jeTalo vistAra thAya che, teTalo eka pramANAMgula arthAt avasarpiNInA prathama cakravartIno aMgula hoya che. yojana:- 1ra aMgula = eka veta, be veMta = ekahAtha, cArahAtha = eka dhanuSa, be hajAra dhanuSa = eka gAu, cAra gAu = eka yojana. A mApa traNa prakAranA aMgulamAM samajavA. A prakAre yojana paryata badhA mApa traNa prakAranA hoya che. temAM AtmAMgulathI te kALanA kSetra, grAma, nagara, ghara vagerenA mApa karAya che. usedhAMgulathI cAra gatinA jIvonI avagAhanAnuM mApa kahevAya che. pramANAMgulathI zAzvata padArtho arthAtudvIpa, samudra, pRthvapiMDavimAna, parvata,kUTa vagerenI laMbAI, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra so pahoLAI, UMcAI kahevAya che. apekSAe lokamAM traNa prakAranA rUpI padArtha che- (1) manuSya kRta grAma, nagara, makAna ityAdi. (ra) karma kRta zarIra ityAdi. (3) zAzvata sthAna. A traNeyanA mApa karavA mATe uparokta traNa prakAranA aMgulathI laIne yojana parvatanA mApano upayoga karAya che. ahIM cAre gatinA jIvonI avagAhanA vistArathI batAvela che, te mATe juo prajJApanA sUtra pada-11, sArAMza khaMDa-6] paramANuthI aMgulanuM mApa - sUkSma paramANu ane vyavahArika paramANunA bhedathI paramANu be prakAranA che. sUkSma paramANu avaryu che. te ati sUkSma, avibhAjya, pudgalano aMtima eka pradeza hoya che. teno Adi, madhya, aMta te svayaM che. evA anaMtAnaMta paramANuno eka vyavahArika paramANu thAya che. te paNa sUkSma hoya che. talavAra vagerethI avicchedya che. agni ene bALI zakatI nathI. havA ene uDADI zakatI nathI. evA anaMta vyavahArika paramANunA mApanI gaNanA A prakAre karAya che. anaMta vyavahAra paramANu = 1 utkSakSaNa kSakSaNikA. 8 utlakSaNa laikSaNikA = 1 phlakSaNa lakSaNikA 8 lakSaNa zlekSaNikA 1 Urdhva reNu 8 UrdhvareNu 1 trasa reNu 8 trasa reNu . 1 ratha reNu 8 ratha reNu 1 vALa (devakuru manuSyano) 8 vALa (devakuru) 1 vALa (harivarSa manuSyano) 8 vALa (harivarSa) 1 vALa (hemavata manuSyano) 8 vALa (hemavata) 1 vALa (mahAvidehanA manuSyano) 8 vALa (mahAvideha) 1 vALa (bharatakSetranA manuSyano) 8 vALa 1 lIkha 8 lAkha 1 jU. 1 javamadhya 8 java madhya = 1 utsadhAMgula 12 aMgula= 1rveta, ra veMta = hAtha, 2 hAtha = 1 kukSI, 2 kukSI = 1 dhanuSa. kALa pramANa:- kALano jaghanya ekama 'samaya' che. e ati sUkSma ane avibhAjya che. AMkhanA palakArA jeTalA samayamAM asaMkhya samaya pasAra thaI jAya che. AvA asaMkhya samayanI eka AvalikA thAya che. saMkhyAta AvalikAno eka zvAsozvAsa thAya che. vRddhAvasthA ane vyAdhi rahita puruSanA zvAsozvAsane ahIMyA pramANa mAnyuM che. A zvAsozvAsane prANa' kahevAya che. - 7 prANa eka stoka, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanItA 2880 sekanDa hoya che. 7 sToka eka lava, 77 lava eka muhUrta 1 muhUrta 3773 zvAsozvAsa(prANa) hoya che. 1 muhUrta 1,67,77,216 AvalikA. 1 prANa 4446 sAdhika AvalikA. 1 sekanDa pa8rapa ja AvalikA. 1 prANa 3773 1 muhUrta ra880 sekanDa 1 muhUrta 48 miniTa, eka miniTa = 60 sekanDa 30 muhUrta = 1 divasa 84 lAkha varSa = eka pUrvAga 84 lAkha pUrvAga = eka pUrva tyAra pachI pratyeka kALa saMjJA eka bIjAthI 84 lAkha gaNI hoya che. aMtamAM zIrSa prahelikAMgathI zIrSa prahelikA 84 lAkha gaNI hoya che. ATalI saMkhyA sudhI gaNitano viSaya manAya che. te pachInI saMkhyA upamA dvArA kahevAya che. utkRSTa saMkhyAtAnI saMkhyA upamA dvArA pUrNa thAya che. e utkRSTa saMkhyAmAM eka adhika thatAM jaghanya asaMkhyAtA thAya che. upamA dvArA kALa gaNanA pramANa:- (1) palyopama ane sAgaropama rUpa be prakAranI upamA dvArA kALanI gaNanA karAya che. palyopamanI gaNanA upamAthI samajatA sAgaropamanI gaNanA sahajamAM samajAya che. kAraNa ke koIpaNa prakAranA palyopamathI enuM sAgaropama dasa kroDAkoDa gaNuM hoya che. mATe ahIM palyopamanuM varNana karAya che. (2) upamA gaNanAno palyopama traNa prakArano hoya che- 1. uddhAra palyopama 2. addhA palyopama 3. kSetra palyopama. A traNemAM sUkSma ane vyavahAra (bAdara)nA be-be bheda hoya che. (3) 1. uddhAra palyopamanI upamAmAM vAlAgra eka-eka samayamAM kaDhAya che. 2. addhA palyopamanI upamAmAM vAlAgra 100 varSe kADhavAmAM Ave che ane 3. "kSetra palyopamamAM vAvAjhonA AkAza pradezonI gaNanA hoya che. eka AkAza pradeza eka samayamAM kADhavo. 4. "uddhAra bAdara palyopama'mAM eka divasathI sAta divasa sudhInA jugaliyAnA vALa akhaMDa bharAya che tathA kaDhAya che. jyAre "sUkSma'mAM e eka-eka vALanA asaMkhya khaMDa karIne bharAya che ane kaDhAya che. sUkSma paNaka jIvonI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : anuyogadvAra sUtra avagAhanAthI asaMkhyagaNI ane nirmala AMkhothI je nAnAmAM nAnI vastu joI zakAya, teno asaMkhyAtamo bhAga hoya, evA asaMkhya khaMDa vAlAgranA samajavA. 5. evuM ja aMtara bAdara ahvA palyopama ane sUkSma ahvA palyopamamAM samajavuM. GC 6. bAdara 'kSetrapalyopama'mAM akhaMDa vAlAgnonA avagAhana karela AkAza pradezono hisAba hoya che ane sUkSmamAM asaMkhya khaMDa karelA vALAgranA avagADha ane anavagADha banne prakAranA arthAt palya kSetranA samasta AkAza pradeza gaNAya che. 7. traNa prakAranA bAdara(vyavahAra) palyopama kevaLa sUkSmane samajavA mATe che ane lokamAM eno bIjo koI upayoga nathI. 8. sUkSma udvAra palyopamathI dvIpa samudronuM mApa thAya che. arthAt aDhI udvAra sAgaropamanA jeTalA samaya che, teTalA lokamAM dvIpa samudra che. 9. sUkSma ahvA palyopama sAgaropamathI cAra gatinA jIvonI uMmaranuM kathana karAya che. ahIM cAre gatinA jIvonI sthiti vistArathI batAvela che. - te mATe juo prajJApanA sUtra pada-4 ane sArAMza khaMDa-6. 10. sUkSma kSetra palyopamathI daSTivAda aMgasUtramAM varNavelA dravyonuM mApa karAya che. = palyanI upamA :- laMbAI, pahoLAI, UMcAI A traNemAM samAna, dhAnya vagere mApavAnA pAtra ne palya kahe che. ahIMyA svIkAra karelA pAtrane(khADAne) paNa traNenI samAnatAne kAraNe palya kahevAya che. utsedhAgulathI eka yojana lAMbo, pahoLo, UMDo goLAkAra te palya hoya che. jenI sAdhika traNa yojananI paridhi hoya che. temAM sAta divasanA navajAta bALakonA vALa ThAMsI ThAMsIne khIcokhIca saghana evI rIte bharI devAmAM Ave ke jarAka paNa khAlI jagyA(sthULa daSTinI apekSAe) na rahe. tevA bharelA te vALone samaye samaye athavA so-so varSe eka-eka kADhavAmAM Ave che. na e rIte vALo kADhatAM Akho palya khAlI thaI javAmAM jeTalo samaya lAge tene palyopama kahevAmAM Ave che. AgaLa 9 prakAranA palyopamanuM varNana Avaze. sUkSma kSetra palyopamanA varNanathI e spaSTa thAya che ke AvA khIcokhIca bharelA sthAnamAM paNa sUkSma dRSTithI aneka AkAza pradeza khAlI rahI jAya che. ene eka daSTAMta dvArA samajavuM joIe, jema ke- eka moTA koThImAM koLA phaLa bharyA, pachI halAvI halAvIne bijorAnA phaLa bharyA, pachI halAvIne bIlInA phaLa, ema kramazaH nAnA-nAnA phaLa, AMbaLA, bora, caNA, maga, sarasava bharyAM te paNa temAM samAI gayA. to paNa kayAMka thoDI khAlI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanItA jagyA rahI jAya che. pachI halAvI halAvIne retI nAkhazo to te paNa samAI jaze. tyAra pachI temAM pANI nAMkhazo to te paNa samAI jaze. je pramANe sAganuM lAkaDuM saghana nakkara hoya che, temAM ApaNane kayAMya polANa nathI dekhAtI. chatAM jo temAM jhINI khIlI lagADavAmAM Ave to tene sthAna maLI jAya che. temAM saghana dekhAvA chatAM paNa AkAza pradeza anavagADha rahe che. evI ja rIte eka yojanA e palyamAM vALothI anavagADha AkAza pradeza rahI jAya che. dravya - arUpI ajIva dravya (bhedanI apekSAe) dasa che. rUpI ajIva dravya anaMta che. paramANu paNa anaMta che yAvatu anaMta pradeza skaMdha paNa anaMta che. jIva dravya anaMta che. nArakI,deva, manuSya asaMkhya-asaMkhya che. tiryaMca anaMta che. trevIsa daMDakanA jIva asaMkhya che. vanaspatinA jIva anaMta che. siddha anaMta che. - saMsArI jIvomAM pratyeka jIvane zarIra hoya che. te zarIra pAMca che. yathA dArika, vaikriya, AhAraka, tejasa ane kArmaNa. emAM nArakI, devatAmAM traNa traNa zarIra hoya che. manuSyamAM pAMca ane tiryaMcamAM cAra zarIra hoya che. A badhA zarIronI saMkhyA paNa jIva dravyonI saMkhyA samAna 23 daMDakamAM asaMkhya ane vanaspatimAM anaMta hoya che. vizeSa spaSTatA mATe juo-prajJApanA sUtra pada-1ra bhAva pramANa:- enA traNa bheda che- (1) guNa (2) naya (3) saMkhyA. guNanA be bheda- jIva ane ajIva. ajIvanA varNAdi ra5 bheda che ane jIva guNa pramANanA cAra bheda che. yathA- 1. pratyakSa ra. anumAna 3. upamAna 4. Agama. pratyakSa - pAMca indriya ane avadhi, mana:paryavajJAna kevaLa jJAna, e pratyakSa pramANa che. anumAna :- anumAna pramANane samajavA enA pAMca avayavane oLakhavA joIe. enAthI anumAna pramANa suspaSTa thAya che. kayAreka emAM be avayavathI viSaya spaSTa thAya che arthAt anumAna siddha thaI jAya che ane kayAreka pAMce ya avayavothI. yathA- ratna moMghA hoya che, jema ke mUMgA, mANeka Adi. emAM be avayava prayukta che- pratijJA ane udAharaNa. pAMca avayavanuM udAharaNa- (1) ahIMyA agni che. (2) kAraNa ke dhumADo dekhAya che. (3) jyAM-jyAM dhumADo hoya che tyAM tyAM agni hoya che. (4) yathA- rasoI ghara (5) AthI ahIMyA paNa dhumADo hovAthI agni che. 1. prathama pratijJA karAya che jemAM sAdhyanuM kathana hoya che. tyArabAda 2. eno tarka, hetu, kAraNa, mukhya AdhAra kahevAya che. 3. pachI e hetu mATe vyAti apAya che. tyArabAda 4. e hetuvALA sarakhA udAharaNa apAya che. 5. pachI eno upasaMhAra karI potAnuM sAdhyasthira karAya che. pAMca avayava- 1. sAdhya ra. hetu 3. vyApti 4. udAharaNa pa. nigamana (upasaMhAra). Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra anukULa A anumAna bhUta bhaviSya, vartamAna traNe kALa saMbaMdhI hoya che. ane pratikULa banne hoya che. keTalAka anumAnanA udAharaNa A pramANe che(1) A putra mAro ja che kAraNa ke enA hAtha para je ghAnuM cinha che te mArA dvArA thayeluM che. (2) paricita avAja sAMbhaLIne kahevuM ke amuka vyakti ke amuka janAvarano avAja che. (3) gaMdha, svAda sparzathI kramazaH jANavuM ke amuka attara ke phUla che. amuka khAdya padArtha yA mizrita vastu che. yA amuka jAtinuM Asana che. (4) ziMgaDAthI bheMsane, zikhAthI kukaDAne, pUMchathI vAMdarAne, pIMchAthI morane, anumAna karI satya jANI zakAya che. (5) dhumADAthI agni, bataka pakSIthI pANI, vAdaLothI varSAnuM anumAna karI zakAya. (-) IMgita-AkAra, netravikArathI bhAvonA AzayanuM anumAna karI zakAya che. (7) eka sikkAnA anubhavathI aneka sikkAne oLakhavuM. eka cokho raMdhAvAthI aneka cokhA raMdhAvAnI khabara paDavI athavA anumAna karavuM. eka sAdhune joIne anya sarve e veza vALA eka paMthanA sAdhu che ema jANavuM (8) koI eka padArthanuM eTaluM vizeSa paricaya jJAna thaI jAya ke eka sarakhA aneka padArthomAM tene rAkhI devAmAM Ave chatAM paNa tene koI vizeSatAnA AdhAre alaga oLakhI le, te vizeSa daSTa sAdharmDa anumAna che. (9) vanomAM puSkaLa lIlu ghAsa joIne sArA varasAdanuM anumAna karavuM, tenAthI viparIta joI anAvRSTinuM anumAna karavuM. (10) gharomAM pracura khAdya sAmagrI joIne anumAna karavuM ke ahIM hamaNAM subhikSa che. (11) havA, vAdaLA athavA anya lakSaNathI anumAna karavuM ke ahIM hamaNAM ja varasAda thaze athavA enAthI viparIta lakSaNo AkAzamAM joIne anumAna thAya ke ahIM varasAda nahIM thAya. 71 upamAna pramANa :- koIpaNa padArthanA ajJAta svarUpane oLakhavA mATe jJAta vastunI upamA daIne samajAvAya che. te upamAvALI vastu apekSita koI eka guNa athavA aneka guNomAM samAna hoI zake che. anukULa ane pratikULa banne prakAranI upamAo hoya che. jema ke- (1) sUrya jevo ja dIpaka athavA Agiyo hoya che.(prakAzanI apekSA) (2) jevI gAya tevI ja nIlagAya hoya che. (3) kAbara cItarI gAyano vAcharaDo jevo hoya che tevo sapheda gAyano vAcharaDo nathI hoto. (4) jevo kAgaDo kALo hoya che, tevI dUdhanI khIra nathI. Agama pramANa :- laukika ane lokottaranA bhedathI Agama be prakAranA che. suttAgama, arthAgama, tadubhayAgamanI apekSAe traNa prakAranA che. AtmAgama, anaMtarAgama ane paraMparAgamanA bhedathI paNa Agama traNa prakAranA hoya che. mahAbhArata, rAmAyaNa yAvat cAra veda sAMgopAMga e laukika Agama che. 12 aMga ane aMgabAhya, kAlika, utkAlika zAstra lokottara Agama che. tIrthaMkarone arthAgama AtmAgama che. gaNadharone sUtra AtmAgama che, artha Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta anaMtarAgama che. gaNadharanA ziSyone sUtra anaMtarAgama che, artha paraMparAgama che. zeSa ziSyAnuziSyone sUtra artha banne paraMparAgama che. ra = prAcIna kALamAM dharma zAstrarUpamAM mAnya pota potAnA Agama sAhitya kaMThopakaMTha prApta karIne smRtimAM rakhAtA hatA. te sAMbhaLIne prApta karyuM hovAthI tene zruta kahevAya che. Agama zabda paNa zrutanA arthano vAcaka che. kAraNa ke AchatIti ATH = guru paraMparAthI je cAlyuM Ave che te Agama che. jIvAdi padArthonuM jJAna sArI rIte jenAthI thAya te Agama che. vItarAga sarvajJa sarvadarzI Apta puruSo dvArA praNIta zruta 'Agama' kahevAya che. lokamAM je prasiddhi prApta puruSo che, teonA dvArA banAvavAmAM Avela zruta 'laukika Agama' che ane guNa saMpanna Ama puruSo dvArA prarUpita zruta 'lokottara Agama' kahevAya che. (2) naya pramANa :- bhinna-bhinna apekSAe eka deza(aMza) athavA aneka dezanI vivakSAthI je vastu tattvano bodha karAya che athavA Azaya samajAvAya che te naya pramANa che. te sAta prakAranA che. jenuM vizeSa vistRta varNana cothA anuyoga dvAramAM AgaLa karavAmAM AvyuM che. = (3) saMkhyA pramANa :- ATha bhedonI vivakSAe saMkhyA pramANanuM kathana karavAmAM Ave che, eno Amika zabda saMghaSpamALa che. ataH 'zaMkha' zabdane apekSita karIne paNa kathana karavAmAM AvyuM che. ATha prakAra - 1. nAma 2. sthApanA 3. dravya 4. upamA 5. parimANa . jANaNA 7. gaNanA 8. bhAva saMkhA. (1.2) nAma sthApanAH- koInuM 'zaMkha' nAma rAkhyu hoya te nAma 'zaMkha' che athavA koIpaNa rUpamAM e 'zaMkha' che, evI sthApanA, kalpanA athavA Aropa karAya te 'sthApanA zaMkha' che. (3) dravya saMkha (saMkhyA) : 1. jeNe saMkha(saMkhyA)ne sArI rIte zIkhI lIdhI che parantu emAM anuprekSA upayoga nathI te dravya saMkha(saMkhyA) che. 2. saMkhanA jANakAranA bhUta bhaviSyanuM zarIra dravya saMkha(saMkhyA) che. 3. je AgaLanA anaMtara bhavamAM zaMkha(be indriyajIva) thavAvALo che, AyubaMdha nathI karyo te eka bhavika saMkha che. 4. jeNe 'zaMkha' banavAno Ayu baMdha karI lIdho che te badghAyu zaMkha che. 5. je 'zaMkha' bhavamAM javA mATe abhimukha che, jenuM Ayu samApta thavAmAM che athavA vATevahetAmAM che. te abhimukha zaMkha che. 6. eka bhavika zaMkhanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa eka karoDa pUrva hoya che. badghAyuSya zaMkhanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa karoDa pUrvano trIjo bhAga. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra abhimukha zaMkhanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa aMtarmuhUrtanI(mAraNAMtika samuddhAtanI apekSA) hoya. (4) upamA :- sat-asat padArthothI sat-asat vastu ke vyaktine upamita karI zakAya che. yathA-tIrthakaronA vakSasthaLane kapATanI upamA ApavI, AyuSyane palyopama sAgaropama dvArA batAvavuM. khara vizANanI upamA, patra ane kizalaya (kUMpaLa)mAM vAta karavAnI kalpanA vagere. (5) parimANa :- zratanA paryava, akSara, pada, gAthA, veSTaka, zloka pramANanuM nirUpaNa karavuM, parimANa saMkhanuM kathana che. ahIMyA "sakha' zabdavicAraNA arthamAM Avela che. (6) jANaNA - zabdane jANavAvALo zAbdika tevI ja rIte gaNitajJa, kALajJa, vaidhaka, Adi "jJAna saMkhyAnA udAharaNa che. (7) gaNaNA - enA traNa bheda che- (1) saMkhyAta (ra) asaMkhyAta (3) anaMta. saMkhyAtanA traNa bheda che- (1) jaghanya (2) madhyama (3) utkRSTa asaMkhyAtanA 9 bheda che- (1-3) jaghanya, madhyama, utkRSTa-paritta asaMkhyAta (4-6) jaghanya, madhyama, utkRSTa-yukta asaMkhyAta (7-9) jaghanya, madhyama, utkRSTa-asaMkhyAtA asaMkhyAta. anaMtanA ATha bheda che- (1-3) jaghanya, madhyama, utkRSTa-parittAnaMta (4-6) jaghanya, madhyama, utkRSTa-yuktAnaMta (7-8) jaghanya ane madhyamaanaMtAnaMta. (1) saMkhyAta- jaghanya saMkhyAtA beno aMka che. madhyamAM badhI saMkhyAo che arthAt zIrSa prahelikA sudhI to che ja. AgaLa paNa asatkalpanAthI upamA dvArA batAvavAmAM AvanArI samasta saMkhyA paNa madhyama saMkhyAta che. jayAM sudhI utkRSTa saMkhyAtanI saMkhyA na Ave tyAM sudhI te sarve madhyama saMkhyAta che. utkRSTa saMkhyAtanI upamA A pramANe cheutkRSTa saMkhyAtA - utkRSTa saMkhyAtAne cAra palyanI kalpanA dvArA samajI zakAya che. yathA- (1) anavasthita palya (2) zalAkA palya (3) pratizalAkA palya (4) mahAzalAkA palya. cAre ya palyanI laMbAI pahoLAI jaMbUdvIpa pramANa hoya che. UMcAI 1008 yojana hoya che. traNa palya sthita rahe che. prathama anavasthita palyanI laMbAI pahoLAI badalAya che. UMcAI te ja rahe che. zalAkA palya bharavoH- anavasthita palyamAM sarasavanA dANA zikhA sudhI bharavA. pachI eka-eka dANo eka-eka dvIpa samudramAM nAkhavo. jyAM anavasthita palya khAlI thaI jAya te dvIpa ke samudra jeTalo lAMbo ane pahoLo anavasthita palya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta banAvavAmAM Ave ane tene bharIne enAthI AgaLanA dvIpa samudramAM eka-eka sarasavano dANo nAkhatA jAya. te paNa jyAM khAlI thaI jAya, tyAMnA dvIpa samadra jeTalo lAMbo tathA pahoLo anavasthita palya banAvI levo. pahelo anavasthita palya khAlI thavAnI sAkSIrUpa eka dANo "zalAkA palya'mAM nAkhavo. A kramathI anavasthita palya banAvatA javuM ane AgaLa AgaLanA dvIpa samudramAM eka eka dANo nAkhatA rahevuM. anavasthita palya khAlI thAya ke tarata ja eka dANo "zalAkA palya'mAM nAkhatA rahevuM. pratizalAkA palya bharavo - jyAMzalAkA palya pUrNa bharAI jAya tyAM anavasthita palya te dvIpa jeTalo lAMbo tathA pahoLo banAvI bharIne rAkhavo. pachI zalAkA palya upADIne temAMthI AgaLanA dvIpa samudromAM eka eka dANo nAkhavo ane aMtamAM sAkSIrUpa eka dANo pratizalAkA palya'mAM nAkhavo. "zalAkA palya'ne khAlI karIne rAkhavo. have pharI e bharelA anavasthita palyane upADavo ane AgaLa nA navA dvIpa samudrathI dANA nAkhavAnI zarUAta karavI. khAlI thayA pachI eka dANo "zalAkA palya"mAM nAkhavo. pharI e dvIpa samudra jeTalo moTo anavasthita palya banAvavo, bharavo ane khAlI karavo tathA eka dANo zalAkA palyamAM nAkhavo. - Ama karatAM-karatAM jyAre "zalAkA palya" bharAI jAya tyAre ene paNa AgaLanA dvIpa samudromAM dANA nAkhI ne khAlI karavo ane eka-eka dANo pratizalAkA palyamAMnAkhavo. A vidhithI karatAM eka samaya prati zalAkA palya" paNa bharAI jaze. mahAzalAkA palya bharavo - saMpUrNa bharelA e pratizalAkA palyAne upADIne AgaLanA dvIpa samudromAM eka-eka dANo nAkhavo ane khAlI thayA pachI tene khAlI rAkhavo. eka dANo sAkSIrUpe "mahAzalAkA palya'mAM nAkhavo. A vidhithI anavasthita palyathI zalAkA palya bharavo. zalAkA palyathI pratizalAkA palya bharavo. pachI eka dANo "mahAzalAkA palya'mAM nAkhavo. Ama karatAM-karatAM eka samaya "mahAzalAkA palya" paNa bharAI jaze. pharI e ja kramathI pratizalAkA ane zalAkA palya paNa bharavo arthAt traNe avasthita palya pUrNa bharAI jAya tyAM te dvIpa samudra jeTalo anavasthita palya banAvIne sarasavanA dANAthI bharI levo. cAreya palyamAM bharelA dANA ane atyAra sudhI dvIpa samudramAM nAkhelA badhA dANA maLIne je saMkhyA ane emAMthI eka ocho karatAM je saMkhyA Ave tene ja utkRSTa saMkhyAtA samajavuM joIe. utkRSTa saMkhyAtAnuM parimANa saMpUrNa thayuM. pracalita bhASAthI A DAlA* pAlA" no adhikAra pUrNa thayo. asaMkhyAtAnuM pramANa:- (1) jaghanya parittA asaMkhyAtA- utkRSTa saMkhyAtAthI eka adhika. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra (2) madhyama parittA asaMkhyAtA- jaghanya parittA asaMkhyAtA ane utkRSTa parittA asaMkhyAtAnI vacalI badhI saMkhyA. (3) utkRSTa parittA asaMkhyAtA-- jaghanya parittA asaMkhyAtAnI saMkhyAne eja saMkhyA vaDe ane eTalI vAra guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave, temAM eka ochuM karatAM utkRSTa parittA asaMkhyAta thAya che. yathA- pAMcane pAMcathI pAMcavAra guNAkAra karIne eka ochuM karavAthI 3124 saMkhyA Ave che. (paxpaxpaxpax5-3125-1 =3124). 5 (4) jaghanya yuktA asaMkhyAtA- utkRSTa parittA asaMkhyAtAthI eka adhika. (5) madhyama yuktA asaMkhyAtA-- jaghanya ane utkRSTa yuktA asaMkhyAtAnI vacalI badhI saMkhyA. (6) utkRSTa yuktA asaMkhyAtA-- jaghanya yuktA asaMkhyAtAnI saMkhyAne eja saMkhyA vaDe eTalI vAra guNAkAra karIne temAMthI eka ochuM karatAM je saMkhyA Ave te utkRSTa yuktA asaMkhyAta che. (7) jaghanya asaMkhyAtA asaMkhyAta- utkRSTa yuktA asaMkhyAtathI eka adhika. (8) madhyama asaMkhyAtA asaMkhyAta- jaghanya ane utkRSTa asaMkhyAtAasaMkhyAtanI vacalI badhI saMkhyA. (9) utkRSTa asaMkhyAtA asaMkhyAta- jaghanya asaMkhyAtA asaMkhyAta saMkhyAne eja saMkhyA vaDe eTalI ja vAra guNAkAra karIne eka ochuM karatAM je rAzi Ave te utkRSTa asaMkhyAtA asaMkhyAta che. anaMtanuM pramANa H- (1) jaghanya parittA anaMta-utkRSTa asaMkhyAtA asaMkhyAtathI eka adhika. A rIte asaMkhyAtanA 9 bheda je upara batAvyA che te ja pramANe anaMtanA ATha bheda samajavA joIe. enA nAma- (2) madhyama parittA anaMta (3) utkRSTa parittA anaMta (4) jaghanya yuktA anaMta (5) madhyama yuktA anaMta (6) utkRSTa yuktA anaMta (7) jaghanya anaMtA anaMta (8) madhyama anaMtA anaMta. anaMtano navamo bheda nathI. arthAt lokanI adhikatama dravya guNa yA paryAyanI samasta saMkhyA AThamA anaMtamAM ja samAviSTa thaI jAya che. ataH navamA bhedanI AvazyakatA nathI. bhAva zaMkha :- je jIva beindriya zaMkhanA bhavamAM che ane te AyuSya Adi karma bhogavI rahela che te bhAva zaMkha che. upakramahArano A trIjo 'pramANadvAra' saMpUrNa thayo. (4) vaktavyatA :- adhyayana AdinA pratyeka avayavanuM vivecana karavuM. emAM potAnA jinAnumata siddhAMtanuM kathana karavuM e svamata vaktavyatA che ane anyamatanA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta - - - - - siddhAMtonuM kathana karavuM paramata vaktavyatA che. A kathana 6 vizeSaNovALuM hoI zake che- (1) sAmAnya artha vyAkhyAna, (2) prAsaMgika viSayanuM lakSaNa Adi yukta kathana, (3) kaMIka vistArathI prarUpaNa, (4) daSTAMta dvArA viSayane spaSTa rUpathI samajAvavo. (5) daSTAMtane punaH ghaTita karavuM, (6) upasaMhAra karavo arthAt aMtamAM vivecanano je Azaya che e siddhAMta sArane punaH sthApita karavo. (5) arvAdhikAra :- je adhyayanano vaNya viSaya che enA arthanuM kathana karavuM arthAdhikAra kahevAya che. yathA- Avazyaka sUtranA prathamAdi adhyayanano artha batAvavo jema ke sAmAyika = sAvadhayogono tyAga karavo. caturvizatistavacovIsa tIrthakaronA guNa grAma karavA. ityAdi arthAdhikAra che. (6) samAvatAra - badhA dravya AtmabhAvanI apekSA svayaMnA astitvamAM rahelA che, e Atma samavatAra che. AdhAra AzrayanI apekSA para vastumAM samavasUta thavAthI eno para samavatAra paNa thAya che. yathA- kuMDAmAM bora, gharamAM staMbha. 100 grAmanuM mApa AtmabhAvathI svamAM avatarita che ane parasamavatAranI apekSA ra00 grAmamAM paNa raheluM che. jaMbUdvIpa AtmabhAvathI svamAM avatarita che. ane para samavatAranI apekSA tirachA lokamAM rahelo che. evI rIte kALanA samaya, AvalikA, muhUrta, varSa vagere mATe samavatAramAM samajI levuM. evI rIte krodhAdi jIvavAdino samavatAra samAveza paNa samajI levo. A cha pratidvAro yukta anuyogano prathama upakrama dvArasaMpUrNa thayo. (2) nikSepa dvAra :- iSTa vastuno nirNaya karavA mATe aprAsaMgikanuM nirAkaraNa ane prasaMga prAptanuM vidhAna karavuM e nikSepa che. Avazyaka sUtranA nikSepa pachI adhyayana'nA nikSepano prasaMga hovAthI ahIM sarva prathama 1. "adhyayana'no nikSepa karAya che. tyAra pachI 2. akSINa 3. Aya ane 4. kSapaNA no nikSepa che. nikSepa ochAmAM ochuMcAra dvArothI karAya che. adhika karavo ecchika prasaMgAnusAra hoya che. adhyayana - nAma, sthApanA ane dravya adhyayananuM kathana pUrvamAM varNavela Avazyaka AdinI samAna che. bhAva :- adhyayananuM jJAna ane emAM upayukta thavA para bhAva adhyayana che. sAmAyika Adi adhyayanamAM citta lagADavuM navA karmono baMdha nahIM karavo. pUrvopArjita karmono kSaya karavo e bhAva kriyAtmaka(no Agamata) adhyayana che. akSINa :- nAma, sthApanA, dravya ane bhAva cAra bhedothI eno nikSepa pUrvavatuM samajavo. bhAva akSaNa - je jJAtA upayoga yukta che te bhAva akSINa che. jevI rIte Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra || 70 dIpaka bIjA dIpakane pragaTAvIne paNa svayaM kSINa thato nathI, te rIte AcArya vagere anyane jJAna Ape che, chatAM svayaMnuM jJAna ochuM thatuM nathI te bhAva akSaNa che. Aya - teno paNa cAra bhedothI nikSepa che. nAma sthApanA pUrvavat che. pazu-pakSI, dhana-sampati, AbhUSaNa-alaMkAra yukta Azrita vyakti laukika dravya Aya che. ziSya, upakaraNa vagere paNa dravya Aya che. bhAva Aya:- jJAna, zruta jJAna, darzana evaM cAritranI prApti ane abhivRddhi. kSapaNA - cAra tArothI kSapaNAno nikSepa karAya che. karmono vizeSa vizeSatara kSaya karavo bhAva kSapaNA che. kaSAyano kSaya karavo paNa prazasta bhAva kSapaNA che ane jJAnAdine ghaTADavuM aprazasta bhAva kSapaNA che. sAmAyika adhyayanano prasaMga hovAthI have sAmAyikano nikSepa karAya che. sAmAyika nikSepa prarUpaNA:- prathama adhyayananuM nAma sAmAyika che. eTalA mATe nAma niSpanna nikSepanA adhikAramAM sAmAyikanuM prarUpaNa che. nAma sthApanA evaM dravya e traNa nikSepanuM varNana pUrvavat che. bhAva nikSepaH- (1) svarUpa-1. jeno AtmA tapa saMyama niyamamAM lIna hoya. 2. je traNa sthAvara sarva prANIo prati samabhAva dhAraNa kare arthAt sadA enuM rakSaNa kare, paNa tene haNe nahiM ene bhAva sAmAyika thAya che, ema sarvajJonuM kathana che. (2) zramaNa zramaNa AjIvana sAmAyikamAM hoya che. sAmAyika yukta zramaNa tene kahevAya che, je koIpaNa jIvane du:kha na pahoMcADe, duHkha ApanArAnuM anumodana na kare, koI paNa prANI prati rAgadveSa na rAkhe, sarve para "sama" rahe e ja kharA zramaNa kahevAya che. (3) upamAo- sAmAyikavAna zramaNa hoya che, teno AtmA mahAna hoya che. enI mahAnatA pragaTa karavA upamAo A pramANe che- 1. sarpavat paragRhamAM rahevAvALo. 2. pariSaha upasargone sahana karavAmAM parvata sama aDola. 3. agni sama tejasvI athavA jJAnAdithI atRpta. 4. samudranI jema maryAdAmAM rahenAra, gaMbhIra, guNa ratnothI paripUrNa. 5. AkAzanI jema nirAlaMbana - jene koInA paNa Azrayano pratibaMdha nathI. 6. vRkSanI samAna, kApavA tathA pUjavAmAM sama pariNAma arthAt niMdA, prazaMsA, mAna, apamAnamAM samavRtti rAkhanAra. 7. bhramaranI jema aneka gharomAMthI AhAra prApta karanAra. 8. mRganI jema haMmezAM saMsAra bhramaNarUpa karma baMdhathI bhayabhIta. 9. pRthvI sama sarva duHkha, kaSTa sahana karavAmAM samartha, sakSama 10. jaLa kamaLavat bhogothI nirlipta. 11. sUrya samAna jagatanA prANIone pratipUrNa jJAna prakAza ApanAra. 12. havAnI jema apratihata, berokaToka mokSamArgamAM gati karanAra. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta A prakAre sumanavALo ane pApa manathI.rahita badhI paristhitiomAM sadA samabhAva rAkhanArA, viSama nahIM bananArA arthAt sadA gaMbhIra, zAMta, ane prasanna mana rahenArane 'zramaNa' kahevAya che, te bhAva sAmAyikavAna hoya che. A bIjo 'nikSepadAra' pUrNa thayo. 78 cAra nikSeponuM rahasya ane vyavahAra A nikSepa dvAramAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra dvArothI vastunuM kathana karI zakAya. to paNa nAma sthApanA mAtra jJeya che, enAthI vastunI pUrti thatI nathI. trIjA dravya nikSepamAM e vastunuM kaMIka aMze astitva hoya che. paraMtu emAM paNa e vastunI pUrNa prayojana siddhi thatI nathI. bhAva nikSepamAM kahevAyela padArtha vAstavamAM paripUrNa astitvamAM hoya che, enAthI e padArtha saMbaMdhI prayojananI siddhi thAya che. yathA- (1) koInuM nAma ghevara athavA roTI rakhAya che to enAthI kSudhA pUrti thatI nathI. (2) koI vastumAM roTI athavA ghevara jevo AkAra kalpita karIne ene ghevara che' athavA te 'roTalI che' evI kalpanA, sthApanA karavAmAM Ave to enAthI kSudhAzAMti saMbhava nathI. (3) je roTalI athavA ghevarano loTa ke meMdo paDyo hoya athavA roTalI ane ghevarane pANImAM ghoLI daI vinaSTa karI devAthI, roTI ke ghevara jevI tRpti thaI zakatI nathI. (4) zuddha paripUrNatAvALI roTalI ane ghevara ja vAstavika roTalI athavA ghevara che. enAthI kSudhA zAMti ane tRpti saMbhava che. tethI cAre nikSepamAM kahevAI gayelA padArthane eka sarakho samajavAnI bhUla na karavI joIe. bhAva nikSepanuM mahattva alaga samajavuM. dravya nikSepanuM kiciMt mAtrAmAM mahattva hoya che. nAma sthApanA nikSepa prAyaH Aropita, kalpita ja hoya che. tene bhAva nikSepanI barobara na gaNI zakAya. AnAthI spaSTa che ke koI paNa vyakti yA mahAna AtmAno phoTo, tasvIra, mUrti vageremAM e guNavAna vyaktine yogya vastrAbhUSaNa, snAna, zRMgAra, AhAra ane satkAra, sanmAna vagereno vyavahAra karavo e nikSepanI avahelanA ane durupayoga karavA barAbara samajavuM joIe tathA evuM karavuM ke enI preraNA athavA prarUpaNA karavI te paNa sUtra virudgha prarUpaNA che, ema samajavuM. (3) anugama dvAra :- padaccheda Adi karIne sUtranI sAmAnya vyAkhyA karavI temaja vistArathI sUtranA Azayane saraLa evuM spaSTa karavo e 'anugama' che. (1) askhalita zuddhAkSara yukta uccAraNa karAvavuM. (2) sukhaMta, ti Mta padonuM jJAna karAvavuM. (3) e zabdonA artha batAvavA, (4) samAsa jJAna, saMdhijJAna dvArA pada vigraha karavo, (5) zaMkA utpanna karIne artha samajAvavo (6) vividha yuktio dvArA sUtrokta yukti athavA arthane siddha karI, yogya rIte samajAvavuM. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra 9 medhAvI ziSyone asmalita, amilita, avyatyAgraMDita, pratipUrNa, pratipUrNaghoSa, kaMThoSThavipramukta tathA guruvAcanopagata rUpe sUtranA uccAraNa zravaNa karavA mAtrathI arthAdhikAranuM jJAna thaI jAya che. koI ziSyone grahaNa na thaI zake to uparokata yuktio vaDe saraLa sugama rIte samajAvI zakAya che. bIjA paNa aneka kArothI vicAraNA karIne viSayanI vistRta jANakArI prApta karI zakAya che. ahIM prathama adhyayanarUpa sAmAyikanA bahumukhI tattvajJAna vistAra mATe 26 dArothI tenuM varNana karyuM che. 26 dhArathI sAmAyikano anugama:(1) uddeza- sAmAnya kathana, yathA- e Avazyaka sUtranuM prathama adhyayana che. (2) samudreza nAmollekha, yathA- enuM nAma sAmAyika che. (3) nirgama- sAmAyikanI arthotpatti tIrthakarothI, sUtrotpatti gaNadharothI. (4) kSetra- samaya kSetramAM athavA pAvApurImAM eno AraMbha. (5) kAla- caturthAraka yA vaizAkha suda agIyArasa. (6) puruSa- tIrthakara, vartamAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra. (7) kAraNa- gautama Adie saMyata bhAvanI siddhi mATe zravaNa karyuM. (8) pratyaya- kevaLajJAna hovAthI tIrthakara bhagavAne prarUpaNa karyuM. (9) lakSaNa- "samyakatva sAmAyika'nuM lakSaNa zraddhA che. "zrata sAmAyika'nuM lakSaNa tattvajJAna che. "cAritra sAmAyika'nuM lakSaNa sarva sAvadhe virati che. (10) naya- sAta navathI sAmAyikanuM svarUpa samajavuM. (11) samavatAra-lakSaNadvAramAM kahelI kaI sAmAyika kayA nayamAM samAviSTa thAya che. (12) anumata- mokSamArga rUpa sAmAyika kaI che? nayonI daSTimAM. (13) zuM che?-- kayA nayonI daSTimAM sAmAyika "jIva dravya che ane kayA nayonI daSTimAM sAmAyika "jIvano guNa che? (14) keTalA prakAra? darzana, zrata ane cAritrasAmAyika e traNa mukhya bheda karIne bhedAnabheda karavA. (15) kone? samasta prANio para samabhAva rAkhanArA tapa saMyamavAnane sAmAyika hoya che. (14) kyAM?- kSetra, dizA, kAla, gati, bhavI, sannI, zvAsozvAsa, daSTi ane AhArakanA AzrayathI sAmAyikanuM kathana karavuM. (17) zemAM?- samyakatva sAmAyika sarva dravya paryAyamAM, zrata ane cAritra sAmAyika sarve dravyomAM hoya che, sarva paryAyomAM nahi. deza virati sAmAyika, sarva dravyomAM paNa nahIM ane sarve paryAyomAM paNa nathI hotI. (18) kevI rIte? manuSyatva, AryakSetra, Arogya, AyuSya, buddhi, dharma zravaNa, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 80] gamIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta zraddhA, Adi prApta karyA pachI sAmAyika prApta thAya che. (19) sthiti-jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa kRta ane sabhyatva sAmAyika sAdhika 6 sAgaropama, cAritra sAmAyika dezona koDa pUrva. (20) keTalA? zruta ane sabhyatva sAmAyikavALA utkRSTa asaMkhya hoya che. dezavirati sAmAyikavALA paNa asaMkhya hoya che. cAritra-sarvavirati sAmAyikavALA aneka hajAra karoDa hoya che. (21) aMtara- aneka jIvonI apekSA aMtara nathI. eka jIvanI apekSA jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa addha pudgala parAvartanakAlanuM aMtara hoya che. (rara) aviraha- zrata ane samyakatva sAmAyikavALA AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI niraMtara navA hoI zake che ane cAritra sAmAyikavALA ATha samaya sudhI niraMtara hoI zake che. (23) bhava-dezavirati ane sarvavirati sAmAyika lagAtAra ATha bhavomAM AvI zake che. (24) AkarSa- sarvavirati sAmAyika aneka so vAra ane anya sAmAyika aneka hajAravAra eka bhavamAM AvI zake che. aneka bhavonI apekSA sarvavirati sAmAyika aneka hajAra vAra ane zeSa sarve sAmAyika asaMkhya hajAro vAra Ave che. (25) sparza- samyakatva ane cAritra sAmAyika vALA samasta lokane sparza kare.(kevaLI samudyAtanI apekSA) anya sAmAyikavALA sAta, cha, pAMca, cAra, traNa, be rAjU-pramANa lokane sparza kare. (26) nirukita-paryAyavAcI zabda. samyagdaSTi, amoha, zodhi, sadbhAva, darzana, bodhi, aviparyaya sudaSTi ityAdi sAmAyikanA ekArthaka zabda che. (4) anuyogano cotho naya dvAra - vastune vibhinna daSTiothI samajavA mATe athavA enA mULasudhI praveza karavA mATe e vastunI "naya" dvArA vicAraNA karAya che. apekSAe "naya'nA vividha prakAra hoya che, athavA to jeTalA vacana mArga che, jeTalA AzayathI vastunuM kathana karI zakAya che, teTalA naya hoya che. arthAt pratyeka vastumAM anaMta dharma(guNa) rahelA hoya che; emAMthI eka samayamAM apekSita koI eka dharmanuM kathana karI zakAya che. e eka dharmanA kahevAnI apekSAvALA vacanane naya kahevAya che. ataH anaMta dharmAtmaka vastuonI apekSA nayonI saMkhyA paNa anaMta che. tema chatAM koIpaNa vastune saraLatAthI samajavA mATe e aneka bhedono saMgraha karI sImita bhedomAM samAviSTa karIne kathana karavuM Avazyaka che. A ja kAraNe ukta aneka bhedono samAveza sAta nayomAM karavAmAM Avela che. te uparAMta saMkSipta apekSAthI babbe bheda paNa karavAmAM Ave che. yathA- dravyArthika naya ane paryAyArthika naya; nizcaya naya ane vyavahAra naya. jJAna naya evaM kriyA naya. ati saMkSepa vidhithI te sAta bhedone A be-bemAM samAviSTa karIne paNa kathana karI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : anuyogahAra sUtro 81 devAmAM Ave che. sUtrokta sAta naya A prakAre che- (1) naigama naya (2) saMgraha naya (3) vyavahAra naya (4) Rju sUtra naya (5) zabda naya (6) samabhirUDha naya (7) evaMbhUta naya. (1) naigama naya - A nayamAM vastunA sAmAnya ane vizeSa ubhaya dharmonA alaga-alaga astitvano svIkAra karavAmAM Ave che. arthAt koI vastumAM aMza mAtra paNa potAno vAcya guNa hoya to paNa ene satyarUpamAM svIkAra karAya che. bhUta, bhaviSya ane vartamAna kAlano paNa alaga-alaga svIkAra karAya che. arthAta je thaI gayuM che, je thaI rahyuM che, je thavAnuM che, ene satyarUpamAM A naya svIkAra kare che. naeka+gama = naigama - jemAM vicAra phakata eka nahi paNa aneka prakArothI karAya che. vastuonA dharmonuM alaga-alaga astitva svIkAra karavAvALo A naya che. tIrthakara Adi mahApuruSonA janma dinano svIkAra karIne ujavAya che te paNa naigama nayathI svIkAra karAya che. A naya cAre ya nikSepono svIkAra kare che. (2) saMgrahanaya :- A nayamAM vastunA sAmAnya dharmano svIkAra karAya che. alaga-alaga bhedothI vastune bhinnabhinnarUpe svIkAra nahIM karatA, sAmAnya dharmathI jAtivAcakarUpathI vastuno saMgraha karIne ene eka vasturUpa svIkAra karIne kathana karavAmAM Ave che. enI vibhinnatAo ane vizeSatAone eka rUpa svIkAra karIne A naya kathana kare che. arthAt A bhaya yukta kathanamAM sAmAnya dharmanI vivikSAnI pramukhatA rahe che ane vizeSa dharma gauNa hoya che. A naya bheda-prabhedone gauNa kare che ane sAmAnya-sAmAnyane grahaNa kare che. AvuM karatAM e vizeSane paNa grahaNa kare che paraMtu vizeSa dharmane sAmAnya dharmarUpamAM svIkAra karIne emAM aneka vastuone saMgrahita kare che. yathA- "ghaDA'dravyanuM kathana karIne badhAja ghaDAno svIkAra karAyo che. bhale te nAno hoya ke moTo hoya athavA eka ke aneka raMgano hoya athavA temAM aneka guNa bheda ke mUlyabheda kema na hoya, paraMtu ghaDI e ghaDo che ane bheda, prabheda ane alaga alaga vastuno svIkAra emAM nathI hoto. jyAre "vAsaNa" dravyano bodha paNa badhI jAtanA vAsaNone ekamAM samAviSTa karIne karAya che. alaga-alaga jAti yA alaga-alaga padArthonI bhinnatAnI apekSA A nayamAM rakhAtI nathI. A naya vizeSano grAhaka nathI, topaNa traNe ya kALanI avasthA ane cAre ya nikSepano svIkAra kare che. (3) vyavahAra naya :- vyavahAramAM upayukta je paNa vastuno vizeSa vizeSatara guNa dharma che tene svIkAra karanAro A vyavahAra naya che. e nayavastunI sAmAnya sAmAnyatara dharmanI apekSA rAkhato nathI. potAnA lakSita vyavahAropayukta vizeSadharmane svIkAra karavAnI apekSA rAkhe che. e traNe ya kALanI vAtano ane cAre nikSepono svIkAra kare che. saMgraha naya jIvone jIva zabdathI kaheze to A naya Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta ene nArakI devatA Adi vizeSa bhedathI kaheze. (4) jju sUtra naya :- A naya bhUta-bhaviSyano svIkAra nathI karato. phakta vartamAna guNadharmano svIkAra kare che arthAt vartamAnamAM je padArthanuM svarUpa ke avasthA ke guNa che tene e naya mAnaze ane kaheze paraMtu zeSa avasthAnI apekSA karato nathI. A naya phakta bhAva nikSepano svIkAra kare che. (5) zabdanaya :- kAla, kAraka, liMga, vacana, saMkhyA, puruSa, upasarga Adi zabdonA je artha prasiddha thAya, teno svIkAra karavAvALo naya e zabda naya che. eka padArthane kahevAvALA paryAyavAcI zabdone ekArthaka eka rUpamAM A naya svIkAra karI le che. arthAt zabdone vyutpatti arthathI, rUDha pracalanathI ane paryAyavAcI rUpamAM paNa svIkAra kare che. (6) samabhirUDha naya :- paryAyavAcI zabdomAM nirUkti bhedathI je bhinna artha hoya che ene alaga-alaga svIkAra karanAro evaMbhUta naya che. zabda naya zabdonI apekSA rAkhe che. arthAt sarve zabdone ane enA pracalanane mAne che, parantu A naya e zabdonA arthanI apekSA rAkhe che. paryAya zabdonA vAcyArthavALA padArthone bhinna bhinna mAne che. A naya vizeSano svIkAra kare che. sAmAnyane nathI mAnato; vartamAna kALane mAne che ane eka bhAva nikSepano ja svIkAra kare che. (7) evaMbhUta naya H- anya koIpaNa apekSA yA zabda athavA zabdArtha Adino svIkAra nahIM karatAM e ja arthamAM upayukta(upayoga sahita) avasthAmAM e naya vastuno svIkAra kare che; anya avasthAmAM vastuno svIkAra karato nathI, samabhirUDha naya to artha ghaTita hovAthI e vastuno alaga svIkAra karI le che. paraMtu A naya to arthanI je kriyA che temAM vartamAna vastuno ja svIkAra kare che arthAt kriyAnvita rUpamAM ja zabda ane vAcyArthavALI vastuno svIkAra kare che. A prakAre A naya zabda, artha ane kriyA traNene jue che. vastunA je nAma ane artha che, tevI ja tenI kriyA ane pariNAmanI dhArA hoya, vastu svayaMnA guNadharmamAM pUrNa hoya ane pratyakSa dekhAya, samajAya tene ja te evaMbhUta naya vasturUpamAM svIkAra kare che. eka aMza paNa ocho hoya to te A nayane svIkArya nathI. A prakAre A naya sAmAnyane svIkArato nathI, vizeSane svIkAre che. vartamAnakALa evaM bhAvanikSepano svIkAra kare che. dRSTAMto dvArA punaH nayasvarUpa vicAraNA naigama naya :- A nayamAM vastu svarUpane samajavAmAM ke kahevAmAM tenA sAmAnya dharma ane vizeSa dharma bannenI pradhAnatAno svIkAra hoya che. bhUta, bhaviSya, vartamAna Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra sarve avasthAne pradhAnatA ApIne teno svIkAra kare che. vastunA vizALarUpathI paNa te vastuno svIkAra kare che ane vastunA eka aMzathI paNa te vastuno svIkAra karavAmAM Ave che. A nayanA apekSA-svarUpane samajavA mATe traNa daSTAMta ApyA che. yathA- 1. nivAsanuM 2. prasthaka nAmanA kASTha pAtranuM 3. gAmanuM. 83 (1) eka vyaktie bIjI vyaktine pUchyuM ke Apa kyAM raho cho ? to enA praznanA uttaramAM te kahe ke huM lokamAM rahuM chuM athavA tirachA lokamAM rahuM chuM athavA jaMbudrIpamAM bharatakSetramAM hindustAnamAM, A rIte gujarAta, rAjakoTa, kAlAvaDa roDa, omAnavALA upAzraya, bIjA mALe vagere koIpaNa uttara Ape. naigama naya te badhI apekSAone satya yA pramukhatAthI svIkAra kare che. (2) kASThapAtra banAvavA mATe lAkaDA kApavA jaMgalamAM jatI vakhate koInA pUchavA para te vyakti kahe ke prasthaka(kASTha pAtra) levA jaI rahyo chuM. vRkSa kApatI vakhate, pAchA AvatI vakhate, cholatI vakhate, sudhAratI vakhate ane pAtra banAvatI vakhate, A prakAre sarve avasthAomAM enuM prasthaka banAvavAnuM kahevuM naigama naya satya svIkAra kare che. (3) jayapura janAro vyakti jayapuranI sImAmAM praveza karatAM kahe ke jayapura AvI gayuM, nagara ke bagIcAmAM pravezatAM kahe jayapura AvI gayuM, zaheramAM pahoMcatAM, pravezatAM, moTA rastA para pahoMcatAM ane temAM paNa lAla bhavanamAM besatAM, potAnA sAthIone kahe ke ApaNe jayapuramAM beThA chIe. A sarve avasthAonA vAkya prayogone naigama naya vagara saMkoce satya svIkAra karI le che. A naigama nayanI apekSA che. A prakAre dravya paryAya sAmAnya ane vizeSa tathA traNe kALane satya svIkAra karanAro naigama naya che. saMgraha naya :- naigama naya sAmAnya ane vizeSa bannenI upayogitAno svIkAra kare che. saMgraha naya phakta sAmAnyano svIkAra kare che, vizeSane gauNa kare che. sAmAnya dharmathI aneka vastuone ekamAM ja svIkAra karavAvALo saMgraha naya che. yathAbhojana lAvo. A kathanamAM roTalI, zAka, miThAI, dahIM, namakIna ityAdi sarve . padArthone grahaNa karI ene Adeza apAya tene saMgraha naya kahe che. evI ja rIte ahIM vanaspatio che. tema kahevAthI lIluM ghAsa, choDa, vela, AMbAnuM vRkSa Adi anekonA samAveza yukta kathana saMgraha nayanI apekSAe che. e prakAre dravyathI 6 dravyonuM, jIvathI cAra gatinA jIvonuM kathana saMgraha nayanI apekSAe che. A prakAre A naya eka zabdamAM aneka padArthono saMgraha kare che. vizeSa vizeSatara bhedaprabhedonI apekSA rAkhato nathI. vyavahAra naya :- sAmAnya dharmone choDIne vizeSa dharmone grahaNa karI vastunuM kathana karavAvALo ane bheda-prabheda karI vastunuM kathana karanAro vyavahAra naya che. jema ke Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta dravyane cha bhedathI, emAM paNa jIva dravyane cAra gatithI, pachI jAtithI, kAyAthI, pachI deza vizeSathI kathana kare che. jemake saMgraha naya manuSya jAnavara Adi athavA tenA samUhane A jIva che, evA sAmAnya dharmanI pramukhatAthI kathana kare. jyAre vyavahAra naya A manuSya bhAratavarSanA rAjasthAna prAMtanA jayapura nagarano brAhmaNa jAtino trIsa varSano juvAna che, evuM kaheze. e rIte vizeSa dharma kathana tathA Azayane vyavahAra naya pramukha kare che. (1) naigama naya sAmAnya ane vizeSa bannene upayogI svIkAre che. (2) saMgraha naya sAmAnyane upayogI svIkAra kare che. (3) vyavahAra naya vizeSa (vyavahArika) avasthA svIkAra karIne kathana kare che. A traNa nayane dravyArthika naya kahe che. A naya traNe kALane svIkAre che. RjusUtra naya - phakta vartamAnakALane pramukhatA ApavAvALoyA svIkAra karanAro A naya RjusUtra naya che. A vartamAnanI upayogitA svIkAra kare che. bhUta ane bhAvanA dharmonI, avasthAonI apekSA rAkhato nathI. koI vyakti pahelAM dukhI hato, pachI enuM bhaviSya paNa duHkhI haze, paraMtu atyAre vartamAnamAM sukhI che, sukhano anubhava karI rahyo che. tene bhUta ane bhaviSyanA duHkhano atyAre zuM saMbaMdha? AthI te vyaktine sukhI kahevAmAM Avaze. koI pahelAM rAjA hato, hamaNAM bhikhArI banI gayo che. pachI pharI kyAreka rAjA banaze. paraMtu atyAre te bhIkhArIpaNAno anubhava karI rahyo che. ataH ene bhUtakALa ane rAjApaNAno atyAre kaMI ja saMbaMdha nathI. atyAre to e bhikhArI ja kahevAze. koI vyakti muni banyo hato, atyAre te gRhastha che, pharI muni banI jaze. vartamAnamAM te gRhastharUpamAM che. pUrva ane bhAvI munipaNAno ene koI AtmAnaMda nathI. ataH A naya vartamAna avasthAmAM vastu svarUpane dekhe che, jANe che ane kathana kare che. zabda naya :- zabdathI padArthonuM jJAna thAya che. eTalA mATe A naya padArthone koIpaNa prakAre bodha karAvanAra zabdono svIkAra kare che. te zabda je padArthano bodha karAve che tene A naya pradhAnatA ApIne svIkAra kare che. A naya vartamAnane svIkAra kare che. yathA "jina" zabda je vartamAnamAM rAgadveSa vijetA che ene e grahaNa kare che. paraMtu bhaviSyamAM koI jina thaze e dravya "jina'no svIkAra karato nathI. tevI rIte koInuM nAma "jina" che, e nAma jinano paNa svIkAra karato nathI. pratimA, yA citra para koI "jina"nI sthApanA karI te "sthApanA jina'ne paNa A naya svIkAra karato nathI. A prakAre A naya kevala bhAvanikSepano svIkAra kare che. nAma, sthApanA evaM dravyanikSepane A naya svIkAra karato nathI. je zabda je vastunuM kathana karavAnI artha yogyatA athavA bodhakatA dharAve che Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra ! 85 | enA mATe e zabdano prayoga karavo zabda naya che. zabda- yogika, rUDha ane yogikarUDha paNa hoya che. te je-je zabdanA bodhaka hoya che, tene A naya upayogI svIkAra kare che. yathA 1- pAcaka Ayaugika nirukta zabda che. eno artha rasoIyo. rasoI karanAro hoya che. ra- "gau' A rUDha zabda che. eno artha che- javAnI kriyA karanAro. paraMtu baLada athavA gAya jAti mATe eno artha rUDha thayo che. ataH zabdanaya eno paNa svIkAra kare che. 3- "paMkaja' yaugika paNa che ane rUDha paNa che. eno artha che kIcaDamAM utpanna thanAruM kamaLa'. paraMtu kIcaDamAM to deDako, zevALa Adi ghaNI vastuo utpanna thAya che. ene nahIM samajatA phakta "kamaLa'ne ja samajavAmAM Ave che. A rIte paMkaja' e yaugikarUDha zabda che. enAthI kamaLano ja bodha thAya che. zabda naya eno paNa svIkAra kare che. e prakAre vibhinna rIte arthano bodhaka ane sarve zabdonI upayogitA karanAro e "zabdana' che. samabhirUDha naya :- A naya paNa eka prakArano zabdanAya che. enuM svarUpa paNa zabdanayanI samAna samajavuM joIe. vizeSatAe che ke A rUDha zabda Adine padArthano artha bodhaka tarIke svIkAra karato nathI, phakta yaugika, nirukata zabda je arthane kahe che te padArthano ja A naya svIkAra kare che. arthAt rUDha zabdano svIkAra nathI karato, sAthe paryAyavAcI zabda che ene paNa ekarUpamAM svIkAra nathI karato parantu bhinna bhinna rUpamAM eno svIkAra kare che. arthAt e paryAyavAcI zabdono je nirukta artha hoya che e zabdathI e padArthano svIkAra kare che ane bIjA paryAyavAcI zabdane vAcya padArthathI eno alaga svIkAra kare che. yathA- jina, kevaLI, tIrthakara A jinezvaranA ja bodhaka zabda che evuM ekArthaka rUpamAM paNa che. to paNa e naya eno alaga-alaga arthamAM alaga-alaga svIkAra karaze. A prakAre A naya nirUkta arthanI pradhAnatAe zabdano prayoga te padArtha mATe kare che tathA Avo prayoga karavo upayogI mAne che. e paryAya zabdane alaga-alaga padArthano bodhaka mAne che. jina, ahaMta, tIrthakara, kevaLI e bhinna-bhinna guNavALA padArthanA bodhaka che. evaMbhUta naya - je zabdano je artha che ane te artha je padArthano bodhaka che te padArtha jyAre e arthano anubhava karAve, e arthanI kriyAzIla avasthAmAM hoya tyAre e mATe e zabdano prayoga karavo, e A evaMbhUta nayano Azaya che. arthAt je divase je samaye tIrthanI sthApanA karI te samaye tIrthakara zabdano prayoga karavo. je samaye surAsura dvArA pUjA karAya che te samaye ahaMtu kahevuM, kalamathI jyAre lakhavAnuM kArya karAya che tyAre ene mATe lekhanI' zabdano prayoga karavo. samabhiruDha nayanirukta arthavALA zabdano svIkAra kare che ane evaMbhUta naya paNa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8s mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA nAgama navanIta eno svIkAra kare che. paraMtu e bhAva thA kriyAmAM pariNata vastu mATe e zabdano prayoga karavAno svIkAra kare che, e enI vizeSatA che. A prakAre A naya kevaLa zuddha bhAvanikSepano ja svIkAra karavAnuM kathana kare che. A sAte naya potapotAnI apekSAe vacana prayoga ane vyavahAra kare che, e apekSAe ja e naya kahevAya che. anya apekSAno sparza karatA nathI, upekSA rAkhe che, mATe te naya kahevAya che. jo e nayo bIjI apekSAnuM khaMDana, virodha kare to e naya vacana nayanI sImAnuM ullaMghana karIne durnaya banI jAya che arthAt enI nayarUpatA kunayatAmAM badalAI jAya che. AvA kunayane kAraNe aneka vivAda tathA mata matAMtara ke nihava Adi utpanna thAya che. nayamAM kleza utpAdakatA nathI. durnayamAM kalezotpAdakatA che. yathA be vyaktioe eka DhAla joI. banne alaga alaga dizAmAM dUra ubhA hatA. DhAla eka bAju suvarNa yukta hatI to bIjI bAju cAMdInA rasayukta banAvelI hatI. jo A banne vyakti nayathI bole to eka kaheze "DhAla survaNa maya che" to bIjo kaheze "DhAla cAMdImaya che'. Ama kahI banne potAnA kathananA anubhavamAM zAMta rahe to e naya che. eka bIjAnI niMdA kare ke are tuM gAMDo thaI gayo che. joto nathI A DhAla pILI sonAnI dekhAya che. bIjo kaheze tArI AMkhomAM pILiyo (kamaLo) che, DhAla to cAMdI jevI svaccha sapheda dekhAya che, to A durnaya che. durnayamAM jhaghaDA che, laDAI che. ahIMyA jo syAdvAda, anekAMtavAda AvIne Ubho rahI jAya to te kaheze ke DhAla sapheda paNa che, pILI paNa che. sonArUpa paNa che, cAMdIrUpa paNa che; to zAMti thaI jaze. A prakAre naya ane durnayane oLakhIne naya sudhI sImita rahevuM joIe athavA enA para sarva rIte ciMtana karIne anekAMtavAdamAM javuM joIe. paraMtu ekAMtavAda athavA durnayano Azaro kayAre ya na levo joIe. durnayarUpa ekAMtavAdanA mithyAtvathI kleza tathA duHkhanI prApti thAya che ane nayavAda, anekAMtavAdathI zAMti ane AnaMdanI prApti thAya che. eka vyakti koIno pitA che to putranI apekSAe tene pitA kahevuM naya che. paraMtu e pitA ja che, koIno bhAI, putra, mAmA, Adi nathI evuM kathana karavuM e durnaya che. mokSamArgamAM zraddhAnuM sthAna ati mahattvazIla batAvyuM che, e naya che. paraMtu jJAna yA kriyAnuM khaMDana, niSedha karavo, e durnaya che. e prakAre jJAnanuM mahattva batAvatAM te kathanano vistAra karavo naya che, paraMtu tenI sAthe kriyAno niSedha nahIM hovo joIe. kriyAno niSedha jo jJAnanA mahattva kathananI sAthe AvI jAya che to te durnaya che. athavA kayAreka kriyAnuM mahattva batAvI vistArathI tenuM kathana karI zakAya. paNa tenI sAthe jJAnano niSedha kare ke tene nirarthaka kahe to te paNa durnaya thaI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : anuyogadvAra sUtra jAya che. mATe potAnI apekSita koIpaNa apekSAnuM kathana karavuM naya che. bIjAnI apekSAone viSayabhUta na banAvavo e paNa naya che. paraMtu anyanI apekSAne laIne vivAda karavo, anya sarve apekSAone athavA koI paNa apekSAne khoTI yA nirarthaka kahevI durnaya che. syAdvAda-anekAMtavAda jainadharmanI samanvaya mUlakatAno bodhaka che, te nayono samanvaya kare che. pratyeka viSaya ke vastune aneka dharmothI, aneka apekSAthI joI-jANIne enuM ciMtana karavuM ane nirNaya levo e samyagu anekAMta siddhAMta che ane enAthI samabhAva sAmAyikanI prApti thAya che. anekAMtavAda, nayathI svayanI bhinna vizeSatA rAkhe che. te bannene eka nahIM samajavA joIe. kAraNa ke naya svayaMnI apekSA daSTine mukhya batAvI, anya daSTine gauNa karI vastunuM pratipAdana kare che, anya daSTinI upekSA kare che. jyAre syAdvAda, anekAMtavAda sarva daSTione sanmukha rAkhIne, sarva satya Azayone ane vibhinna dharmone apekSAe jue che; koIne gauNa ke koIne mukhya potAnI daSTie karato nathI. TUMkamAM, naya potAnAmAM masta che, bIjAnI apekSA nathI rAkhato temaja tiraskAra paNa nathI karato ane anekAMtavAda badhAnI apekSA rAkhIne enI sAthe udAratAthI varte che; jyAre duniya svane sarvasva samajIne anyano tiraskAra kare che. A prakAre naya, durnaya evaM anekAMtavAdane samajIne samanvaya daSTi prApta karI samabhAva rU5 sAmAyikane prApta karavI joIe. A cotho naya dvAra saMpUrNa thayo. ki anuyogadvAra sUtra sArAMza saMpUrNa ge : 'mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA ATha bhAgonA seTanuM mUlya jAnyuArI 2003 thI eka mAtra rUA. 100/(posTeja sahita) che. anya koIpaNa vikalpa che nahi. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] 88 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta papAtika sUtra prastAvanA : pratyeka bhavI prANIne saMsAra paribhramaNamAMthI mukta thavAnI IcchA hoya che. temAM deva, guru ane zAstra ananya sahayogI che. tIrthakara prabhunA sadupadezathI gaNadhara bhagavaMtoe 12 aMgasUtronI racanA karI. tatpazcAt mUrdhanya AcArya bhagavaMtoe tenA AdhAre aneka racanAo prastuta karI, jeno aMga bAhya zAstromAM samAveza karavAmAM Avyo. naMdIsUtramAM aMgapraviSTa ane aMga bAhya ema be prakAra AgamanA kahela che tathA aMga bAhyanA paNa be vibhAga karela che- kAlika ane utkAlika. A prastuta aupapAtika sUtra utkAlika aMga bAhya sUtra che. pracalita paraMparAmAM tene prathama upAMga sUtra tarIke mAnavAmAM Ave che. upAMgonI saMkhyA paNa 12 mAnavAmAM Ave che. upAMga ane upAMgonI saMkhyA e baMne bhramathI pracalita thayelI eka kalpanA ja che. vAstavamAM "upAMgasUtra" nAmanuM eka svataMtra sUtra che. tenA nirayAvalikA Adi pAMcavarga che. bhramathI tene ja pAMca upAMga sUtra mAnIne tathA aupapAtika Adi sAta sUtra joDIne bAra sUtra upAMga kahevAya che. sAthosAtha tene 12 aMgasUtro sAthe saMbaMdhita karavAnI vicAraNA paNa prastuta karavAmAM Ave che. paraMtu tene bramapUrNa, asat kalpanA mAtra ja samajavuM. papAtikano artha che nAraka ane devomAM upapAta-janma ane siddhi A aupapAtika sUtrano viSaya be adhyAya(prakaraNa)nA rUpamAM mAnavAmAM Ave che. prathamanuM nAma samavasaraNa che ane bIjAnuM nAma u5pAta che. prathama samavasaraNamAM nagarI, udyAna, cetya, vRkSa, rAjA, bhagavAna mahAvIranuM zarIra, temanI ziSya saMpadA, pariSadamAMdeva, manuSya tathA narendranuM Agamana, maulika upadeza, vrata dhAraNa, pariSada visarjana Adi varNana che. bIjA vibhAgamAM asaMyata jIvonuM, parivrAjakonuM tathA kuzramaNonuM devomAM utpanna thavAnuM varNana che. suzramaNo ane suzrAvakonA AcAra, guNa tathA ArAdhanAnuM varNana che. aMtamAM ArAdhaka suvratI jIvonI devagati tathA siddhagati, kevalI samaghAta, siddha svarUpa evaM sukhonuM varNana che. vizeSatAo - AmAM ekabAju jyAM sAmAjika, rAjanaitika, nAgarika carcAo che to bIjI bAju dhArmika, dArzanika, sAMskRtika taththonuM suMdara Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89, L tattva zAstra ? aupapAtika sUtra pratipAdana che. A sUtranI sauthI moTI vizeSatA e che ke bhagavatI Adi aMga AgamomAM paNa A sUtrane jovAno saMketa karela che. tenuM kAraNa e che ke A sUtramAM anekaviSayonuM vistArathI varNana che, jyAre anya sUtromAM saMkSipta kathana che. A sUtramAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA samasta aMgopAMgonuM upamAyukta varNana che. samavasaraNanuM paNa jIvaMta citraNa thayeluM che. bhagavAnanI upadezavidhi paNa ahIM surakSita che. tapanuM suMdara vizleSaNa meda-prabhedo dvArA karavAmAM Avela che. AmAM vaidika ane zramaNa paraMparAnA parivrAjako, tApaso evaM zramaNonI AcArasaMhitA paNa ApelI che. vaLI temAM aMbaDa saMnyAsInuM rocaka varNana che. aMtamAM siddhAvasthAnuM sAMgopAMga svarUpa samajAvela che. A sUtranuM parimANa 1200 zloka pramANa mAnavAmAM Ave che. saMskaraNa - A sUtranA samaye-samaye aneka saMskaraNa prakAzita thayA che. jemAM abhayadeva sUri kRta saMskRta TIkA, AcArya zrI ghAsIlAlajI ma.sA. kRta saMskRta TIkA tathA aneka hindI, gujarAtI, artha yukta prakAzana thayA che. Agama prakAzana samiti bAvarathI vivecana yukta suMdara prakAzana thayela che. prastuta prakAzanamAM paNa A saMskaraNanA AdhAre sArAMza ApavAno upakrama karela che. Agama manISI triloka muni Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GO mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 'papAtika sUtrano sArAMza . prathama prakaraNa - samavasaraNa 1. caMpAnagarI- aMgadezanI rAjadhAnI caMpAnagarI mahAna vaibhavazALI, samRddha ane surakSita hatI, manohara hatI. tyAMnI prajA paNa dhana-vaibhavathI AbAda hatI. gAya, bheMsa, gheTAM, maraghAM, sAMDha Adi pazu-pakSIo paNa tyAM vipula pramANamAM hatA. nagarInI bahAranA rastAonI baMne bAjA zeraDI, java, cokhAnA khetaro hatAM. nagarI Amoda-pramodanA aneka sAdhanothI yukta hatI. cora, DAku, lUMTArA, lAMcIyA, khIsAkAtaru ityAdi te nagarImAM nahotA. tethI te nagarI upadrava mukta, sukha zAMtimaya hatI. tyAM bhikSuone bhikSA saraLatAthI maLI rahetI. saghana vastI hovA chatAM nagarImAM khUba zAMti hatI. naTa, nartaka, pahelavAna, malla, mukkAbAja, mazkarIyA, kathAkAra, khelADI, saMgItakAra, hAsyakAra Adi aneka kalAkArothI A nagarI paripUrNa hatI. te nagarI bAgabagIcA, kUvA, vAvaDI, taLAva Adi jaLAzayothI saMpanna hatI. te nagarInI cAre tarapha khUba vizALa ane UMDI khAI hatI. te dhanuSAkAra koTathI (gaDhathI) gherAyelI hatI. te koTa paNa kAMgarA, aTTAlikAo, bArIo ane saghana daravAjAo(naMga radvAra) tathA toraNothI suzobhita hato. nagarI zilpAcAryothI nirmAyelI hatI ane aneka prakAranA zastrAstrothI paripUrNa hatI. bajAra, vyApAra kSetra, zilpIo, kArIgaronA AvAsathI A nagarI sukha-suvidhApUrNa hatI. te nagarInA tribheTe, caubheTe ane jyAM aneka rastAo bhegA thatA te sthAne vividha dukAno hatI. hAthI, ghoDA, ratha, zibikA, pAlakhI, DoLI, vAhano Adi pracura mAtrAmAM tyAM upalabdha hatA. uttama, vizALa temaja svaccha bhavanothI te nagarI zobhAyamAna hatI. Ama vaibhavayukta te nagarI animeSa daSTie jovAlAyaka hatI, cittane prasanna karavAvALI hatI, manojJa ane manohara hatI. 2. pUrNabhadra yakSAyatanaH- caMpAnagarInI bahAra IzAna khUNAmAM eka yakSAyatana hatuM. pUrva paraMparAthI cAlyuM AvatuM A yakSAyatanA pUrNabhadra catyanA nAmathI prasiddha hatuM. te lokonI mAnyatAo manAvavAnuM sthAna hatuM, keTalAka lokonI AjIvikAnuM sAdhana hatuM. te chatra, ghaMTA, dhvajA, patAkAyukta hatuM. tyAM bhUmine caMdananA chApA lagADelA rahetA; tAjA phUla ane lAMbI mALAo laTakatI rahetI hatI. lobAnanA dhUpa AdithI sadAya te mahekatuM rahetuM. tyAM naTa, nartaka, jala, malla, mukakAbAja, maMkha, tuMbI vINAvAdaka, pUjArI, bhATa Adi beThA rahetA. nagaravAsIo ane Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : papAtika sUtra janapadamAM tenI kIrti phelAyelI hatI. te yakSAyatananA pUrNabhadra devane aneka loko caMdana AdithI arcanIya, stuti Adi dvArA vaMdanIya ane namana karavA yogya namaskaraNIya mAnatA hatA. vastrAdithI satkAra karavA yogya, manathI sanmAna devA yogya, kAmanAo pUrNa karanArA maMgalamaya, avAMchanIyasthitione naSTa karanArA, devI zakti saMpana, lokonI abhilASAone jANanArA ane vinayapUrvaka upAsanA karavA yogya mAnatA hatA, divya satya ane satyaphaLa denArA mAnatA hatAM. ghaNA loko abhilASAnI pUrti arthe tenI pUjA karatA. tenA nAmathI hajAro loko dAna detA hatA. A pUrNabhadradeva dakSiNa dizAnA yakSa jAtIya vyaMtaronA svAmI Indra che.] 3. vanakhaMDa(bagIco) - pUrNabhadra yakSAyatanI cAre tarapha vizALa vanakhaMDathI gherAyeluM hatuM. vRkSa, latA AdinI saghanatAnA kAraNe te vanakhaMDa kyAreka kALI AbhAvALuM to kyAreka lIlI AbhAvALuM dekhAtuM hatuM; zItala ane snigdha vAtAvaraNavALuM hatuM; suMdara varNa Adi utkRSTa guNothI yukta hatuM. te vRkSonI chAyA paNa ukta guNothI yukta hatI. saghana chAyAne kAraNe te vanakhaMDa mahAmegha samUhanI chAyA samAna ramaNIya, AnaMdadAyaka lAgatuM hatuM. 4. vRkSo - te vanakhaMDanA vRkSa uttama mULa, kaMda, skaMdha, zAkhA, prazAkhA, pAMdaDA, puSpa, phaLa tathA bIja yukta hatA. vRkSonuM pratyeka aMga suMdara, suDoLa tathA manamohaka hatuM. vRkSonI mohakatAnA kAraNe vividha pakSIonA kalarava tathA bhamarAonuM karNapriya guMjana tyAM thatuM. tenI chAyA tathA suvAsa AnaMdadAyaka hatA. te vRkSo phaLaphalothI pUrNa rahetA hatA. tenA phaLa svAdiSTa, nirogI ane niSkaTaka hatA. tyAM vibhinna prakAranI suMdara dhvajAo pharakatI rahetI hatI. te vanakhaMDamAM cAre tarapha goLa ane lAMbI vAvaDIo hatI. temAM jALI jharUkhA sahita suMdara kAlIghara banelA hatA. te vRkSa atyaMta tRptikAraka tathA suvAsa phelAvatA hatA, jenI maheka dUra-sudUra sudhI phelAtI hatI. te vanakhaMDa anekAneka puSpa, guccha, latAkuMja, maMDapa, virAmasthAnathI yukta hatuM ane tenI bhUmine gobarathI lIMpI svaccha rAkhavAmAM AvatI hatI. gorocana ane lAla suMdara mArgothI yukta hatuM. tyAM keTalIka dhvajAo pharakatI hatI. te vRkSa ratha, vAhana, DoLI, pAlakhIone rAkhavA mATe upayukta vistAravALA hatA. A prakAre te vRkSa ramaNIya, manorama, darzanIya, abhirUpa-manojJa, pratirUpa-manamAM vasI jAya tevA hatA. 5. azokavRkSa:- A vanakhaMDanI madhyamAM suMdara ane vizALa azoka vRkSa hatuM. teno gherAvo khUba vistRta hato. tenA kaMda, pAMdaDA, pravAla, suzobhita hatA. tenA navA pAMdaDA tAmravarNavALA AkarSita hatA. te vRkSa badhI ja RtuomAM pAMdaDA, maMjarI ane phUlothI khIleluM rahetuM, puSpa ane phaLonA kAraNe jhUkeluM rahetuM hatuM. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92T mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta popaTa, mora, menA, koyala, cakora, tetara, sArasa, haMsa Adi pakSIonA madhura svarothI te guMjatuM hatuM. bhramaro ane madhamAkhIono samUha tyAM madhanA lobhathI guMjArava karato hato. jethI te sthAna madamasta, cittAkarSaka hatuM. te azokavRkSa ramaNIya, sukhaprada, darzanIya, manojJa hatuM. A azokavRkSa tilaka, lakuca, kSatropa, zirISa, saptaparNa, dadhiparNa, lodrava, caMdana, arjuna, lImaDo, kuTaja, kadaMba, savya, phaNasa, dADama, zAla, tAla, tamAla, priyaka, priyaMgu, puro paga, rAjavRkSa, nandIvRkSa ItyAdi aneka vRkSothI gherAyeluM hatuM. te vRkSo paNa uttama koTInI vividha latAothI veSTita(vIMTaLAyelA) hatA. te latAo badhI ja RtuomAM phAlIphUlI rahetI. 6zilApaTTaka - azokavRkSanI nIce thaDanI pAse cabUtarAnI jema ekaThI thayelI mATI upara eka zilApaTTaka hatuM. jenI laMbAI, pahoLAI ane UMcAI sapramANa hatI. camakato zyAmavarNavALo zilApaTTaka aSTakoNIya tathA kAca jevo svaccha hato. tenI upara manuSya, magara, pakSI, sarpa, kinnara, aSTApada, hAthI, ghoDA, baLada, vanalatA, pAlatAnA citro citrita hatA. teno sparza khUba komaLa lAgato hato. teno AkAra siMhAsana jevo hato; je sukhaprada, darzanIya, manojJa ane atimanojJa hato. 7. caMpAdhipati kuNika rAjA :- te caMpAnagarInA kuNika rAjA mahAhimavAna parvatanI samAna mahattA, pradhAnatA, viziSTatA yukta hatA. tenA pratyeka aMga zreSTha lakSaNothI yukta hatA. te rAjA ghaNA loko dvArA sanmAnita ane pUjita hatA. tenA anuzAsanavartI anyonya rAjAo dvArA teno rAjayAbhiSeka thayo hato. te svabhAve karUNAzIla, sthApita maryAdAonuM pAlana karanArA, badhAne anukULatA denArA ane teone sthira rAkhanArA hatA. te manuSyamAM indra samAna hatA, rASTra mATe pitRtulya, pratipAlaka, hitakAraka, kalyANakAraka, pathapradarzaka hatA. vaibhava, senA, zakti AdinI apekSAe manuSyomAM te zreSTha hatA. te siMhanI samAna baLavAna, nirbhaya ane niDara hatA, vAghanI samAna zUravIra, krodhamAM sarpa tulya, zveta kamaLa jevA komaLa hRdayI, gaMdha hastI samAna ajeya hatA. tenA rAjayamAM moTA moTA bhavana, Asana, ratha, ghoDA, savArIo, vAhano Adi puSkaLa pramANamAM hatAM. vipula sonA-cAMdInA bhaMDAro hatA; dAsa-dAsIo, gAya-bheMsa, vipula khajAno, ana bhaMDAra, zastra bhaMDAra temaja prabhUta senA hatI. te samRddha, prabhAvayukta ane suprasiddha hatA. temaNe sImAvartI rAjAone svAdhIna karI rAkhyA hatA. te rAjAo virodha karanArAone prAyaH naSTa karI detA, teno mAnabhaMga karatA, dezanikAla karatA arthAt potAnA prabhAvathI parAjita karI detA. A rIte kuNika rAjA akAla, mahAmArI Adi upadravothI rahita, kSemakArI, Jain vinarahita rAjyanA zAsaka hatA..ivate & Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : aupapAtika sUtra - 8. dhAraNI mahArANI :- koNika rAjAnI dhAraNI nAmanI rANI hatI. teNInA hAthapaga sukomaLa hatA; badhI ja indriyo pratipUrNa hatI. teNI saubhAgya sUcaka uttama lakSaNo(tala-masA Adi cihno)thI yukta hatI; zIla, sadAcAra, pativratA Adi guNothI saMpanna hatI; daihika dekhAva, vajana, UMcAI AdinI dRSTithI paripUrNa, zreSTha tathA sarvAMga suMdara hatI. teNInuM vyaktitva caMdra samAna saumya ane priya hatuM. te parama rUpavatI hatI. teNInA dehano madhyabhAga hatheLI jeTalo ane peTa para thanArI traNa prazasta rekhAothI yukta hato. teNInA kAnamAM kuMDaLa zobhatA hatA. teNInuM mukha zaradapUrNimAnA caMdra samAna nirmaLa, paripUrNa tathA saumya hatuM. teNInI vezabhUSA jANe zRMgAranA ghara svarUpa hatI. teNInI cAla, hAsya, bhASA, kRti ane daihika ceSTAo zreSTha hatI. lAlityapUrNa AlApa-saMlApamAM te catura hatI. teNI samagra loka vyavahAramAM kuzaLa hatI. A prakAre teNI manorama, darzanIya, manojJa ane manohara hatI. teNI Nika rAjA sAthe manuSya saMbaMdhI udAra sukho bhogavatI rahetI hatI. 9. pravRtti nivedaka :- kuNika rAjAe pracura vetana ApI eka evI vyaktine niyukta karI hatI ke je bhagavAna mahAvIra svAmInA pratidina vihArAdi kramanI pravRttinI jANakArI Ape. te pravRtti nivedaka vyaktie potAnA taraphathI bhojana tathA vetana para anya aneka mANaso niyukta karyA hatA, jeo bhagavAnanA vihArAdi kAryakramane jaNAvatA rahetA. 93 10. kuNikanI rAjayasabhA :- kuNika rAjAnuM eka bahirvartI rAjyasabhA bhavana hatuM. aneka gaNanAyaka, viziSTa janasamUhanA netA, ucca ArakSaka adhikArI, adhInastha rAjA, aizvaryazALI prabhAvazALI yuvarAja, rAjya sanmAnita suvarNapaTTadhArI viziSTa nAgarika, jAgIradAra, moTA parivAronA pramukha, maMtrIgaNa, mahAmaMtrI, jyotiSI, dvArapALa, rAjyAdhiSThAyaka, parAmarzaka, sevaka, nAgarika, vepArI, zeTha, senApati, sArthavAha, dUta, saMdhipAla(sImA rakSaka) ityAdi viziSTa puruSothI gherAyelA rAjA kuNika rAjasabhA bhavanamAM siMhAsana upara zobhAyamAna thatA hatA. 11. bhagavAna mahAvIra svAmInuM varNana :- zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI dharmanI Adi karavAvALA svayaM saMbuddha tIrthaMkara hatA. puruSottama Adi namotthaNa paThita guNothI yukta hatA. teo rAgAdi vijetA, kevaLajJAna yukta, sAta hAthanI UMcAIvALA, samacaurasa saMThANa tathA vajaRRSabhanArAca saMghayaNa yukta, zarIranA aMtarvartI pavananA ucita vegathI yukta, nirdoSa gudA yukta, kabUtara jevI pAcana zaktivALA hatA. temanA peTa ane pIThanI nIcenA banne paDakhA tathA jaMghAo suzobhanIya hatI. temanuM mukhakamaLa surabhimaya nizvAsathI yukta hatuM. uttama tvacA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta yukta, nirogI, uttama, prazasta atyaMta zveta mAMsa yukta, jalla, mala ane DAgha rahita temanuM zarIra hatuM. tethI temanA pratyeka aMgopAMga niruvalepa, svaccha ane tejomaya hatA. 94 zreSTha lakSaNoyukta unnata temanuM mastaka hatuM. zyAmavarNavALA, mulAyama camakatA vAMkaLIyA vALa temanA mastaka upara hatA. temanA mastakanuM zikhara chatrAkAra, gumaDA phoDakI ke ghAvanA cihnothI rahita hatuM, temanA aMgopAMga-ardhacaMdrAkAra lalATa, pUrNacaMdra sama mukha, suzobhita kAna, bharAvadAra gAla, dhanuSAkAra bhramara, puMDarIka kamaLa samAna zveta nayana, padmakamaLa samAna vikasita AMkha, garUDanI cAMca jevI lAMbI nAsikA, biMbaphaLa samAna hoTha, gAyanA dUdha tathA zaMkha jevI sapheda daMtazreNI hatI. temanA jIbha ane tALavuM tapelA suvarNa jevA lAla hatA; dADhI-mUchanA vALa sthira rahetA, temanI haDapacI mAMsala hatI, temanI grIvA cAra AMgaLa pahoLI uttama zaMkha samAna trivalIyukta hatI. temanA zreSTha hastI samAna khabhA, goLa lAMbI bhujAo, majabUta snAyuo, nAgarAjanI samAna vistIrNa dIrgha bAhu, lAlAza yukta hatheLIo, unnata-komaLa sugaThita hAtha ane niSkiMdra AMgaLIo hatI. temanI hatheLImAM candra, sUrya, cakra, dakSiNAvarta svastika AdinI zubha sUcaka rekhAo hatI. temanuM vakSasthaLa(chAtI) suvarNazilAnA taLiyA jevuM svaccha, prazasta, samatala, vizALa tathA svastika cihna yukta hatuM. mAMsalatAne kAraNe temanA hRdayanI pAMsaLIo dekhAtI nahotI. zarIra suvarNanI samAna dIpta, suMdara, rogarahita, suniSpanna ane uttama puruSanA 1008 lakSaNa yukta hatu. temano pAzrvabhAga nIce tarapha kramazaH sAMkaDo hato. temanI chAtI ane peTa upara romarAjI hatI. temanA udaranI nIcenA banne paDakhAo suniSpanna hatA. temanuM mAchalI jevuM udara hatuM. temanI nAbhi goLa suMdara ane vikasita hatI. zreSTha siMhanI kamara jevI goLa gherAvavALI temanI kamara hatI. zreSTha ghoDAnA guptAMga jevo guhyabhAga(gudA ane puruSa cihna) hato, je sadAya nirlepa raheto. hAthInI sUMDha jevI sugaThita temanI jaMghA hatI. DabbAnA DhAMkaNa jevA suMdara temanA ghuMTaNo hatA. mRga samAna goLa temanI pIMDIo hatI. temanA paga manojJa hatA, paganI AMgaLIo kramazaH anupAtika rUpamAM suMdara hatI, trAMbA jevA lAla nakha hatA. paganA taLIyA lAla kamaLanA pAMdaDA samAna sukumAra-komaLa hatA. temAM, parvata, nagara, magara, sAgara, caMdra, svastika jevA maMgala cihnonI rekhAo aMkita hatI. temanuM asAdhAraNa rUpa hatuM. temanuM teja nirdhama agni samAna hatuM. te prANAtipAta Adi Azrava rahita, mamatA rahita ane akiMcana hatA tathA nirupalepa(karmabaMdhathI rahita) hatA. teo nigrantha pravacananA upadezaka, dharma Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : papAtika sUtra 95 zAsananA nAyaka, cotrIsa atizaya, pAMtrIsa satyavacanAtizaya yukta hatA. AkAzagata cakra, chatra, cAmara, svaccha sphaTika yukta pAdapITha-siMhAsana ane dharmadhvaja temanI AgaLa cAlI rahyA hatA. A prakAre zramaNa bhagavAna mahAvIra 14,000 sAdhu, 36,000 sAdhvIjIonA parivAra sahita vicaratAM, grAmAnugrAma vihAra karatAM caMpAnagarInI bahAra upanagaramAM pahoMcyA. 12. sUcanA ane vaMdana :- kaNikane potAnA sevaka dvArA sUcanA maLI ke Apa jemanI AkAMkSA karo cho, prArthanA karo cho, jenuM nAma sAMbhaLavA mAtrathI harSita thAva cho te jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI caMpAnagarInA upanagaramAM padhAryA che. A sAMbhaLIne kuNika rAjA atyaMta prasanna thayA. tenA romaroma khIlI uThayA. te AdarapUrvakasiMhAsana uparathI nIce utaryA. pAdukA, chatra, cAmara, talavAra evaM mugaTa Adi rAjacihnone utArI (alaga karI) je dizA tarapha bhagavAna mahAvIra birAjI rahyA hatA te tarapha 7-8 pagalA AgaLa cAlIne bhaktibhAva yukta hAtha joDI DAbo DhIMcaNa UMco rAkhI beThA; besIne traNa vakhata mastaka bhUmi upara aDADI prathamasiddhane ane tyAra pachI mahAvIra svAmIne namotthaNanA pAThathI vaMdana-namaskAra karyA. tyAra pachI pUrvAbhimukhe siMhAsana para besI temaNe eka lAkhane ATha rajata muddAo bheTa svarUpe sevakane pradAna karI; taduparAMta uttama vastrAdithI satkAra karI kahyuM- "he devAnupriya! jyAre prabhu caMpAnA pUrNabhadra caityamAM padhAre tyAre sUcanA karajo.' bIje ja divase bhagavAna mahAvIra ziSya parivAra sAthe caMpAnagarInA pUrNabhadra caityamAM padhAryA. 13. zramaNa bhagavAna mahAvIranI saMpadA :- zramaNa bhagavAna mahAvIranA 14,000 aMtevAsI ziSya hatA. temAM keTalAka rAjA, mahArAjA, maMtrI, mahAmaMtrI, zeTha, sArthavAha, kumAra, rAjakarmacArI, subhaTa, yoddhA, senApati, adhikArI, zeTha, garbhazrImaMta zeTha, Adi uttama jAti-kuLa-guNa yukta hatA. jeoe saMsArI bhoga sukhone kiMpAka phaLa samAna duHkhadAyI jANI, jIvanane pANInA parapoTA samAna, jhAkaLa biMdunI jema nAzavaMta, caMcaLa jANI prApta Rddhi-saMpadA, ghara-parivArano tyAga karI, jANe ke badhI sAMsArika samRddhi vastra upara lAgelI rajanI samAna khaMkherI, tyAga karI, muMDita thaI, zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInI samIpe AtmakalyANanI sAdhanA mATe zramaNa dIkSA aMgIkAra karI. jemAMnA keTalAkane pravrajayA aMgIkAra karyAne mAsa, ardhamAsa, be-traNa-cAra mAsa thayA hatA. keTalAkane tethI vadhu mAsa ke varSo thayA hatA arthAt vibhinna dIkSA paryAyavALA anekAneka zramaNo hatA. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta - -- keTalAka zramaNo mati ane zruta ema be jJAnanA dhAraka hatA. keTalAka avadhijJAnI to keTalAka mana:paryavajJAnI to keTalAka kevaLajJAna-darzananA dhAraka sarvajJa-sarvadarzI hatA. koI zramaNa utkRSTa manabaLa, koI vacanabaLa to koI kAyabaLanA dhAraka hatA. keTalAka khelauSadhi Adi labdhijanya vizeSatAonA dhAraka hatA. koI zreSTha buddhi, bIja buddhi, paTabuddhi, padAnusArI buddhinA svAmI hatA. keTalAka kAna sivAyanI anya indriyo dvArA paNa zabda zravaNa karavAmAM sakSama hatA. keTalAka anyavizeSa labdhiothI yukta hatA. koIkoI ratnAvalI, kanakAvalI, ekAvalI, laghusiMhaniSkrIDita, mahAsiMha niSkrIDita, bhadra pratimA, mahAbhadrA pratimA, sarvatobhadra pratimA, AyaMbila vardhamAna tapa Adi ugra tapanA dhAraka hatA. keTalAka AkAzagAminI vidyAnA ke vaikriya labdhinA dhAraka hatA. 14. sthavironAM guNo :- bhagavAna mahAvIranA aMtevAsI keTalAka sthavira bhagavaMta (jJAna cAritramAM vRddha) jAti saMpanna, kula saMpana, bala saMpanna, vinaya saMpanna, jJAna saMpana, darzana saMpanna, cAritra saMpana, lajajA saMpanna, lAghavanirahaMkAra bhAva saMpanna, ojasvI, tejasvI, varcasvI, yazasvI, krodhajayI, mAnajayI, mAyAjayI, lobhajavI, indriyajayI, nidrAjI, pariSahajayI, janmamaraNanA bhayathI rahita, saMyama guNa pradhAna, karaNa pradhAna, cAritra pradhAna, daza prakAranA yatidharma yukta, nigraha pradhAna, nizcaya pradhAna, Arjava, mArdava, lAghava saMpanna, zAMta, dAMta, gupti pradhAna, vidyA, maMtra, veda, brahmacarya, naya, niyama, satya, zaurya, kIrti, lajjA, tapa, anidAna, alpa utsuka, anupama manovRtti yukta hatA. jeo vItarAga mahAvIra prabhunA pravacanane pramANabhUta mAnIne cAlatA hatA. 15. guNaniSpana aNagAra -bhagavAna mahAvIranA aMtevAsI ghaNA aNagAra hatA. teo IrSA, bhASA, eSaNA samiti yukta, bhaMDopakaraNa rAkhavAmAM ane maLamUtra tyAgavAmAM yatnAyukta hatA. teo mana, vacana, kAyAthI gupta hatA. teo brahmacArI, akiMcana, nirupalepa; krodha, dveSa, rAga, prema ane prazaMzAthI rahita; nigraMtha, zaMkha samAna niraMgaNa, vAyu samAna apratihA, chala-kapaTarahita, kAcabAnI jema gukheMdriya, saumya, komaLa, tejayukta, vezyAyukta, samudra jevA gaMbhIra, merU samAna aDola, pariSadomAM acala, bhAraMDa pakSI samAna apramatta, hAthI samAna zaktizALI, siMha samAna aparAjeya, pRthvI samAna sahiSNu, jJAna tathA tapatejathI dIpatA hatA. teo dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI AsaktithI rahita hatA. te sAdhuo varSAvAsanA cAra mahinA choDIne ATha mahinAmAM gAmamAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAta(eka aThavADiyuM ane pAMca aThavADiyA eTale ra9 divasa) rahetA hatA. teo caMdananI jema apakAra karavAvALA upara paNa upakAranI vRtti rAkhanArA anAsakta, mokSAbhigAmI ane karmono nAza karanArA hatA. A nigraMtha Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : papAtika sUtra qm munio cha bAhya ane cha AtyaMtara kula bAra prakAranA tapane yathAyogya dhAraNa karanArA hatA. A pramANe tapasaMyamathI AtmAne bhAvita karanArA guNa saMpanna ziSyo hatA. 16. aNagAronI jJAnArAdhanA :- keTalAka zramaNa AcArAMga sUtrane kaMThastha karanArA to keTalAka zramaNa sUyagaDAMga, ThANAMga, samavAyAMga Adine kaMThastha karI dhAraNa karanArA hatA ane keTalAka zramaNo agiyAra aMgasUtro athavA saMpUrNa dvAdazAMgIne dhAraNa karanArA hatA. te zramaNo udyAnamAM judA-judA sthAne nAnA-moTA samUhomAM vibhakta rahetA hatA. koI zramaNo vAcanA detA, to koI Agama bhaNatA, bhaNAvatA; koI zaMkAnuM samAdhAna karatA, to koI svAdhyAyanuM punarAvartana karatA, koI ciMtana-manana karatA, to koI vividha dharmakathA karatA. jyAre keTalAka zramaNo viziSTa Asane sthira thaI dhyAna dharatA hatA. teo saMsArane mahA samudranI upamAvALo samajI tenA bhavabhramaNa rUpa bhayathI udvigna thaI virakta bhAvamAM lIna rahetA. teo saMyama-tapane dharmanaukA samajI tenA dvArA AtmAnI samyaka rIte rakSA karatA thakA mokSa prAptinA hetue samyaka parAkrama karatA hatA. 17. samavasaraNamAM devonuM Agamana - caMpAnagarInA pUrNabhadra caityamAM bhagavAna samosaryA. bhavanapati asurakumAradevo potAnI Rddhi saMpadA ane divyarUpe bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyA. temaNe bhagavAnane traNa vakhata AdakSiNA pradakSiNApUrvaka vaMdana namaskAra karyA ane vinayapUrvaka hAtha joDI paryupAsanA karavA lAgyA. nAgakumAra Adi zeSa navanikAyanA devo paNa samavasaraNamAM AvyA. tevI ja rIte pizAca, bhUtAdi ane aNapanaka Adi vyaMtaradevo AvI papRpAsanA karavA lAgyA. bRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanizcara, rAhu, dhUmaketu, budha eva aMgAraka tathA anya graha, nakSatra, tArA, cala acala badhA prakAranA jyotiSI devo samavasaraNamAM AvyA. saudharma, IzAnAdi 12 devalokanA vaimAnika deva potAnI Rddhi, saMpadA, dhRtithI yukta potapotAnA vimAnothI AvyA ane vaMdana-namaskAra karI vinayabhakti sahita paryApAsanA karavA lAgyA arthAt upadeza sAMbhaLavA mATe besI gayA. A badhA devonI sAthe temanI devIo paNa samavasaraNamAM AvI uparokta vidhipUrvaka besI dezanA sAMbhaLavA lAgI. 18. janasamudAyanuM samavasaraNamAM Agamana - caMpAnagarInA tribheTe, cauTe, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta dvAre temaja galIomAMthI manuSyano kolAhala thaI rahyo hato. ekabIjA paraspara vArtAlApa karI rahyA hatA ke- devAnupriya! dharmanA prarUpaka bhagavAna mahAvIra grAmAnugrAma vicaraNa karatA thakAM ApaNA caMpAnagarInA pUrNabhadra caityamAM padhAryA che, samavasta thayA che. mATe he devAnupriyo! je bhagavAnanuM nAma sAMbhaLavuM durlabha che, tenI sanmukha javuM, darzana karavA, vaMdana-namaskAra karI bhagavadvANIno lAbha levo, paryApAsanA karavI; kharekhara mahAbhAgyanI vAta che ! te mahAprabhu maMgala che, tIrtharUpa che, kalyANakara che, devarUpa che; cAlo temanI paryApAsanA karIe. ApaNA bhavobhavanA saMcita karma kSaya thaze; ApaNane mokSa lAbha maLaze. AvuM vicArI badhA sajjanonityakriyAthI nivRtta thaI uttama vastrAlaMkArathI yukta thayA. ArakSaka adhikArI, temanA putrAdi, rAjAno maMtrIvarga, parAmarza maMDalanA sadasyo, kSatriyo, rAjakarmacArIo, brAhmaNo, bhATavarga, yoddhAo; licchavIvaMzI, malhavI vaMzI, ikvAkuvaMzI, kuruvaMzI, sainiko, malla, gaNarAjyanA sadasyo, aizvaryazALI, prabhAvazALI puruSo, viziSTa nAgariko, jAgIradAro, zreSThIo, zeTha, senApatio ane sArthavAhoe nirNaya karyo ke ApaNe bhagavAnanI samakSa jaI vaMdana-namaskAra karI, upAsanA karIe; vrata aMgIkAra karIe, ityAdi vicArI keTalAka ghoDA upara besI, keTalAka hAthI upara to keTalAka zibikA(pAlakhI)mAM to keTalAka page cAlI, madhura ghoSaNA karatAM nagarInI vaccethI nIkaLI jyAM pUrNabhadra caitya hatuM tyAM samosaraNamAM AvI bhagavAnane vaMdana-namaskAra karI paryupAsanA karavA lAgyA. 19. kuNika rAjAnuM samavasaraNamAM Agamana - kuNika rAjAnA darabArI pravRttinivedakane jyAre bhagavAnanA padArpaNanI jANa thaI, tyAre te paNa nityakriyAthI nivRtta thaI kaNika rAjAnA darabAramAM upasthita thayA; praNAma karI bhagavAnanA padArpaNanI sUcanA ApI. rAjA harSita thayA; yathAvidhi namotthaNathI vaMdanA karI siMhAsana upara ArUDha thayA ane pravRtti nivedakane sADA bAra lAkha rajatamudrAo prItidAna rUpe ApI, uttama vastrAdithI teno satkAra karyo. tyAra pachI rAjAe senA nAyakane bolAvI Adeza karyo ke mArA mATe hastiratnane susajjita karo, rANIo mATe pAlakhIo sajAvo, rastA upara pANIno chaMTakAva karo, sugaMdhita attara Adino chaMTakAva karo; nagarIne svaccha sugaMdhita karyA pachI toraNa-mALA AdithI susajjita karo ane mArI AjJAnuM pAlana karyAnI mane jANa karo. tyAra pachI huM bhagavAnane vaMdana karavA jaIza. te senAnAyaka rAjAzA pramANe kArya samApana karI rAjA samakSa hAjara thayA; caturaMgiNI senA tathA vAhanAdi sajja karyAnI sUcanA karI. rAjA kuNike vyAyAma tathA mardanakAryathI nivRtta thaI, snAna karyA bAda zreSTha vastro paridhAna karyA, pavitra mALAo dhAraNa karI, gozISa caMdanano lepa karI, For Private Personal Use Only ww.jainelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H aupapAtika sUtra attara Adi lagADI, ratnajaDita suvarNa alaMkAro paheryA; mugaTa, navasaro hAra, bAhu kaMkaNa, mudrikAo, kuMDalAdi dhAraNa karyA; uttarIya paherIne koraMTanI mALAo dhAraNa karI; jANe rAjA kalpavRkSa na hoya tevA zobhI rahyA hatA. vizALa janasamudAyanA jayajayakAranI vacce rAjA hastiratna para ArUDha thayA, cAre tarapha cAmara DhoLAvA(viMjhAvA) lAgyA. te samaye evuM manorama dazya lAgatuM hatuM ke cAre taraphanA vAdaLomAMthI nIkaLelA graha, nakSatra, tArAnI vacce AkAzane daidIpyamAna karanAro caMdra sthira na hoya ! GG tyAra pachI svastika, zrIvatsa, naMdAvarta, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsya, darpaNa A ATha maMgala AgaLa ravAnA karyA. tyAra pachI jaLa bharelA kaLaza, jArIo, divya chatra, patAkA, cAmara ane UMce laherAtI vijaya vaijayantI Adi dhvajA laI rAjapuruSo cAlyA. tyAra pachI AjJApAlaka chatra, uttama siMhAsanAdi laIne cAlyA, lAThIdhArI, bhAlAdhArI, sainiko cAlyA. 108 zreSTha jAtinA ghoDA, 108 hastiratna, 108 ratha ravAnA karyA. ardha bharatane jItavAmAM sakSama evA mahAbalI, cakravartI tulya baMbhasAraputra kuNika rAjAe pUrNabhadra caitya tarapha prasthAna karyuM. tenI pAchaLa caturaMgaNI senA abhivAdana, prazasti, jayajayakAra karatI cAlI rahI hatI. rastAmAM nagarajanoe apUrva utsAha sAthe temanuM svAgata karyuM. teo svAgatagIta-gAna karatAM rAjAnuM abhivAdana karI rahyA hatA. temanA abhivAdanane hAtha UMcA karI jhIlatA thakA saunI kuzaLatA pUchatA thakA mahArAjA caMpA nagarInI vaccethI pasAra thaI jyAM pUrNabhadra caitya hatuM, jyAM bhagavAnanuM samavasaraNa hatuM tyAM AvyA. teo bhagavAnanA atizayone nihALI hastiratna uparathI nIce utaryA. temaNe talavAra, chatra, mugaTa, cAmarAdi rAjacihnone dUra karyA. mahArAjAe pAdarakSaka utArI sajIva padArtha dUra karyA, abhimAna sUcaka ajIva padArtha paNa dUra karyA. sIvyA vagaranA vastranuM uttarAsana rAkhI, dharmanAyaka para daSTi paDatAM ja hAtha joDI, manane ekAgra karI pAMce abhigamanuM anupAlana karI rAjA kuNika bhagavAna samakSa ubhA rahyA. temaNe bhagavAnane traNa vakhata Avartana ApI, vaMdana-namaskAra karyA ane mana, vacana, kAyAthI paryupAsanA karI. teo hAtha-paga saMkocI, palAMThI vALI sAMbhaLavAnI utsuktA pUrvaka bhagavAna sanmukha mukha rAkhI, hAtha joDI sthira thaI beThA. bhagavAna je kahe te satya che, paramArtha che, icchita che, tahatta ityAdi prakAranA vacana bolatA thakA tIvra dharmAnurAgamAM anurakta thaI dezanA sAMbhaLavA lAgyA. 20. rANIonuM Agamana :- subhadrA Adi rANIo paNa dAsIothI gherAyelI rathamAM ArUDha thaI, caMpA nagarInI vaccethI pasA? thaI, pUrNabhadra caityamAM AvI. teNIo bhagavAnanA atizayo joI rathamAMthI nIce utarI (1) sacittano tyAga Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (2) acitta ayogyano tyAga(viveka). (3) vinamratAnI sAthe jhUkavuM(aMjalI yukta) (4) animeSa daSTie jovuM (5) manane ekAgra karavuM. A pAMca abhigamonI sAthe bhagavAnane traNa vakhata vaMdanA karI, rAjA kuNikane AgaLa rAkhIne beThA. arthAt rAjAnI pAchaLa ja beThA paraMtu strI pariSadamAM jaIne beThA nahIM. A rIte te rANIoe parijano sahita bhagavAnanI paryApAsanA karI. 21. bhagavAnanI dharmadezanA:- bhagavAne vizALa pariSadane dharmopadeza Apyo. madhura, gaMbhIra svarayukta, spaSTa uccAraNa yukta, zrotAonI bhASAmAM pariNata thanArI eka yojana saMbhaLAya tevI ucca svaravALI ardhamAgadhI bhASAmAM bhagavAne dharmakathana karyuM. upasthita badhA ja Arya-anArya janoe aglAna bhAve, bhedabhAva vinAnA dharmanuM zravaNa karyuM. bhagavAna dvArA pharamAvAyelI ardhamAgadhI bhASA te badhA Arya-anArya zrotAonI bhASAmAM badalAI gaI. - dharmadezanAno prakAra- A samasta saMsAra eka loka che. tenI bahAra alokanuM astitva che. A pramANe jIva, ajIva, baMdha, mokSa, puNya, pApa, Azrava, saMvara, vedanA, nirjarA Adi tattva che. tIrthakara, cakravartI, baladeva, vAsudeva, narayika(naraka), tiryaMcayonika jIva, mAtA, pitA, RSi, deva, devaloka, siddhi, siddha, parinirvANa, paramazAMti, parinivRtta A badhAnuM lokamAM astitva che. prANAtipAta, mRSAvAda, corI, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, roga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, paraparivAda, rati-arati, mAyAmRSA, mithyA darzana zalya A aDhAra pApa che. prANAtipAta viramaNa, mRSAvAda viramaNa, adattAdAna viramaNa, maithuna viramaNa, parigraha viramaNa; krodhathI virata, mAnathI virata, mAyAthI virata, lobhathI virata, rAgathI virata, dveSathI virata, kalahathI virata, abhyAkhyAnathI virata, paizunyathI virata, paraMparivAdathI virata, rati-aratithI virata, mAyAmRSAthI virata ane mithyA darzana zalya viveka; A aDhAra pApathI nivRtti paNa lokamAM ja che. badhA padArthomAM astibhAva potapotAnA dravya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAthI che ane nAsti bhAva para dravya, kSetra, kALa,bhAvanI apekSAe che. chatAM e badhA potapotAnA svarUpamAM che. dAna, zIla, tapa Adi uttama karma uttama phaLa denArA che. pApamaya karma duHkhamaya phaLa denArA che. jIva puNya pApano sparza kare che, baMdha kare che. jIva utpanna thAya che. saMsArI jIvone janma-maraNa che. zubhakarma ane "azubhakarma barna phaLayukta che, niSphaLa jatA nathI. nigraMtha pravacananuM mahAbhya:- A nigraMtha pravacanamaya upadeza satya che, anuttara che, kevalI dvArA bhASita advitIya che, sarvathA nirdoSa che, pratipUrNa che, nyAyayukta che, pramANathI abAdhita che, mAyAdi zalyono nivAraka che, siddhino mArga-upAya Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : aupapAtika sUtra che, mukti-karma kSayano hetu che, nirmANa-pAramArthika sukha prApta karavAno mArga che, nirvANapadane mATe janma-maraNanA cakrarUpa saMsArathI prasthAna karavAno A ja mArga che, vAstavika, pUrvApara virodhathI rahita arthAt kutarkothI abAdhita che, viccheda rahita che ane badhA duHkhone kSINa karavAno sAco zreSTha mArga che. temAM sthira jIva siddhi-siddhAvasthAne prApta kare che, kevaLa jJAnI thAya che, janma maraNathI mukta thAya che, parama zAMtimaya thaI jAya che, badhA duHkhono aMta kare che. jene eka ja manuSya bhava dhAraNa karavAno bAkI rahyo che tevA nitha pravacananA ArAdhaka devalokamAM utpanna thAya che. tyAM teo atyaMta vipula RddhithI paripUrNa lAMbA AyuSyavALA deva thAya che, je asAdhAraNa rUpavALA hoya che. 101 jIva cAra kAraNe narakano baMdha kare che - (1) mahAAraMbha (ra) mahAparigraha (3) paMcendriya vadha (4) mAMsabhakSaNa. jIva cAra kAraNe tiryaMca yonimAM utpanna thAya che- (1) mAyApUrNa AcaraNa (2) asatya bhASaNa yukta mAyAcaraNa (3) utkaMcanatA(dhUrtatA) (4) vaMcakatA (ThagAI). jIva cAra kAraNe manuSya yonimAM utpanna thAya che- (1) prakRtinI bhadratA (2) prakRtinI vinItatA (3) karuNAzIlatA (4) IrSAno abhAva. jIva cAra kAraNe devayonimAM utpanna thAya che. (1) sarAga saMyama (2) saMyamAsaMyama (3) akAma nirjarA (4) bAla tapa. narakamAM janArA nArakI vividha duHkhamaya vedanA pAme che. tiryaMcamAM jIvo zArIrika, mAnasika saMtApa prApta kare che. manuSya jIvana anitya che; vyAdhi, vRddhAvasthA, mRtyu ane vedanAdi kaSTothI vyApta che. devalokamAM deva Rddhi ane aneka daivika sukho prApta kare che. A prakAre cAragati, sidgha tathA cha jIvanikAyanA jIvo alaga-alaga che. keTalAka jIva karmabaMdha kare che. koI tenAthI mukta thAya che. koI kaleza pAme che. paNa anAsakta rahenArI keTalIka vyakti duHkhono aMta kare che. ArtadhyAnathI pIDita cittavALA jIva duHkha prApta kare che. vairAgyane prApta karanArA jIva karma dalano nAza kare che. rAga sahita karavAmAM AvelA karmono vipAka pApapUrNa hoya che. dharmAcaraNa dvArA saMpUrNa karmothI rahita thatAM ja jIva siddhAvasthAne prApta kare che. dharmAcaraNanA be prakAra che- (1) AgAra dharma (2)aNagAradharma. aNagAra dharmamAM mAnava saMpUrNa rUpe, sarvAtmabhAvathI sAvadhakarmono parityAga karI, muMDita thaI muni avasthAmAM pravrujita thAya che. saMpUrNa paNe prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha tathA rAtribhojanathI virata thAya che. A aNagArano sAmAyika saMyama dharma che. A dharmanI zikSAmAM upasthita thaI Agama pramANanI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta :: pramukhatAthI pravRtti karanArA sAdhu-sAdhvI ArAdhaka thAya che. AgAra dharmanA 12 prakAra che-- 5 aNuvrata 3 guNavrata ane 4 zikSAvrata. pAMca aNuvrata H- sthUla prANAtipAtano tyAga, sthUla mRSAvAdano tyAga, sthUla adattAdAnano tyAga, svadAra saMtoSa ane icchA parimANa. - traNa guNavrata :- dizAomAM javAnI maryAdA, upabhoga paribhoganuM parimANa tathA anarthadaMDa viramaNa, : cAra zikSAvrata H- sAmAyika, dezAvagAsika(dainika pravRttiomAM nivRttibhAvanI vRddhino abhyAsa), pauSadha, atithi saMvibhAga. aMtima samaye saMlekhanA- AmaraNa anazana karI ArAdhanA pUrvaka deha tyAga karavo, zrAvaka jIvananI sAdhanAnuM paryavasAna che. A AgAra sAmAyika dharma che. A dharmanA anusaraNamAM prayatnazIla Agama AjJAnusAra pravRtti karanArA zrAvaka-zrAvikA AjJAnA ArAdhaka thAya che. A pramANe siddhAMtonuM kathana, AcAradharma, cAragati baMdha, aDhAra pApano tyAga, zrAvakavrata, sAdhuvrata tathA muktigamana sudhInuM pUrNa ane vistRta vizleSaNa yukta bhagavAnanuM pravacana sadAya mananIya che. 22. pariSada visarjana H- vizALa mAnava pariSade zramaNa bhagavAna mahAvIranI dharmadezanA sAMbhaLI. temAMthI keTalAka haLukarmI jIvoe dIkSA aMgIkAra karI to keTalAke zrAvakanA bAra vrato svIkAryA. zeSa pariSadamAMthI keTalAke bhagavAnane vaMdana-namaskAra karyA ane kahyuM ke-- "Apa dvArA sArI rIte kahevAyeluM, subhASita, suvinIta, subhAvita, nigraMtha pravacana zreSTha che. Ape dharmanI vyAkhyA karatAM je vizleSaNa karI samajAvyuM, virati athavA nivRttinuM nirUpaNa karyuM, pApakarma na karavAnuM vivecana karyuM; A pramANe upadeza bIjA koI zramaNa ke brAhmaNa ApI na zake.'' A pramANe kahI kramazaH pariSadanuM visarjana thayuM. tyAra pachI kuNika rAjA AsanathI uThayA, traNa vakhata AvartanapUrvaka, vaMdana-namaskAra karI uparokta zraddhA-kIrtananA bhAva vyakta karI rAjadhAnI tarapha vaLyA. rANIo paNa uThI, vaMdanA karI, guNagrAma karI rAjabhavano tarapha pAchI vaLI. dvitIya prakaraNa upapAta (1) gautama svAmI :~ prathama gaNadhara indrabhUti gautama zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA jyeSTha ziSya hatA. sAta phUTanI temanI avagAhanA--UMcAI hatI. samacaurasa saMThANa, vajaRSabhanArAca saMghayaNa yukta temanuM zreSTha zarIra hatuM. teo anupama zreSTha zakti saMpanna hatA. teo gauravarNavALA ane vipula tapa karanArA hatA. teo sAdhanAmAM sazakta, vizALa guNonA dhAraka, kaThoratama brahmacaryavratanI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H aupapAtika sUtra vizuddha pAlanA karanArA hatA; zarIra mamatvanA tyAgI hatA; tejolezyA Adi vividha labdhionA dhAraka hatA. teo avadhijJAnI ane manaHparyavajJAnI zramaNa ziromaNI hatA. teo bAra aMganA dhAraka, cauda pUrvadhArI, advitIya matizrutajJAnI hatA. te zramaNa gautama bhagavAna mahAvIra svAmInA dRSTi kSetramAM viziSTa dhyAnamudrAnA Asane besI dhyAna dharatA. temanuM te dhyAna anuprekSA ane prekSA dhyAna rUpa hatuM. te dhyAnanA mAdhyamathI temane jijJAsA utpanna thatI ane avilaMba bhagavAna pAse jatA, vinayapUrvaka samAdhAna prApta karI letA. te samAdhAnanA keTalAka udAharaNo A pramANe che- 103 (2) pApakarmano baMdha :- asaMyata, avirata, pApakarmono tyAga na karanAro, vividha pApakriyA karanAro, indriyone kAbUmAM na rAkhanAro, ekAMta pApI, ajJAnI, bhAva nidrAmAM suSupta jIva prAyaH pApakarmanuM ja upArjana kare che. te mohavardhaka pApa karmanuM ja upArjana kare che, mohakarmanuM vedana karato hovA chatAM pharI pharI mohanIyakarmano baMdha kare che. aMtatogatvA dasamA guNasthAnake gayA pachI ja mohanIyakarmano baMdha aTake che. tyAra pachI mAtra vedanIya karmano ja baMdha thAya che. (3) asaMyatanI gati :- asaMyata jIva je trasaprANInI ghAtamAM anurakta rahe che te mRtyu pAmI narakamAM jAya che. je trasaprANInI ghAtamAM lIna nathI rahetA, temAMthI koI deva paNa banI zake che, to koI anyagatiomAM paNa jAya che. devagatimAM koNa koNa, kevA ajJAnI(asaMvRta) jIva jAya che tenuM svarUpa A pramANe che- (4) akAma kaSTasahanathI gati :- je ajJAnI jIva koI paNa prakAranI dhArmika preraNA vinA azubha karmanA udayathI ane paristhitivaza bhUkha, tarasa, sahana kare che, brahmacarya pALe che, snAna nathI karatA, ThaMDI-garamI sahana kare che, DAMsa maccharanA DaMkha tathA mela-parasevAnA parISahane sahana kare che, te alpa samaya yA adhika samaya sudhI A prakAranA duHkho bhogavI vyaMtara jAtinA bhUta, pizAca, yakSa, rAkSasa Adi deva bane che. tyAM 10,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. temanuM deva banavuM ArAdhaka bhAve nahi paraMtu saMsAra bhramaNanI koTInuM hoya che. - (5) dArUNa duHkhathI gati je koI prakAranA aparAdhamAM AvavAthI rAjya puruSo dvArA vibhinna yAtanAo bhogavI mRtyu pAme che, virodhIo dvArA rIbAvIne mArI nAMkhavAmAM Ave che, koI-koI jAte ja duHkhathI gabharAI AtmahatyA kare che, jethI acAnaka ghaTanAgrasta thaI mRtyu pAme che, aMtima samaye raudradhyAna tathA saMkilaSTa pariNAmomAM mRtyu na pAme to eTale ke sAmAnya ArttadhyAnamAM mRtyu pAme to vyaMtara devamAM utpanna thAya che. tyAM jaghanya 10,000 varSa ane utkRSTa 12,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. teno A devabhava paNa bhavabhramaNarUpa ja hoya che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (6) bhadra svabhAvathI gati :- je svabhAvathI bhadra, upazAMta, alpa krodha, mAna, mAyA, lobhavALA che; namra, sarala, vinIta svabhAvavALA che; mAtApitAnI sevA kare che, temanI AjJAno anAdara karatA nathI, alpa icchAvALA, alpa parigrahI, alpAraMbhI, alpa pApanI pravRtti karanArA, jIvana nirvAha alpa AraMbhathI karanArA, vrata niyama dharmAcaraNa na karanArA paNa mRtyu pAmI vyaMtara jAtinA deva banI utkRSTa 14,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. (7) akAma kaSTa sahanathI strIonI gati :- je strIo patithI tyajAyelI hoya, bALa vidhavA hoya, je rAja aMtaHpuramAM rahetI hoya, jeno pati paradeza hoya, bIjo pati na karI zakatI hoya; paristhiti vaza khAvuM, pIvuM, paheravuM Adi sukha bhoga na karI zakatI hoya; saMyoga na maLavAthI zrRMgAra, snAna, dhUpa, mALA Adino upayoga na karatI hoya; mela, parasevA, DAMsa maccharanA DaMkhane sahetI hoya; bhUkha, tarasa, ThaMDI garamIne sahana karatI hoya; alpa AraMbha, parigrahathI jIvana nirvAha karatI hoya, alpa icchAvALI hoya; A pramANe akAma (anicchAe) brahmacaryanuM pAlana karanArI hoya te mRtyu pAmI vyaMtara devamAM utkRSTa 60,000 varSanuM AyuSya prApta kare che. A devabhava dharmArAdhanAno na thatAM saMsAra bhramaNanuM ja kAraNa bane che. 104 - (8) khAdha dravyonA tyAgI Adi bALajIvonI gati H- eka divasanA bhojanamAM pANIthI adhika eka dravya levAvALA, be, traNa, cAra, pAMca, cha, sAta, ATha, nava, dasa ane agiyAra dravya lenArA, gosevAnA vizeSa vrata ane pradarzana karanArA, gRhastha dharma, atithi sevA, dAnAdithI yukta, gRhastha dharmane ja zreSTha mAnanArA ane tenuM anusaraNa karanArA, dharmakathA sAMbhaLavAvALA, bhaktimArgI, anAtmavAdI, kriyAvirodhI, vRddha, tApasa, zrAvaka, dharmazAstranA zrotA, brAhmaNAdi, nava vigaya tathA madhamAMsanA tyAgI, mAtra sarasavanA telanuM vigaya vAparanArA hoya che. tevA manuSya alpa icchA, alpa parigraha, alpa pApa pravRttiothI jIvana calAvanArA tyAMthI mRtyu pAmI vyaMtara devanuM utkRSTa 84,000 varSanuM AyuSya pAme che. bALa bhAva ane ajJAna dazAnA kAraNe dharmanA ArAdhaka nathI hotA tethI temanI A deva avasthA bhava bhramaNanI avasthA che. (9) vAnaprastha sAdhakonI gati :- gaMgAnadInA kinAre vAnaprastha tApasa rahe che. tenAmAM koI agnihotrI hoya che, koI vastradhArI to koI pRthvI zayanavALA hoya che. temAM koI zrAddha karanArA, pAtra dhAraNa karanArA, kaMThI dhAraNa karanArA, phaLAhArI, pANImAM eka vakhata ke vAraMvAra DUbakI lagADI snAna karanArA, pANImAM DUbyA rahI snAna karanArA, mATIno lepa lagADI snAna karanArA, gaMgAnA dakSiNa taTapara rahenArA, uttara taTapara rahenArA, zaMkha vagADI bhikSA lenArA, gaMgA taTa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : papAtika sUtra 105 upara ubhA rahI avAja karI bhikSA lenArA, bahu lAMbA samaya sudhI mAtra eka ja mRga athavA hAthI AdinuM mAMsa khAnArA, daMDane UMco rAkhI cAlanArA,dizA prokSIdizAomAM pANI chAMTI phaLa-phUla ekaThA karanArA ane prApta AhAramAMthI dAna karI khAnArA, guphAvAsI, jala-taTavAsI, pANImAM nivAsa karanArA, vRkSa nIce rahenArA, kevaLa jaLAhArI, kevaLa vAyu bhakSI, zevALa, mULa, kaMda, tvacA, patra, puSpa, phaLa, bIjano AhAra karanArA, nIce paDelA mULa, kaMdAdi maLe to ja eno AhAra karanArA, paMcAgni tApathI zarIrane AtApanA devAvALA. AvA sAdhaka vividha prakAranA niyama yukta vAnaprastha paryAyanuM pAlana karavAvALA utkRSTa jyotiSI devomAM utpanna thAya che. tyAM temanuM utkRSTa eka lAkha varSa adhika eka palyopamanuM AyuSya hoya che. teo paNa bAla bhAva ane ajJAna dazAmAM hovAnA kAraNe arthAt zuddha nirvadha dharmane na samajavAthI, dharmanA ArAdhaka na hovAthI temano devabhava paNa mokSa hetuka thato nathI, saMsAra bhramaNa rUpa ja hoya che. (10) kAMdapika zramaNonI gati :- je zramaNa pravrajita thaIne vividha hAMsImajAkamAM uTapaTAMga AlApa-saMlApamAM, bhAMDa jevI ceSTA karanArA, anyane hasAnArA, gAna yukta krIDAmAM ane nRtyavRttimAM vizeSa abhirUci rAkhI pravRtta thAya che ane temAM ja AnaMda mAnatA rahe che. A prakAre moharUpa ane mohavardhana dazAmAM rahetA thakA AlocanA-pratikramaNa na karavAthI te virAdhaka thAya che. prathama saudharmadevalokamAM kAMdapiMka hAsyapriya ane nokara devapaNe utpanna thAya che. tyAM eka lAkha varSa adhika eka palyoyamanI sthiti meLave che. (11) parivrAjakonI gati - parivrAjakonA aneka prakAra hoya che. (1) paccIsa tatvone mAnanArA ane anAtmavAdI, anIzvaravAdI, sAMkhya matAvalaMbI (pAMca mahA bhUta, agiyAra indriya, pAMca tanmAtrAo, puruSa, prakRti, buddhi, ahaMkAra A pacIsa tattva mAnanArA) (ra) haThayoga anuSThAtA yogI (3) maharSi kapilanA matAvalaMbI (4) bhRguRSinI paraMparAnA anuyAyI bhArgava' (5) guphA, parvata, Azrama, devasthAnamAM rahenArA, mAtra bhikSA hetue vastImAM janArA "haMsa parivrAjaka' (6) nadInA taTe athavA nadInA saMgama sthAne rahetA 'paramahaMsa', mRtyu samaye vastra, ghAsa Adino paNa tyAga karI denArA (7) gAmamAM eka rAta ane zaheramAM pAMca rAta rahI prApta bhogono svIkAra karanArA bahUdaka' (8) gRhasthAvasthAmAM rahetA thakA krodha, lobha, moha ane ahaMkArano tyAga karanArA kuTIvatI yA kuTIcarI (9) nArAyaNamAM bhaktizIla parivrAjaka - "kRSNa parivrAjaka' tathA ATha brAhmaNa parivrAjaka ane ATha kSatriya parivrAjaka che. ATha brAhmaNa parivrAjaka- karNa, karakaMDa, aMbaDa, pArAzara, kRSNa, dvipAyana, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta devagupta, nArada, ATha kSatriya parivrAjaka- zIladhI, zazidhara, nagna, bhagnaka, videha, rAjarAja, rAjarAma, bala. A parivrAjaka cAra veda, itihAsa, nighaMTu, cha aMgomAM niSNAta, vyAkaraNa, jyotiSa Adi brAhmaNa yogya zAstro, graMthomAM suparipakva jJAna yukta hoya che. A parivrAjaka dAnadharmanI ane svacchatAmUlaka dharmanI prarUpaNA vizleSaNa karI yuktipUrvaka samajAve che. teo evuM kathana kare che ke dareka vastune mATI ane pANIthI zuddha karI pavitra banAvAya che. snAnAdithI dehane pavitra banAvI ApaNe ApaNA matAnusAra svargagAmI thaIzuM. (12) parivrAjakonI AcAra praNAlI :- (1) vAvaDI, taLAva, nadI AdimAM praveza na karavo, mArgamAM vacce AvI jAya to chUTa (2) vAhanono prayoga na karavo. (3) hAthI, ghoDA, gadheDA, AdinI savArIno paNa tyAga, paravazatA tathA baLAtkArano AgAra. (4) badhA prakAranA khela, nRtya, kutUhala, manoraMjana, vINA, vAjiMtra ane darzanIya sthaLo ke padArthone jovA sAMbhaLavA kalpatA nathI. (5) lIlI vanaspatino sparza karavo, toDavI, kacaDavI, pAMdaDA, zAkhA Adine UMcAnIcA karavA, vALavA akalpanIya che. (6) badhA ja prakAranI vikathAo, hAniprada vikathA karavI kalpatI nathI. (7) tuMbaDA, lAkaDA tathA mATI A traNa sivAyanA anya prakAranA pAtra ke pAtrabaMdhana rAkhavA kalpatA nathI. (8) vIMTIthI laI cUDAmaNI paryata koI paNa prakAranA AbhUSaNa paheravAno niSedha. (9) bhagavA raMganA vastra sivAya koIpaNa raMganA vastra kalpatA nathI. (10) kanera(karaNa)nA phUlanI mALA sivAya bIjI koIpaNa mALA na vAparavI. (11) gaMgAnI mATI sivAya koIpaNa jAtanA caMdana ke kesarano lepa karavo kalpato nathI. (1ra) parivrAjakone pIvA mATe eka zera pANI ane hAtha, paga, pAtrAdi dhovA cAra zera(kilo) pANI grahaNa karavuM kahyuM che. te paNa svaccha, nirmaLa, vahetuM tathA gALeluM pANI levuM kalpa che. te jaLa paNa koI gRhastha Ape to ja le, jAte laI zakatA nathI. A prakAranA AcAranuM pAlana karatA thakA te utkRSTa pAMcamAM devalokamAM utpanna thAya che. tyAM temanI dasa sAgaropamanI sthiti hoya che. zuddha, niSpApa dharmathI anabhijJa, ajJAta hovAthI teo dharmanA ArAdhaka thatA nathI. (13) abaDa parivrAjakanA ziSya - brAhmaNa parivrAjakomAM abaDanuM kathana che. te aMbaDanI kathA A pramANe che- aMbaDa parivrAjakanA 700 ziSya hatA. ekadA vicaraNa karatA thakA zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno samAgama thayo. nigraMtha pravacananuM zravaNa karI bAra vrata dhAraNa karavAnI ruci jAgI. bhagavAne temane zrAvakanA bAra vrata dharAvyA. AthI aMbaDa parivrAjaka nigraMtha pravacanano svIkAra karI zrAvakadharmanuM pAlana karatA thakA parivrAjaka paryAyamAM vicaraNa karavA lAgyA. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : opapAtika sUtrA | |100 | 100 chatAM zrAvaka vratanI ArAdhanAmAM koI rukAvaTa na AvI. kayAreka aMbaDa parivrAjaka ekalA paNa vicaratA hatA. eka vakhata ebaDanA 700 ziSyoe kapilapurathI purimatAla nagara tarapha prasthAna karyuM. tyAre sAthe lIdheluM pANI vacce ja pUruM thaI gayuM. jeTha mahinAnI sakhata garamI hatI. badhA tRSAthI saMtapta hatA. zodha karavA chatAM saMyogavazAtuM. pANI denArA koI na maLyA. badhAno aphara nirNaya hato ke ApakALamAM paNa adatta grahaNa na karavuM. teo gaMgA nadInI najIka pahoMcI gayA. garamInA kAraNe manuSyanuM AvAgamana baMdha hatuM. aMte badhAe gaMgAnI retImAM pAdapopagamana saMthAro levAno nirNaya karyo. temaNe potAnA bhaMDopakaraNa-vastrapAtrAdi 14 upakaraNono tyAga karyo. teoe retImAM ja palyakAsane besI baMne hAtha joDI siddha bhagavAnane namotthaNanA pAThathI vaMdanA karI. tyAra pachI bIjI vakhata namotthaNanA pAThathI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne vaMdana karyA. tyAra pachI potAnA dharmaguru dharmAcArya aMbaDa saMnyAsIne bhAvapUrvaka vaMdana karyA. - tyAra pachI moTethI bolyA ke-- ame prathama aMbaDa parivrAjakanI samIpe jIvanabhara sthUla hiMsA, jUTha, corI, parigrahano tyAga karyo hato ane saMpUrNa maithunano tyAga karyo hato. have ame zramaNa bhagavAna mahAvIra samIpe(parokSa sAkSIe) saMpUrNahiMsA, jUTha, corI Adi aDhAra pApanopAvajIvana tyAga karIe chIe, cAre prakAranA AhArano tyAga karIe chIe, atipriya A zarIrano paNa tyAga karIe chIe. A prakAre vistRta vidhipUrvaka saMkhanAnA pAThathI pAdapopagamana saMthAro dhAraNa karI samaya vyatIta karavA lAgyA. yathA samaye AyuSya pUrNa karI te 700 ziSyo pAMcamA devalokamAM dasa sAgaropamanI sthitimAM utpanna thayA. te ebaDanA ziSyo dharmanA ArAdhaka thayA. kAraNake parivrAjaka paryAyamAM rahetA thakA niSpApa, nirava dharmane samajyA hatA ane yathAzakti pAlana paNa karyuM hatuM. (14) aMbaDa parivrAjaka - aMbaDa saMnyAsI parivrAjakapaNAmAM ekalA ja vicaraNa karatA hatA. sAthe zrAvakanA bAra vratanuM paNa pAlana karatA hatA. chaTTa chaThThanuM niraMtara tapa karavAthI ane AtApanA levAthI temane avadhijJAna ane vaikriyalabdhi utpana thayA hatA. potAnA baLa ane zaktithI lokone Azcarya pamADavA eka sAthe so ghare jatA. gocarI letA(bhojana letA) ane rahetA. A vAtanI carcA gAmamAM thaI rahI hatI. bhikSArthe padhAratA gautama svAmI e paNa A vAta sAMbhaLI hatI. aMbaDa saMnyAsI nigraMtha pravacanamAM atUTa zraddhA rAkhatA thakA zrAvaka paryAyanuM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta pAlana karatA ane saMpUrNa brahmacarya paNa pALatA. sAthe sAthe parivrAjaka paryAyanuM paNa pAlana karatA hatA. vizeSatA e che ke teo AdhAkarmI, uddezika, mizra, krIta, pUtikarma, adhyavapUrvaka, udhAra, anisRSTa, abhihaDa, sthApita, racita doSothI yukta AhAra grahaNa nahotA karatA. katAra bhakta, durbhikSabhakta, glAna bhakta, bAdalika bhakta, pANaka bhakta, Adi doSavALA AhAra pANI grahaNa nahotA karatA. kaMdamULa, patra, puSpa, phaLa, bIja paNa grahaNa nahotA karatA. temaNe cAra prakAranA anartha daMDano mAvajIvana tyAga karyo hato. teo pIvA mATe temaja hAtha-paga pAtra ghovA mATe be zera pANI grahaNa karatA hatA tathA snAna mATe cAra zerathI adhika pANI nahotA letA. pANI grahaNamAM paNa saMpUrNa niyamonuM pAlana karatA hatA. aMbaDa saMnyAsI arihaMta ane arihaMtanA zramaNo sivAya koIne savidhi vaMdana nahotA karatA. A pramANe aMkhaDa parivrAjaka potAnA pUrvaveza ane caryAnI sAthe zrAvakavratanI ArAdhanA karI aMtima samaye eka mAsano saMthAro karI AyuSya pUrNa karI ArAdhaka banI pAMcamA devalokamAM utpanna thayA. tyAM dasa sAgaropamanuM AyuSya meLavyuM. | devabhava pUrNa thatAM aMbAno jIva mahAvideha kSetramAM uttama kuLamAM janma leze. daDhapratijJa nAma rAkhavAmAM Avaze, 72 kaLAmAM pAraMgata thaze, yauvanavaya prApta thatA mAtA-pitA tene bhoganuM AmaMtraNa Apaze chatAM teno asvIkAra karaze. teo aneka varSanuM zuddha zramaNya pALI kevaLajJAna, kevaLa darzananI prApti karaze, aneka varSa sudhI kevaLa paryAyanuM pAlana karI karmakSaya karI siddha buddha ane mukta thaze. mukta thavA mATe sAdhue nimna kaThoratama niyamonuM pAlana karavuM paDe che. yathA- (1) nagna bhAva-zarIra saMskArano tyAga. (ra) muMDabhAva-gRhAdi parigraha tathA mamatvano tyAga. (3) snAna na karavuM. (4) dAtaNa Adi na karavuM. (5) kezalaMcana karavuM. (6) akhaMDa brahmacaryanuM pAlana. (7) chatra tyAga. (8) pAdarakSakano tyAga. (9) bhUmi zayana karavuM. pATa athavA kASTanA TukaDA upara suvuM. (10) ghara gharathI bhikSA levI. (11) lAbhAlAbhamAM saMtuSTa rahevuM (12) bIjA dvArA thayelA hIlanA, niMdA, gaha, tADana, tarjana, parAbhava(tiraskAra), vyathA(paritApa) A badhI paristhitimAM samabhAva keLavavo. anya koI UMcA-nIcA rAga-dveSAtmaka saMkalpa-vikalpa na karavA. te sivAya nAnI moTI indriya virodhI kaSTakAraka paristhiti, rara parISaha, deva-manuSya ke tiryaMcakRta upasarga Adino samabhAvathI svIkAra karI zAMta, prasanna rahevuM. ityAdi mana ane tananI pratikULa sthitiono pratikAra na karatAM te avasthAmAM jJAtA daSTA banI samabhAva rAkhavo. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : aupapAtika sUtra A badhA mana ane tananA kaSTa sAdhya niyamone sAdhaka sarvathA karmamukta thavA ja dhAraNa kare che. 109 (15) guru pratyenIka zramaNonI gati :- je zramaNa nigraMtha pravacanamAM pravrujita thayA bAda kAlAMtare ahaMbhAvamAM AvI AcArya, upAdhyAya, kula, gaNa, guru Adino tiraskAra, apakIrti kare che, nigraMtha pravacanathI viparIta prarUpaNA kare che, jethI pote bhramaNAmAM paDe che ane anyane bhramamAM nAkhe che; A prakAre abhinivezika mithyAtva yukta zramaNa paryAyanuM pAlana kare che; tevA sAdhaka mRtyu samaye te doSonI AlocanA, pratikramaNa karyA vinA ja AyuSyapUrNa karI utkRSTa chaThThA devalokamAM kilviSaka devonA rUpamAM tera sAgaranI sthitie utpanna thAya che. te mithyA mati hovAthI bAla bhAvanA kAraNe dharmanA ArAdhaka thatA nathI. tethI A devabhava saMsAra bhramaNano ja samajavo. (16) AjIvika gozAlaka matAvalaMbInI gati :- AjIvika matanA zramaNa koI be gharanA aMtare to koI traNa, cAra, pAMca, cha, sAta gharanA aMtare bhikSA le che. koI phakta kamaLanA DaMThaNa(DIMTIyA) le che. koI pratyeka gharathI bhikSA lenArA, AkAzamAM vijaLI camake tyAre bhikSA na lenArA, mATInA moTA vAsaNamAM praviSTa thaI tapa karanArA ityAdi vividha vihAra carcA ane tapa karanArA gozAlaka matAvalaMbI kALa karI utkRSTa 12mA devalokamAM utpanna thAya che. tyAM temanI utkRSTa 22 sAgaropamanI sthiti hoya che. te paNa mithyAtvAbhibhUta ajJAna dazAmAM hovAthI dharmanA ArAdhaka thatA nathI. (17) AtmotkarSaka kuzIla zramaNonI gati :- je zramaNa nigraMtha pravacanamAM pravrujita thaI kAlAMtare mahimA, pUjA, mAna-pratiSThAthI abhibhUta thaI svayaMnA guNAnuvAda ane anyanA avaguNa gAya che, dorA-dhAgA, rakSA poTalI, yaMtramaMtra-taMtra Adi camatkAra pUrNa vRttiothI lokone AkarSita kare che; A prakAranA kuzIla AcaraNathI yukta thaI zramaNa paryAyanuM pAlana kare che evA sAdhaka mRtyu paryaMta A doSono parityAga, AlocanA pratikramaNa Adi na karatAM AyuSya pUrNa karI utkRSTa bAramA devalokamAM Abhiyogika(nokara) devapaNe utpanna thAya che. tyAM utkRSTa 22 sAgaropamanI sthiti pAme che. te sAdhakonI zuddha, niraticAra saMyamanI ArAdhanA na hovAthI tene paNa virAdhaka kahyA che. (18) ninhevonI utpatti H- je zramaNa nigraMtha dharmamAM pravrujita thayA bAda ahaMbhAvamAM AvI tIrthaMkaranA siddhAMtonI upekSA karI viparIta prarUpaNA kare che; kutarka ane buddhi baLathI abhiniveSika mithyAtvane puSTa kare che; sAthe bIjAne paNa asat prarUpaNAthI bhAvita kare che; mithyAmatamAM joDe che. teo bAhyAcArathI zramaNa paryAyamAM hoya che; tevA sAdhaka vizudgha dravya zramaNAcAranuM pAlana karI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta (mithyAtva bhAvo hovA chatAM) utkRSTa navaraiveyakamAM 31 sAgaropamanuM AyuSya prApta kare che. vartamAnamAM 24mA tIrthaMkaranA zAsanamAM 7 nindava thayA. (1) jamAlI (2) tiSyaguptAcArya (3) aSADhAcAryanA ziSya (4) azvamitra (5) gaMgAcArya (6) rohagupta (7) goSThAmAhila-teoe jinokta, Agamokta siddhAMtonI viparIta prarUpaNA karI hatI. te sAta nidvavonuM vivaraNa A pramANe che(1) bahuratavAda - ghaNA samaya pachI kArya pUrNa thAya che. karatAM ne karyuM na kahevAya, A vicAradhArA jamAlInI hatI. teo bhagavAna mahAvIranA jamAI hatA, vairAgyabhAve dIkSita thayA. teoe eka vakhata svataMtra viharavAnI bhagavAna pAse AjJA mAgI, bhagavAne mauna rAkhyuM chatAM 500 zramaNone laI vihAra karyo. temaNe kaThora AcAra ane tapazcaryA karI. zrAvatI nagarImAM jamAlIne pittajavaranI pIDA thaI, asahya vedanA thaI, pathArI karavA sAdhuone nirdeza karyo. temane eka eka paLa paNa bhAre thavA lAgI. sAdhuone pUchayuM- pathArI taiyAra che? javAba maLyo- pathArI thaI rahI che, thaI nathI. A sAMbhaLI temaNe vicAra karyo ke eka samayamAM kArya niSpana thatuM nathI. bhagavAne kahyuM che ke "karatA te karyuM tema kahevuM, te moTI bhUla che. vedanA zAMta thayA chatAM te potAnA vicArane choDI na zakayA. jamAlI bhagavAna samIpe gayA. temaNe bhagavAna mahAvIra tathA gautama svAmI sAthe vArtAlApa karyo. jamAlI e jIda na choDI ane judA thaI gayA. keTalAka ziSyo temanI sAthe gayA to keTalAka bhagavAnanI pAse ja rahyA. A ghaTanA bhagavAnanA kevaLajJAna prAptinA 14 varSa pachI thaI. (2) jIvaprAdezikavAda - eka pradeza paNa ocho hoya to jIva jIvatvayukta kahevAto nathI. aMtima pradezathI pUrNa hoya tyAre ja jIva, jIva kahevAya che. tethI te eka pradeza ja jIva che A siddhAntanA pravartaka tiSyaguptAcArya hatA. te bhagavAnanA mokSagamana pachI 16 varSe thayA. (3) avyaktavAdaH- sAdhu AdinA saMdarbhamAM AkhuMya jagata avyakta che. amuka sAdhu che ke deva, kaMI kahI zakAtuM nathI. tenA pravartaka AcArya ASADhanA ziSyo manAya che. AcArya ASADha zvetAMbikA nagarImAM hatA. ziSyone yoga sAdhanA zIkhavADI rahyA hatA. acAnaka temano dehAMta thayo. deva banyA. ziSyono abhyAsa aTake nahIM tethI mRta zarIramAM te deve punaH praveza karyo, alpa samayamAM ja te kriyA thaI gaI. koIne A ghaTanAno khyAla na rahyo. ziSyone abhyAsa karAvI devarUpe dehamAMthI nIkaLyA. zramaNone badhI paristhiti kahI kSamAyAcanA karI ke devarUpa asaMyata hovA chatAM meM saMyatAtmAone vaMdana karAvyA. tema kahI potAnA sthAne cAlyA gayA. zramaNonA cittamAM sadAya saMdeha rahyo ke koNa deva ne koNa sAdhu? te Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : aupapAtika sUtrA 111 avyakta che. tethI teo zramaNa vyavahAra choDI durAgrahamAM phasAyA. temaNe vIra nirvANa pachI 114 mAM varSe A mata cAlyo. (4) sAmucchedika vAdaH- koMDila nAmanA AcArya hatA. temanA ziSya azvamitra hatA. ziSyane pUrvanuM jJAna zIkhavADI rahyA hatA. paryAya svarUpanuM prakaraNa cAlI rahyuM hatuM. prathama samayanA nAraka samucchinna thaze pachI bIjA samayanA nAraka samucchinna thaze. dravyanI apekSAe te ja nAraka jIva te samayanI paryAyamAM raheze temaNe te samaya paryAyAtmaka draSTithI ja samucchinnatAnuM kathana karyuM hatuM paNa asvamitre te pakaDI lIdhuM ke "nAraka Adi bhAvono ekAMte pratikSaNa samuccheda, vinAza thato rahe che. temaNe A prarUpaNA vIranirvANa pachI ra20 varSe cAlu karI. (5) aikriya vAda :- zItalatA ane uSNatA A be kriyAnI anubhUti eka ja samaye eka vyaktine thAya che- A kaeNkriyavAda che. gaMgAcArya tenA pravartaka hatA. gaMgamuni dhanaguptanA ziSya hatA. te eka vakhata potAnA gurunI sevAmAM jaI rahyA hatA, mArgamAM ulukA nadInA pANImAM cAlIne nadI pAra karI rahyA hatA. mAthA upara sUryanA tApathI uSNatA ane pagamAM pANInI zItaLatAno anubhava thaI rahyo hato. gaMgamuni vicAravA lAgyA- AgamomAM batAvyuM che ke eka sAthe be kriyAnI anubhUti thatI nathI paNa huM to pratyakSa joI rahyo chuM. bhagavAnanA nirvANa bAda rara8 varSa pachI A nindava thayA. Agama tatva e che ke eka jIvane eka sAthe be kriyAno anubhava thaI zake che paraMtu eka sUkama samayamAM jIvane eka ja upayoga hoya che. () verAzika vAdaH- jIva, ajIva, nojIva(jIva paNa nahI ane ajIva paNa nahIM evo gerAzikavAdaAcArya rohagupta svIkAryo hato. te aMtaraMjikA nAmanI nagarImAM AcAryazrIgukhanI sevAmAM jaI rahyo hato. rastAmAM pozAla parivrAjaka potAnI vidyAono camatkAra batAvI rahyo hato. te vAda karavA badhAne AmaMtraNa ApI rahyo hato. rohagukhe AmaMtraNano svIkAra karyo. pozAla vRzcikI, sarpiNI, mUSikI, vidyAono sAdhaka hato. temaNe cAlAkI karI. ane rohagukhanA siddhAMtone ja mAnya karI batAvyuM ke rAzi be che- jIva, ajIva. rohagupta khaMDana na karI zake te hetue ja teNe Ama kahyuM hatuM. rohagupta paNa be rAzi ja mAnatA hatA. paNa poTTazAlanI vAta mAnI levAthI parAjita thavuM paDe tethI virodha karatA sAthe kahyuM - jagatamAM rAzi traNa che- jIva, ajIva, no jIva ajIva. A prarUpaNA tarkanI sAthe siddha karI vijayI thayA. gurudeva zrIgukhe A tarkane amAnya karyo, temane punaH rAjasabhAmAM jaI prativAda karavAnuM kahyuM. paNa have to pratiSThAno prazna ubho thayo. temaNe gurvAjJAnuM pAlana na karyuM. tyArathI trirAzikavAda zarU karyo. vIra nirvANanA 544 varSa pachI A nitava thayA. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (7) abaddhikavAda :- "karma jIvanI sAthe baMdhAtA nathI paNa kaMcakanI jema sparzamAtra karI sAthe lAgyA rahe che." goSThAmAhila A matanA pravartaka hatA. dubelikA puSyamitra AryarakSitanA uttarAdhikArI hatA, vidhya nAmanA ziSyane karmapravAdanA baMdhAdhikArano abhyAsa karAvI rahyA hatA. te samajAvI rahyA hatA ke jevI rIte divAla upara bhInI mATInA goLAne pheMkavAthI cITakI jAya che tevI ja rIte keTalAka karma AtmAnI sAthe cITakI jAya che. sUkI mATInA goLAne divAla upara pheMkatA divAlano sparza karI nIce paDI jAya che. tevI rIte keTalAka karma sparza mAtra ja kare che, gADharUpe baMdhAtA nathI. goSThAmAhile A kathana sAMbhaLyuM to apekSAnI upekSA karI zaMkita thaI gayA ke jo AtmA ane karma ekAkAra thaI jAya to te judA thaI zakatA nathI. tethI A ja nyAya yukta che ke karma AtmAnI sAthe baMdhAtA nathI, mAtra sparza kare che. puSyamitre temane bahu samajAvyA paNa potAnI jida upara te aDaga rahyA. vIra nivaNanA 609 varSa bAda goSThAmAhile A mata pravartAvyo. (19) saMtrItiryaMca paMcendriya zrAvakanI gati - pAMce ya jAtinA maMtrI tiryaMca paMcendriyane yathAyogya ciMtana manana karavAthI jAtismaraNa jJAna utpanna thAya che. tenAthI teo zrAvakanA vrata svIkArI potAnI yogyatA ane kSamatA anusAra pAlana kare che. sAmAyika, pauSadhopavAsa Adi paNa anukULatA pramANe kare che. teo zramaNopAsaka paryAyanuM pAlana karatAM karatAM samAdhipUrvaka AyuSyapUrNa karI utkRSTa AThamA devaloka sudhI jaI zake che. teo nigraMtha pravacana ane zrAvaka dharmanA ArAdhaka thAya che. devalokamAM teonuM utkRSTa AyuSya 18 sAgaropamanuM hoya che. teo 15 bhavathI vadhAre saMsAramAM paribhramaNa karatA nathI. (20) zramaNopAsaka manuSyonI gatiH- keTalAka manuSyo dharmapremI, dharmazraddhAvALA, dharmAnuyAyI, dhArmikavRttivALA ane dharma saMskArovALA sadAcArI tathA saMtoSI hoya che. alpAraMbha, alpa parigrahathI jIvana calAve che. teo hiMsA Adi mithyAtva sudhInA 18 pApa sthAnakonA AMzika tyAgI hoya che arthAt amuka aMze maryAdA karI hoya che. A prakAranA AraMbha samAraMbha karavA-karAvavA, bhojanAdi banAvavuM.banAvaDAvavuM, padArthone kUTavA, pIsavA; koIne mAravuM, pITavuM, tADanA tarjanA karavI, vadha baMdhana karavA, koIne duHkha devuM ityAdi kriyAnA AMzika tyAgI hoya che. snAna, atyaMgana, vilepana, ubaTana, zRMgAra, alaMkAra, mALA temaja manojJa zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparzanA sukhonA dezathI tyAgI ane maryAdita AgAravALA hoya che. te zramaNopAsaka parapIDAkArI sAvadha yogonA aMzataH tyAgI ane maryAdita AgAravALA hoya che. AvA zramaNopAsaka jIva, ajIva tatvanA jJAtA; puNyapApane anubhava & Personal Use Only . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : papAtika sUtrA 113 pUrvaka samajIne Azrava, saMvara, nirjarA, mokSanA viSayamAM kuzaLa; deva, dAnavanA DagAvyA chatAM Dage nahi; nigraMtha pravacanamAM zaMkA, kAMkSA Adi doSothI rahita; nigraMtha pravacananA(siddhAMtonA) artha, paramArthanA jANakAra hoya che. temanI hADa- hADanI mijjAmAM dharmaprema vaNAyelo hoya che. nigraMtha pravacanane ja jIvanamAM artha-paramArtharUpe samaje che, zeSa anyakRtyone AtmA mATe niprayojana rUpa samaje che. temane dAna devAnI pUrNa bhAvanA hoya che, te kAraNe temanA gharanA daravAjA sadAya khullA rahe che. koI paNa yAcaka temanA daravAjethI khAlI hAthe pAcho jato nathI. vizeSa prayojana vinA koInA gharamAM ke aMtaHpuramAM teo praveza na kare. teo mahinAmAM cha pratipUrNa pauSadha kare; zramaNa nigraMthone kapanIya AhAra, pANI, vastra, pAtra, rajoharaNa, auSadha, bheSaja, makAna, pATa, ghAsa Adi parama bhakti ane vivekapUrvaka pratilAlatAM zramaNopAsaka paryAyamAM vicaraNa kare che. aMtima samaye yathAvasare teo anazanano svIkAra kare che. aMte AlocanA, pratikramaNa karI, samAdhi bhAve paMDita maraNane prApta karI, utkRSTa bAramA devalokamAM utpanna thAya che. tyAM vadhumAM vadhu rara sAgaropamanI sthiti prApta kare che. te zramaNopAsaka ArAdhaka thaIne utkRSTa paMdara bhavathI adhika bhramaNa karatA nathI. eTaleke paMdara bhavamAM mokSa gAmI bane che. nigraMtha suzramaNonI gati - zramaNa nigraMtha zreSTha dharma, dharmAnurAgI, dhArmika jIvana jIvavAvALA hoya che. 18 pApanA saMpUrNa tyAgI hoya che. sAthe sAthe karavuM, karAvavuM, pakavavuM, pakAvavuM, AraMbha, samAraMbha, kUTavuM, pIsavuM, temaja teo paraparitApakArI kRtyonA tyAgI hoya che. snAna, zarIrasuzruSA, mALA, alaMkAra Adi pravRttionA paNa teo tyAgI hoya che. teo indriyonA viSayo zabda, rUpa AdinA pUrNa tyAgI hoya che. AvA aNagAra pAMca samiti ane traNa guptiyukta hoya che. teo indriyone vazamAM rAkhanArA, viSayomAM anAsakta, niyamopaniyamayukta, brahmacaryanuM pAlana karanArA, nirmamatvI, akiMcana, bhAvagraMthIothI rahita ane Azrava rahita hoya che. karmabaMdhathI rahita hoya che. teo sUtrokta rara upamAonA guNothI yukta hoya che. zAstrAjJAnane ja sarvasva samajI jIvananI mAnasika, vAcika tathA kAyika dareka pravRtti karanArA hoya che. A pramANe vicaraNa karatA keTalAka zramaNone kevaLajJAna, kevaLadarzana utpana thAya che. teo aneka varSo sudhI kevaLI paNe vicarI aMte bhakta pratyAkhyAna, saMkhanA karI, saMpUrNa karmano kSaya karI mokSa padane prApta kare che. keTalAka zramaNa jIvana paryata chadmastha avasthAmAM ja vicaraNa kare che ane aMtima kSaNe saMthAro karI te sthitimAM ja kevaLajJAna kevaLa darzana prApta karI siddha For Private & Personal use only www.jaimellorary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta thAya che. jayAre keTalAka zramaNa saMyamanuM ArAdhana karI utkRSTa sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thAya che, tyAM 33 sAgaropamanuM AyuSya prApta kare cha. tyAMthI cyavI teo eka bhava manuSyano karI siddha(mukta) thAya che. dharmanA ArAdhaka zramaNa-zramaNopAsaka jaghanya pahelA devalokamAM be palyanI sthitie utpanna thAya che. dharmanA virAdhaka ahIM varNavelA badhAja jaghanya bhavanapati tathA vyaMtaramAM dasa hajAra varSanI sthitie utpanna thAya che, temaja anya traNa gatimAM paNa jAya che. kevalI samuddAta :- badhAja kevaLI bhagavAna kevaLI samuddAta karatA nathI. je kevaLIne cha mahinAthI vadhu AyuSya bAkI hoya tyAre kevaLa jJAna, kevaLa darzana thayA hoya teo kevaLI samuddAta karatA nathI. cha mahinAthI ochuM AyuSya hoya athavA to jIvananI aMtima kSaNomAM kevaLajJAna thayuM hoya temaja je kevaLIne AyuSya ane anya karmanI atyadhika asamAnatA hoya te kevaLI karmone sama avasthAmAM karavA mATe kevaLI samuddAta kare che. jene svabhAvika karmonI asamAnatA na hoya temane kevaLI samuddAta karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. kevaLI samuddAtamAM Atmapradeza bahAra nIkaLIne kramazaH saMpUrNa lokamAM phelAI, pharIne kramazaH zarIrastha thaI jAya che. A prakriyAmAM mAtra ATha samaya ja lAge che. A kevaLI samuddAta yoga nirodha avasthAnA adhikatama aMtarmuhUrta pahelAM thaI jAya che. pachI kevaLI saMpUrNa yogano nirodha karI zarIranI ra/3 avagAhanAmAM Atmapradezone avasthita karI de che. te avasthita avasthAmAM pAMca laghu akSara uccAra jeTalo samaya rahe che. tene 14 muM guNasthAna kahevAmAM Ave che. te samaya pachI te ayogI kevaLI saMpUrNa karmakSaya karI, audArika, tejasa, kArmaNa zarIrano tyAga karI zAzvata siddha avasthAne prApta kare che. siddhonuM svarUpa :- jevI rIte agnithI baLelA bIja pharIne aMkurita nathI thatA tevI rIte saMpUrNa karmabIja baLI javAnA kAraNe siddhane punaH saMsAramAM avataravuM paDatuM nathI. vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA ane badhAja saMThANavALA manuSya siddha thaI zake che. jaghanya be hAtha, utkRSTa 500 dhanuSyanI avagAhanAvALA manuSya siddha thaI zake che. jaghanya sAdhika ATha varSa(garbha sahita nava varSa) utkRSTa eka karoDa pUrvanI sthitivALA siddha banI zake che. badhA devalokathI u52 siddha zilA che, je pRthvIkAyanI che, 45 lAkha C Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H aupapAtika sUtra yojananA vistAravALI goLAkAra che, kinAre mAkhInI pAMkha jeTalI pAtaLI che, ane vacce ATha yojana jADI che. tenuM uparanuM taLiyuM samatala che ane nIcenuM chatrAkAre goLa che. te siddhazilA sarvArthasiddha mahAvimAnathI 12 yojana upara che. te siddhazilAthI upara utsedhAMgulanA eka yojana sudhI loka che. tyAra pachI aloka che. lokanA aMtima kinArethI lokanI aMdara 333 dhanuSya ane 3ra aMgula sudhInA kSetramAM anaMtAnaMta siddha bhagavaMto rahelA che. te badhAyanA AtmA avagAhanAnA upalA kinArA alokathI sparzelA che. 115 te siddha bhagavAna tyAM sAdi anaMtakALa sudhI arUpI zuddhAtma svabhAvamAM sthira rahe che. siddhonA AtmapradezonI avagAhanA jaghanya eka hAtha ATha aMgula, utkRSTa 333 dhanuSya ne 32 aMgula tathA madhyama badhI avagAhanAo hoya che. 45 lAkha yojana kSetramAM koIpaNa sthAna siddha pradezothI khAlI nathI paraMtu pratyeka pradeza upara anaMta siddhonA Atmapradezo rahelA che. eka dIpakanA prakAzanI sAthe seMkaDo dIpakono prakAza paNa te ja dIpakanA prakAzamAM rahI zake che. jyAre A rUpI pudgala prakAzane rahevAmAM kyAMya muzkelI AvatI nathI to arUpI Atmapradeza anaMta siddhonA ekamAM aneka vyApta thaI jAya temAM saMdehane sthAna rahetuM nathI. arthAt AvI rIte anaMtAnaMta siddha bhagavAna eka sAthe rahe che. badhA siddhonI avagAhanA eka sarakhI hotI nathI. aMtimabhavamAM manuSya dehanI je avagAhanA ane saMThANa hoya che tenA be tRtIyAMza aMza jeTalI pratyeka siddhanI pota potAnI alaga alaga avagAhanA hoya che. te tyAM sthira rahetAM loka, alokanA badhA bhAvone, dravya guNa paryAyone kevaLajJAnathI jANe che ane kevaLa darzanathI jue che. A jJAna ane darzana be AtmaguNo ja siddhomAM hoya che. teno upayoga sAkAropayoga ane anAkAropayoga kahevAya che. siddhonA sukhanuM jJAna :- siddhonA sukhane ApaNe pratyakSa jANI zakatA nathI kemake te arUpI hovAthI parokSa hoya che. tethI temane upamA dvArA jANavA joIe. siddhone je avyAbAdha sukha prApta thAya che te manuSya ke devane paNa prApta thatuM nathI. kAraNa manuSya ane devonA sukha bAdhAothI bharapUra tathA vinAzI hoya che. kalpanA karavAmAM Ave ke devonA jIMdagIbharanA badhA ja sukhone ekaThA karavAmAM Ave ane tene anaMtI vakhata varSAvargita guNavAmAM Ave to paNa te mokSa sukhanI tole na Ave. anya kalpanAe- eka siddhanA saMpUrNa sukhane anaMtavargathI bhAgavAmAM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanItI Ave ane je sukharAzi bhAgaphaLanA rUpamAM Ave te paNa eTalI adhika hoya che ke saMpUrNa AkAzamAM samAI zakatI nathI. jema koI asabhya vanavAsI puruSa nagaranA aneka vidha guNonA sukhane jANato-samajato hovA chatAM paNa potAnA sAthI anya vanavAsIone te sukha suvidhAne jaMgalanI koI zreSTha vastunI upamA ApIne paNa hakIkate samajAvI zakato nathI kAraNa ke jaMgalamAM upamA ApI zake tevI koI vastu nathI, tema sarvajJa-sarvadarzI tIrthakara, kevaLajJAnI bhagavaMta paNa chavAsthone sAMsArika padArthonI upamAthI, siddhonA vAstavika sukhone jANatA hovA chatAM samajAvI zakatA nathI. mAtra zraddhA utpana karAvavA mATe aMzataH samajAvI zake che. hakIkatamAM siddhonA sukha anupama che. tene upamA ApavA mATe saMsAramAM koI padArtha nathI. ahIM paNa apekSAe sUkSmAMzamAM upamA dvArA zraddhA utpanna karAvavAno prayatna karyo che. jevI rIte koI puruSa potAnI icchAnusAra sarva guNo-vizeSatAothI yukta svAdiSTa bhojana karI, bhUkha, tarasathI mukta thaI aparimita tRti, icchita AnaMdano anubhava kare che te rIte sadAya parama tRpti yukta, anupama zAMtiyukta siddhaprabhu vipna rahita, zAzvata, paramasukhamAM nimagna rahe che. te sarva duHkhothI pAra thaI cUkayA che arthAt teoe saMpUrNa duHkhanA mULane naSTa karI nAkhyuM che. janma, jarA ane mRtyunA baMdhanathI sarvathA mukta thayA che. tethI te siddha paramAtmA anupama sukha sAgaramAM sadA mATe avasthita che. kisa aupapAtika sUtra sArAMza saMpUrNa mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAnA AThe ca bhAga traNa varSamAM prakAzita thaI jaze. | (I.sa. 2002 thI 2004 Disembara sudhImAM) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 117 jaMbUDIpa prajJapti sUtra prastAvanA : A loka 14 rAju pramANa che. temAM jIva paribhramaNa karato rahe che. urvaloka, tichaloka ane adholokamAM paNa paribhramaNa karI rahyo che. tirachAlokamAM asaMkhyAtA dvIpa samudra che, temAM paNa jIvo janma-maraNa karI rahyA che. paraMtu te dvIpa samudronI madhyamAM aDhIdvIpa ane be samudro che. temAM jIvo janma maraNa paNa karI rahyA che ane mukata paNa thaI zake che. A aDhIdvIpanI vaccovacca athavA badhA dvIpa samudronI vaccenA kendrasthAne jebUdvIpa che. A saMpUrNa tirachAlokanI paNa madhyamAM che ane temAM ja ApaNuM nivAsa sthAna dakSiNa bhAratano prathama khaMDa che. tethI mukti prApta karavA yogya A kSetrarUpa ApaNA nivAsasthAna saMbaMdhita bhaugolika jANakArI paNa hovI Avazyaka che. AgamomAM AdhyAtmika jJAnanI sAthe anya viSaya lokasvarUpa, jIvAdi svarUpa AdinA jJAnane paNa mahattvapUrNa sthAna ApavAmAM Avela che. tene paNa apekSAthI adhyAtmanuM sahyogI jJAna mAnela che. loka aloka kSetra temaja jagata padArthonuM satya sAtvika jJAna paNa AtmAmAM parama saMtuSTi temaja AnaMdadAyaka che. samyak zraddhAnane puSTa karanAra paNa thAya che. sUtranAmaH - A ja upakramamAM A jaMbUdvIpa prajJApti AgamarUpe upalabdha che. te aMga bAhya kAlika sUtra che. nadIsUtranI Agama sUcimAM tenI parigaNanA karela che. jaMbudvIpanA saMbaMdhamAM vividha prakAranuM jJAna karAvanAra hovAthI A sUtranuM nAma paNa jaMbUdvIpa prajJapti rAkhavAmAM Avela che. racanAkAra - A sUtrano racanAkALa ane enA racanAkAra ajJAta che. tema chatAM A sUtra Agama lekhanakALanI pahelAnuM racAyeluM che temaja sarvasaMmata pramANika zAstra che. paraMparAthI A sUtra pUrvadhara jJAnI bahuzruta bhagavaMta dvArA racita mAnavAmAM Ave che. AkAra svarUpa - tenA adhyAyone vakSaskAra kahela che. jenI saMkhyA 7 che. te sivAya temAM koI vibhAga ke prativibhAga nathI. A AkhuM sUtra eka ja zrutaskaMdharUpa che ane A sUtranuM parimANa 4146 zloka tulya mAnavAmAM Ave che. sUtra viSaya :- A sUtramAM jaMbudvIpa saMbaMdhI vistRta varNana eka sAthe upalabdha che. jemAM bharatakSetra, kALacakranA cha-cha ArA, cakravartI dvArA cha khaMDanuM sAdhavuM temaja tenI Rddhi, jaMbudvIpamAM AvelA badhA parvata, nadI, kSetra, kaha, kUTa, vAvaDIo, bhavana, jaMbU sUdarzana temaja kUTa zAlmali nAmanA zAzvata vRkSa Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta, tathA te badhAno gaNitayoga, tIrthakarano janmAbhiSeka Adi viSayonuM vistRta spaSTa varNana che. aMtamAM sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA jyotiSI saMbaMdhI jJAna paNa Apela che, ke je jyatiSagaNa rAja prajJapti(sUrya prajJapti)no saMkSipta sAra mAtra che. A rIte A sUtramAM jaMbUdvIpanA kSetrIya, pravRttIya temaja jyotiSI maMDala saMbaMdhI viSayonuM suMdara saMkalana che. A eka ja sUtra dvArA . Atma sAdhakane potAnA kSetra saMbaMdhI vividha prakAranA tattvono paribodha thaI zake che. vividha saMskaraNa:- A sUtra para prAcIna AcAryoe cUrNiTIkArUpa vyAkhyA lakhI hatI paraMtu te Aja upalabdha nathI. AcArya malayagirInI TIkA paNa A sutra para upalabdha nathI. vikrama saMvata 160mAM zAMticaMdra gaNi dvArA racita saMskRta TIkA kalakatA, muMbaIthI prakAzita upalabdha che. te uparAMta AcAryazrI vAsIlAlajI ma.sA. zrI amolaka RSijI ma.sA. dvArA saMpAdita A zAstra prakAzita upalabdha che. Agama prakAzana samiti bAvarathI paNa tenuM hiMdI vivecana yukta saMskaraNa nIkaLela che, jemAM saMpAdaka mahodaye prAya: saralArtha ja karyo che. vivecana karavAnI mahenata nahIMvat karela che. prastuta saMskaraNa :- Adhunika yuganI saMkSipta rUcinA anusaMdhAnamAM AgamanA saMkSipta hiMdI sArAMzonuM prakAzana Agama navanItanArUpamAM ane mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA nA nAme karela che. je jaina svAdhyAyI jagatamAM eka viziSTa upayogI upalabdhi che. tenA ja kramamAM A jaMbudvIpa prajJaptisUtra sArAMza pAThakonI sevAmAM prastuta che. tenA viSayanA pratipAdana uparAMta viSayane samajavA mATe temaja zIdhra jANavA-jovAnI suvidhAne mATe tene anurUpa cArTa paNa Apela che. jenuM adhyayana karIne AgamapremI tattvajijJAsu pAThaka pUrNa saMtoSano anubhava karI zakaze. e ja AzA sAthe.. Agama manISI trilokamuni. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 119 jaMbudvIpa prajJatino sArAMza ' prathama vakSaskAra saMpUrNa lokanA traNa vibhAga che. urdhvaloka, adholoka ane tirachAloka. tirachAlokamAM ratnaprabhA naraka pRthvI piMDanI chatano uparI bhAga ja tirachAlokano samabhAga che. AnI upara asaMkhya dvIpa samudra che, je ekanI pachI bIjo ema kramazaH goLAImAM gherAyelA che. jemAM pahelo madhyano dvIpa pUrNa caMdranA AkAre, thALInA AkAra jevo goLa che. zeSa sarve dvIpa samudra ekabIjAne gherAyelA hovAthI valayAkAre, cUDInA AkAramAM rahelA che. vacamAM thALInA AkArano je goLa dvIpa che, te jaMbudvIpa che. A saMpUrNa tirachAlokanuM madhya kendra bindu che. cAre dizAono prAraMbha paNa A dvIpanI vaccovacamAM sthita meru parvatathI thAya che. A jaMbUDhIpanuM varNana A pramANe chejabUdvIpa - tirachAlokanI vaccovacca samabhUmi para sthita A jaMbUdvIpa eka lAkha yojana lAMbo, eka lAkha yojana pahoLo, paripUrNa goLa cakrAkAra, thALInA AkAra athavA pUrNa candramAnA AkAra jevo che. AmAM mukhya lAMbA parvata che, je A dvIpanA pUrva kinArAthI pazcimI kinArA sudhI lAMbA che. jenAthI A dvIpanA mukhya sAta vibhAga(kSetra) thAya che. 1 bharatakSetra, ra hemavatakSetra, 3 harivardhakSetra, 4 mahAvideha kSetra, 5 ramyavAsakSetra, 6 haraNyavaMta kSetra 7 airAvata kSetra. emAM prathama bharatakSetra dakSiNa dizAmAM che. tyAra pachI bIjA trIjA ema kramazaH uttara dizAmAM che. aMtamAM airAvata kSetra A dvIpanA aMtima uttarI bhAgamAM sthita che. jagatI:- jambudvIpanI cAre tarapha koTa che. jene jagatI' kahevAya che. A jagatI 3,16,227yojana 3 koza 128 dhanuSa 13 aMgula goLa paridhi (parikSepa)mAM che. ATha yojana enI UMcAI che. UMcAInA madhyabhAgamAM cAre tarapha jharukhA che. tene gavAkSa kaTaka (jALImaya gokhalA) kahevAya che. A jharukhA sarvatra 500 dhanuSa pahoLA, ardhA yojana uMcA evaM traNa lAkha soLa hajAra baso satyAvIza yojana traNa koza eka so aThayAvIza dhanuSa sADAtera aMgula goLAI(paridhi)vALA che. padmavaravedikA - jagatI upara madhyamAM padmavara vedikA che. A vedikA 500 dhanuSa pahoLI ane ardhA yojana UMcI che. enI goLAI jagatInI paridhinI samAna che. jagatanA zikharataLanI vacamAM A vedikA hovAthI jagatanA bevibhAga thayA che. A banne vibhAgone pAvara vedikAno eka aMdarano bhAga tathA bIjo bAhA bhAga kahevAya che. A vedikA to 500 dhanuSanI jADI nakkara che. polANavALI nathI, to paNa aMdarano bhAga kahevAno matalaba e che ke jambudvIpanI aMdaranI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra0 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta, taraphano bhAga ane bIjo jambudvIpanI bahArano lavaNa samudra taraphavALo vibhAga. A vedikAnA varNanamAM staMbha AdinA paNa kathana che. jenAthI khyAla Ave che ke tyAM aMdaranA temaja bahAranA barAmadA(parasALa)rUpa vibhAga paNa che. jemAM aneka rUponA yugala joDI banelA che. vanakhaMDa :- A pAvara vedikAnA aMdaranA ane bAhya banne vibhAgomAM A vedikAnA madhyamAM be yojana pahoLAIvALA vanakhaMDa (bagIcA), bAga che. teo paNa paridhimAM jagatI jeTalA che. evana maNi tRNothI suzobhita che. e vanakhaMDomAM jaLasthAna, parvatagRha, maMDapa, besavA suvAnA Asana, zilApaTTa vagere pRthvIkAyanA che. ahIM ghaNAM badhA vANavyaMtara deva pharavA, mojamastI karavA zokhathI Ave che, bhramaNa kare che. vedikAnA gavAkSa kaTaka :- paghavara vedikArUpa A bhiti para gavAkSa kaTakanI samAna vividha jALiyA, jALaghara che yathA- hemajALa, gavAkSajALa, khikhiNi (ghaTikA) jALa, maNijALa, kanakajALa, rAyaNa jALathI cAre tarapha gherAyelA che. A jALaghara vagere vividha maNiratna hAra AdithI susajjita che. teo paraspara sparza karatA(aDIne AvelA) nathI paraMtu teo eTalA badhA najadIkamAM che ke havAnI laherathI ApasamAM sparza thatAM, TakarAtA atyaMta surIlo madhura dhvani thayA kare che. pAvara vedikA para aneka vRkSa evaM latAo che, aneka pAkamaLa ghaNI jagyA che. tethI tene pAvara vedikA kahevAmAM Ave che. A prakAre sundara, bhavya jaMbudvIpanI A jagatI samabhUmi para 1ra yojana pahoLI, madhyamAM ATha yojana ane zikharataLa para cAra yojana pahoLI che. arthAt uparanI tarapha jADAI kramazaH ghaTatI jAya che. ATha yojana UMcAI sudhI AThayojana jADAI ghaTatI gaI che. tene gopuccha saMsthAna kahe che. jagatImAM cAra dvAra :- jaMbUdvIpanI A jagatamAM pUrva-pazcima, uttara-dakSiNa cAre dizAomAM cAra dvAra che. emanuM paraspara aMtara 7905ra yojana ane dezonA be kozanuM che. cAre dvAronA vijaya deva Adi eka-eka mAlika deva che. emanI vijayA Adi eka-eka rAjadhAnI anya jebUdvIpamAM che. dvAra evaM mAlika devonA nAma eka sarakhA che. yathA- 1.vijaya ra.vaijayaMta 3. jayaMta 4. aparAjita. rAjadhAnInA nAma vijayA, vaijayaMtA, jayaMtA, aparAjitA che. bharatakSetra :- jaMbUdvIpanA dakSiNI kinArA para bharatakSetra AveluM che. arthAt ApaNe je kSetramAM nivAsa karI rahyA chIe te A bharatakSetra che. tenA uttarI kinArA para culla himavaMta parvata che. zeSa traNe dizAonA kinAre goLAkAra lavaNa samudra che. samudra ane bharatakSetranI vacamAM ATha yojananI UMcI jagatI che. jagatImAM rahelA chidro dvArA samudrI jaLa bharatakSetranA kinArA para AvyA che. A samudrI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jaMbUDhIpa prajJapti sUtra 11 jaLamAM traNe dizAomAM eka eka karIne traNa tIrtha AvelA che. emanA nAma pUrvamAM mAgadha tIrtha, dakSiNamAM varadAma tIrtha ane pazcimamAM prabhAsa tIrtha che. A traNe tIrthomAM emanA adhipati deva rahe che. A lavaNa samudrI jaLane vartamAna vyavahAramAM lavaNanI khADI, prazAMta mahAsAgara, hinda mahAsAgara vagere kahe che. vaitADhya parvata :- A bharatakSetranI madhyamAM vaitADhaya parvata che. je pUrva-pazcima lAMbo che. enA banne kinArA jagatane bhedIne lavaNa samudrane sparza kare che. A parvata cAMdImaya pRthvIno 50 yojana jADo ane ra5 yojana UMco che. e madhyamAM sthita hovAthI tenA dvArA para yojana pahoLuM bharatakSetra be vibhAgomAM vibhAjita che. te pratyeka bhAga ra3 yojananA pahoLA che ane laMbAImAM kinArA (jagatI) sudhI che. vidyAdhara zreNI :- dasa yojana upara javAthI A parvata banne bAjumAM jADAImAM eka sAthe 10-10 yojana ghaTI jAya che. jethI 10-10 yojananI banne bAjumAM samatala bhUmi che. tyAM vidyAdhara manuSyonA nagara che ane vidyAdhara manuSya tyAM nivAsa kare che. ataH A banne kSetrane vidhAdhara zreNI kahela che, uttaranI vidyAdhara zreNImAM 60 nagara che. dakSiNanI zreNImAM pa0 nagara che. ahIM manuSya vidyA sampanna hoya che. Abhiyogika zreNI :- eja prakAre vidyAdhara zreNIthI dasa yojana upara jatAM tyAM paNa 10-10yojana pahoLI samabhUmi banne bAju che. AmAM vANavyatara jAtinA devonA bhavana che ane te deva zakrendranA lokapAlonA Abhiyogika deva che. eTale A banne zreNione Abhiyogika zreNI kahevAya che. vyaMtaramAM paNa mukhyatve ahIM 10 jAMbhaka devonA nivAsa sthAna che. zikhara tala - Abhiyogika zreNIthI pAMca yojana upara jatAM vaitADhya parvatano zikhara tala Ave che, je dasa yojana pahoLo che. A zikhara tala pAvara vedikA evaM vana khaMDathI gherAela che arthAt zikhara talanA banne kinArA para vedikA (pAlI-bhiti) che ane A banne vedikAonI pAse eka eka vanakhaMDa che. A vanakhaMDomAM vAvaDIo, puSkaraNio, Asana, zilApaTTa maMDapa, parvata gRha Adi che. vedikA vana khaMDonI pahoLAI jambudvIpanI aMgatInA upara kahela padmavara vedikA evaM vanakhaMDanI samAna che. emanI laMbAI evaM zikhara talanI laMbAI A parvatanI laMbAI jeTalI che. banne vidyAdhara zreNImAM, banne abhiyogika zreNImAM ane samabhUmi para thI banne bAju A prakAre padmavara vedikA evaM vanakhaMDa che. kUTa - zikharatala para pUrvathI pazcima tarapha kramazaH 9 phUTa A prakAre che- (1) siddhAyatana kUTa (2) dakSiNAddha bharata phUTa (3) khaMDa prapAta guphA kUTa (4) mANibhadrakUTa (5) vaitADhaya kUTa (6) pUrNa bhadra kUTa (7) timisa guphA kUTa (8) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1rara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAjainAgama navanIta| uttarAddha bharata kUTa (9) vaizramaNa kUTa. A kUTa yojana UMcA che ane mUlamAM ATalI ja laMbAI, pahoLAI vALA che ane emanI goLAI(paridhi) pahoLAIthI traNa gaNI sAdhika che. upara kramazaH pahoLAI ochI hoya che. ataH gopuccha saMsthAnanA A kUTa che. emanI cotarapha vaitADhaya parvatanA zikhara tala para vanakhaMDa ane padmavara vedikA che. evuM kUTanA zikhara tala para paNa padmavara vedikA evaM vanakhaMDa tathA vAvaDIo sarovara Adi devonA Amoda pramodanA sthAna che. kUTa zikharonA madhya bhAgamAM eka eka prAsAdAvataka che jemAM e kUTanA mAlika devanA rahevA mATe prAsAda che. te eka koza UMco artho koza lAMbo pahoLo goLa che. enI vacamAM 500 dhanuSya lAMbo, ra50 dhanuSa pahoLo cabUtaro che. enA para siMhAsana Adi che. eka palyopama sthitinA mAlika deva ahIM potAnA parivAra sahita rahe che. emane cAra agramahiSI, 4000 sAmAnika deva, 16000 Atma rakSaka deva, traNa pariSada, sAta anikA (senA) ane senApati Adi parivAra che. A devonI rAjadhAnI dakSiNamAM anya jaMbudvIpamAM emanI aMgatIthI 12000 yojana aMdara che. rAjadhAnInuM varNana jIvAbhigama sUtramAM varNita vijayadevanI rAjadhAnInI samAna che. maNibhadra, vaitADhaya, pUrNabhadra A traNe lUTa suvarNamaya che, zeSa ratnamaya che. be guphAnA nAmavALA kUTonA mAlika devonA nAma kRtamAlaka ane nRtamAlaka che. zeSa 6 devonA nAma kUTanI samAna che. siddha kUTa para vacamAM eka sidvAyatana che, je eka koza lAMbu, ardhI koza pahoLuM ane eka koza UMcuM che. enA traNa dvAra traNa dizAmAM che ane eka dizA baMdha che. je tarapha siddhAyatanamAM 108 jina pratimA che. emanI banne bAjumAM be be camara dhAraka pratimA che. pAchaLa chatra dhAraka be-be pratimAo che. AgaLa banne bAjumAM nAga, yakSa, bhUta AdinI manorama mUrtio che, ghaMTa, kaLaza, puSpa, mayUrapiccho, dhUpadAna Adi paNa tyAM vyavasthita rAkhyA che. siddha kUTa para mAlika deva nathI hotA. A kUTa madhyamAM deze uNA pAMca yojana pahoLA ane upara tala para traNa yojana sAdhika lAMbA pahoLA hoya che. , guphAo -vaitADhaya parvatanA pUrva bhAgamAM ane pazcima bhAgamAM ema be guphAo che je vaitADhaya parvatanA uttarI kinArAthI dakSiNI kinArA sudhI 5) yojananI lAMbI che, 12 yojana pahoLI che ane 8 yojana UMcI che. guphAonI uttara dakSiNa banne bAjumAM eka eka dvAra che, jeno praveza 4 yojanAno che. pUrva guphAnI aMdara pUrvI kinAre ane pazcimI guphAnI aMdara pazcimI kinAre kramazaH gaMgA, siMdhu nadI bhittinI aMdara nIce vahe che. enI sAmenI dizAnI bhittimAMthI umagajalA ane nimagajalA nAmanI be nadIo nIkaLe che. je pUrNa guphAnA 1ra yojana kSetrane pAra Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra karI gaMgA siMdhu nadImAM maLI jAya che. A dio 3-3 yojananI pahoLI che ane emanuM parasparanuM aMtara 2-2 yojananuM che. pUrvI guphAnuM nAma khaMDa prapAta che ane pazcimI guphAnuM nAma tamizra guphA che. banne guphAo aMdhakAra pUrNa evaM sadA baMdha daravAjA vALI che. cakravartInA senApati ratna emAM praveza hetu eka eka taraphathI daravAjA khole che ane bahAra nIkaLavA mATe bIjI dizAno daravAjo svataH khulI jAya che. A banne guphAono eka-eka mAlika deva che. khaMDaprapAta guphAnA kRtamAlaka deva ane tamizra guphAnA nRtamAlaka deva che. 123 vaitADhayanAma :- bharatakSetranA be vibhAga karavAvALo hovAthI tene vaitADhaya kahyo che. vaitADhayagiri kumAra nAmaka mahardika deva palyopamanI sthitivALA emanA mAlika deva che. tethI A nAma zAzvata che. A nAma koInA dvArA apAyeluM nathI. gaMgA siMdhu nadI :- culla himavaMta parvatanI laMbAI, pahoLAInI madhyamAM eka padmadraha che. je pUrva pazcima 1000 yojana lAMbo, uttaradakSiNa 500 yojana pahoLo che. enA pUrvI kinArAthI gaMgA nadI nIkaLe ane pazcimI kinArAthI siMdhu nadI nIkaLe che. A nadio 500-500 yojana parvata para sIdhI vahe che. pachI gaMgAvarta phUTa ane sindhuAvarta phUTa pAsethI dakSiNanI tarapha vaLAMka laI parvatanA dakSiNI kinArAthI bharata kSetramAM parvatanA nitaMba(taLeTI)mAM AvelA gaMgA kuMDa ane siMdhu kuMDamAM paDe che. paDavAnA sthAna para A nadio eka jihvAkAra mArgathI nIkaLe che te yojanano pahoLo, yojana lAMbo, koza moTo hoya che. arthAt te jilhA parvatathI yojana bahAra nIkaLelI hovAthI pANI 100 yojana sAdhika nIce paDe che. banne kuMDonA dakSiNI toraNathI banne nadI <= yojananA vistArathI tathA kozanI jADAIthI pravAhita thAya che. dakSiNanI tarapha AgaLa vadhatAM utarArdha bharata kSetramAM thaI vaitADhaya parvatanI khaMDaprapAta guphAnI nIcethI gaMgA nadI ane mizra guphAnI nIcethI siMdhu nadI nIkaLe che. vaitADhaya parvatane uttaradizAthI bhedI dakSiNa dizAthI banne nadIo parvatathI bahAra nIkaLe che. dakSiNArdha bhAratanA bhAga sudhI sIdhI dakSiNamAM vahetI gaMgAnadI pUrvanI tarapha ane siMdhu nadI pazcimanI tarapha vaLAMka laI le che. AgaLa jaIne banne nadio kramazaH pUrvI lavaNa samudra ane pazcimI lavaNa samudramAM maLI jAya che. banne nadio bharata kSetranI kula 14,000 anya nadIone potAnAmAM samAviSTa karI samudramAM 6ra yojana vistAra ane savA yojananI UMDAIthI maLe che. nadionA banne kinArA para vedikA ane vanakhaMDa che. bharatakSetranA cha khaMDa :- A prakAre A banne nadIonA bharatakSetramAM vahevAthI uttara bharatanA ane dakSiNa bharatanA traNa traNa vibhAga thaI jAya che. arthAt vaitADhaya parvatanA kAraNe be vibhAga ane nadionA kAraNathI cha vibhAga bane che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta te bharatakSetranA cha khaMDa kahevAya che. - dakSiNa bhAratanI madhyamAM vaccovaca vinItA nagarI che. eja pahelo khaMDa che. je sauthI moTo khaMDa che. siMdhu nadInA niSkaTavALo vibhAga bIjo khaMDa che. trIjo khaMDa uttara bhAratamAM siMdhu niSphaTa che. cotho khaMDa uttara bhAratano madhyama vibhAga che. pAMcamo khaMDa gaMgAniSphaTa uttara bhAratano che ane chaThTho khaMDa dakSiNa bhAratano gaMgAnikuMTa(khuNo) che. A chaeya khaMDomAM manuSya pazu Adi nivAsa kare che. emAMthI dakSiNa bhAratamAM AvelA pahelA, bIjA, chaThThA khaMDa para vAsudeva, baladevanuM rAjya hoya che ane chaeya khaMDo para cakravartInuM eka chatra rAjya hoya che. A che khaMDomAM ane vidyAdharonI banne zreNIomAM utsarpiNI avasarpiNI nA ArAnuM pravartana hoya che. trIjo ane pAMcamo khaMDa samAna che. te bIjA, cothA ane chaThThA khaMDathI moTA che. 28SabhakUTa parvata :- uttara bharatanA vacalA khaMDamAM vaccovaca culla himavaMta parvatanI pAse 28Sabha kUTa nAmaka parvata che. ATha yojana UMco evaM mUlamAM ATha (12) yojanAnA vistAravALo che. upara kramazaH pahoLAI ochI hoya che. zikhara tala cAra yojananA pahoLA che. sarvatra goLa che. ataH triguNI sAdhika paridhi che. sama bhUmi para evaM zikhara tala para pAvara vedikA ane vanakhaMDa che. zikhara talanI vacamAM eka bhavana che. je eka koza lAMbu koza pahoLu ane dezona eka koza UMcuM che. emAM mahaddhika deva saparivAra rahetA hoya che, je A RSabhakUTa parvatanA mAlika deva che. gopucchAkAra kUTanA samAna AkAravALA hovAthI enA nAma sAthe kUTa zabda joDavAmAM Avela che. ahIM kUTane samabhUmi para viSkramanA mATe 1ra yojana paNa pAThAMtarathI lakhyA che je lipi doSa mAtra che. samasta kuTa jeTalA UMcA hoya che, teTalA ja mULamAM pahoLA hoya che. noMdhaH- gaMgA siMdhu nadIonuM varNana cothA vakSaskAramAM ApavAmAM AvyuM che. bIjo vakSaskAra utsarpiNI avasarpiNI:- samaya AvalikAthI laIne palyopama sAgaropamanuM kALamAna anuyogadvAra sUtra puSpa 23mAM ApavAmAM Avela che. 10 koDA kroDa sAgaropamano eka utsarpiNI kALa hoya che ane eTalo ja avasarpiNI kALa hoya che, utsarpiNI kALamAM jIvonI avagAhanA, Ayu, zArIrika saMyoga Adi kramika vadhatA jAya ane pugala svabhAva paNa vardhamAna avasthAne prApta thatA hoya che. A kAraNe A 10 kroDA kroDa sAgara kALamAnane utsarpiNI (vikAsa mAna) kALa kahevAya che. AnAthI viparIta avasarpiNI kALamAM ukta jIva ane pugalanA guNo- www.jainelibrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbudvIpa prajJapti sUtra svabhAvomAM kramika DrAsa(hAni) thatI rahe che. eTalA mATe A 10 kroDa kroDa kALa mAnane avasarpiNI(hAyamAnakALa) kahela che. 125 avasarpiNI kAla :- tenA vibhAgo che, jemAM kramika hAni thatI hoya che. A vibhAgone 6 ArA kahe che. A 6 ArAnA nAma A prakAre che- (1) sukhama sukhama (2) sukhama (3) sukhama du:khama (4) du:khama sukhama (5) du:khama (6) duHkhama duHkhama. (1) 'sukhama-sukhama' pahelo Aro :- A Aro 4 kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. A kALamAM bharatakSetranA pRthvI pANI ane vAyu maMDalanA tathA pratyeka prAkRtika padArthonA svabhAva ati uttama, sukhakArI evaM svAsthyaprada hoya che. manuSyonI tathA pazu pakSIonI saMkhyA alpa hoya che. jala sthAnonI evaM dasa prakAranA viziSTa vRkSonI bahulatA hoya che. A viziSTa vRkSa 10 jAtinA hoya che. enAthI manuSyo AdinA jIvana saMbaMdhI AvazyakatAnI pUrti thAya che. A kALamAM khetI, vyApAra Adi karma hotA nathI; nagara, makAna, vastra, vAsaNa Adi hotA nathI; bhojana rAMdhavAnuM, saMgraha karavAnuM hotuM nathI, agni paNa A kALamAM utpanna thato nathI. icchita khAdha padArtha vRkSothI prApta thaI jAya che. nivAsa ane vastranA kArya paNa vRkSa ane vRkSanI chAla, patra AdithI thaI jAya che. pANI mATe aneka suMdara jala sthAna sarovara Adi hoya che. dasa vRkSonuM varNana jIvAbhigama sUtramAM juo. yugala manuSya :- A samayamAM strI, puruSa suMdara evaM pUrNa svastha hoya che. emane jIvana bhara auSadha, upacAra vaidya AdinI AvazyakatA rahetI nathI, mAnuSika sukha bhogavatA jIvanabharamAM emane kevala eka ja yugala utpanna thAya che. arthAt emane eka putra ane eka putrI eka sAthe janme che. 'ame be, amArA be'no Adhunika sarakArI siddhAMta e samaye svAbhAvika pravahamAna hoya che. e yugala putra putrInuM 49 divasa mAtA pitA pAlana kare che. pachI te svanirbhara svAvalaMbI banI jAya che. 6 mahinA thAya tyAre temanA mAtA pitA chIMka eva bagAsAnA nimitte lagabhaga sAthe marI jAya che. pachI te yugala bhAI bahenanA rUpamAM sAthe sAthe vicaraNa kare che ane yauvana vaya prApta thatAM svataH pati patnInuM rUpa dhAraNa karI le che. yugala zarIra H- te samayanA manuSyanI uMmara 3 palyopamanI hoya che ane kramika ghaTatAM ghaTatAM prathama ArAnI samApti sudhI 2 palyopamanI thaI jAya che. te manuSyonA zarIranI avagAhanA 3 kozanI hoya che. strI puruSathI 2-4 aMgula nAnI hoya che. A avagAhanA paNa ghaTatAM ghaTatAM pahelA ArAnA aMtamAM 2 koza (gAu) thaI jAya che. A yugala manuSyonA zarIra vajaRRSabhanArAca saMhanana Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1raka mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta vALA hoya che. tenuM saMsthAna suMdara suDola samacorasa hoya che. emanA zarIramAM 256 pAMsaLIo hoya che. kSetra evaM yugala svabhAva - A yugala manuSyane traNa divase AhAranI icchA utpanna thAya che. emano AhAra pRthvI, puSpa ane phalarUpa hoya che. A padArthono AsvAda cakravartInA bhojanathI paNa adhika svAdiSTa hoya che. sonA cAMdI ane jhaverAta jyAM tyAM paDyA hoya paraMtu koInA upayogamAM AvatA nathI. te manuSya vera bhAvathI rahita hoya che. tIvra anurAga prema baMdhana paNa emane nathI hotA. teo page vihAra vicaraNa karatA hoya che arthAt upalabdha hAthI, ghoDA Adi para savArI karatA nathI. pazunA dUdha Adi padArthono paNa te manuSya upayoga karatA nathI.hiMsaka pazu, siMha Adi paNa A manuSyane jarA paNa bAdhA-pIDA pahoMcADatA nathI. dhAnya Adi paNa emanA upayogamAM AvatA nathI. tyAMnI bhUmi svaccha nirmala kaMTaka Adi thI rahita hoya che. DAMsa, macchara, mAMkaDa Adi zudra jaMtu hotA nathI. sarpaAdi paNa bhadra prakRtivALA hoya che. tyAMnA dasa viziSTa vRkSone vyavahAra bhASAmAM kalpavRkSa kahe che. A uparAMta paNa aneka jAtinA vRkSa e kALamAM hoya che. - te yugala manuSya alpecchAvALA, bhadra, vinIta, gupta, saMgrahavRti rahita ane vRkSanI zAkhAnI vacce nivAsa karanArA hoya che. te samaye ghaNA vRkSa mahela evaM havelI AdinA sadaza hoya che. rAjA,mAlika, nokara,sevaka Adi e samaye hotA nathI. nAca, gAna, mahotsava Adi thatA nathI. vAhana yAna Adi hotA nathI. mitra, sakhA, bhAI, bahena, mAtA, pitA, pati, patnI, putra, putrI eTalA saMbaMdha hoya che. kAkA, mAmA, nAnA, dAdA, dauhitra, pautra, putra vadhu, phaibA, bhatrIjA, mAsI, Adi saMbaMdha hotA nathI. mUla pAThamAM putravadhUno zabda lipi pramAda Adi koI kAraNathI praviSTa thaI gayo lAge che. kAraNa ke 6 mahinAnA bhAI bahenamAM pati patninA bhAva na hoI zake. 6 mahinA pachI mAtA pitA jIvita rahetA nathI. te manuSya jIvanamAM koI paNa prakAranA kaSTa duHkha bhogavatA nathI. sahaja zubha pariNAmothI marIne te deva gatimAM jAya che. teo devagatimAM bhavanapatithI laIne pahelA bIjA devaloka sudhI janme che, AgaLa jatA nathI. teo potAnI sthitithI ochI sthitinA deva banI zake che. vadhAre sthitinA nahIM arthAt te yugala manuSya traNa palyathI adhika sthitinA deva nathI banI zakatA. daza hajAra varSathI laIne 3 palya sudhI koI paNa sthiti prApta karI zake che. anya koI paNa gatimAM te jatA nathI. tiryaMca yugala paNa Aja rIte jIvana jIve che ane devalokamAM jAya che. emanI utkRSTa avagAhanA manuSyathI be gaNI hoya che ane jaghanya aneka dhanuSanI hoya che. tyAM sAmAnya tiryaMca paNa aneka jAtinA hoya che. * A rIte prathama ArAnuM varNana pUrNa thayuM. te kALa 4 koDA kroDI sAgaropamAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbudvIpa prajJapti sUtra sudhI cAle che. te samayanA strI puruSanA zarIranuM vistRta varNana praznavyAkaraNa sUtranA sArAMzamAM juo. 120 (2) 'sukhama' bIjo Aro H- pahelo Aro pUrNa thatAM bIjo Aro zarU thAya che. badhA rUpI padArthonA guNomAM anaMta gaNI hAni thAya che. A ArAnI zarUAtamAM manuSyanI uMmara be palyopama ane aMtamAM eka palyopamanI hoya che. avagAhanA prAraMbhamAM be koza ane aMtamAM eka koza hoya che. emanA zarIramAM 128 pAMsaLIo hoya che. temane be divase AhAranI icchA utpanna thAya che. mAtA pitA, putra ne putrIno uchera 64 divasa kare che. A badhA parivartana kramika hoya che evuM samajavuM. zeSa varNana prathama ArAnI samAna che. tiryaMcanuM varNana paNa prathama ArAnI samAna che. A Aro 3 kroDA kroDI sAgaropama sudhI cAle che. (3) 'sukhama-duHkhama' trIjo Aro :- bIjo Aro pUrNa thatAM trIjo Aro zarU thAya che. badhA rUpI padArthonA guNomAM anaMtagaNI hAni thAya che. prAraMbhamAM manuSyonI uMmara eka palyopamanI hoya che, aMtamAM eka karoDa pUrvanI hoya che. temanI avagAhanA prAraMbhamAM eka kozanI hoya che, aMtamAM 500 dhanuSanI hoya che. temanA zarIramAM 64 pAMsaLIo hoya che. eka divase AhAranI icchA thAya che. putraputrIno uchera 79 divasa kare che. zeSa varNana prathama ArAnI samAna che. A ArAnA be tRtIyAMza bhAga sudhI ukta vyavasthAmAM kramika hAni thatI hovAnuM varNana samajavuM. paraMtu pAchaLanA eka tRtIyAMza(kuM) bhAgamAM palyopamano AThamo bhAga bAkI rahe tyAre akramika hAni vRddhino mizraNa kALa cAle che. dasa viziSTa vRkSonI saMkhyA ochI thavA lAge che. yugala vyavasthAmAM paNa pAchuM aMtara AvavA lAge che. A rIte mizraNa kALa cAlatAM-cAlatAM 84 lAkha pUrva jeTalo samaya A ArAno rahe che, tyAre lagabhaga pUrNa parivartana thaI jAya che. arthAt yugalakAlathI karma bhUmikALa AvI jAya che. tyAre khAvApIvA, raheNI karaNI, kArya-kalApa, saMtAnotpatti, zAMti, svabhAva, paralokagamana vageremAM aMtara AvI jAya che. cAre gati ane mokSagati cAlu thaI jAya che. zarIranI avagAhanA ane uMmarano paNa koI dhruva kAyado raheto nathI saMhanana saMsthAna badhA(chae) prakAranA thaI jAya che. kulakara vyavasthA H- pAchaLanA 3 bhAgamAM ane pUrNa karmabhUmi kALanA thoDA varSa pUrva vRkSonI kamI vagerene kAraNe ane kALa prabhAvanA kAraNe kayAreka kayAMka paraspara vivAda kalaha pedA thavA lAge che. tyAre A yugala puruSomAM koI nyAya karavAvALuM paMca kAyama karI devAya che. temane kulakara kahyA che. A kulakaronI vyavasthA 5-7-10-15 peDhI lagabhaga cAle che. tyAM sudhImAM to prathama tIrthaMkara utpanna thaI jAya che. kulakarone kaThora daMDa nIti nahotI calAvavI paDatI. sAmAnya upAlaMbha Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra8 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta mAtrathI athavA alpa samajAvaTathI emanI samasyA hala thaI jatI. A kulakaronI traNa nIti kahela che. hakAra, makAra, dhikkAra AvA zabdonA prayogathI A yugala manuSya lajjita bhayabhIta ane vinayovanata thaIne zAMta thaI jAya che. A vartamAna avasarpiNI kALanA trIjA ArAmAM thayelA 14 kulakaronA nAma che. (1) sumati, (ra) pratizruti (3) sImaMkara (4) sImaMdhara (pa) kSemakara (6) kSemadhara (7) vimalavAhana (8) cakSuSmAna (9) yazovAna (10) abhicaMdra (11) candrAbha (12) prasenajIta (13) marUdeva (14) nAbhi. tyAra pachI prathama tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavAna paNa thoDo samaya kulakara avasthAmAM rahyA. teo 83 lAkha pUrva saMsArAvasthAmAM rahyA. A prakAre pratyeka avasarpiNInA trIjA ArAnI mizra kALanI avasthA temaja vyavasthA samajavI joIe. prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadeva - nAbhI ane marUdevI paNa yugala puruSa ane strI hatA. paraMtu mizraNa kAla hovAthI emanA aneka varSonI uMmara avazeSa rahevA chatAM bhagavAna RSabha devano IkvAku bhUmimAM janma thayo hato. te samaya sudhI nagara AdinuM nirmANa nahotuM thayuM. 44 Indra Adi AvyA ane yathAvidhi janmAbhiSeka karyo. bAlyakALa bAda bhagavAne yauvana avasthAmAM praveza karyo, kulakara banyA pachI rAjA banyA. vIsa lAkha pUrvanI vaye rAjA banyA. 3 lAkha pUrva sudhI rAjA rUpamAM rahyA. kula 83 lAkha pUrva saMsArAvasthAmAM rahyA. temaNe lokone karma bhUminI yogyatAnA aneka kartavyo, kAryakalApono bodha dIdho. prabhue puruSonI 7ra kaLA, strIonI 64 kaLA, zilpa, vyApAra, rAjanIti AdinI vividha naitika sAmAjika vyavasthAo ane saMsAra vyavahAronA jJAna-vijJAna pradAna karyA. zakrendrae vaizramaNa deva dvArA dakSiNa bhAratanA madhya sthAnamAM vinitA nagarInuM nirmANa karAvyuM ane bhagavAnano rAjyAbhiSeka karyo. anya paNa gAma nagaronuM nirmANa thayuM. rAjyonA vibhAjana thayA. bhagavAna RSabha devanA 100 putra thayA. e badhAne alaga-alaga 100 rAjya ApI rAjA banAvI dIdhA. bhagavAnane be putrIo thaI, brAhmI ane suMdarI. jemano bharata ane bAhubalInI sAthe yugalarUpamAM janma thayo hato. bhagavAna RSabhadevanI vivAha vidhinuM varNana sUtramAM nathI. vyAkhyA graMthomAM batAvavAmAM AvyuM che ke mizraNa kAlanA kAraNe sunaMdA ane sumaMgalA nAmaka be kuMvArI kanyAonA sAthe yugalarUpamAM utpanna bALakonuM mRtyu thavAthI te kanyAone kulakara nAbhinA saMrakSaNamAM pahoMcADavAmAM AvI. te banne RSabhadeva bhagavAnanI sAthe saMcaraNa karatI hatI. yogya vaya thatAM zakrendra potAno jItAcAra jANIne ke "avasarpiNInA prathama tIrthakaranuM pANigrahaNa karAvavuM mAruM kartavya che." bharata For Private & Personal Use O Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbudvIpa prajJapti sUtra kSetramAM AvIne deva devIonA sahayogathI sumaMgalA ane sunaMdA nAmanI kuMvArI kanyAonIM sAthe bhagavAnanI vivAha vidhi sampanna karI.(tIrthaMkaronA janma viziSTa hoya che enI sAthe koI bAlikA garbhamAM ke janmamAM hoya tema thatuM nathI. teonA janma mahotsavanA varNanamAM paNa bIjI bAlikAnuM varNana nathI.) bhagavAna RSabhadevanI dIkSA :- 83 lAkha pUrva (20+63) kumArAvasthA ane rAjyakAlanA vyatIta thatAM grISma RtunA pahelA mahinAnA pahelA pakSamAM caitra vadI navamInA divase bhagavAne vinItA nagarInI bahAra siddhArthavana nAmaka udhAnamAM dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA mahotsava 64 indroe karyo. tenI sAthe 4000 vyaktioe paNa saMyama aMgIkAra karyo. eka varSa paryaMta bhagavAne devaduSya vastra dhAraNa karyuM, khabhA para rAkhyuM. eka varSa sudhI mauna ane tapa abhigraha dhAraNa karyo. prathama pAraNuM eka varSe rAjA zreyAMsakumAranA hAthe thayuM. 1000 varSa sudhI tapa saMyamathI AtmAne bhAvita karatA bhagavAne vicaraNa karyuM. 1000 varSa vyatIta thatAM purimatAla nagarInI bahAra zakaTamukha udyAnamAM dhyAnAvasthAmAM aThThamanI tapasyAmAM phAgaNa vadI 11 e RSabhadeva bhagavAnane kevala jJAna kevala darzana utpanna thayuM. 129 bhagavAne upadeza ApavAnuM zarU karyuM; cAra tIrthanI sthApanA karI; 84 gaNa, 84 gaNadhara, RSabhasena pramukha 84000 zramaNa, brAhmI suMdarI pramukha 3 lAkha zramaNIo, zreyAMsa pramukha traNa lAkha pAMca hajAra zrAvaka ane subhadrA pramukha pAMca lAkha 64 hajAra zrAvikAo thaI. bhagavAnanI asaMkhya pATa sudhI kevala jJAna prApta thatuM rahyuM; tene yugAntarakRta bhUmi kahevAya che. ane bhagavAnanA kevala jJAna utpattinA aMtarmuhUrta bAda mokSa javAno prAraMbha thayo tene paryAyAntara kRta bhUmi kahevAya che. A prakAre bhagavAna RSabhadeva A avasarpiNI kALanA prathama rAjA, prathama zramaNa, prathama tIrthaMkara, prathama kevalI thayA. pAMca so dhanuSanuM emanuM zarIramAna hatuM. eka lAkha pUrva saMyama paryAya, 83 lAkha pUrva gRhestha jIvana ema 84 lAkha varSa pUrvanuM AyuSya pUrNa karI mAghavadI 13 nA divase 10 hajAra sAdhuonI sAthe 6 divasanI tapasyAmAM aSTApada parvata para bhagavAna RSabhadeve parama nirvANane prApta karyuM. devoe bhagavAna tathA zramaNonA zarIrano agni saMskAra karyo. e divasathI trIjA ArA nA 89 pakSa (3 varSa 8 mahInA) avazeSa hatA. A rIte RRSabhadeva bhagavAnanuM varNana kahevAmAM AvyuM che. badhA avasarpiNInA trIjA ArAnA aMtima bhAganuM varNana ane prathama tIrthaMkaranuM varNana yathAyogya nAma parivartana AdinI sAthe te ja rIte samajI levuM. A trIjo Aro be kroDA kroDI sAgaropamano hoya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta (4) 'duHkhama sukhama' cotho Aro H- prathama tIrthaMkaranA mokSa javAnA 3 varSa, sADA ATha mahinA bAda cothA ArAnI zarUAta thAya che. pUrvaapekSA padArthonA guNa dharmamAM anaMtagaNI hAni thAya che. A ArAmAM manuSyanI avagAhanA aneka dhanuSanI arthAt 2 thI 500 dhanuSanI hoya che, uMmara ArAnI zarUAtamAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa karoDa pUrvanuM hoya che ane ArAnA aMtamAM jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa sAdhika so varSa arthAt 200 varSathI kaMIka ochuM hoya che. 6 saMhanana 6 saMsthAna evaM ArAnI zarUAtamAM 32, aMtamAM 16 pAMsaLI manuSyanA zarIramAM hoya che. 72 kaLA, khetI, vyApAra, zilpakarma, mohabhAva, vaira, virodha, yuddha, saMgrAma, roga, upadrava Adi aneka karmabhUmijanya avasthA hoya che. A kAlamAM 23 tIrthaMkara 11 cakravartI thAya che. eka tIrthaMkara ane eka cakravartI trIjA ArAmAM thaI jAya che. 9 baladeva, 9 vAsudeva 9 prativAsudeva Adi viziSTa puruSa thAya che. A kALamAM janmelA manuSya cAra gatimAM ane mokSa gatimAM jAya che. A samaye yugalakALa nathI hoto tethI hiMsaka jAnavara evaM DAMsa macchara Adi kSudra jIva jaMtu manuSyonA mATe kaSTa prada hoya che. rAjA, prajA, zeTha, mAlika, nokara, dAsa Adi ucca-nimna avasthAo hoya che. kAkA, mAmA, nAnA, dAdA, dAdI, pautra, prapautra mAsI, phaibA Adi ghaNAM saMbaMdha hoya che ane je je bhAvono prathama ArAmAM niSedha karyo che te badhA bhAva A ArAmAM maLI rahe che. 130 A ArAnA 75 varSa sADA ATha mahinA avazeSa rahe tyAre 24mAM tIrthaMkarano janma thAya che ane 3 varSa sADA ATha mahinA rahe tyAre 24mAM tIrthaMkara nirvANane prApta thAya che. A Aro eka kroDA kroDI sAgaropamamAM 42000 varSa ochAno hoya che . / (5) 'duHkhama' pAMcamo Aro H- 24mAM tIrthaMkaranA mokSa javAnA 3 varSa sADA ATha mahinA thayA pachI pAMcamA duHkhama ArAnI zarUAta thAya che. A ArAonA nAma sAthe sukha duHkhanA svabhAva paNa spaSTa thAya che. arthAt pahelA bIjA ArA sukhamaya hoya che. duHkhanI koI gaNanA tyAM nathI hotI. trIjAmAM alpa du:kha che. arthAt aMtamAM mizraNa kALa ane karmabhUmija kALamAM duHkha, kaleza, kaSAya, roga, ciMtA Adi hoya che. cothA ArAmAM sukha ane duHkha banne che arthAt keTalAka manuSya saMpUrNa jIvanabhara mAnuSika sukha bhogave che. puNyathI prApta apAra dhana rAzimAM saMtuSTa rahe che ane pachI dIkSA laIne Atma kalyANa kare che. adhika mAnava saMsAra prapaMca, jIvana vyavasthA, kaSAya, kalezamAM paDayA rahe. AnA anaMtara pAMcamo Aro duHkhamaya che arthAt A kALamAM sukhanI koI gaNatarI nathI mAtra duHkha cotarapha ghero kare che. sukhI dekhAvAvALA mAtra dekhAva pUratA hoya che. vAstavama te paNa Dagale ane pagale tana, mana, dhana, jananA duHkhothI vyApta hoya che. pUrvane 2 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H bhUlIpa prajJAti sUtra 131 apekSA A ArAmAM pudgala svabhAvamAM anaMtagaNI hAni hoya che. manuSyonI saMkhyA adhika hoya che. upabhoga, paribhoganI sAmagrI hInAdhika thatI rahe che. duSkALa durbhikSa thatAM rahe che. roga, zoka, ghaDapaNa, mahAmArI, jana saMhAra, vera-virodha, yuddha-saMgrAma thatA rahe che. jana svabhAva paNa kramazaH anaitika, hiMsaka, krUra banato jAya che. rAjA, netA paNa prAyaH anaitika ane kartavya zruta adhika hoya che. teo prajAnA pAlananI apekSA zoSaNa adhika kare che. cora, DAku, lUMTArA, durbasanI Adi loko vadhAre hoya che. dhArmika svabhAvanA loko ochA hoya che. dharmanA nAme DhoMga ThagAI karanArA paNa ghaNA hoya che. A ArAmAM janmanAra cAre gatimAM jAya che. mokSa gatimAM jatA nathI. 6 saMghayaNa. 6 saMsthAnavALA hoya che evaM prAraMbhamAM 16 ane aMtamAM 8 pAMsaLI mAnava zarIramAM hoya che. avagAhanA aMtamAM utkRSTa be hAtha ane prAraMbhamAM temaja madhyamAM aneka hAtha hoya che. aneka hAthathI 7 ke 10 hAtha paNa hoI zake che. eka hAtha lagabhaga eka phaTano mAnavAmAM Ave che. uMmara zarUAtamAM temaja madhyamAM utkRSTa 200 varSathI kAMI ochI hoI zake che. aMtamAM utkRSTa 20 varSa hoya che. A kALamAM manuSyomAM vinaya, zIla, kSamA, lajjA, dayA, dAna, nyAya, naitikatA, satyatA Adi guNonI adhikatama hAni hoya che ane enAthI viparIta avaguNonI adhikatama vRddhi hoya che. guru ane ziSya paNa avinIta, ayogya temaja alpajJa hoya che. cAritraniSThA kramazaH ochI thatI jAya che, cAritrahIna adhika hoya che. dhArmika, sAmAjika ane rAjakIya maryAdA lopaka vadhatA jAya che ane maryAdA pAlaka ghaTatA jAya che. A ArAmAM dasa bolono viccheda thAya che. bhagavAna mahAvIra svAmI aMtima tIrthakaranA mokSa gayA bAda gautama svAmI, sudharmA svAmI, jaMbu svAmI, sudhI 1ra+8+44 = 64 varSa sudhI kevalajJAna rahyuM. tyAra pachI A ArAnA aMtima divasa sudhI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA dharmanI ArAdhanA karanArA ane devalokamAM janArA hoya che. vicchedanA dasa bolaH- (1) parama avadhijJAna, (2) mana:paryava jJAna (3) kevaLa jJAna (4-6) chellA traNa cAritra, (7) pulAka labdhi (8) AhAraka zarIra (9) jina kalpa (10) be zreNI upazama ane kSapaka. keTalAka bhikSu paDimA, ekala vihAra, sahAna Adino viccheda kahe che. paraMtu A kathana AgamathI saMmata nathI paraMtu viparIta paNa thAya che. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM 1000varSa bAda saMpUrNa pUrvajJAnano maulikarUpamAM viccheda thayo. AMzika rUpAMtarita avasthAmAM atyAre paNa upAMga cheda AdimAM vidhamAna che. 21 hajAra varSa sudhI bhagavAna mahAvIranuM zAsana utAra caDhAvathI jholA khAtAMkhAtAM paNa cAlaze. sarvathA(AtyaMtika viccheda) bhagavAnanA zAsananA madhyAvadhimAM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta nahi thAya. paraMtu chaThTho Aro zarU thatAM pAMcamAM ArAnA aMtima divase prathama praharamAM jaina dharma, bIjA praharamAM anya dharma, trIjA praharamAM rAja dharma, cothA praharamAM agnino viccheda thaze. A prakAranuM varNana badhA avasarpiNInA pAMcamA ArAnuM samajavuM. A Aro ra1000 varSano hoya che. (6) chaThTho "duHkhama duHkhama Aro:- A Aro paNa 21000 varSano hoya che. A kALa mahAna duHkha pUrNa hoya che. A samaye jovA pUratuM paNa sukha hotuM nathI. A ghora duHkhonuM varNana narakanA duHkhonI smRti karAvanAruM hoya che. A ArAnuM varNana bhagavatI sUtra za. 7 u.6mAM juo. utsarpiNI kALa - A kALa paNa 10 kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. AmAM paNa 6 ArA(vibhAga) hoya che. jemanA nAma avasarpiNInA samAna hoya che. paraMtu krama eno ulTo hoya che. yathA- pahelA ArAnuM nAma duHkhama duHkhama hoya che ane chaThThA ArAnuM nAma "sukhama sukhama" hoya che. (1) pahelo "duHkhama duHkhama" Aro - utsarpiNInA pahelA ArAnuM varNana avasarpiNInA chaThThA ArAnA aMtima svabhAvanA samAna che arthAt chaThThA ArAnI zarUAtamAM je pralayanuM varNana che te ahIM nahIM samajavuM kiMtu e ArAnA madhya ane aMtamAM je kSetra evaM jIvonI dazA che, teja ahIM samajavI A Aro ra1000 varSano hoya che. utsarpiNI kALano prAraMbha zrAvaNa vadI ekamano hoya che. zeSa ArA koI paNa divasa ke mahinAmAM prAraMbha thaI zake che. Ano koI niyama nathI kAraNa ke AgamamAM evuM kathana nathI. Ama chatAM evA niyama mAnavAthI Agama virodha paNa thAya che. yathA- RSabha deva bhagavAna mAgha mahinAmAM mokSa padhAryA enA traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAda zrAvaNa vadI ekama koIpaNa gaNitamAM nathI AvatI. ataH cotho Aro koIpaNa divase prAraMbha thaI zake che. ema ja bIjA ArA paNa samajavA. mULapAThamAM kevaLa utsarpiNIno prAraMbha zrAvaNa vadI ekamathI kahela che. anya ArA mATe manakalpita na mAnavuM ja zreyaskara che. (2) bIjo "duHkhama Aro:- 21+1 = 42 hajAra varSano mahAna duHkhamaya samaya vyatIta thayA pachI utsarpiNInA bIjA ArAnI zarUAta thAya che. AnI zarUAta thatAM ja (1) sAta divasa puSkara saMvartaka mahAmegha musaLadhAra jala vRSTi karaze. jethI bharatakSetranI dAhakatA tApa Adi samApta thaIne bhUmi zItala thaI jaze. (2) pachI sAta divasa sudhI kSIra megha varSA karaze. jethI azubha bhUmimAM zubha varNa, gaMdha rasa Adi utpanna thaze. (3) pachI sAta divasa niraMtara dhRta megha vRSTi karaze. jethI bhUmimAM sneha snigdhatA utpanna thaze. (4) AnA pachI amRta megha prakaTa thaze. te paNa sAta divasa rAta niraMtara varSA karaze. jethI bhUmimA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbudvIpa prajJapti sUtra vanaspatine ugADavAnI bIja zakti utpanna thaze. (5) AnA pachI rasa megha prakaTa thaze te paNa sAta divasa mUsaLadhAra vRSTi karaze jethI bhUmimAM vanaspatine mATe tIkhAM-kaDavA madhura Adi rasa utpanna karavAnI zaktino saMcAra thaze. 133 A prakAre pAMca saptAhanI niraMtara vRSTi bAda AkAza vAdaLothI sApha thaI jaze. tyArabAda bharatakSetramAM vRkSa, latA, guccha, tRNa, auSadhi, hariyALI Adi ugavA lAgaze ane kramazaH zIghra vanaspatino vikAsa thaI javAthI te kSetra manuSyono sukhapUrvaka vicaraNa karavA yogya thaI jaze. arthAt thoDA ja mahinA ane varSomAM bharatakSetrano bhUmi bhAga vRkSa, latA, phaLa, phUla AdithI yukta thaI jaze. ahIM keTalAka loko evA bhrAmaka arthanI kalpanA kare che ke vRSTi thatAM ja bhUmi vRkSAdithI yukta thaI jAya che. evuM kathana anupayukta che kAraNa ke vRkSothI yukta thavAmAM varSo lAge che ane vanaspati guccha gulma latA Adine phaLa phUla lAgavAmAM paNa mahinAo lAge che. kAraNa ke te prAkRtika che, koI jAdu maMtara yA karAmata to nathI ke eka ja divasamAM 42 hajAra varSathI ujjaDa banelI jamInamAM varSA baMdha thatA ja phaLa, phUla, vRkSa Adi taiyAra thaI jAya. kAlAMtare jyAre pRthvI vRkSa, latA, phaLa, phUla AdithI yukta thaI jaze tyAre vaitADhaya parvatanA guphAvAsI mAnava joze ke have amArA mATe kSetra sukhapUrvaka rahevA vicaravA yogya che. A kSetramAM jIvana nirvAha yogya aneka vRkSa, latA, choDa, vela ane aneka phaLa, phUla Adi vipula mAtrAmAM upalabdha thavA lAgyA che, tyAre emanAmAMthI koI sabhya saMskAranA mAnavabhegA maLIne maMtraNA karaze ke "have vividha prakAranA khAdya padArtha upalabdha thavA lAgyA che tethI have ApaNAmAMthI koI mAnava mAMsAhAra nahIM kare ane je koI A niyamano bhaMga karaze te amArA samAjathI dezanikAla mAnavAmAM Avaze ane koI vyakti e mAMsAhArInI saMgati nahIM kare. enI pAse paNa nahIM jAya, badhA ene ghRNA napharata karaze. enA paDachAyAne sparzanA paNa nahIM kare. A ghaTanA madhyama khaMDanA AryabhUminA koI eka sthalanA manuSyo mATe samajavI. cha khaMDamAM badheya ema thatuM nathI. tIrthaMkaro vicare tyAre paNa sarvatra ema thatuM nathI. A prakAranI eka vyavasthAne mAnava kAyama karI jIvana yApana karaze. zeSa varNana avasarpiNInA pAMcamA ArAnA samAna che. dharma pravartana A ArAmAM nathI hotuM. to paNa mAnava cAre gatimAM javAvALA hoya che. jyAre AnI pahelA 42 hajAra varSomAM mAnava prAyaH naraka tiryaMcamAM ja jAya. A bIjA ArAmAM dharma pravartana nathI hotuM to paNa manuSyonA naitika guNono kramika vikAsa thAya che avaguNono hrAsa thAya che. A prakAre 21 hajAra varSanA kALano bIjo Aro vyatIta thAya che. TippaNa A bIjA ArAnI Agamika spaSTa varNana vALI niratara pAMca sAptAhika vRSTine sAta sAptAhika mAnI evaM kAlAMtarathI mAnava dvArA * Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta :: levAtI mAMsAhAra niSedhanI pratijJAne laIne keTalAka eka taraphI daSTivALA ardha ciMtaka loko Ane saMvatsarIno udgama kahI bese che. kayAM zramaNa varga dvArA nirAhAra manAvavAmAM AvatI dhArmika parvarUpa saMvatsarI ane kA sacita vanaspati kaMda mUlAdi khAnArA asayata dharma rahita kALavALA mAnavonu jIvana ! saMvatsarIno sumeLa jarA paNa nahIM hovA chatAM potAne vidvAna mAnanArA zAstranA nAmathI e avratI sacita bhakSI mAnavo dvArA calAvavAmAM AvatI sAmAjika sAmAnya vyavasthAne saMvatsarI mAnI enuM anusaraNa svayaM karavuM sAthe tIrthaMkara bhagavAna gaNadharo ane vratI zramaNone Anu anusaraNa karanArA batAvavAmAM A vidvAno mAtra buddhinI hAMsI uDADavAnuM kArya kare che. RSi paMcamIno udgama to RSi mahirSio dvArA dharma pravartananI sAthe thAya che. ene bhulAvI pAMca saptAhanA sAta saptAha karIne ane varSA baMdha thatA ja vRkSonI, velonI, phaLonI, dhAnyonI asaMgata kalpanA karIne; annatI, sacita bhakSI lokonI nakalathI saMvatsarIne kheMcatANa karI, dharma praNetA tIrthaMkara sAthe joDIne Atma saMtuSTI karI, jANe AgamothI saMvatsarI parvanuM bahu moTuM pramANa 49 divasanuM zodhI kADhayuM hoya ! AvA buddhimAnonI buddhi para Azcarya ane anukaMpA utpanna thAya che. paraMtu A paMcama kAlanA prabhAvathI AvI keTalIya kalpanAo, gADariyA pravAharUpe pravAhita thatI hoya che ane thatI raheze. sAcA ciMtana ane jJAnano saMyoga mahAna bhAgyazALIone ja prApta thAya che. (3) trIjo duHkhama-sukhama AroH- avasarpiNI kALanA cothA ArAnI samAna A trIjo Aro hoya che. AnA traNa varSa sADA ATha mahInA vItavA para prathama tIrthaMkara mAtAnA garbhamAM Ave che, nava mahInA sADA sAta divase janma le che, pachI yathAsamaya dIkSA dhAraNa kare che ane kevalajJAna thAya che. cAra tIrthanI sthApanA kare che. dharma pravartana kare che. tyAre 84 hajAra varSathI viccheda thayela jina dharma punaH prAraMbha thAya che. upadeza zravaNa karIne keTalAya jIva zramaNa banaze, keTalAya gRhastha dharma aMgIkAra karaze. zeSa saMpUrNa varNana pUrva varNita cothA ArAnI samAna samajavuM. A Aro eka kroDA kroDa sAgaramAM 42000 varSa ocho hoya che. AmAM pudgala svabhAva, kSetra svabhAvamAM kramika guNa vardhana thAya che. (4) cotho sukhama-duHkhama Aro :- A ArAnA traNa varSa sADA ATha mahInA vyatIta thavA para aMtima 24mA tIrthaMkarano janma thAya che. emanI uMmara 84 lAkha pUrva hoya che. 83 lAkha pUrva gRhastha jIvanamAM rahe che ane eka lAkha pUrva saMyama pAlana kare che. saMpUrNa varNana RSabha deva bhagavAnanA samAna samajavuM. kiMtu vyAvahArika jJAna zikhavADavuM, 7ra kaLA zikhavADavI Adi varNana ahIM nahIM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra samajavuM. kAraNa ke ahIM karma bhUmi kALa to pahelAthI ja che. AnA pachI yugala kAla Ave che. aMtima tIrthaMkaranA mokSa gayA bAda kramazaH zIghra sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA ane dharmano tathA agnino viccheda thaI jAya che. 10 prakAranA viziSTa vRkSa utpanna thAya che. mAnava potAnA karma, zilpa, vyApAra AdithI mukta thaI jAya che. ema kramika yugala kALa rUpamAM parivartana thatuM jAya che. palyopamanA AThamA bhAga sudhI kulakara vyavasthA ane mizraNa kAla cAle che. pachI kulakaronI AvazyakatA paNa rahetI nathI. dhIre dhIre mizraNa kALathI parivartana thaIne zuddha yugala kALa thaI jAya che. pUrNa sukhamaya zAMtimaya jIvana thaI jAya che. zeSa varNana avasarpiNInA trIjA bIjA ane pahelA ArAnI samAna utsarpiNInA cothA, pAMcamA ane chaThThA ArAnuM che tathA kALamAna paNa eja prakAre che. arthAt A cotho Aro be kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. pachI pAMcamo Aro traNa kroDA kroDa sAgaropamano ane chaThTho Aro cAra kroDA kroDa sAgaropamano hoya che. pAMcamA ArAnuM nAma sukhama Aro ane chaThThA ArAnuM nAma sukhama-sukhama che. TippaNa :- A 6 ArA rUpa utsarpiNI avasarpiNI kALa pAMca bharata, pAMca airAvata tema dasa kSetromAM hoya che. zeSa- pAMca karma bhUmi rUpa pAMca mahAvideha kSetramAM 30 akarma bhUmimAM ane 56 aMtaradvIpomAM A kAla parivartana thatuM nathI. A 91 kSetromAM sadA eka sarakho kALa pravartamAna hoya che. yathA 5 mahAvidehamAM :-- avasarpiNInA cothA ArAno prAraMbhakAla 5 devakuru - 5 uttarakurumAM H- avasarpiNInA prathama ArAno prAraMbhakAla 5 harivarSa - 5 ramyavarSamAM :- bIjA ArAno prAraMbhakAla - 5 hemavaya - 5 heraNyavayamAMH- trIjA ArAno prAraMbhakAla - 135 56 aMtara dvIpomAM trIjA ArAnA aMtima vibhAgano zuddha yugala kAla, arthAt mizraNa kAlano pUrvavartI kALa. trIjo vakSaskAra bharata cakravartI :-- * dakSiNa bharatakSetranA madhya, jagatI evaM vaitADhaya parvata bannethI 114o yojana dUra vinItA nagarI hatI. je zakrendranI AjJAthI vaizramaNa devanI buddhi dvArA bhagavAna RSabha devane mATe nirmANa karavAmAM AvI hatI. te 12 yojana lAMbI 9 yojana pahoLI dvArikA jevI pratyakSa devaloka bhUta Rddhi samRddhithI saMpanna hatI. tyAM bhagavAna RSabhadevanA jyeSTha putra bharata svayaM bhagavAna dvArA pradatta rAjyanA kuzala saMcAlana evaM rAjaya RddhinA bhogopabhoga karatA sukhapUrvaka rahetA hatA. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta eka samaye A bharata rAjAnI AyudhazALAmAM(zastrAgAramAM) cakra ratna utpanna thayuM, je eka hajAra devo dvArA sevita hatuM. AyudhazALAnA adhikArIe bharatarAjAne khuzakhabara ApyA. bharata rAjAe siMhAsanathI utarI pAdukA utArI mukha para uttarAsaMga karI hAtha joDI AyudhazALAnI dizAmAM 7-8 pagalA jaIne DAbo ghUMTaNa UMco rAkhI jamaNo ghUMTaNa jamIna para rAkhI cakra ratnane praNAma karyA. pachI AyudhazALAnA adhikArIne mukuTa sivAya AbhUSaNa evaM vipula dhana prItidAnamAM dIdhuM. ene satkArita sanmAnita karI arthAt dhanyavAda ApI vidAya karyA; pachI siMhAsana para pUrvAbhimukha beThA. 136 rAjAe nagarI sajAvavAno Adeza Apyo ane sabhA visarjita karI, svayaM paNa snAnAdi karI, vibhUSita thaIne taiyAra thaI gayA. pachI maMtrImaMDaLa tathA pramukhajanothI parivRta thaI aizvarya sAthe AyudhazALA tarapha prasthAna karyuM. AyudhazALAmAM praveza karatA bharata rAjAne jevuM cakra ratna daSTigocara thayuM ke tarata ja ene praNAma karyA pachI najIka pahoMcI cakra ratnane pramArjana, jala siMcana, caMdana anulepana karyA; puSpamALA, vastra, AbhUSaNa Adi samarpita karI pUjana sanmAna karyu. pachI svaccha sapheda cokhAthI svastika Adi maMgalonuM Alekhana karyuM. pachI enI samakSa sugandhita vividha puSpo arpaNa karyA. dhUpa Adi saMpUrNa pUjana vidhi pUrNa karI; pUrvokta vidhithI DAbo ghUMTaNa UMco karI praNAma karyA; tyAra pachI tyAMthI pAchA pharI rAjasabhAmAM AvyA ane aSTa divasIya pramodanI ghoSaNA karI tathA mahotsavanI vyavasthA karAvI. mahAmahimAno mahotsava pUrNa thatAM cakraratna AyudhazALAmAMthI svataH nIkaLI mAgadha tIrthanI dizAmAM AkAzamAM cAlavA lAgyuM. bharata cakravartIe paNa pUrNa taiyArInI sAthe digvijaya mATe sainya bala sahita prasthAna karyuM. cakra dvArA pradarzita mArgathI potAnA hastiratna para ArUDha thaI bharata rAjA mArgamAM yathAsthAne paDAva karatAM pUrva dizAmAM AgaLa vadhavA lAgyA. aneka nagaro, rAjyo AdimAM potAnA vijaya patAkA pharakAvatA bharata rAjA gaMgA nadInA kinAre kinAre thaI jyAM gaMgA nadI samudramAM praveza kare che enI pAse mAgadha tIrtha che tyAM pahoMcyA. cakra ratna paNa yathAsthAne AkAzamAM sthira thaI gayuM(pachI AyudhazALA banI jatAM emAM pahoMcI jAya che.) vArSikaratnae paDAvamAM rahevAnI badhI vyavasthA karI ane pauSadhazALAnI tathA AyudhazAlA AdinI racanA karI. bharata rAjAe pauSadhazALAmAM jaIne yathA vidhi akrama karyA pachI azva ratha para ArUDha thaIne caturaMgiNI senA sahita mAgadha tIrtha pAse AvyA, rathanI dhurI pANIne sparze tyAM sudhI pANImAM praveza karyo. pachI dhanuSa uThAvI pratyaMcA kheMcI A prakAre kahyuM ke 'he nAgakumAra suvarNa kumAra Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDIpa prajJapti sUtra Adi devo ! je mArA A bANanI maryAdAthI bahAra che emane huM praNAma karuM chuM ane mArA bANanI sImAmAM che te mArA viSayabhUta che, ema kahI bANa choDayuM. je 12 yojana jaIne mAgadha tIrthAdhipati devanA bhavanamAM paDayuM. ene dekhatA ja pahelA to deva atyaMta kupita thayA. paraMtu bANanI pAse AvIne ene uThAvIne joyuM, emAM aMkita zabda vAMcyA to emano gusso zAMta thaI gayo ane potAnA kartavya jItAcAra emanI smRtimAM AvI gayA. te tarata vividha bheTagu laIne bharata rAjAnI sevAmAM upasthita thayA. AkAzamAM rahI hAtha joDI rAjAne jaya vijaya zabdothI vadhAvyA, sanmAnita karyA ane kahyuM ke ApanA dvArA jItavAmAM Avela dezano huM nivAsI chuM, Apano AjJAvartI sevaka chuM. pachI bharatarAjAe enI bheTano svIkAra karyo ane ene satkArita sanmAnita karI vidAya karyA. pachI potAnA AvAsamAM jaIne rAjAe pAraNuM karyuM. pachI tyAM mAgadha tIrtha vijayano aSTAntikA mahotsava manAvyo. pachI cakaratne AyudhazALAmAMthI nIkaLIne dakSiNa dizAmAM prasthAna karyuM. bharata cakravartI paNa mArgamAM digvijaya karatA cakra dvArA nirdiSTa mArga pAra karavA lAgyA. cakraratna varadAma tIrtha pAse AvIne AkAzamAM sthita thaI gayuM. A tIrtha dakSiNa dizAmAM vinItA nagarInI dakSiNe sIdhANamAM che ane jaMbudrIpanI jagatInA dakSiNI vaijayaMta dvAranI sIdhANamAM che. mAgadha tIrtha vijayanI samAna aTTamanuM, bANa pheMkavAnuM, deva AvavAnuM Adi varNana e ja prakAre samajavuM. aSTa divasIya mahotsavanA anaMtara cakraratne tyAMthI prasthAna karyuM. 137 have cakraratna dakSiNa bharatathI pazcima bharatanI tarapha cAlavA mAMDyu. mArganI AsapAsanA kSetromAM vijaya patAkA pharakAvatA bharatarAjA pazcima dizAmAM siMdhu nadInA samudramAM praveza karavAnA sthAnanI najIka prabhAsa tIrtha pAse pahoMcI gayA. cakraratna AkAzamAM sthira thaI gayA pachI tyAM prabhAsa tIrthAdhipatinA aTTama Adi vidhi pUrNa karI bharata rAjAe tene potAnA adhInastha banAvyA ane tyAM paNa ATha divasano mahotsava manAvyo. .. mahotsava pUrNa thatAM cakraratna pUrva dizAmAM siMdhu devInA bhavananI tarapha ravAnA thayuM. siMdhu nadInA kinAre kinAre cAlatA AsapAsanA kSetro para vijaya prApta karatA bharata rAjA siMdhu nadInA vaLAMkanA sthAna para pahoMcI gayA; jyAM siMdhu devInuM bhavana che. siMdhu nadI vaitADhaya parvatanI nIcethI nIkaLI dakSiNa dizAmAM vinItA nagarInI sIdha sudhI cAle che. pachI pUrvanI tarapha vaLI jAya che. A vaLAMka para siMdhu devInuM bhavana che tyAM paDAva nAMkhyo; akrama karyo; siMdhu devInuM smaraNa karI pauSadha pUrNa karyo; devInuM Asana calAyamAna thayuM arthAt aMga sphuraNa thayuM. potAnA jJAnano upayoga lagAvI devIe bharata rAjAnA Agamanane jANyuM ane vividha bheTaNA laIne pahoMcyA ane nivedana karyuM ke huM tamArI AjJAkArI sevikA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta * ja (dAsI) chuM. pachI bharata rAjAe A devIne satkArita sammAnita karI visarjita karyo. tyAM siMdhu nadInA e vaLAMkathI uttara pUrva dizAmAM AgaLa vadhyA. yathAkamathI mArganA tathA AsapAsanA kSetrone potAnA viSayabhUta banAvI bharata mahArAjA vaitADhaya parvatanA madhya sthAnanI najIka pahoMcyA. vaitADhayagirikumAranuM smaraNa karatAM pauSadha yukta aTTama karavAthI te deva paNa bharata rAjAnI sevAmAM upasthita thayA ane adhInatA svIkArI, bhaTaNA daI yathAsthAna cAlyA gayA. tyAMthI skaMdhAvAre pazcimadizAmAM prayANa karyuM ane timizrA guphAnI najIka pahoMcI sthAyI paDAva karyo. bharata rAjAe timizrA guphAnA mAlikadeva kRtamAlInI manamAM avadhAraNA karI aTTama karyo. Asana kaMpana Adi saMpUrNa varNana pUrvavatuM samajavuM; tyArapachI aThThAI mahotsava manAvyo. tyAra pachI bharata rAjAe suSeNa nAmanA senApati ratnane bolAvI be dizAmAM siMdhu nadIthI evaM bedizAmAM kramazaH sAgara ane vaitADhaya parvatathI gherAyela nikUTa kSetra (bIjA bharatakhaMDa)mAM jaIne badhA kSetrone jItI potAnI AjJA zirodhArya karavAno Adeza dIdho. A bharatakSetranA cha khaMDamAMthI bIjo nAno khaMDa che. atyAra sudhI pahelo moTo khaMDa(madhyakhaMDa), traNa tIrtho, siMdhu devI, vaitADhayA girikumAra deva ane kRtamAla devanI vijaya yAtrAnI vacamAM AvelA badhA kSetra jItI lIdhA hatA. koIka kSetra khaMDaprapAta guphAnI AsapAsa avazeSa rahyA, te pahelA khaMDamAM pAchA pharatI vakhate jItI levAya. mATe have kramathI bIjA, trIjA, cothA, pAMcamA ane pachI chaThTho khaMDa sAdhavAmAM(jItavAmAM Ave che. suSeNa senApatie AjJA maLatAM pUrNa taiyArI sAthe carmaratna Adi laIne hastiratna para ArUDha thaIne prasthAna karyuM. siMdhu nadInI pAse pahoMcI, carmaratna laIne nAvarUpamAM taiyAra karI saMpUrNa aMdhAvAra sahita siMdhu nadIne pAra karI, siMdhu niSphaTa(bIjA bharatakhaMDa)mAM pahoMcI, dizA vidizAomAM paDAva karatA vijaya patAkA pharakAvatAM, e khaMDanA grAma, nagara, rAjya, deza AdinA adhipatione potAnI AjJAmAM karyA, adhInastha banAvyA ane bharata cakravartInI AjJA pUrNa karIne senApati suSeNa pAchA pharyA. carma ratna dvArA siMdhu nadIne pAra karI bharata rAjA pAse pahoMcI emane jaya vijaya zabdathI vadhAvyA ane kArya siddha thayAnI khuza khabara sAthe prApta bheTone samarpita karI. pachI rAjA bharate senApatine satkArita, sammAnita karI visarjita karyA. senApati paNa vastramaya paDAvavALA AvAsa (taMbu)mAM pahoMcI ane snAna bhojana nRtyagAna Adi vividha mAnuSika kAma bhogonuM sevana karatAM sukhapUrvaka rahevA lAgyA. ahIM sudhI be khaMDa sAdhavArUpa kArya arthAt maMjila pUrNa thaI jAya che. ataH cakravartI ahIM thoDA divasa vizrAMti Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :139 tattva zAstra : jaMbUDhIpa prajJapti sUtra | rUpamAM nivAsa kare che. keTalAka samaya pachI bharata cakravartIe suSeNa senApatine bolAvIne tamisA guphAnA dvAra kholavAno Adeza dIdho. senApatie pauSadhayukta akrama karyo. susajjita thaIne vizALa janamedanI ane senA sahita dvAra pAse pahoMcyA, dvArane dekhatA ja praNAma karyA, mora pIMchIthI pramArjana karyuM, pachI yathAvidhi pUjana karyuM. punaH zirasAvarta praNAma karyA. pachI daMDa ratna hAthamAM lIdhuM. sAta ATha pagalA pAchA sarakayA pachI daMDa ratnathI dvAra para traNa vAra jorathI prahAra karyo. jethI moTA avAja sAthe joDAyelA e daravAjAnA banne vibhAga aMdara tarapha sarakatA banne bAjunI pAchaLanI bhIMta pAse jaIne thomyA. banne bAjunA dvAra vibhAganuM aMtara evaM kArano praveza mArga sarvatra samAna 4 yojanano thaI gayo. dvAra kholIne senApati bharata cakravartI pAse Avyo. jayavijayanA zabdothI vadhAvyA evaM dvAra kholI dIdhAnuM nivedana karyuM. tyAre bharata cakravartInuM cakraratna AyudhazALAthI nIkaLIne AkAzamAM cAlavA lAgyuM. bharata cakravartI potAnA hastiratna para ArUDha thayA. hAthInA mastaka para jamaNI bAju maNiratna (guphAmAM prakAza karanAra) bAMdhI dIdho. pachI cakra nirdiSTa mArgathI rAjA cAlatA gaphAnI pAse pahoMcyA ane dakSiNI dvArathI guphAmAM praveza karyo. tamisA nAmaka guphA saghana aMdhakAramaya hatI. kAraNa ke te 50 yojana lAMbI hatI. ataH cakravartIe sthAyI prakAza mATe kAMgaNi ratna hAthamAM lIdhuM ane enA dvArA pratyeka yojanA aMtare guphAnI banne bAjunI bhIMto para kula 49 maMDala banAvyA. te maMDala cakranI dharInA AkArathI pratipUrNa caMdranA AkAravALA pa00 dhanuSanI laMbAI pahoLAI evaM sAdhika traNa gaNI paridhivALA banAvyA hatA. baMgaDInA jevA valayAkAra banAvela na hatA. pratyeka maMDala guphAnA eka yojanA kSetrane prakAzita kare che. arthAt ardhI-ardhA yojanA banne bAju ane upara ATha yojana tathA sAme 1ra yojana A maMDala prakAza phelAve che. paheluM maMDala dvAra para praveza mukhathI eka yojana dUra, bIjuM dvAranI pAchaLa ene rokavAvALA toDaka para, arthAt dvAranI AlaMbana bhIMta para, trIjA maMDala trIjA yojanAnI samApti para, cothuM maMDala cothA yojananI samApti para guphAnI eka bhIMta para, pAMcamuM maMDala pAMcamA yojanAnI samApti para bIjI bhIMta para ema kramazaH chaThThuM prathama Ita para, sAtamuM bIjI bhIMta para, A prakAre 8, 10, 12, 14, 16, 18, 20, rara, 24, 26, 28, 30, 3ra, 34, 36, 38, 40, 42,44, 46 muM maMDala prathama bhIMta para evaM 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27, ra9, 31, 33, 35, 37, 39, 41, 43, 45 muM maMDala bIjI bhIMta para banAvyuM. 47 ane 48muM uttara dizAnA daravAjAnA banne toDaka para eka eka banAvyA. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta pachI 49 muM maMDala uttarI dvAranA banne vibhAganA khulI javAthI eka vibhAga para banAvyuM. 40 misA guphAmAM 21 yojana cAlyA pachI traNa yojananI pahoLAI(pATa)vALI umaga jalA nadI pAse pahoMcyA. bharata cakravartInI AjJAthI vArSika ratna(zreSTha zilpI)e te nadI para pula banAvI dIdho. je aneka staMbho para sthita upara banne bAju bhIMta yukta hato. je yathAyogya pahoLo evaM traNa yojana lAMbo hato. pula banyA pachI e umagajalA nadIne pAra karI cakravartI AgaLa vadhyA. be yojana cAlyA bAda pharI traNa yojananA vistAranI nimagajalA nadI pAse pahoMcyA. . eja prakAre pula banAvavAmAM Avyo ane bIjI nadI paNa pAra karI. A banne nadio pUrvI bhIMtamAMthI pravAhita thAya che ane pazcimI bhIMtanA nIce cAlavAvALI siMdhu nadImAM samAviSTa thaI jAya che. umagajalA nadImAM koI paNa padArtha yA jIva paDI jAya to ene te traNavAra ghumAvIne bahAra ekAMtamAM pheMkI de che ane nimagajalA nadI traNa vAra ghumAvIne aMdara nIce pANImAM samAviSTa karI de che. A kAraNe bannenA nAma sArthaka che. A banne nadioe maLIne 3+3+2 kula ATha yojana kSetranuM avagAhana karyuM che. A nadionA sthAna para cakravartI guphAnI bhIMta para vaikriyathI maMDala karI zake athavA pulanI bhIMta para paNa karI zake che. sUtramAM Ano spaSTa ullekha nathI. banne dione pAra karI bharata cakravartI senA sahita guphAnA uttarI dvAra tarapha AgaLa vadhyA guphAnuM uttarI dvAra svataH khulI gayuM ane cakravartInA agravibhAganI senA guphAmAMthI bahAra nIkaLavA lAgI. tyAre e kSetranA(cothA khaMDanA) mleccha anArya ApAta kirAta jAtinA manuSyoe yuddha karIne sAmano karyo ane cakravartInI agrima bhAganI senAne parAsta karI dIdhI. pachI suSeNa senApati azvaratna para ArUDha thaIne asiratna laIne yuddha bhUmimAM utaryA, ApAta kirAtonI hAra thaI. te aneka yojana dUra bhAgI gayA ane jaIne paraspara bhegA thaIne teoe siMdhu nadInI vALu retImAM meghamukha nAmaka nAgakumAra jAtinA kula devatAnuM smaraNa karI nirvastra thaIne akramanI ArAdhanA karI. devanuM Asana calAyamAna thayuM. deva AvyA evuM emanA AgrahathI 7 divasanI ghora vRSTi cakravartInI senA para karI. cakravatIe carmaratnathI nAvA ane chatra ratnathI chatra karIne saMpUrNa sainyanI surakSA karI. sAta divasa bAda bharata rAjAne upadravanI AzaMkA thaI, tyAre emanA ciMtanathI 16000 deva sAvadhAna thayA ane jANakArI karI; te meghamukha nAgakumAra devone tyAMthI bhagADI dIdhA, upadrava samApta thayo. potAnA kula devatA meghamukha nAgakumAronA kahevA para te kirAtoe bharata cakravartInuM Adhipatya svIkAra karyuM. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDIpa prajJapti sUtra 141 satkAra, sammAna karyA tathA kSamA mAMgI. bharata cakravartIe guphAnI bahAra nIkaLIne yathAsthAna paDAva nAkhyo ane senApati ne uttarI bharatakSetranA siMdhu niSphaTane jItavA mATe mokalyo. dakSiNa bharatanA siMdha niSphaTanI vijaya yAtrAnI samAna ahIM paNa saMpUrNa varNana jANavuM. vijaya yAtrA pachI thoDo samaya tyAM vizrAma karyo. pachI yathAsamaya cakraratna ravAnA thayuM. bharata rAjA uttarI bharatakSetranA madhya khaMDamAM vijaya patAkA pharakAvIne culla himavaMta parvatanA madhyabhAgamAM taLeTImAM pahoMcyA. tyAM cakravartIe akrama karIne culla himavaMtakumAra devanA bhavanamAM mAgadha tIrthanI samAna ja nAmAMkita bANa phekyuM. je cullahimavaMta parvatanA zikhara tala para rahelA bhavanamAM pahoMcI gayuM. devanuM varNana mAgadha tIrthAdhipati devanI samAna jANavuM yAvatuM eNe kahyuM ke huM Apano sImAvartI viSayavAsI deva chuM, dAsa chuM. rAjAe ene paNa sammAnita karI vidAya karyo. pachI bharata cakravartI tyAM nikaTavartI RSabhakUTa para pahoMcyA. jyAM badhA cakravartI potAnA nAma lakhatA hoya che. e paraMparA anusAra bharata cakravartIe paNa kAMgaNI ratna dvArA potAnuM nAma evaM paricaya lakhyA ke "huM bharata kSetranA avasarpiNInA trIjA ArAno prathama cakravartI rAjA bharata chuM. meM bharatakSetrane jItI lIdhuM che. koI paNa mAro pratizatru nathI." tyAra bAda aTTamanuM pAraNuM karyuM. cakra ratnanA prasthAna karavA para rAjA senA sahita dakSiNa dizAmAM AgaLa vadhyA. uttara bhAratanA aneka kSetro para potAnuM Adhipatya karatA thakA vaitADhaya parvata pAse pahoMcyA. tyAM nami vinami nAmaka vidyAdharonA pramukha rAjAonuM smaraNa karIne aTTama karyo. vidyAdhara rAjAone aMga phuraNa ane matijJAnano upayoga lagAvatA sthitino AbhAsa thaI gayo. banne bAjunI vidyAdhara zreNInA banne pramukha rAjA paraspara maMtraNA karIne bharata cakravartInI sevAmAM bheMTaNA laIne pahoMcyA. jemAM vinami rAjA strI ratna laIne upasthita thayA. cakravartIe pUrvokta vidhi anusAra emane visarjita karyA. tadanaMtara cakraratna gaMgAnadInI gaMgA devInA bhavana tarapha uttara pUrvamAM cAlyuM. siMdhu devInA samAna ahIM gaMgA devInuM varNana jANavuM. gaMgAdevInA aThThAImahotsavanA anaMtara cakradezita mArgathI bharata cakravartI gaMgA nadInA kinAre kinAre cAlatA dakSiNa dizAmAM AgaLa vadhyA. kramazaH vijita kSetra pAra karIne khaMDa prapAta guphA pAse pahoMcyA. tyAM lAMbA vakhatanA paDAva hetu vArdhika ratnane Adeza karyo. tadanatara uttara bharata khaMDanA gaMgAnikUTa sAdhana(vijaya) karavA senApati ratnane Adeza dIdho. siMdhu niSpaTanI jema A pAMcamAM khaMDane paNa senApatie Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta carma ratnathI nadI pAra karI vijita karyo tathA sarvatra vijaya patAkA pharakAvI bharata cakravartInI sevAmAM AvIne nivedana karyuM, arthAt jaya vijayathI bharata cakravartIne vadhAvyA ane saphaLatA khuza khabara temaja AjJA pAlana karI lIdhA nI jANakArI ApI. thoDA divasa vizrAMti bAda cakravartIe senApati ratnane khaMDaprapAta guphAnuM dvAra kholavAno Adeza dIdho. suSeNa senApatie yathAvat AdezanuM pAlana karyuM. akrama Adi badhu varNana tamisa guphAnA dvAra kholavA samAna jANavuM. A guphAmAM paNa umagajalA ane nimagajalA be nadio para pula banAvavAmAM Avyo. 49 mAMDalA banAvavA Adi varNana jANavuM. nadio pAra karI dakSiNa tarapha AgaLa vadhavA para khaMDaprapAta guphAno dakSiNI daravAjo svataH khulI jAya che. cakravartInI saMpUrNa senA guphAnA dvArathI bahAra nIkaLI ane gaMgA nadInA pazcimI kinArA para sainya zivira sthApita karyo. ahIM bharata cakravartIe nava nidhino akrama karyo. aThThama ane smaraNathI te nidhio cakravartIne vazavartI thaI jAya che. nidhi sAdhyA bAda aThThAI mahotsava manAvavAmAM Avyo. A nidhio gaMgA nadInA samudramAM praveza karavAnA sthAna para bhUmimAM sthita rahe che. tenI sAdhanA khaMDaprapAta guphAnI bahAra nIkaLI yathA sthAna para thAya che. tadanaMtara dakSiNI bharatano gaMgA niSphaTa arthAt chaThTho khaMDa sAdhavA mATe suSeNa senApatine Adeza dIdho. senApatinI vijaya yAtrA ane gaMgAnadI pAra karavI vagerenuM varNana pUrva niSphaTa vijaya yAtrAnI samAna che. yAvat te senApati vastranA taMbUrUpa potAnA nivAsamAM sukhapUrvaka rahevA lAgyA. thoDA samaya pachI cakraratna rAjadhAnI vinItAnI tarapha pazcima dakSiNa dizAmAM ravAnA thayuM. AsapAsanA mArganA kSetrone potAne AdhIna karatA thakA cakravartIno vijaya aMdhavAra vinItA tarapha AgaLa vadhavA lAgyo. yojana-yojana para paDAva karatA bharata cakravartI rAjAno sainya samUha vinItA nagarInI nikaTa pahoMcI gayo. paDAva ane pauSadhazALA taiyAra karavAmAM AvI. rAjAe vinItA praveza nimitte aTTama karyo pachI vizAla saraghasanI sAthe nagarImAM praveza karyo. caturaMgiNI senA ane nava nidhio nagarInI bahAra rahyA. bAkI badhI maMgala sAmagrI tathA Rddhi saMpadAnI sAthe rAjA bharata cakravartI hastiratna para ArUDha thaIne nagarInA rAjamArgo parathI potAnA AvAsa prAsAdAvaMtasaka-rAjabhavananI tarapha AgaLa vadhyA. jaya-jayanA ghoSa sAthe ane anekavijayanA nArA sAthe cakravartI rAjA bharata potAnA bhavananA dvAra para pahoMcyA. hastiratnathI utarI cakravartI rAjAe yathAkrame badhAne sammAnita satkArita karyA. jema ke- 16 hajAra devo, 3ra hajAra rAjAo, senApati ratna, gAthApati ratna, vardhakI ratna, purohita ratna, 360 rasoIyA, 18 zreNI prazreNInA sAmAnya rAjAo, Izvara Adi sArthavAha paryantano; Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tittva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 143 strIratna ItyAdi pramukha janono satkAra, sanmAna karI vadhAvyA. pachI potAnA bhavanamAM praveza karyo pArivArika ane mitrajanone kuzalakSema pRcchA karI. pachI snAna ane vizrAMti bAda aTTamanuM pAraNuM karyuM. A prakAre cakravartInA 6khaMDa sAdhananI A vijaya yAtrA sATha hajAra varSe pUrNa thaI. jemAM cAra guphAonI pAse niSphaTonI vijaya yAtrAnA samaye vadhAre lAMbA samayano paDAva rahyo. te uparAMta saMpUrNa samaya cAlavAmAM ane thoDo rokAvAmAM ja pUrNa thayo. thoDA samaya bAda bharata rAjAe rAjyAbhiSeka mahotsava rAkhyo. mahotsava vyavasthAno Adeza Abhiyogika devone dIdho ane badhA rAjA Adine nirdeza karyo. pachI pote pauSadhazALAmAM jaIne aSTama bhakta pauSadha(aTTama) aMgIkAra karyo. rAjAnI AjJAnusAra rAjadhAnI vinItAnI bahAra uttarapUrva dizAmAM rAjyAbhiSeka maMDala taiyAra karavAmAM AvyuM. devanI buddhi evaM zaktithI nirmita hajAro staMbhothI yukta te maMDala samavasaraNanI jema atyaMta AkarSaNa yukta evuM manohara hatuM. pauSadha pUrNa karI bharata cakravartI maMDapamAM pahoMcyA. tyAM emanI rAjyAbhiSeka vidhi prAraMbha thaI. rAjAo Adi dvArA yathAkramathI vaikriyakRta ane svabhAvika kalazomAM bharelA sugaMdhI jaLa thI bharata rAjAno rAjyAbhiSeka karyo ane zubha zabdothI, maMgala kAmanAothI, jaya jayakAranA zabdothI, mastaka para aMjalI karatAM, stuti dvArA bharata cakravartInuM mahAna sammAna karyuM. pachI caMdananA anulepathI ane puSpamAlAothI sanmAnita karyA. tyAra pachI be suMdara vastra yugala paherAvyA ane vividha AbhUSaNothI alaMkRta,vibhUSita karyA. A prakAre mahAna rAjyAbhiSeka thaI javA para bharata rAjA, strI ratnayukta 64 hajAra Rtu kalyANika ane 64 hajAra janapada kalyANika strionI sAthe abhiSeka maMDapanI nIce utarI hastitva para ArUDha thayA. saMpUrNa Rddhi saMpadAnI sAthe rAjAe nagaramAM praveza karyo. rAjamArgothI jatAM rAjabhavanamAM pahoMcyA. yathAsamaya bhojana maMDapamAM sukhAsana para besIne rAjAe aTTamanuM pAraNuM karyuM, tadanaMtara 12 varSano pramoda ghoSita karyo. AnA pachI punaH strIratna ane uparokata badhAno satkAra sanmAna karI AgaMtukone vidAya karyA. vidAya karyA bAda rAjA potAnA rAjya aizvaryano tathA mAnaSika sukhono upabhoga karatA rahevA lAgyA. bharata cakravartInI rAjya saMpadA - pUrva varNita deva ane rANIo AdinA uparAMta batrIsa vidhithI yukta 32000 nATaka, 84 lAkha azva, 84 lAkha hAthI, 84 lAkha ratha, 96 karoDa pAyadaLa senA, 7ra000 nagara, 32000 deza, 96 karoDa gAma, 99 hajAra droNamukha 48000 paTTana(pATaNa), 24000 kaA, 24000 maDaMba, 20000 khANo, 16000 kheDA(kheTaka) 14000 subAha, pas Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta jalanagara, 49 jaMgalI pradezavALA rAjaya, cha khaMDa yukta saMpUrNa bharata kSetra, gaMgAsiMdhu nadI, cullahimavaMta parvata, RSabha kUTa, vaitADhaya parvata, enI be guphAo, be vidhAdhara zreNio, mAgadha, varadAma, prabhAsa tIrtha, 14 ratna, nidhi Adi Rddhi mahA puNya prabhAvathI bharata cakravartIne AdhIna evaM viSaya bhUta hatI. cauda ratna:- (1) cakraratna (2) daMDaratna (3) asiratna (4) chatraratna A cAre ya ekendriya ratna zastrAgAra zALAmAM utpanna thAya che. arthAt deva saMharaNa karIne tyAM pratiSThita kare che. (5) carmaratna (6) maNiratna (7) kAMgaNiratna A traNe zrIghara-lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che. A kula sAta ekendriya ratnonA sthAna che. carmaratna carmanI samAna hoya che paraMtu pRthvIkAyamaya hoya che. (8) senApati ratna (9) gAthApatiratna (10) vArdhikaratna (11) purohitaratna e cAra manuSya ratna rAjadhAnImAM utpanna thAya che arthAt vinItAmAM utpanna thayA. (1ra) atharatna (13) hastiratna A be tiryaMca paMcendriya ratna vaitADhaya parvatanI taLeTImAM utpanna thAya che. (14) strIratna vidyAdharonI uttarI zreNImAM utpanna thAya che. nava nidhio - nava nidhio zrI gharamAM lakSmI bhaMDAramAM utpanna thAya che. cha khaMDa sAdhyA pachI nidhionA mukha lakSmI bhaMDAramAM thaI jAya che, te mukha suraMganI samAna hoya che. je nidhio ane lakSmI bhaMDAranuM joDANa kare che. A nidhio zAzvata che. peTInA AkAranI che. temanI laMbAI 1ra yojana, pahoLAI 9 yojana ane UMcAI yojananI che. A mApa pratyeka nidhinuM che. A navanidhio cakravartI dvArA aTTamanI ArAdhanA karavAthI potAnA adhiSThAtA devonI sAthe te cakravartInI sevAmAM upasthita thaI jAya che. A zAzvatanidhionA mULasthAna gaMgApukha samudrI kinArA para che. nidhionA nAma anusAra emanA mAlika devonA nAma hoya che. te deva eka palyopamanI sthitivALA hoya che. A nidhionI bAhya bhIMto paNa vividha varNanA ratnothI jaDAyelI hoya che. (1) naisarSa nidhi :- grAma nagara Adine vasAvavAnI vidhi evaM sAmagrIthI yukta hoya che. (2) pAMDuka nidhi :- nAriyeLa Adi, dhAnya Adi, sAkara goLa Adi, uttama zAli Adi saMbaMdhI utpAdananI vidhio, sAmagrIo ane bIjothI yukta hoya che. temaja A padArthono AmAM saMgraha evaM saMrakSaNa paNa thaI zake che. (3) piMgalaka nidhi :- puruSo, strIo, hAthI, ghoDA AdinA vividha AbhUSaNonA bhaMDAra yukta evaM emane banAvavAmAM, upayogamAM levAnI vidhiothI yukta hoya che. (4) sarva ratna nidhiH- badhA prakAranA ratnonA bhaMDAra rUpa A nidhi che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 145 (5) mahApadmanidhiH- badhA prakAranA vastronA bhaMDArarUpa tathA vastra utpAdana karavAnI, raMgavAnI, dhovAnI ane upayogamAM levAnI vidhiothI yukta hoya che. temaja tatsaMbaMdhI aneka prakAranI sAdhana-sAmagrIthI yukta hoya che. (6) kAla nidhi :- jyotiSa zAstra jJAna, vaMzonI utpati vagere aitihAsika jJAna, ekaso prakAranA zilpanuM tathA vividha karmonuM jJAna denArI hoya che. temaja te saMbaMdhI vividha sAdhano ane citro AdithI yukta hoya che. . (7) mahAkAla nidhi - lokhaMDa, sonuM, cAMdI, maNi, muktA AdinI khANonI jANakArIthI yukta hoya che. temaja tevA padArthonA bhaMDArarUpa hoya che. (8) mANavaka nidhi - yuddha nItio ane rAjanItionuM jJAna denArI temaja vividha zastrAstra kavaca AdinA bhaMDArarUpa A nidhi che. (9) saMkhanidhi - nATaka, nRtya Adi kalAonA bhaMDAra rUpa temaja tene upayogI sAmagrIthI yukta A nidhi hoya che. te uparAMta dharma, artha, kAma, mokSa pratipAdaka kAvyo evaM anya aneka kAvyo, saMgIto, vAdyone denArI ane A kalAonuM jJAna karAvanArI ane vividha bhASAo, zRMgAronuM jJAna karAvanArI A nidhi che. A badhI nidhio suvarNamaya bhItovALI ratna jaDita hoya che tathA te bhIMto aneka citro, AkArothI parimaMDita hoya che. A nidhio ATha cakro para (paiDA para) avasthita rahe che. bharata cakravartIne kevala jJAna - kathAomAM bharata bAhubalInA yuddhanuM varNana, bAhubalInI dIkSA, 99bhAIo tathA be baheno(brAhmI suMdarI)nI dIkSA, bharatanI dhArmikatA, rAjyamAM anAzakti AdinuM vividha varNana prApta thAya che. te varNana te graMthomAM jovuM. ahIM zAstramAM ukta varNana koIpaNa kAraNe upalabdha thatuM nathI. kevalajJAna prAptinuM varNana zAstramAM A pramANe che ekavAra bharata cakravartI snAna karIne, vividha zRMgAra karIne, susajjita, alaMkRta, vibhUSita thaIne potAnA arIsA mahelamAM pahoMcyA ane siMhAsana para besIne potAnA zarIrane jotAM vicAromAM lIna banI gayA. arIsA mahela hoya ke kalA maMdira hoya, vyaktinA vicArono pravAha sadA svataMtra che, te game tyAM vaLAMka laI zake che. bharata cakravartI potAnA vibhUSita zarIrane jotAM ciMtana kramamAM vadhatAM-vadhatAM vairAgya bhAvomAM pahoMcyA, zubha ane prazasta adhyavasAyonI abhivRddhi thatAM, vezyAo vizuddha vizuddhatara thavAthI, tenA moha karma yukta sarva ghAtikarmono kSaya thayo ane tyAM ja tene kevalajJAna kevaladarzana utpanna thaI gayo. A rIte bharata cakravartI arIsA mahelamAM ja bharata kevalI banI gayA. jinamatAnusAra eka bAju vicArono vega dhyAnamAM UbhelA munine sAtamI narakamAM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta javA yogya banAvI de che. jyAre bIjI bAju A ja vicAra pravAha vyaktine rAjabhavana ane arIsA mahelamAM sarvajJa sarvadarzI banAvI zake che. evuM paNa varNana maLI Ave che ke bharata cakravartInA dAdI eTale bhagavAna RSabhadevanI mAtAne to hAthI para beThA ja kevalajJAna utpanna thaI gayuM hatuM. tyAra pachI bharata kevalIe potAnA AbhUSaNa Adi utArI paMca muSThiloca karyo ane arIsA mahelathI nIkaLyA. aMtaHpuramAM thaI vinItA nagarIthI bahAra nIkaLyA ane 10 hajAra rAjAone potAnI sAthe dIkSita karI madhyakhaMDamAM vicaraNa karavA lAgyA. aMtamAM aSTApada parvata para saMlekhanA (pAdapopagamana) saMthAro karI paMDita maraNano svIkAra karyo. A prakAre bharata cakravartI 77 lAkha pUrva kumArAvasthAmAM rahI eka hajAra varSa mAMDalika rAjArUpamAM, 6 lAkha pUrvamAM hajAra varSa ochA cakravartIrUpamAM rahyA. kula 83 lAkha pUrva gRhastha jIvanamAM rahyA. eka lAkha pUrva dezona kevalI paryAyamAM rahyA. eka mahinAnA saMthArAthI kula 84 lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa thatAM saMpUrNa karmone kSaya karI mukata thayA; badhA duHkhono aMta karyo. A bharata kSetranA prathama cakravartI rAjA bharata thayA. e kSetranA mAlika devanuM nAma paNa bharata che. jemanI eka palyopamanI sthiti che. A prakAre A bharatakSetranuM A nAma zAzvata che, anAdi kAlIna che. 14 ratnono vizeSa paricaya (1) cakraratna - cakravartInuM A sauthI pradhAna ratna che. enuM nAma sudarzana cakra ratna che. e 12 prakAranA vAdyonA ghoSathI yukta hoya che. maNio evaM nAnI nAnI ghaMTaDIonA samUhathI vyApta hoya che. tenA ArA lAla ratnothI yukta hoya che. ArAnA sAMdhA vajamaya hoya che. nemi pILA suvarNamaya hoya che. madhyAnDakAlanA sUrya jevuM tejayukta hoya che. eka hajAra yakSothI (vyaMtara devothI) parivRtta hoya che. te AkAzamAM gamana kare che ane rokAI jAya che. cakravartInI zastrAgAra zALAmAM utpanna thAya che ane emAM rahe che. khaMDasAdhana vijayayAtrAmAM navanirmita zastrAgAra zALAmAM rahe che. A cakranI pramukhatAthI te rAjA cakravartI kahevAya che. A ratna vijayayAtrAmAM mahAna ghoSa nAdanI sAthe AkAzamAM cAlIne 6 khaMDa sAdhavAno mArga pradarzita kare che. badhI RtuonA phUlonI mALAothI te cakraratna pariveSThita rahe che. (2) daMDa ratna - guphAno daravAjo kholavAmAM Ano upayoga thAya che. A eka dhanuSa pramANanuM hoya che. viSama patharALa jamInane sama karavA Ano upayoga Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jaMbUDIpa prajJAti sUtra _| |140 | 149 thAya che. A vajasAranuM banela hoya che. zatru senAno vinAzaka, manorathapUraka, zAMtikara, zubhaMkara hoya che. (3) asi ratna - 50 aMgula lAMbI, 16 aMgula pahoLI, aMgula jADI evuM camakatI tIkSNa dhAravALI talavAra hoya che. e suvarNamaya mUTha evaMratnothI nirmita hoya che. vividha prakAranA maNiothI citrita velo AdinA citrothI yukta hoya che. zatruono vinAza karavAvALI durbhedya vastuono paNa bheda karavAvALI hoya che. Ane asiratna kahevAmAM Avela che. (4) chatra ratna:- cakravartInA dhanuSa pramANa jeTaluM svAbhAvika lAMbu pahoLu ane 99hajAra suvarNamaya tADiothI yukta chatraratna hoya che. tenI tADio-zalAkAo diMDathI joDAyelI hoya che. tethI phelAyeluM chatra pIMjarA sadaza pratIta thAya che. te chatra chidra rahita hoya che. tenI madhyamAM suvarNamaya, sudaDha daMDa hoya che. te vividha citrothI maNiratnothI aMkita hoya che. cakravartInI saMpUrNa aMdhAvAra senAnuM tApa, AMdhI, varSA, AdithI rakSaNa karI zake che. enI pIThano bhAga arjuna nAmanA sapheda sonAthI AcchAdita hoya che. te badhI RtuomAM sukhaprada hoya che. (5) carma ratna - carma nirmita vastuomAM A sarvotkRSTa hoya che. cakravartInA eka dhanuSa pramANa svAbhAvika hoya che. phelAvatA carmaratna ane chatraratna 1ra yojanA lAMbA ane 9 yojana pahoLA vistRta thaI jAya che. carmaratna pANI upara tare che. cakravartIno saMpUrNa senA parivAra emAM besI zake che ane nadI pAra karI zake che. A carma ane chatra ratna baMne cakravartInA sparza karavA para vistRta thaI jAya che. e kavacanI jema abhedya hoya che. 17 prakAranA dhAnyanI khetI emAM tatkAla thAya che. hila sTezana(Abu parvata ityAdipara atyAre paNa sAmAnya varasAdamAM cUnAnI bhIMta para evaM TINakavelanI trAMsI chato para ghaNA prakAranI lAMbI vanaspatio svayaMugI jAya che. A prakAre A carmaratnamAM kuzala gAthApati ratna ekadivasamAM dhAnya ugADI zake che. e acala akaMpa hoya che. svastika jevo eno svabhAvika AkAra hoya che. e aneka prakAranA citrothI yukta manohara hoya che. chatra ratnane enI sAthe joDIne DabbArUpa banAvavA yogya tenA kinArA para joDANa mATe sthAna hoya che. () maNi ratna - A maNiratna amUlya hoya che. cAra aMgula pramANa, trikoNa, cha kinArAvALuM hoya che, evuM tene pAMcatala hoya che. maNiratnomAM zreSThatama evuM vairyamaNinI jAtinuM hoya che. te sarva kaSTa nivAraka, Arogyaprada, upasarga ane vighnahAraka hoya che. Ane dhAraNa karanArA saMgrAmamAM zastrathI maratA nathI, yovana sadA sthira rahe che, evaM temanA nakha vALa vadhatA nathI. te dhutiyukta evaM prakAza karanAra, manane lobhAvanAra, anupama manohara hoya che. tene hastIratnanI jamaNI bAju mastaka para badhI cakravartI guphAmAM praveza kare che. jethI AgaLano tathA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta AsapAsano mArga prakAzita thAya che. (7) kAkaNI ratna :- A ratnanuM saMsthAna adhikaraNI ane samacaturastra banne vizeSaNovALuM hoya che. arthAt A eka tarapha ochuM pahoLuM ane bIjI bAju vadhAre pahoLuM hoya che. te 6 talA, 8 khUNA ane 12 kinAra(kora)vALuM hoya che. cAra aMgula pramANa, ATha tolAnA vajanavALuM viSanAzaka hoya che. mAnonmAnanI prAmANikatAnuM jJAna karAvanAruM, guphAnA aMdhakArane sUryathI paNa vadhAre nAza kare che. tenA dvArA bhIMta para citrita 500dhanuSa nA 49 maMDalothI(cakrothI) saMpUrNa guphAmAM sUryanA prakAzanI jema divasa samAna prakAza thaI jAya che. cakravartInI chAvaNImAM rAkhela A ratna rAtrimAM paNa divasa jevo prakAza de che. (8) senApati ratna - cakravartInA jevA zarIra-mAnavALA atyaMta balavAna, parAkramI, gaMbhIra, ojasvI, tejasvI, yazasvI, pleccha bhASA vizArada, madhura bhASI, duSpavezya, durgama sthAnonA ane ene pAra karavAnA jJAtA, cakravartInI vizALa senAnA te adhinAyaka hoya che. te sadA ajeya hoya che; arthazAstra, nIti zAstra, AdimAM kuzala hoya che. cakravartInI AjJAonuM yatheSTa pAlana karanAra bharatakSetranA khaMDamAMthI cAra khaMDane sAdhanAra(jItanAre) hoya che; cakravartInA aneka ratnono(azva, hastI, asi, carma, chatra, daMDa vagereno) upayoga karanAra hoya che. (9) gAthApati ratna - cakravartI jeTalI ja avagAhanAvALA, cakravartInA zeTha, bhaMDArI, koThArI AdinuM kArya karanAra gAthApati ratna hoya che. te khetI karavAmAM kuzala, eka divasamAM carmaratna para khetI karanAra hoya che. (10) vardhakI ratna:- grAma, nagara, droNamukha, sainya, zivira, gRha AdinuM nirmANa karavAmAM vardhakI ratna kuzala hoya che; 81 prakAranI vAstukalAnA jANakAra, bhavana nirmANanA badhA kAryanA pUrNa anubhavI; kASTa kArya karavAmAM kuzala, zilpa zAstra nirUpita 4pa devatAonA sthAnAdikanA vizeSa jJAtA; jalagata, sthalagata suraMgo, khAIo, ghaTikAyaMtra, hajAro staMbhothI yukta pula AdinA nirmANa jJAnamAM pravINa; vyAkaraNa jJAnamAM, zuddha nAmAdi cayanamAM, lekhana aMkanamAM tathA deva-pUjAgRha, bhojana gRha, vizrAmagRha, AdinA saMyojanamAM pravINa hoya che. mAnavAhana AdinA nirmANamAM te samartha hoya che. cakravartInA cha khaMDa sAdhana vijayayAtrAnA samaye pratyeka yojana para A vardhakI ratna sainya zivira, taMbU ane pauSadhazALA Adi banAve che. temanuM zarIranuM mAna cakravartI jeTaluM hoya che. (11) purohita ratna - jyotiSa viSayanA jJAtA, tithi, muhUrta, havana vidhi, zAMti karma AdinA jJAtA; aneka dharmazAstronA jJAtA, saMskRta Adi bhASAonA jANakAra parohita ratna hoya che. temanA zarIranuM mAna cakravartInA samAna hoya che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJAti sUtra | 149 (12) gaja ratna-cakravartIno pradhAna hasti gajaratna kahevAya che. prAyaH cakravartI te gajaratnanI ja savArI kare che, tenA para besIne ja khaMDa sAdhana vijaya vihAra yAtrA kare che. (13) azvaratna - e 80 aMgula UMco, 99 aMgula madhya paridhivALo 108 aMgula lAMbo, 3ra aMgula mastakavALo, cAra aMgula kAnavALo hoya che. te sura-narendranA vAhanane yogya, vizuddha jAti kulavALo, aneka Ucca lakSaNothI yukta, medhAvI, bhadra, vinIta hoya che. te agni, pASANa, parvata, khAI, viSama sthAna, nadIo, guphAo ne sahaja ja oLaMganAro ane saMketa anusAra cAlanAro hoya che. te kaSTomAM nahIM DaranAro, maLa mUtra Adi yogya sthAna joIne karanAro, sahiSNu hoya che. te popaTanI pAMkha jevA varNavALo hoya che, yuddha bhUmi para niDaratAthI ane kuzalatAthI cAlanAro hoya che. (14) strI ratna :- A cakravartInI pramukha rANI hoya che. vaitADhaya parvatanI uttarI vidyAdhara zreNImAM pramukha rAjA vinamine tyAM utpanna thAya che. strI guNonA sulakSaNothI yukta hoya che. cakravartInA sadaza rUpa lAvaNya vAna, UMcAImAM thoDI ochI, sadA sukhakara sparzavALI, sarva rogono nAza karavAvALI hoya che. ene zrI devI" paNa kahevAya che. bharata cakravartInI zrI devI strI ratnanuM nAma subhadrA hatuM. A sAta paMcendriya ratna che. A 14 ratnonA eka-eka hajAra deva sevaka hoya che. arthAt A 14 ratno devAdhiSThita hoya che. cakravartInA khaMDa sAdhananAM mukhya kendra ane 13 aThThama - traNa tIrtha, be nadInI devI, be guphAnA deva, be parvatanA deva, vidyAdhara, nava nidhi, vinItA praveza ane rAjyAbhiSeka, e kula 13 aThThamanA sthAna cakravartInA che. pauSadha yukta A akrama saMsArikavidhividhAnarUpa che.kiMtu tene dharma ArAdhanA hetu nahIM samajavA joIe. be guphAnA dvAra kholavA mATe be aThThama senApati kare che. cullahimavaMta parvatanA devanA aThThamanI sAthe ja RSabhakUTa para nAmAMkana karavAmAM Ave che. be-be ema cAra nadio para sthAI pUla ane banne guphAomAM 49-49 mAMDalA sthAyI prakAza karanArA banAvavAmAM Ave che. traNa tIrtha ane cullahimavaMta parvata para tIra pheMkavAmAM Ave che, zeSa kyAMya paNa pheMkavAmAM AvatuM nathI. phakta manamAM smaraNa yukta aTTamathI te devadevIo ane vidyAdhara upasthita thaI jAya che. cullahimavaMta parvata para 7ra yojana dUra bANa jAya che tyAre bhavanamAM paDe che. ahIM cakravartIne eka lAkha yojananuM vaikriyarUpa banAvavuM paDe che, tyAre bANa trAMsu 7ra yojanA jAya che ane temanuM zarIra cullahimavaMta parvatanI UMcAI sadaza Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta (zAzvatA 100 yojananuM) thaI jAya che. A 14 ratnonuM thoDuM varNana prajJApanA sUtranA 20mA padamAM paNa che ane zrI devInI yonI saMbaMdhI varNana yoni padamAM che. G cotho vakSaskAra bUdvIpanA varNana kramamAM bharatakSetranuM varNana utsarpiNI, avasarpiNInA da-ArAnA varNananI sAthe evaM prathama tIrthakara, prathama cakravartInA varNananI sAthe pUrNa thAya che. jemAM cakravartI bharata dvArA khaMDone sAdhavA(jItavAnuM) vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. A rIte badhA maLIne bharata kSetranuM sAMgopAMga varNana traNa vakSaskAramAM karavAmAM AvyuM che. A cothA vakSaskAramAM avazeSa jaMbudvIpanA varSadhara parvata ane kSetronuM varNana enA aMtargata Avela parvato nadIo, kSetro, vibhAgo AdinI sAthe karavAmAM Ave che. A vakSaskArano viSaya krama - (1) cullahimavaMta parvata padmadraha, nadI, kUTa yukta (ra) hemavaMta yugalika kSetra (3) mahAhimavata parvata (4) harivarSa yugalika kSetra (5) niSadha parvata (6) mahAvideha kSetranA varNanamAM uttarakuru tathA enA vRkSa, parvata, draha, vakSaskAra gajadatA Adi (7) pahelI vijayathI AThamI vijaya ane tenI vaccenA parvata tathA aMtara nadI (8) banne sItAmukha vana (9) navamI vijayathI soLamI vijaya, aMtara nadI ane parvata yukta (10) devakurukSetra tathA enA vRkSa, kaha, parvata, nadI, gajadatA Adi (11) sattaramI vijayathI covIsamI vijaya (12) banne sItodAmukhavana (13) paccIsamI vijayathI batrIsamI vijaya (14) meru parvata, bhadrasAla Adi cAra vana, abhiSeka zilA Adi (15) nIla parvata (16) ramya vAsa yugalika kSetra (17) rukSmI parvata (18) haraNyavata yugalika kSetra (19) zikharI parvata (20) karma bhUmija erAvata kSetra. A kramathI AgaLa varNana karavAmAM AvyuM che. (1) cullahimavaMta parvata :- dakSiNa dizAmAM bharatakSetranI sImA karanAro, uttaradizAmAM hemavata kSetranI sImA karanAro, pUrva pazcimamAM lavaNa samudranA sImAMta pradezone sparza karanAro suvarNamaya culla himavaMta nAmano laghu parvata che. te pUrva pazcima samudra sudhI lAMbo uttara dakSiNa bhArata kSetrathI be gaNo 105ra ra yojanA pahoLo ane 100 yojana UMco che. sama bhUmi para banne bAju eka-eka padmavara vedikA ane vanakhaMDathI suzobhita che. padmadraha - e parvatanuM zikharatala mRdaMgatala samAna cIkaNuM samatala ane ramaNIya bhUmibhAgavALuM che. ghaNA vANavyaMtaradevI-devatAonA Amoda-pramodane mATe yogya Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDhIpa prajJAti sUtra 1pa1 che.A zikhara talanI laMbAI pahoLAInI ThIka madhyamAM eka paghadraha che, je 1000 yojana lAMbu, 500 yojana pahoLu ane 10yojana UMDu che. emAM cAre dizAomAM pagathiyA che. enI bhIMto rajatamaya athavA to ratnamaya che. drahanA uparI kinArA para padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. emAM dasa yojana UMDu pANI bhareluM rahe che. traNa nadiothI pANI nIkaLavA chatAM paNa A prahamAM navA aplAya jIvonI ane pANInA yogya pulonI utpatti thatI rahe che. jethI 10 yojana pANInI UMDAImAM koI khAsa aMtara paDatuM nathI. paghakamala - drahanI ekadama vacamAM yojana lAMbu pahoLu, ardhA yojana pANIthI bahAra ane 10 yojana pANImAM rahetu eka pramukha padma che. je pRthvIkAyamaya che arthAt enuM mULa kaMda, nAla, bAhya patra, AtyaMtara patra, kesarA, puSkarAsthi bhAga, vividha ratna maNimaya che. enI karNikA-bIja koza, uparI zikharastha saghana vibhAga suvarNamaya che. jeno bhUmi bhAga samatala cIkaNo svaccha ujjavala sarvathA suvarNamaya che. A bhUmi bhAga ardhA yojana(ra koza) lAMbo pahoLo goLAkAra che. enA para ThIka vacamAM eka koza lAMbu, ardhI koza pahoLuM, eka koza UMcuM, suMdara vizAla ghaNA staMbho para sthita eka bhavana che. jenI traNa dizAmAM pAMcaso dhanuSa UMcA ane 250 dhanuSa pahoLA dvAra che. bhavananI aMdara madhyamAM 500 dhanuSa lAMbo pahoLo ra50 dhanuSa UMco cabUtaro che. enA para vizALa deva zayyA che. ityAdi varNana bhavano jevuM che. A bhavana zrI devInuM che. enI sthiti eka palyopamanI che. paghonI saMkhyA - mukhya padmathI thoDe dUra cAre tarapha goLAkAra paridhirUpa 108 padma hArabaMdha AvyA che. enI bahAra mukhya pAthI (1) pazcimottaramAM uttaramAM ane uttarapUrvamAM cAra hajAra sAmAnika devonA padha che. (ra) pUrvamAM cAra maharikAonA cAra padma che. (3) dakSiNapUrvamAM AvyaMtara pariSadanA devonA 8000 padma che. (4) dakSiNamAM madhyama pariSadanA 10000 papa che. (pa) pazcima dakSiNamAM bAhya pariSadanA 12000 padma che. (6) pazcimamAM sAta anikAdhipationA sAta padma che. (7) pachI A badhA padhone gheratA cotarapha paridhirUpa goLAImAM AtmarakSaka devonA 16O)0 padma che. A pa0 hajAra ekaso ogaNIsa pA ane enA svAmI deva devI paNa zrI devInA parivArarUpa che. A padhonI karNikA para badhAnA bhavana che. zrI devInuM mukhya pa maLIne 50120 kula pA che. A badhA padhone gheratA traNa vedikA parakoTArUpa padma che. jemAM aMdarathI bahAra kramazaH 34+40+48 lAkha pA che. traNe maLIne 1 karoDa 20 lAkha padma che. temAM uparanI saMkhyA umeratAM kula 1,20,50,120 paddha thAya che. e badhA 10 yojana pANImAM hoya che. pANInI bahAranuM mApa mukhya kamala jeTaluM che. mukhya padmane pariveSTita karanAra 108po tenAthI ardhapramANanA hoya che. te sivAyanA pauonuM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta mApa pAThamAM spaSTa thatuM nathI. badhA padmonA karNikA vibhAga samatala che. enA para bhavana che ane karNikAnA kinAre arthAt padmanA uparI bhAga para padmavara vedikA tathA vana khaMDa che. traNa nadio :- e padmadrahanI pUrvathI gaMgA, pazcimathI siMdhu nadI ane uttarathI rohitAMzA nadI nIkaLe che. rohitAMzA nadI cullahimavaMta parvatanA uttarI zikhara talane pUrNa pAra karI hemavaMta kSetramAM rohitAza kuMDamAM paDe che ane e kuMDamAM uttarI toraNathI nIkaLI uttara dizAmAM jAya che. hemavaMtakSetranI vaccovaca sthita vRta vaitADhaya parvatane be yojana dUra rAkhatI pazcimamAM vaLI jAya che. je hemavaMta kSetranI pahoLAInI vaccovaca cAlatI jagatIne bhedIne lavaNa samudramAM paDe che. arthAt tyAM jagatImAM nadInA jala praveza jeTalo sthAyI mArga svAbhAvika zAzvata che. zeSa banne gaMgA siMdhu nadio 500-500 yojana parvata para vahIne dakSiNamAM vaLe che. pachI parvatanA dakSiNa kinArA sudhI cAlIne dakSiNamAM bharatakSetramAM gaMgA ane siMdhu nAmaka kuMDomAM paDe che. jenuM varNana bharatakSetranA varNanamAM karI dIdhuM che. parvata ane nadionA mApa parivAra Adi AgaLa cothA vakSaskAramAM tAlikAmAM juo. nadiothI banne kinAre padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. A phUTa :- A pavartanA zikhara tala para pahoLAIthI vacamAM kramazaH pUrvathI pazcima sudhI 11 phUTa che. emanA nAma A prakAre che. (1) siddhAyatana phUTa (2) cullahimavaMta phUTa (3) bharatakUTa (4) ilAdevI phUTa (5) gaMgAdevI kUTa (6) zrIdevI kUTa (7) rohitAMza phUTa (8) siMdhudevI kUTa (9) surAdevI kUTa (10) hemavaMta phUTa (11) vaizramaNa phUTa. siddhAyatana phUTa sivAya badhA phUTa para e nAmonA deva yA devInA bhavana che. pUrvamAM pahelA phUTa badhA parvato para siddhAyatana phUTa che. enA koI svAmI deva nathI. pazcimamAM chello phUTa vaizramaNa devano che. bAkI phUTa A parvatanI banne tarapha AvelA kSetra, parvata, nadI, guphA, AdinA mAlika adhiSThAtA deva devInA che. A mAlika deva devInI uMmara eka palyopamanI hoya che. phUTonI laMbAI pahoLAI Adi cArTamAM juo. mahAhimavaMta varSadhara parvatanI apekSA A parvata nAno che. tethI enuM culla= nAno himavaMta parvata e zAzvata nAma che. cokhUNa lAMbo hovAthI A parvatane rucaka saMsthAna kahevAmAM Avela che. kAraNa ke rucaka nAmaka gaLAnuM AbhUSaNa A prakAranuM hoya che. (2) hemavaMta yugalika kSetra :- A kSetranI dakSiNamAM cullahimavaMta parvata che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudrI sImAMta pradezone aDatu A cokhUNa lAMbu pathaMka Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJAti sUtra 1pa3 (paryaka) saMsthAnavALuM kSetra che. A kSetranI laMbAI, pahoLAIthI madhyamAM zabdApAtI vRta vetADhaya parvata che. je eka hajAra yojana UMco ane eka hajAra yojana lAMbo pahoLo goLa che. enA sama bhUmi bhAga para cAre bAju pAvara vedikA ane vanakhaMDa che. zikhara tala para paNa cAre bAju kinArA para padhavara vedikA ane vanakhaMDa che. zikhara talanI vacamAM zreSTha prAsAda che. je dara yojana UMco 31 yojana lAMbo, pahoLo che. zabdApAti deva ahIM saparivAra rahe che. rohitA ane rohitAzA be nadIo ane vRta (gola) vaitADhaya parvatathI A kSetramAM cAra vibhAga(khaMDa) thAya che. A kSetranI pahoLAI cullahimavaMta parvatanI pahoLAIthI be gaNI 210518 yojananI che. A kSetramAM akarmabhUmija manuSya rahe che. tyAM avasarpiNInA trIjA ArAnI zarUAtanI samAna bhAva varte che. manuSyanI uMmara utkRSTa eka palyopamanI hoya che. dasa prakAranA viziSTa vRkSo (pracalanamAM kalpa vRkSo)thI A manuSyonA jIvananirvAha thAya che. ityAdi varNana trIjA ArAnA varNana samAna jANavuM. A kSetranI banne bAju suvarNamaya parvata che. te suvarNamaya pudgala evuM sonerI prakAza A kSetrane ApatA rahe che. A kSetranA adhipati devanuM nAma himavaMta che. eTale ke A kSetranuM hemavata' e anAdi zAzvata nAma che. (3) mahAhimavaMta parvata - A parvata dakSiNamAM hemavaMta kSetranI ane uttaramAM harivarSa kSetranI sImA kare che. pUrva pazcima lavaNa samudrI caramAMta pradezone sparza kare che. pUrva pazcima lAMbo ane uttara dakSiNa hemavaMta kSetrathI be gaNA 4210 1dayojana pahoLo evaM 200 yojana UMco rucaka saMsthAna maya che. te saMpUrNa suvarNamaya che. zeSa varNana vedikA, draha, kUTa AdinuM cullahimavaMta parvatanA varNana jevuM che. ahIM mahApadma draha che, je padma drahathI bamaNuM lAMbu pahoLuM che. pANInI UMDAI padmadrahanA jevI che. AmAM mukhya pA AdinI laMbAI pahoLAI evuM bhavananI laMbAI pahoLAI padmadrahanA varNana thI be gaNI che. laMbAI pahoLAI sivAya badhu varNana padmadrahanA jevuM che. ahIM hI' nAmanI devI rahe che eno badho parivAra padho para rahe che. A drahamAM pUrva pazcimathI nadI nIkaLatI nathI paraMtu uttara dakSiNathI nadI nIkaLe che. dakSiNI toraNathI rohitA nadI nIkaLe che. je saMpUrNa parvata para dakSiNa dizAmAM cAlatI kinArA para pahoMcIne ra00 yojana nIce hemavaMta kSetramAM rohitaprapAta kuMDamAM paDe che ane pachI e kuMDanA dakSiNI toraNathI nIkaLI dakSiNa dizAmAM hemavaMta kSetramAM cAlatI zabdApAtI vRta vaitADhyanA be yojana dUrathI pUrvanI bAju vaLI jAya che. je hemavaMta kSetrane laMbAImAM be bhAga karatI pUrvI samudramAM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta jaIne maLe che. samudramAM javA mATe jagatImAM A nadionA zAzvata mArga hoya che. e mArgothI jagatInA nIce thaIne samudramAM maLI jAya che. A drahathI nIkaLanArI badhI mahAnadio anya hajAro nAnI nadione potAnAmAM samAviSTa karatI samudra sudhI AgaLa vadhe che. mahApadmadrahanA uttarI toraNathI harikatA mahAnadI nIkaLe che je uttara dizAmAM zikhara tala para cAlatI parvatanA kinAre pahoMce che. tyAM jiljhAkAra banelA mArga(mokhI)thI ra00 yojana nIce harivarSa kSetramAM harimaMta prapAta kuMDamAM paDe che ane pachI A kuMDanA uttarI toraNathI nIkaLI harivarSa kSetramAM uttara dizAmAM cAlI jAya che. tyAM vaccovaca rahelA vikaTApAtI vrata vaitADhayanI pAse thaI pazcima bAju vaLI jAya che. AgaLa pazcimamAM cAlatI harivarSa kSetranA laMbAImAM be vibhAga karatI kinArA sudhI jAya che ane tyAM pazcima lavaNa samudramAM samAviSTa thaI jAya che. - A mahA himavaMta parvata para ATha phUTa che. yathA - (1) siddhAyatana kUTa (2) mahAhimavaMta kUTa (3) hemavaMta kUTa (4)rohita phUTa (5) hI phUTa (6) harivaMta kUTa (7) harivAsa phUTa (8) vaiDUrya kUTa. cullahimavaMta parvatathI A parvata badhI apekSAe vizALa che. evuM mahAhimavaMta enA adhipati deva ahIM rahe che. eTale mahAhimavaMta parvata e zAzvata nAma che. (4) harivarSa kSetra - hemavata kSetranA jevuM ja A kSetra be nadIo ane vRta vaitADhaya parvatathI cAra bhAgomAM vibhAjita che. pUrva pazcima lAMbu, uttara dakSiNa mahAhimavaMta parvatathI begaNa(84ra1dayojana) pahoLu che. pathaMka(paryaka) saMsthAna saMsthita che. enA uttaramAM niSadha mahAparvata che, dakSiNamAM mahAhimavaMta parvata che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudra che. emAM akarmabhUmi yugalika manuSya rahe che. 10 prakAranA viziSTa vRkSa hoya che, ityAdi avasarpiNInA bIjA ArAnA zarUAta kALanuM varNana jANavuM. laMbAI pahoLAInI vaccovaca vikaTApAtI vrata vaitADhya parvata che. jenuM varNana zabdApAtI vRta vaitADhayanA jevuM che. A vRta vaitADhaya para bhavanamAM aruNa nAmaka svAmI deva rahe che. A kSetrano harivarSa nAmaka svAmI deva che. je mahaddhika yAvatuM eka palyopamanI sthitivALo che. A kAraNe A kSetranuM zAzvata nAma harivarSa kSetra' che. harI ane harikatA nAmanI be nadio A kSetramAM che. hemavaMta kSetranA jevuM ja enA paNa cAra vibhAga ityAdi avazeSa varNana che. i (5) niSadha varSadhara parvata :- A parvata uttaramAM mahAvideha kSetranI evI W.jamelibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDhIpa prajJapti sUtra | 1papa dakSiNamAM harivarSa kSetranI sImA kare che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudrI caramAMta pradezone sparza kare che arthAt badhA parvata jagatane bhedI samudra sudhI pahoMce che. e pUrva pazcima lAMbo ane uttara dakSiNa harivarSakSetrathI be gaNo (1684rayojana) pahoLo ane 400 yojana UMco, rucaka saMsthAna saMsthita che. zeSa varNana mahAhimavaMta parvata jevuM ja che. enA zikhara tala para tigiccha nAmaka draha che. je mahApA draha thI be gaNo che ane enA aMdara pA ane bhavana paNa be gaNI laMbAIpahoLAIvALA che. padmonuM zeSa varNana mahApadma drahanA jevuM ja che. ahIM dhRti nAmaka devI saparivAra nivAsa kare che. A drahanI uttara dakSiNathI mahApadma drahanI jema be nadio nIkaLe che. dakSiNathI hari nadI nIkaLe che. je harivarSakSetramAM hariprapAta kuMDamAM paDe che ane tyAMthI vikaTApAtI vrata vaitADhaya sudhI dakSiNamAM cAlI pachI pUrva dizAmAM vaLe che. A nadI pUrve harivarSa kSetrane laMbAImAM be vibhAjana karatI pUrvI lavaNa samudramAM praviSTa thAya che. A drahanI uttarathI sItodA mahAnadI nIkaLe che. je uttarI zikharatala para cAlatI kinArA para AvIne 400 yojana nIce devakurukSetramAM rahela sItodAprapAta kuMDamAM paDe che. pachI kuMDanA uttarI toraNathI nIkaLI devaku kSetrane be bhAgomAM vibhAjita karatI AgaLa vadhe che. citrakUTa parvata ane vicitrakUTa parvatonI vacamAMthI nIkaLI, pAMca drahone be bhAgomAM vibhAjita kare che. pachI 500 yojana bhadrazAla vanamAM jaIne enA paNa pUrva pazcima be vibhAga kare che. pachI meru parvatathI be yojana dUra rahelA vidhu--bha gajadatA parvatanI nIcethI nIkaLI pazcimanI bAju vaLI jAya che. tyAM paNa pazcimI bhadrazAla vanamAM rara000 yojanA jaIne enA uttarI dakSiNI be vibhAga karatI AgaLa vadhe che. AnA pachI pazcimI mahAvidehane be bhAgomAM vibhAjita karatI tyAMnA 16 vijayothI AvanArI nadione potAnAmAM samAviSTa karatI AgaLa vadhe che. aMtamAM jagatInA jayaMta dvAranI nIce(1000 yojanA nIce) jaIne lavaNa samudranI sImAmAM praveza kare che. kAraNa ke pazcimI mahAvideha AgaLa jatAM nIce DhoLAva rUpamAM raheluM hovAthI 24mI ane rapamI vijaya adholokamAM che arthAt samabhUmithI 1000 yojana nIce che. pUrva mahAvideha A rIte nathI paraMtu samataLa che. niSadha parvata para9 phUTa che yathA- (1) siddhAyatana phUTa (2) niSadhakUTa (3) harivarNakUTa (4) pUrvavideha kUTa (5) harikUTa (6) dhRtikUTa (7) sItodAkUTa (8) pazcima videha kUTa (9) rucaka kUTa. A parvata badhA tapanIya suvarNamaya che. A parvata para niSadha nAmaka mahaddhika deva rahe che. eTalA mATe A parvatanuM niSadha' e zAzvata nAma che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta - mahAvideha kSetra :-- AnI uttaramAM nIlavaMta parvata, dakSiNamAM niSadha parvata sImA kare che. pUrva pazcimamAM lavaNa samudra che. jaMbudrIpanI madhyamAM A mahAvideha kSetra pUrva pazcima eka lAkha yojana lAbuM, uttara dakSiNa 33684 vaeN yojana pahoLuM paEka saMsthAna saMsthita, jaMbudrIpanA badhA kSetromAM vizALa kSetra che. 156 AnA mukhya cAra moTA vibhAga che. 1. uttarakurukSetra 2. pUrva videha 3. devakuru 4. pazcima videha. : (6) uttara kurukSetra :- A yugalika kSetra uttaramAM nIlavaMta mahAparvatathI ane pUrva, pazcima tathA dakSiNa traNa dizAomAM ardha goLAkAramAM rahelA be gajadantAkAra vakSaskAra parvatothI, ema cAre tarapha parvatothI gherAyeluM kSetra che. e pUrva-pazcima 53000 yojana lAMbu, uttara dakSiNa 11842 dai yojana pahoLuM ardha caMdrAkAra saMsthAnavALuM che. jenI dhanupRSTa 60418 yojananI che. AnI vacamAM nIlavaMta parvatanA zikhara talathI kuMDamAM paDIne dakSiNI toraNathI nIkaLanArI sItA nadI che. je sIdhI meruparvatanA dakSiNa kinArA sudhI(be yojana pUrva) arthAt A kSetranA uttara kinArA sudhI gaI che. Ane kAraNe A kSetra barAbara be vibhAgomAM vibhAjita che. yathA- - (1) pazcima vibhAga (2) pUrva vibhAga. gaMdhamAdana vakSaskAra parvata H- uttara kurukSetramAM pazcimI vibhAganA pazcimI kinAre gaMdhamAdana gajadaMtAkAra vakSaskAra parvata che, je nIlavaMta parvatanI pAse 500 yojana pahoLo ane 400 yojana UMco che. meru parvatanI pAse aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgano pahoLo ane 500 yojana UMco che. A prakAre A parvata meru parvata sudhI kramazaH UMcAImAM vadhato gayo che ane pahoLAImAM ghaTato gayo che. samabhUmi para AnI baMne tarapha padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. phUTaH- A parvatanA sAta phUTa che. yathA-- (1) siddhAyatana phUTa (2) gaMdhamAdana phUTa (3) gaMdhilAvatI phUTa (4) uttara kuru phUTa (5) sphaTika phUTa (6) lohitAkSa phUTa (7) AnaMdakUTa. pahelo siddhAyatana kUTa meru parvatanI najIka che, sAtamo AnaMda lUMTa nIlavaMta parvatanI najIka che. ema kramazaH pAMcamA, sphaTika, chaThThA lohitAkSa phUTa para bhogakarA ane bhogavatI be devIo rahe che. bAkInA 4 para samAna nAmavALA adhiSThAtA deva uttama prAsAdomAM rahe che. bAkI phUTanuM varNana cullahimavaMta parvatanA kUTonI UMcAI vidhyuMbha vagere varNana samAna che. nIlavaMta parvatathI cAra phUTa dakSiNa dizAmAM che ane enA pachInA traNa phUTa goLAIvALA bhAgamAM nIlavaMtathI dakSiNa pazcimamAM ane meruthI uttara pUrvamAM che. AnA para nivAsa karanArA deva devIonI rAjadhAnIo vidizAmAM anya jaMbUDhIpamAM che. sugaMdhI padArthamAMthI jema manojJa sugaMdha nIkaLe ane prasare che, evIja rIte Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDIpa prajJAti sUtra 1pa0 A parvatamAMthI sadAya ISTa sugaMdha phelAtI rahe che, gaMdhamAdana nAmaka parama Rddhi saMpanna deva AnA para nivAsa kare che, enA lIdhe A parvatanuM anAdi zAzvata nAma gaMdhamAdana vakSaskAra" sImA karavAvALo parvata che. uttara kurukSetramAM 3 palyopamanI sthitivALA, 3 kozanI avagAhanAvALA yugalika munaSya rahe che. A kSetranuM ane manuSyonuM saMpUrNa varNana avasarpiNInA prathama ArAnA prAraMbhakALanI samAna che. yamaka parvataH- nIlavaMta varSaghara parvatanI 834-yojana dakSiNamAM sItA nadInI baMne bAju hajAra yojana UMcA, hajAra yojana mULamAM pahoLA, 750yojana vacamAM ane 500 yojana upara pahoLA be parvata che. bannenA nAma yamaka parvata che. e gopuccha saMsthAna saMsthita che. suvarNamaya che. banne upara dara yojana UMcA 31 yojana lAMbA-pahoLA eka-eka prAsAdAvataMsaka che. emAM yamaka nAmano devA potAnA parivAra sahita rahe che. uttara dizAmAM enI yamikA rAjadhAnI anya jaMbUdvIpamAM che. pAMcadraha ane 100 kaMcanaka parvataH- A baMne parvatothI 834 yojana dUra dakSiNamAM sItA nadInA madhyamAM nIlavaMta draha che. pUrva pazcima 500 yojana pahoLo ane uttara dakSiNa 1000 yojana lAMbo che. laMbAIne 1000 yojananI pAse 10-10yojananA aMtare 10-10 kaMcanaka parvata che. arthAtudrahanA pUrva kinAre 10 ane pazcima kinAre 10 ema kula 20 kaMcanaka parvata eka drahanA baMne taTo para che. A parvato 100 yojana UMcA ane mULamAM so yojana ane zikhara para 50 yojana viSkalavALA che; gopuccha saMsthAnamAM che. A dasa-dasa parvatonA 10 yojananuM aMtara ane 100 yojana avagAhana maLIne kula 1090 yojanA kSetra avagAhana karela che. jemAM pahelo ane aMtima kaMcanaka parvata nIlavaMta padmadrahanI laMbAInI sImA thI 45-45 yojana bahAra nIkaLelA hovAthI 1090 yojana kSetra hoya che. (1) nIlavaMta drahanI samAna ja (2) uttara kuru draha (3) candra draha (4) airAvata draha (5) mAlyavaMta drahanuM varNana samajavuM ane baMne tarapha maLIne 20-20 kaMcanaka parvatanuM varNana paNa jANavuM. A rIte kula 5 draha ane 100 kaMcanaka parvata che. A badhAnA svAmI deva palyopamanI sthitivALA che. jaMbU sudarzana vRkSa nAma zAzvataH- uttara kurukSetramAM sItA mahAnadInA pUrva kinAre jaMbupITha che, je vacamAM 10 yojana jADo che. kinArA para be koza jADo che. 500 yojana lAMbo pahoLo goLAkAra che. padmavaravedikA ane vanakhaMDathI gherAyelo che. sarva jaMbUnada jAtIya suvarNamaya che. cAre dizAmAM sopAna-sIDIo che. A bUpIThanI vacamAM 8 yojana lAMbo, pahoLo, jADo cabUtaro che. e Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta cabUtarA upara jaMbU sUdarzana nAmaka vRkSa che. je ATha yojana UMcu aDadho yojana UMDuM che. teno skaMdha be yojana UMco aDadho yojana jADo che. mukhyazAkhA 6 yojana lAMbI(UMcI) che. A vRkSa madhyabhAgamAM 8 yojananA vistAravALuM che. ane UMcAImAM sarvAgra 8 yojana che. A vRkSanA vibhAga vividha prakAranA ratno ane sonAcAMdInA che. 158 AnI cAra zAkhAo che. enA mULa sthAnamAM madhyamAM siddhAyatana che. dezona eka koza UMcu, eka koza lAMbu, aDadho koza pahoLuM che, aneka staMbho para sthita che. 500 dhanuSa pramANa UMcA dvAra che. cAre dizAmAM zAkhAo para bhavana prAsAda che. pUrva dizAmAM bhavana eka koza pahoLuM ane eka koza UMcuM che. AmAM kevaLa deva zayyA che. bAkInI traNa dizAomAM prAsAdAvataMsaka che. jemAM saparivAra siMhAsana che. A jaMbUvRkSa 12 padmavara vedikAothI gherAyeluM che. enI bahAra 108 jaMbUvRkSono eka ghero che. je mukhyavRkSanA pramANavALA che. AnI padmavara vedikA paNa 6-6 che. jevI rIte padmadrahamAM zrI devInA parivAranA 50120 padma kahelA che. e rIte ja ahIM paNa AThe dizAomAM jaMbU sudarzana vRkSanA svAmI anAdaMta devanA parivAranA 50120 jaMbU vRkSa che. enI bahAra 100 yojana pahoLAIvALA traNa vanakhaMDa gherAyelA che. jemAM pahelA vanakhaMDamAM 50 yojana aMdara (jaMbUvRkSathI) javA para cAre dizAomAM zayyAyukta bhavana che ane cAre dizAomAM cAracAra vAvaDIo che. jemAM vacamAM prAsAdAvataMsaka siMhAsana saparivAra yukta che. A cAra dizA ane vidizAomAM AvelA bhavana ane prAsAdAvataMsakanI vacamAM nA kSetramAM 1-1 phUTa che. ema kula ATha phUTa che. je ATha yojana UMcA be yojana UMDA, bhUmi para ATha yojana AyAma viSmabhavALA, gopuccha saMsthAnavALA che. gopuccha saMsthAnavALA parvata yA kUTonA mUlanI pahoLAIthI madhyamAM OM pahoLAI hoya che. ane upara pahoLAI hoya che. sarvatra goLAkAra hoya che. A badhA suvarNamaya che. vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelA che. che. mukhyadevInI 4 mahattarikAo hoya che ane devanI4 agramahiSIo hoya mukhya devIthI pUrvamAM enuM nivAsa sthAna padma yA jaMbU Adi para hoya che. arthAt enA para bhavana athavA prAsAdAvatasaMka hoya che. je deva devIonA kevaLa bhavana hoya che enA zayyA siMhAsana vagere emAM hoya che ane jenA bhavana prAsAdAvataMsaka baMne hoya che, emanA bhavanamAM deva zayyA-zayanIya hoya che ane prAsAdAvaMtasakamAM siMhAsana saparivAra besavA AdinI vyavasthA hoya che. badhA mukhya deva devionI rAjadhAnIo meruthI je dizAmAM emanA AvAsa che eja dizAmAM AgaLanA jaMbudrIpamAM 12000 yojana javA para Ave che. 4 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 1pa9 rAjadhAnI, vedikA, vanakhaMDa, bhavana Adi varNana jyAre jyAM pahelIvAra Avela che tyAM temano Avazyaka paricaya devAmAM Avela che. pachI vAraMvAra emano prasaMga AvavA para varNana pUrvavat samajI levuM joIe. jaMbusudarzananuM A nAma zAzvata che. anAdata deva jaMbUdvIpanA adhipati devA AnA para rahe che. emanI eka palyopamanI sthiti che. enA 1ra paryAya nAma che. uttara kurukSetramAM uttara kunAmaka A kSetranA adhipati deva ahIMyA rahe che. A uttarakurukSetra nAma paNa zAzvata che. A akarmabhUmi rU5 yugalika kSetra che. avasarpiNInA pahelA ArAnA prAraMbha jevuM ahIMyAnuM kSetra ane mAnava svabhAva tathA anya vyavahAra che. mAlyavAna vakSaskAra - gaMdhamAdana gajadaMtAkAra vakSaskAra parvatanI samAna ja A parvatanuM varNana che. gaMdhamAdana uttarakurukSetranA pazcimI kinAre che ane A mAlyavAna vakSaskAra pUrva kinAre che. A baMne vakSaskAra pahelI ane batrIsamI vijayanI sImA karanArA paNa che. te laMbAImAM aDadhI vijaya sudhI arthAt vaitADhaya sudhI A sImA kare che. enI AgaLa e merunI tarapha vaLela hovAthI vijayanI sImAthI dUra thaI jAya che. mAlyavAna parvata para 9 kaTa che. (gaMdhamAdana para 7 phUTa che) emanA nAma A prakAre che. (1) siddhAyatana (2) mAlyavAna (3) uttarakuru (4) kaccha(5) sAgara (6) rajata (7) sItA (8) pUrNabhadra (9) harissaha A kramazaH merunI taraphathI nIlavaMta sudhI che. siddhAyatana kUTa merunI pAse che. A kUTonuM mApa pUrvavat che. paraMtu navamo harissaha kuTa je nIlavaMta parvatanI najIka che, te 1000 yojana UMco che. yamaka parvatanA jevuM enuM saMpUrNa parimANa che. pAMca phUTa nIlavaMta parvatathI dakSiNa dizAmAM che ane bAkInA cAra vaLAMkavALA sthAnamAM arthAtu vidizAmAM che. A parvata para ghaNA ja gulma ghaNI jagyAe che, je phUla veratA rahe che. RddhivAna mAlyavaMta deva ahIMyA rahe che, ataH mAlyavaMta vakSaskAra e enuM zAzvata nAma che. A prakAre A uttara kurukSetranA varNanamAM be vakSaskAra, be yamaka parvata, 5 draha, 200 kaMcanaka parvata, jaMbU sudarzana vRkSa, enA 100 yojanavALA prathama vanakhaMDamAM bhavana puSkaraNio, 8 kUTa, mAlyavAna vakSaskAra ane enA para 1000 yojanavALA harissaha kUTa ityAdi varNana karavAmAM AvyA che. A uttara kurukSetranuM varNana pUrNa thayuM. (7) 1 thI 8 vijaya :- mAlyavAna parvatathI arthAt uttara kurukSetrathI pUrvamAM pahelI kaccha vijaya che. enI uttaramAM nIlavaMta parvata, dakSiNamAM sItA nadI, pazcimamAM aDadhI dUra sudhI mAlyavaMta parvata ane aDadhe dUra sudhI bhadrazAla vananI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta vedika vanakhaMDa che, pUrvamAM citrakUTa vakSaskAra parvata che. A vijaya pUrva-pazcima rara13yojana thoDI ochI pahoLI uttara dakSiNa 1592 yojana lAMbI cokhUNa che. vacamAM 50 yojana pahoLo vaitADhaya parvata che, jenAthI uttarI kacchakhaMDa ane dakSiNI kacchakhaMDa 8271yojananA be vibhAga bane che. nIlavaMta parvatanA pAsenA gaMgAkuMDa ane siMdhu phaMDamAMthI gaMgA ane siMdhu nadI nIkaLI kaccha vijayanA uttarIkhaMDathI thaI vaitADhaya parvatanI nIcethI guphAonA kinArethI pasAra thatI dakSiNakhaMDamAM praveza kare che. AgaLa vadhatAM vidizAmAM cAlatI eka nadI citrakUTa parvata ane bIjI nadI bhadrazAlavananI pAse vijayanA kinAre sItA nadImAM maLe che. A prakAre bharata kSetranA samAna A vijayanA paNa vaitADhya ane gaMgA siMdhu nadInA dvArA 6khaMDa thAya che. bAkI cakravartI AdinA badhA varNana bharatakSetranI samAna che. vizeSatA e che ke 6 ArAonuM varNana ane bhAratanA kevalI thayAnuM varNana ahIMyA nathI. ahIM sadA cothA ArAnA prAraMbha jevA bhAva varte che. te varNana avasarpiNInA cothA ArAnI samAna che. vaitADhaya parvata pUrva-pazcima baMne dizAomAM vakSaskAra parvatane sparzala che. (1) mAlyavaMtane (2) citrakUTane. bharatanI samAna ahIMyA kSemA rAjadhAnImAM kacchanAmaka rAjA utpanna thAya che. kaccha nAmaka deva A vijayano adhipati deva che, enA lIdhe A vijayanuM kaccha' e zAzvata nAma che. bIjIthI AThamI vijayanuM varNana paNa A pramANe ja che je kramazaH pUrva dizAnI tarapha che. AThamI vijaya sItA mukhavananI pAse che. A ATheya vijayonA sAta madhya sthAna che, jemAM 3 nadIo ane 4 vakSaskAra parvata che. sAte ya vijayonA nAma ane rAjadhAnInA nAma alaga alaga che. cakravartI rAjAnA nAma ane vijaya nA nAma samAna che. yathA- | kramAMka | vijaya | 8 rAjadhAnI | kaccha kSemA sukaccha kSemapurA mahAkaccha ariSTA kacchAvatI ariSTapurA Avarta khaDagI maMgalAvarta maMjUSA puSkalAvarta auSadhi puSkalAvatI ! puMDarIkiNI cAra vakSaskAra traNa nadIo - 1) citrakUTa parvata 2) grAhAvatI nadI 3) padma kUTa parvata 4) kahAvatI nadI 5) nalinakUTa parvata 6) paMkAvatI nadI 7) eka zaila Lormo a nov Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDIpa prajJapti sUtra 161 parvata. citrakUTa pahelI bIjI vijayanI vacamAM che. grAhAvatI nadI bIjI trIjI vijayanI vacamAM che. A prakAre yAvatu eka zela parvata 7mI 8mI vijayanI vacamAM che. A cAre parvata uttara-dakSiNa vijya pramANa lAMbA, pUrva pazcima pahoLA, nIlavaMta parvatanI pAse 500 yojana che ane sItA nadInI pAse 400 yojanA pahoLA che. UMcAInIlavaMta parvatanI pAse 400 yojana ane sItA nadInI pAse 500 yojana che. A sarve ratna maya ane azvaskaMdhanA AkAra(uparI bhAga) vALA che. baMne tarapha pAvara vedikA ane vanakhaMDathI suzobhita che. A parvato para 4-4 phUTa che. sItA nadInI tarapha pahelo siddhAyatana phUTa che. bIjo parvatanA nAmano ja kUTa che, enA pachI be AsapAsanI vijayonA nAmavALA kUTa che. A prakAre badhA nA 4-4 kUTonA nAma AgaLa paNa samajI levA. parvatonA samAna nAmavALA mAlika deva parvato para rahe che ane parvatanA A nAma zAzvata che. A traNe aMtara nadIo nIlavaMta parvatanA nitaMbathI samAna nAmavAlA phaMDamAMthI nIkaLe che ane sIdhI dakSiNamAM jatAM sItA nadImAM maLI jAya che. A 1rapa yojana pahoLI 2 yojana UMDI sarvatra samAna che. sItA nadImAM praveza karavAnA sthAna para A baMne bAjunI gaMgAsiMdhunI sAthe ja sItA nadImAM maLe che. arthAt tyAM traNe nadionuM sItA nadImAM praveza sthAna saMlagna che. mATe A apekSAthI aMtara nadiono parivAra gaMgA nadIthI begaNo kahevAyela che. vAstavamAM A sarvatra samAna pahoLAIthI ja saMpUrNa vijayanA kinAre cAle che. AmAM vacamAM koI nadIo maLatI nathI. vacamAM 6 vijayonA eka kinAre ukta aMtara nadI che ane bIje kinAre ukta vakSaskAra parvata che. aMtima AThamI vijayanA eka kinAre vakSaskAra parvata che ane bIjA kinAre uttarI sItAmukhavana che. (8) sItAmukha vana - A vananI vacamAM sItA nadI hovAthI enA be vibhAga che. (1) uttarI sItAmukhavana (2) dakSiNI sItAmukhavana. A baMne vano uttaradakSiNa lAMbA(vijaya pramANa) che. pUrva pazcima pahoLA ra9rara yojana che. A sItA nadInI pAse eTalA pahoLA che ane niSadha tathA nIla varSadhara parvatanI pAse yojana mAtra pahoLA che. enI pUrva dizAmAM jagatI che ane pazcimamAM vijaya che. eka dizAmAM sItA nadI ane eka dizAmAM varSadhara parvata che. be tarapha padravara vedikA ane vanakhaMDa che, uttara dakSiNamAM nathI. . ukta ATheya vijayanA vaitADhya parvata para je 16 Abhiyogika zreNIo che, enA para uttarI lokAdhipati IzAnendranA Abhiyogika deva che. kema ke e ATha vijaya jaMbudvIpanA uttara-dakSiNa be vibhAgamAMthI uttarI vibhAgamAM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta - trikUTa samAviSTa che. uttarI sItAmukhavana nIlavaMta parvatanI pAse yojana pahoLuM che ane dakSiNI sItAmukha vana niSadha parvatanI pAse A yojana pahoLuM che. sItA nadInI pAse baMne ra9rara yojana pahoLA che mATe enuM zAzvata nAma dakSiNI ane uttarI sItA mukhavana che. (9) navamIthI soLamI vijaya :- A ATha vijaya niSadha parvatanI uttaramAM sItA nadInI dakSiNamAM che. e AThanI vacamAM traNa nadIo ane 4 vakSaskAra parvata che. jemanuM varNana uparokta ATha vijayonA varNananI samAna che. pUrvokta ATha vijaya sItA nadInI uttaramAM ane jaMbUDhIpanA uttarArdha bhAgamAM che ane A ATha vijaya 4 parvata ane 3 nadio sItA nadInI dakSiNamAM ane dakSiNI jaMbUdvIpa vibhAgamAM che. mATe A vijayonA vaitADhaya parvatanI abhiyogika zreNinA deva dakSiNa lokanA adhipati zakrendranA AjJAdhIna che. A vibhAganI vijaya, rAjadhAnI, parvata ane nadInA nAmomAM bhinnatA che. yathAma | vijaya nAma | rAjadhAnI nAma | aMtaranadI ane parvata vilsa susImA suvatsa kuMDalA takhujalA mahAvatsa aparAjitA vaizramaNa kUTa, vatsakAvatI prabhaMkarA marajalA 2myA aMkAvatI ramyaka padmAvatI unmattajalA ramaNIya zubhA mAtajanakUTa 16 | maMgalAvatI ratnasaMcayA | somanasa gajadaMtA vakSaskAra noTa:- aMtaranadI ane parvata je jenI vijayanA sAme sUcita karavAmAM AvyA che te tenA vijayanI pachI pazcimamAM che. A ukta Akho krama pUrvathI pazcima che, sItAmukha vananI pAsethI saumanasa(gajAMtA) vakSaskAra tarapha che. sItAmukha vananI pAse navamI vijaya che. pachI kramathI 10mI Adi vijaya che. 16mI vijaya gajadantA saumanasanI pAse che. (10) devakurukSetra - uttara kurunI samAna ane enI barobara sAme dakSiNamAM devakurukSetra che. 16mI vijayanI pAse somanasa vakSaskAra parvata che. jenuM varNana gaMdhamAdana vakSaskAranI samAna che. sAtakUTa A prakAre che (1) siddha (2) somanasa (3) maMgalAvatI (4) devakuru (5) vimala () kaMcana (7) vaziSTa, vimala ane kaMcana kUTa para suvatsA ane vatsamitrA devIno nivAsa che. zeSa 4 para sadaza nAmanA devono nivAsa che. zeSa varNana gaMdhamAdana vakSaskAranI samAna che. aMjanakUTa 14 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtrA 163 citravicitrakUTa parvata - niSadha parvatathI 834 yojana dUra, uttaramAM sItodA nadInI pAse, baMne tarapha baMne yamaka parvatonI samAna citra vicitra kUTa nAmaka parvata che. enAthI 834 yojana dUra uttaramAM sItAdA nadInI vacamAM pahelo niSedha draha, enA pachI eTalA ja aMtara para kramazaH (1) nibaMdha, (2) devakuru, (3) sura (4) sulasa, (5) vidhutaprabha A pAMca draha che ane 100 kaMcanaka parvata che. tenuM varNana uttara kurunI samAna che. kUTazAlmalI pITha :- sItAdA mahAnadInA dvArA devakurukSetra be vibhAgomAM vibhAjita che. (1) pUrvI deva kuru (2) pazcimI deva kuru, pazcimI deva kurukSetranI vaccovaca kuTa zAlmalI pITha che, enA para cabutaro che ane e cabutarA para kaTa zAlmalI vRkSa che. saMpUrNa varNana jaMbU sudarzana vRkSanI samAna che. eno adhipati garuDa deva che. yugalikakSetra saMbaMdhI ane anya avazeSa varNana uttara kurunI samAna che. vidhu--bha vakSaskAra parvata - A gajAMtAkAra parvata 17mI vijayanA pUrvamAM ane devakurukSetranA pazcimI kinArA para che. enuM saMpUrNa varNana mAlyavaMta vakSaskAra parvatanI samAna che. enA para 9 phUTa che. yathA (1) siddhAyatana (ra) vidhutvabha (3) devakuru (4) padya (5) kanaka (6) svastika (7) sItodA (8) zataMjvala (9) harikUTa. navamAM harikUTanuM varNana harissaha kUTanI samAna che, je 1000 yojana UMco che. zeSa varNana pUrvavat che. ATha phUTonuM varNana anya kUTonI sadaza che. A devakuru yugalika kSetranuM varNana adhikAMzataH uttara kurukSetranA samAna pUrNa thayuM. (11) vijaya varNana 17 thI 24 sudhI - vidhu--bhavakSaskAranI pAse pazcimamAM, niSadha parvatathI uttaramAM, sIsodA nadInI dakSiNamAM 17 mI pakSma vijaya che. enA pachI kramazaH 18 thI 24 sudhI vijaya che. enI vacamAM 3 nadIo ane cAra parvata pUrvavarNana samAna che. enA nAma A prakAre che- vijaya - 17. pakSma 18. suparma 19. mahAparma, 20. pazmakAvatI ra1. zaMkha rara. kumuda 23. nalina 24. nalinAvatI (salilAvatI) enI rAjadhAnIo - 1. azvapurI ra. siMhapurI 3. mahApurI 4. vijayapurI 5. aparAjItA 6. arajA 7. azokA 8. vItazokA. vakSaskAra parvata - 1. aMkAvatI 2. padmAvatI 3. ArzIviSa 4. sukhAvaha. nadio - 1. zIrodA, 2. zItasotA nadI 3. aMtaravAhinI. (12) sItodA mukhavana - sItodA nadInuM jyAM lavaNa samudramAM praveza sthAna che enA baMne tarapha 24 mI ane rapa mI vijayanI laMbAInI samAMtare uttarI ane dakSiNI sItodA mukha vana che. enuM varNana sItA mukhavananI samAna che. anyatra Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 164 gamIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanItA Avela varNano anusAra A baMne vana tathA ra4 mI ane rapamI vijaya nIcA lokamAM che. arthAt 1000 yojana UMDe che. (13) vijaya ra5 thI 3ra sudhI - uttarI sItodA mukhavananI pAse pUrvamAM 25mI vijaya che. e vijayanI uttaramAM nIlavaMta parvata che. pachI kramazaH ra6mIthI 3ra mI vijaya paNa pUrva-pUrvamAM che. enI vacamAM cAra parvata ane 3 nadio pUrvavat che. enA nAma A prakAre che.vijaya - 25. vaprA 26. suvaprA 27. mahAvaprA 28. vaprAvatI ra9. valga 30. suvalga 31. gaMdhila 32. gandhilAvatI. rAjadhAnI - 1. vijaya ra, vejayaMtI 3. jayaMti 4. aparAjitA pa. cakrapurI 6. khagapurI 7. avadhyA 8. ayodhyA. parvata - 1. candra parvata 2. sUrya parvata 3. nAga parvata 4. deva parvata. nadio - 1. urmimAlinI 2. pheNamAlinI 3. gaMbhIramAlinI. (14) maMdara meru parvataH- A parvatanuM nAma "maMdara" che. eno artha che kendrasthAna, madhyasthAna. A parvata paNa jabUdIpanI badhI dizAothI madhyamAM che, aDhI dvIpanI madhyamAM che, ticchA lokanI madhyamAM che ane A mahAvideha kSetranI paNa laMbAI ane pahoLAI baMne apekSAthI madhyamAM che. arthAt A parvatathI pUrvamAM ane pazcimamAM mahAvideha kSetra 45000 yojana che. uttaramAM ane dakSiNamAM 11842 Ta yojana che. vacamAM A parvata 10000 yojanano bhUmi para lAMbo pahoLo goLAkAra che. traNa gaNI sAdhika paridhi che. 99 hajAra yojana bhUmithI UMco che. 1000 yojana bhUmimAM UMDo che. zikhara tala para 1000 yojana lAMbo pahoLo goLAkAra samatala che. vacamAM kramazaH vikhaMbha ochA thatA gayA che je 10000 thI ghaTatAM-ghaTatAM zikhara sudhI 1000 yojana thAya che. samabhUmi para A parvata vana khaMDa ane padmavara vedikAthI gherAelo che. A parvata para cAra zreSThavana che. 1. bhadrazAla vana ra. naMdanavana 3. somanasa vana 4. paMDaka vana. (1) bhadrazAlavana:- A vana upavana samabhUmi para merunI cAre tarapha patharAyeluM che. uttara dakSiNamAM methI 500-500yojana pramANa che. meruthI pUrvamAM 2000 yojana pramANa che. eTalo ja pazcimamAM che. A bhadrazAla vanamAM cAre ya vakSaskAra(gajadaMtA) parvata paNa merune sparza karI rahyA che. sItA sItodA baMne nadio paNa merunA be yojana pAsethI nIkaLI rahI che. A prakAre cAra parvatothI cAra vibhAga thAya che ane A cAreya vibhAgomAM eka eka nadI be be vibhAgomAM javAthI cAre vibhAgonA be be khaMDa kare che. mATe cAra parvata ane be nadIthI A " -- - - -* ** .. .. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jaMbUlIpa prajJapti sUtra 15 bhadrazAla vananA 8 vibhAga thaI gayA che. A AThe vibhAgonI eka dizAmAM nadI ane eka dizAmAM vakSaskAra parvata che ane eka dizAmAM meruparvata che. cothI dizA vistRta che jemAM AgaLa jaIne vijayo che. athavA niSadhanIla parvata che. A vanamAM meruthI ATha dizAomAM (4 dizA 4 vidizAmAM) siddhAyatana ane puSkaraNio che. te A prakAre che- pUrva Adi cAra dizAomAM meruthI 50 yojana dUra eka eka siddhAyatana che ane vidizAomAM 50-50 yojana dUra cAra cAra puSkaraNio che. e cArenI vacamAM eka-eka prAsAdAvatesaka(mahela) che. cAra prAsAdomAMthI bezakendranA ane be IzAnendranA che. mahAvidehanI madhyarekhAthI uttaravALA baMne IzAnendranA che ane dakSiNavALA baMne zakrendranA che. A vanamAM rahelA ATheya vibhAgomAM vidizAmAM eka eka hastiTa che. je pota potAnA khaMDanI madhyamAM hovA saMbhava che. enA nAma A prakAre che. 1.padmotara 2. nIlavaMta 3. suhastI 4. aMjanAgiri 5. kumuda 6. palAsa 7. avataMsa 8. rocanAgiri. cullahimavaMta parvatanA kUTo jevI enI UMcAI Adi che. A vana cAre dizAmAM kinArA para padhavara vedikA ane vanakhaMDathI gherAyelA che. uttara dakSiNanuM bhadrazAlavana devaku uttarakurukSetramAM avasthita che ane te pUrvamAM pahelI, 16 mI vijaya sudhI ane pazcimamAM 17 mI, 3ra mI vijaya sudhI vistRta che. (ra) naMdanavana - samabhUmithI 500 yojana upara naMdanavana che. je 500 yojana pahoLuM valayAkAra merunI cAretarapha che. ahIMyA para AmaMtara parvatano 89546 yojana viSkama che ane naMdanavananI bahAranI apekSA parvatano vikhaMbha 9954 yojana che. A vananI cAre tarapha padmavara vedikA ane vanakhaMDa che. bhadrazAla vananI samAna AmAM paNa cAra dizAomAM siddhAyatana vidizAomAM vAvaDIo prAsAda tathA 8 phUTa che. kUTonA nAma- (1) nandanavana phUTa (2) maMdara kUTa (3) niSadha phUTa (4) himavaMtakUTa (5) rajatakUTa (6) cakakUTa. (7) sAgarakUTa (8) vajakUTa. A uparAMta eka bela nAmaka navamo kUTa uttarapUrvamAM vizeSa che. je hajAra yojana UMco che. arthAt harissahakuTanA sadaza parimANavALo che. ATha kUTonA svAmI devIo che. navamAM ''bala" kUTano svAmI bela nAmaka deva che. svAmI deva devInA nAma paNa kUTanA sadeza nathI, prAyaH bhinna nAma che. jyAre bhadrazAla vananA hasti kUTonA nAma ane svAmI devonA nAma pUrNa sadaza che ane badhA deva che, devI nathI. (3) somanasavana :- naMdanavananI samabhUmithI 62500 yojana upara 500 yojananA vistAravALuM valayAkAra A vana che. padmavara vedikA ane vana khaMDathI gherAela che. ahIM kUTa nathI, zeSa prAsAda Adi naMdanavananI samAna che. A vanamAM meru parvatano AtyaMtara vikhaMbha 3ra72 yojana ane bAhA niSThama 427ra Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 | mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jenAgama navanIta yojana che. (4) paMDagavana - somanasa vananI samabhUmithI 35000 yojana upara maMdara merunuM zikhara tala che. tyAM 494 yojanAnA vistAravALuM valayAkAra A vana che. enI madhyamAM maMdara cUlikA nAmaka merunI cUlikA che. te 40 yojana UMcI mUlamAM 1ra madhyamAM 8 ane upara 4 yojana vistAravALI che. gopuccha saMsthAna saMsthita che. vaiDUryamaya che. padmavara vedikAvanakhaMDathI gherAyelI che. cUlikAnI uparasidvAyatana che. A vanamAM bhavano, puSkaraNio, prAsAdonA varNana bhadrazAlavananI samAna che. abhiSekazilAo - paMDaga vanamAM cAre dizAomAM kinArA para cAra abhiSeka zilAo che. yathA- (1) pAMDuzilA (ra) pAMDukambala zilA (3) rakta zilA (4) raktakambala zilA. pahelI pAMDu zilA pUrvamAM che. pa00 yojana uttaradikSaNamAM lAMbI 250 yojanA pUrva pazcimamAM pahoLI ardhacaMdrAkAra che. te 4 yojana moTI jADI che. svarNamaya che. padhavara vedikA vanakhaMDathI gherAelI che. enI cAre dizAomAM sIDIo che. enI ramaNIya samabhUminI vacamAM uttara tathA dakSiNamAM be siMhAsana che. uttarI siMhAsana para 1 thI 8 sudhInI vijayanA tIrthakaronA janma mahotsava janmAbhiSeka thAya che. je deva devI ane 64 IndramaLIne kare che. dakSiNI siMhAsana parathI 16 sudhInI vijayonA tIrthakaronA abhiSeka karavAmAM Ave che. trIjI rakta zilA paMDaga vanano pazcima kinArA para che. zeSa varNana prathama zilAnI samAna che. ahIM 17 thI 24 ane 25 thI 3ra vijayonA tIrthakarono janmAbhiSeka karavAmAM Ave che. bIjI cothI abhiSeka zilAo kramazaH dakSiNI uttarI kinArA upara che. * emAM siMhAsana eka eka ja che be nathI. bIjI pAMDu kambala zilAnA siMhAsana para bharatakSetranA tIrthakarano janmAbhiSeka karavAmAM Ave che ane cothI rakta kaMbala zilAnA siMhAsana para eravatanA tIrthakarano janmAbhiSeka karavAmAM Ave che. kramAMka zilAnAma | dizA | siMhAsana | tIrthakara vijaya 1 | pAMDuzilA | pUrvamAM 1 thI 8 ane 9 thI 16 2 | pAMDakaMbala zilA dakSiNamAM bharatakSetra 3 | rakta zilA | pazcimamAM 17 thI 24 ane 25 thI 3ra 4 | raktakaMbala zilA uttaramAM airAvata kSetra be zilAo sapheda suvarNamaya che ane be lAla suvarNamaya che. siMhAsana 500 dhanuSa lAMbA pahoLA ane ra50 dhanuSa UMcA che. te devadUSya vastra rahita che. meruparvatanA kAMDa :- banAvaTa vizeSanA vibhAgo arthAt pudgala vizeSanA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : jaMbudvIpa prajJapti sUtra vibhAgone kAMDa kahevAmAM Ave che. maMdara meru parvatanA traNa vibhAga che. (1) nIceno (2) madhyano (3) uparano. nIceno vibhAga cAra prakArano che. (1) pRthvImaya-mATImaya (2) pASANa- maya (3) vajramaya-hIrakamaya. (4) zarkarA-kaMkaramaya. 160 madhyama vibhAga cAra prakArano che- (1) aMkaratnamaya (2) sphaTika ratnamaya (3) suvarNamaya (4) rajata(cAMdI) maya. uparano vibhAga eka prakArano sarvajammUnada suvarNamaya che. nIceno kAMDa 1000 yojanano che. madhyamakAMDa 3000 yojanano che ane uparIkAMDa 36000 yojanano che. ema kula eka lAkha yojanano maMdara meru parvatano sarvAgra che. maMdara meru parvatanA nAma H- meru parvatanA 16 nAma che (1) maMdara (2) meru (3) manorama (4) sudarzana (5) svayaMprabha (6) girirAja (7) ratnoccaya (8) ziloccaya (9) lokamadhya (10) lokanAbhi (11) accha (12) sUryAvarta (13) sUryAvaraNa (14) uttama (15) dizAdi(dizAonA Adi sthala) (16) avataMsaka, maMdara nAmaka svAmI deva A parvata para nivAsa kare che. mATe maMdara meru parvata e enuM anAdi zAzvata nAma che.(svAmI devanuM rahevAnuM sthAna batAvavAmAM AvyuM nathI, tenA mATe juo A sUtranA aMtamAM pariziSTa). A prakAre A saMpUrNa mahAvideha kSetranuM varNana pUrNa thayuM. nIlavAna varSadhara parvata H- A parvata dakSiNamAM mahAvideha kSetranI ane uttaramAM ramyAsa yugalika kSetranI sImA karavAvALo che. merU parvatathI uttara dizAmAM che. zeSa saMpUrNa varNana niSadha parvatanA jevuM che. nAmomAM aMtara che. yathA- kezarIdraha, sItAnadI, nArIkatA nadI, kUTonA nAma- (1) siddha (2) nIla (3) pUrva videha (4) sItA (5) kIrti (6) nArI (7) aparavideha (8) ramyakakUTa (9) upadarzana phUTa. sItAnadInuM saMpUrNa varNana sItodA nadInA jevuM che. paraMtu e kezarI drahamAMthI nIkaLI dakSiNamAM jAya che. sItA kuMDathI nIkaLI dakSiNAbhimukha jaIne merunI pAse pUrvAbhimukha thaIne pUrvI mahAvidehanI vacamAMthI jaIne baMne bAju sthita 1 thI 8 evaM 9 thI 16 vijayonI hajAro nadione potAnAmAM bheLavatI jaMbUddIpanI jagatInA pUrvI vijayadvAra nIcethI thaIne lavaNa samudramAM maLe che. 9 nArIkatA nadInuM varNana harikatA nadI jevuM che. vizeSa e ke nArIkatA uttarAbhimukha thaIne ramyAsa kSetramAM jAya che. gaMdhApAtI vRta vaitADhayathI pazcimamAM vaLI jAya che. ramyAsa kSetranI vaccovaca thaIne AgaLa jagatInA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta nIcethI pazcimI lavaNa samudramAM maLI jAya che. A parvata nIlA raMgano nIlI prabhAvALo che. nIlavaMta nAmaka mahardika svAmI deva ahIM nivAsa kare che. e vaisUryamaya che. enuM anAdi zAzvata nAma nIlavaMta che. ramyak varSa kSetra :- A meruthI uttaramAM che. uttara dakSiNamAM nIlavaMta ane rukmI parvatathI gherAeluM che. zeSa varNana harivarSa kSetranA jevuM che. nAmomAM aMtara che. yathA- gaMdhApAtI vRta vaitADhaya, nArIkatA nadI, narakatA nadI, ramyaka nAmaka A kSetrano mAlika deva che ane ramyaka A kSetranuM zAzvata anAdi nAma che. rukmI varSadhara parvata - A parvata uttaramAM heraNyavata kSetranI evaM dakSiNamAM ramyak varSa kSetranI sImA karavAvALo che. AnuM saMpUrNa varNana mahAhimavAna parvatanA jevuM che. A parvatanA zikhara tala para mahApuNDarIka nAmanuM draha che, emAMthI dakSiNamAM harikatA evaM uttaramAM ruppakUlA nadI nIkaLe che. A parvata para 8 phUTa che. (1) sidgha (2) rukmI (3) ramyag (4) narakatA (5) buddhi (6) rukUlA(7) heraNyavata (8) maNikaMcana. sarvathA rajatamaya A 'rukamI' parvata che.Ane rukamI parvata kahevAnuM pracalana che. rukamI nAmaka adhipati deva ahIM nivAsa kare che. eTalA mATe A parvatanuM "rukamI" e zAzvata nAma che. hairaNyavata yugalika kSetra H- e merUthI uttara dizAmAM rukamI ane zikharI parvatanI vacamAM che. hemavaMta yugalika kSetranA jevuM AnuM saMpUrNa varNana che. AmAM mAlyavaMta paryAya nAmaka vRtta vaitADhaya che. suvarNakUlA ane rupcakUlA nAmanI be nadio A kSetrane vibhAjita kare che. AnI banne bAju sthita parvata sarvatra suvarNa vikheratA rahe che, detA rahe che. hairaNyavata nAmanA svAmI deva ahIM nivAsa kare che. tethI enuM zAzvata nAma hairaNyavata kSetra che. zikharI parvata H- cullahimavaMta parvatanA jevA ja varNanavALo A parvata meruthI uttaramAM airAvata ane hairaNyavata kSetranI sImA karavAvALo che. AnA para puMDarIka nAmanuM draha che. emAMthI suvarNakUlA nadI dakSiNI dvArathI nIkaLI hairaNyavata kSetramAM pUrvI samudramAM maLe che. be nadio pUrvI pazcimI toraNathI nIkaLe che. jenuM varNana gaMgA - siMdhu nadInA jevuM che. A banne nadIonA nAma raktA ane 2ktavatI che.A parvata para 11 phUTa che. (1) siddhAyatana(2) zikharI (3) hairaNyavata (4) suvarNakUlA (5) surAdevI (6) raktA (7) lakSmI (8) raktavatI (9) ilAdevI (10) airAvata (11) tigicchaphUTa. ahIM zikharI nAmanA deva nivAsa kare che. ataH 'zikharI' te AnuM zAzvata anAdi nAma che. zikharanA AkAramAM ahIM keTalAya phUTa che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva zAstra : jaMbudvIpa prajJapti sUtra * - airAvata kSetra zikharI parvatathI uttaramAM ane meruthI uttara dizAmAM A karma bhUmi kSetra che. AnuM saMpUrNa varNana bharatakSetranI samAna che. kSetra svarUpa, kAla- ArA parivartana svarUpa, tIrthaMkara cakravartI AdinuM varNana, dga khaMDa sAdhana, manuSyonuM varNana Adi, gaMgA-siMdhunA sthAna para ahIM raktA-raktavatI nadIo che. be nadI ane vaitADhaya parvatanA kAraNe A kSetramAM paNa 6 khaMDa che. airAvata nAmanA prathama cakravartI ahIM utpanna thAya che. airAvata deva ahIM A kSetramAM Adhipatya karatAM nivAsa kare che. eTalA mATe airAvata te AnuM nAma anAdi zAzvata che. A prakAre airAvatanA varNananI sAthe A jaMbudrIpanA kSetrIya varNanavALo cotho vakSaskAra pUrNa thAya che. AmAM varNita kSetra parvata AdinA saMkSipta sAMketika tAlikAmaya varNana A prakAre che. 19 jIvA AdinuM tAtparya :- dhanuSyanI dorIne jIvA kahevAya che ane goLAIne dhanuSya kahevAya che. A prakAre goLAkAra yA ardU caMdrAkAra kSetranI sIdhI rekhAne ahIM jIvA kahevAya che. evaM goLAInA vibhAgane dhanu:pRSTa(dhanuSapIThIkA) kahevAya che. je prakAre jhabhbhA AdimAM bAMyonuM mULa sthAna goLAI le che te prakAre vRttAkAra jaMbUDhIpanI vaccovaca Ayata AkAranA kSetra ke parvata che. emanA goLAIvALA kinArAnA bhAgane ahIM bAhA kahevAmAM Avela che. laMbAIne AyAma ane pahoLAIne viSNubha kahela che. goLAkAra parvata ane phUTa tathA kSetra AdinI laMbAI pahoLAI samAna hoya che. ene AyAma vidhyuMbha eka zabdathI kahela che. je parvata lAMbA ane UMcA hoya che, ene rucaka saMsthAnanA kahela che. je kSetra lAMbA vadhAre che ane pahoLA ochA che, UMcA nathI paraMtu sama bhUmi bhAgavALA hoya che ene paryaMkanA AkAranA kahevAmAM Avela che. je goLa parvata samabhUmi para adhika AyAma viSmabhavALA che ane upara kramazaH ochA AyAma vidhyuMbhavALA che tene gopuccha saMsthAna(gopucchanA agrabhAga jevA)vALA kahela che.je goLa parvata AyAma vidhyuMbha ane UMcAImAM sarvatra samAna hoya che ene palya (pAlI)nA saMsthAnanA kahela che. palyopamanI upamAmAM evA ja laMbAI, pahoLAI, UMcAInA samAna palya lIdhA che. samAna AyAma viSmabhavALA gola parvata Adi sthaLonI paridhi enA AyAma vikhuMbhathI traNa gaNI sAdhika hoya che. arthAt viSlebhano varga karIne, 10 gaNA karI pachI enuM vargamUla kADhavAthI traNagaNI sAdhika saMkhyA prApta thAya che. athavA AyAma vidhyuMbhane 10 nA vargamUlathI guNAkAra karavAthI traNa gaNI sAdhika paridhi nIkaLI jAya che. A vidhi AgaLa jyotiSagaNa rAja prajJapti(sUrya prajJapti) Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sUtra sArAMzanA pariziSTamAM devAmAM AvI che te tyAM juo. pratyeka parvatanI samabhUmithI jeTalI UMcAI hoya che teno cothAbhAga pramANa te bhUmimAM hoya che, tene udvedha(gveda) kahevAya che. jaMbudrIpanA pramukha kSetra ane parvata H krama nAma 1 ra 1 bharata kSetra para|s X 2 | culahimavaMta 5. 1052/12 100 5350/15 bharatakSetra : krama kSetra nAma ma mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 14471/6 14528/11 24932/1 2523084 3 himavaMtakSetra 2105 5 37674/16 38740/10 4 | mahAhimavaMta 5. 4210/10 57293/10 + harivarSakSetra 8421/1 84016/4 S niSadhaparvata 1842/2 1243469 158113/16 7 mahAvideha kSetra 33684/4 nIlavaMta parvata | 149422| ramyakavarSa kSetra | 8421/1 10 rukmi parvata |4210/10 200 1243469 9 84016/4 5729310 38740/10 11 | hairaNyavata kSetra | 2105/5 12 - zikharI parvata | 1052/12 13 airAvata kSetra 37674/16 24932/3 252304 para/6 14471/ 14528/11 1435853 XXX XXX kula yoga 1 lAkha yo. noMdha :- cArTamAM yo. = yojana. UMcA. = UMcAI, kaLA = 1 yojana, 5. = parvata. vizeSa :- :- bAhAnA saravALAne begaNA karIne bharata airAvatanI dhanuSa pIThikA umeravAthI saMpUrNa jaMbudrIpanI paridhi nIkaLe che yathA vikhuMbha | UMcA. bASA yo./kaLA vaitADhaya parvata vedikA vanakhaMDa uttara bharata 1 viSNubha yo.kaLA 10 500 dhanuSa 1 yo.dezona 22823 200 yo./kaLA yo./kaLA 400| 20165/23 400 1435859 x 2 = 287170 +14528 } x 2 = 29057 =jaMbudrIpanI paridhi-3162279 jIvI dhanu:pRSTa yo./kaLA -- 755/3 9276291- 5393146 13361/63 | 73971/17 94156/2 1,00,000 3300/7 201:5/B- 94156/2 13361/93 | 73971/17 9276493 53931/ 6755/152 100 | 5350/153 x dhanu:pRSTa | UMcAI UMDAI jIvA bAhI yo./kaLA yo.kaLA yo./kaLA 10720,12,488 16 1074315 25 yo. RsOM yo. 3- yo. 14471/6 189227 1452811 ' www.jainelibrat.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUhIpa prajJati sUtrA 1o2 750 375 | dakSiNa bhArata | 228.3 |9748/12 - 9726/1 sA.| - |- ! | 6 | be guphAo | 12 { 50 noMdha:- cArTamAM je saMkhyA ApavAmAM AvI che tene yojana samajavA ane yo. = yojanA kaLA = da yojana. viSkama eTale pahoLAI, jIvA eTale laMbAI samajavI. goLa parvato evaM kUTonA parimANa yojanamAM - nAma | UMcAI | bhUmi para vikhaMbha madhyamAM vi. upara vi. RSabhakUTa (34) vaitADhaya parvatanAkUTa dezona 5 dho. 3yo. gAu anyaparvatonAkUTa pa00 pa00 375 250 hari,harissahakUTa 1000 1000 75) pa00 citravicitraparvata 1000 1OOO 75) paOO yamakaparvata 1000 1000 500 kaMcana parvata 100 100 75 5) vRta vatAya 1000 1OOO 1000 1000 bhadrazAlavananA 8 kUTa | pa00 pa00 375 25O naMdanavananA 8 kUTa | pa00 500 25 naMdanavanano bala kUTa | 1OOO 1OOO 750 5OO sUcanA:- vi. vikhaMbha, yo. = yojana, cArTamAM dareka saMkhyAne yojanamAM samajavI. noTa :- (1) merunA somanasa ane paMDaka vanamAM kUTa nathI. (ra) harissaha kUTa pahelI vijayanI pAsenA mAlyavaMta gajAMtAkAra vakSaskAra parvata para che ane harikUTa 17mI vijayanI pAse vidyabha gajadaMtAkAra vakSaskAra parvata para che. (3) bhUmi para sthita badhA kUTa evaM parvatonI UMcAIthI bhUmigata UMDAI cothA bhAganI hoya che. parvata gata kUTonI UMDAI kahevAmAM AvI nathI. mAtra meru parvata ja UMcAIthI cothA bhAge UMDo nathI. te 99000 yojana UMco ane 1000 yojanA UMDo che. (4) sAdhika ane dezonano matalaba 1ra koza jANavo. mahAvideha kSetra gata lAMbA parvataH AyAma | mUlamAM | kinAre | khUlamAM kinAre (laMbAI) | UMcAI UMcAI | pahoLAI, pahoLAI gajadaMtAkAra parvata | 30269s | 800 | 500 | pa00 aMgulano asaM, bhAga vijayanIvaccenA | 159rAra | pa00 { 500 parvata. nAma pa00 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 18ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta | 6 25O pa00 sodA 5) 1 yo. 10 yo. nadionA yojanA parimANa :- (kula nadIo saparivAra-1456090) nAma vistAra | UMDAI | | pratyeka nadIno mUlamA mukhamAM mUlamAM | mukhamAM | parivAra. . gaMgAsiMdhu | 6 | dara | | ko. | 1 yo. [ 14-14 hajAra raktA raktavatI dara ! ko. | 1 yo. 14-14 hajAra hema. heraNya.nI nadI 1ra . 125 1 koza rayo. 28-28 hajAra hari. ramyanI nadI ra5 2 koza pa yo. 56-5 hajAra sItA 5) 1 yo. 10 yo. 53ra000 500 pa3ra000 aMtaranadIo 125 | ra yo. kula nadIo 1456090 | sUcanAH cArTamAM hema = hemavaMta, heraNya = haraNyavata, hari = harivAsa, ramyak = ramyavAsa. noMdhaH- (1) vistAra ane UMcAI be-be prakAranI batAvavAmAM AvI che. eka zarUAtanI bIjI aMtima samudra pAsenI (2) aMtara nadIo sarvatra samAna vistAravALI che. ataH gaMgA-siMdhuno parivAra ja emano parivAra che. arthAt parivAra rahita che kema ke emanA mArgamAM koI nadI emAM bhaLatI nathI. (3) pANInI UMDAIthI vistAra 50 gaNo hoya che. prAraMbhanI apekSA aMta 10 gaNo hoya che. (4) mahAvideha kSetranI 4+12 = 76 nadIo bhUmigata kaMDomAMthI nIkaLI che. bAkI badhI nadIo parvata paranA drahomAMthI nIkaLI che. (5) nadIonI kula saMkhyAmAM hemavata-heraNyavatanI nadIo 28,00084=1,12,000 nadIo samajavI. temaja harivAsa-ramyavAsanI bamaNI 2,24,000 nadIo samajavI.(1 9ii mukhya nadI), drahonA yojanA parimANa:- (kula draha -16) .. | TanI nAma | laMbAI pahoLAI | UMDAI | devI pada padmadraha 1000 ? 500 | 10 || | puMDarIka draha mahApadmadraha 2000 | 3000 | 10 | hI/lakSmI | 24100240 mahApuMDarIkadraha tigicchadraha | 4000 / 2000 | 10 | dhRti/buddhi 48200480 kesarI draha 10 ha bhUmipara 1000 | 500 | 10 parvata saMkhyA (ra9) - kaMcanagiri 200, mahAvidehamAM 16+4 = 20vakSaskAra, 4 yamaka, citra vicitra, 6 varSadhara, 34 vaitADhaya, 4 vRtavaitADhaya, 1 meru parvata. A prakAre kula parvata ra00+30+4+6+34+4+1 = radda9. 1205012) 12501200 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 103 306 32 0 | jha | S S S kUTa saMkhyA-para5 :- (4758+ = para5). varSadhara 6 parvato para 11 + 8 + 8 = 28 X 2 = pada cotrIsa vaitADhayo para - 34 X 9 = soLa vakSaskAra para - 16 4 4 = 4 4 gajadetA para - 9 + 9 + 7 + 7 = merunA naMdanavanamAM 9 = parvato para kUTa saMkhyA kula = 47 bhadrazAla vanamAM jaMbu vRkSanA vanamAM kUiTa zAlmalI vRkSanA vanamAM 34 cakravartI vijayamAM RSabhakUTa 34 bhUmi para phUTa saMkhyA kula = 58 mahAvideha pUrva pazcimanA eka lAkha yojana:meru = 10,000 yojanA be bhadrazAla vana ra2000 + rara000 = 44,000 yojana 16 vijaya rara1ra x 16 = 35,404 yojana 8 vakSaskAra 500 X 8 = 4,000 yojana aMtara nadI 125 X 6 = 750 yojana 2 sItAsItodA mukhavana ra923 X 2 = 5,846 yojanA kula = 1,00,000 yojana noMdha:- jagatI makAnanI bhIMtonI samAna che. arthAt makAna nuM je bhUmi kSetra hoya che emAM ja eka phaTa ke be phuTanI divAlanuM kSetra samAviSTa hoya che. eja prakAre jebUdIpanI 12 yojananI pahoLAIvALI jagatI paNa kinArA para jaMbUdvIpanA eka lAkha yojanA kSetra sImAmAM samAviSTa che. je sItAmukha vana, varSadhara parvata ane kSetronI sImAmAM saMlagna samajavuM joIe. sihAyatana - 6 varSadhara, 16 vakSaskAra, 4 gajadaMtA, 34 vaitADhaya, merunA cAra vanomAM 16, merucUlikA para eka, be vRkSo para beema kula 79 siddhAyatana kahela che. noMdha:- merunA paMDakavanano pATha jovAthI jANa thAya che ke bhavanane ja kAlAMtaramAM siddhAyatana kahevAnI sarvatra kozIza karavAmAM AvI che. kAraNa ke siddhAyatana konuM hoI zake che? koI paNa siddha to sAdi anaMta che ane A siddhAMtana anAdinuM che - to emAM pratimA konI hoI zake? pratimA to koI sAdi vyaktinI hoya che. tethI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104, mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta, anAdi pratimAo ane siddhAyatanonA hovAnI kAMIpaNa sArthaktA evaM saMgati thaI zakatI nathI. jo koI vyaktinI ke manuSyanA AtmAnI pratimA tyAM nathI to te vagara vyaktitvanI pratimA kevI che? ane konI che? arthAt te vagara astitvanI AkAza kusumavat hoya che. A prakAre vagara vyaktitvanI pratimA ane jinAlayanuM hovuMnirarthaka che. tethI evuM pratIta thAya che ke A zAzvata sthAnonA ukta jinAlayo siddhAyatano ane pratimAothI koI paNa prayojana nathI. jethI A spaSTa thAya che ke madhya kAlamAM koInA dvArA evA pATha kalpita karI yatra tatra AgamamAM joDI dIdhA che. A prasaMgamAM namotthaNanA pAThanI prAcIna pratiomAM bheda maLavA, upAzaka dazA evaM vyavahAra sUtranA caitya pAThamAM pratibheda maLavA, rAjaprazrIya sUtramAM devaloka gata siddhAyatanamAM, vartamAna covIsInA prathama ane aMtima tIrthakaranA nAma maLavA, pratyeka sAmAnika Adi devonA sudharmA sabhAonI najIkamAM siddhAyatanamAM 108 pratimAonuM hovuM (e 108 vyakti koNa che jemane jina kahevAya che ane deva emanI pUjA kare, emAM ekanuM paNa nAma nathI kahyuM. vagara nAmanA A jina kevA) jaMbu vRkSa ane kUTa zAlmalI vRkSanI zAkhAonI vacamAM siddhAyatana ane enA cAre bAju mAlika devanA cAra bhavana, meru cUlikAnI upara siddhAyatana kahevuM ane eja pAThamAM kayAMka bhavana zabdanuM paNa upalabdha hovuM ityAdi aneka pramANa ukta anumAnanA sahyogI che. vizeSa jANakArI mATe aitihAsika saMvAda pariziSTanuM(sArAMza khaMDa-4mAM) adhyayana karavuM joIe tathA A sUtramAM paNa AgaLa pariziSTa juo. banne vRkSonA vanomAM dizAomAM bhavana ane vidizAomAM puSkaraNio che. jyAre merunA cAre vanonuM varNana paNa evA ja bhavana puSkaraNio kUTovALA che. to tyAM sidvAyatana kema hoI zake? je paMDakavananA bhalAmaNayukta (saMkSipta) pAThamAM bhavana rUpamAM upalabdha che. bhavana sarvatra laMbAIthI ardhA pahoLA kahela che. arthAt lAMbA ane cokhUNa kahela che. jyAre siddhAyatana anya sUtromAM ane A sUtramAM varSadhara parvata Adi badhA parvato para goLa kahela che. to paNa bhadrazAla Adi cAre vanomAM cokhuNa che. jaMbUvRkSanA prakaraNamAM paNa cokhUNa che. AnAthI paNa spaSTa che ke vAstavamAM A bhavana che ene ja pATha parivartana karI siddhAyatana kahI dIdhA che. jyAre enI laMbAI, pahoLAInuM varNana bhavana hovAnA pAThane siddha kare che. je paMDakavananA saMkSipta pAThathI paNa puSTa thAya che. A prakAre A pramANita thAya che ke kayAMka goLAkAra kUTone siddhAyatana banAvI devAmAM Avela che ane kayAMka lAMbA cokhkhaNa bhavanone paNa siddhAyatana Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDIpa prajJapti sUtra 15 banAvavAmAM Avela che ane kyAMka vagara mAlikInA navA kUTa karI devAmAM AvyA che. mATe siddhAyatana saMbaMdhI A sUtragata badhA pATha prakSiptikaraNanI vikRtio thI sUtramAM praviSTa che. evo phalitArtha nIkaLe che. puSkaraNIo: be vRkSonA vanomAM 164 2 = 3ra merunA cAra vanomAM 16 44 = 64 " kula 96 bhavana prAsAda :6 drahomAM 7,01,680 10 drahomAM 5,01,200 3443 = 10ra tIrthomAM 10ra 34 42 = 68 nadIonA kaMDonI madhyamAM 68 14 + 12 = 26 nadIonA kuMDomAM 467 parvatIya kUTo para 467-O be vRkSonI zAkhAo para 44 2 be vRkSonA vanomAM bhavana 4 4 2 be vRkSonA vanomAM puSkaraNiomAM 4 - 2 merunA cAra vanomAM puSkaraNiomAM 4 44 merunA be vanomAM 17 kUTo para be vRkSonA ATha ATha kUTo para 34 RSabha kUTo para 34 kula = 12,03,590 noTaH- siddhAyatanonA pAThone prakSipta mAnavAthI kUTonI saMkhyAmAM ane bhavanonI saMkhyAmAM paNa hInAdhikatA thAya kAraNa ke siddhAyatana nAmaka kUTanuM astitva ja nahIM rahe evuM keTalAka siddhAyatana to bhavananI gaNatarImAM AvI jAya. 16 pAMcamo vakSaskAra je koI paNa kSetromAM tIrthakaronI mAtA tIrthakarane janma de che tyAM bhavanapati devonI prasiddha Rddhi saMpanna 56 dizA kumArI devIo AvIne tIrthakaranA janma saMbaMdhI kRtya utsava kare che. enA pachI 64 indra kramazaH Ave che ane badhA maLIne meru parvata para janmAbhiSeka kare che. enuM vivaraNa A pramANe che. dizAkumArIo dvArA janma kRtya - (1)adholoka vAsinI ATha dizAkumArIo Asana calAyamAna thavAnA saMketathI manuSya lokamAM tIrthakaranA janma nagaramAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta Ave che. emanI sAthe 4 mahattarikA, cAra hajAra sAmAnika deva Adi aneka deva devIono parivAra seMkaDo staMbhovALA vipurvaNAthI taiyAra karelA vizAla vimAnamAM Ave che. AkAzamAM rahelA vimAna dvArA tIrthaMkara janma bhavananI traNa vAra pradakSiNA lagAvIne uttara pUrva vibhAgamAM yathAsthAnavimAnane bhUmi para utAre che. te vimAna bhUmithI cAra aMgala upara rahe che. vimAnathI utarIne badhA deva-devI zobhAyAtrArUpe tIrthaMkaranA janma bhavananI pAse Ave che. dizAkumArIo aMdara jaIne tIrthaMkaranI mAtAne mastaka para aMjali karatAM Avartana karIne praNAma kare che. 'ratna kukSa dhAriNI' Adi sArA saMbodhana(vizeSaNo)thI emane saMmAnita karI dhanyavAda, puNyavAda ane kRtArthavAda detAM, potAno paricaya ane AvavAnuM kAraNa kahe che tathA 'bhayabhIta thazo nahIM' evuM nivedana kare che. pachI te e nagarInI tathA enI AsapAsa eka yojana pramANanA kSetranI saphAI kare che. je paNa nAno moTo kacaro gaMdakI Adi hoya ene pUrNatayA sApha karI, punaH AvIne tIrthaMkaranI mAtAthI yogya dUra rahIne gIta gAtA samaya vyatIta kare che. (2) urdhva lokamAM merunA naMdanavanamAM 8 phUTo para rahevAvALI urdhva lokavAsinI ATha dizAkumArIo paNa Ave che. AnA saMbaMdhI varNana pUrvavat samajavuM. A dizAkumArIo maMda maMda vRSTi karI evaM puSpa vRSTi karI te nagarIne devone AvavAne yogya sugaMdhita banAvIne, tIrthaMkaranI mAtAnI pAse AvIne gIta gAtA UbhI rahe che. (3) rucaka dvIpanA madhyavartI rucaka parvata para pUrvadizAmAM rahevAvALI 8 dizA kumArIo pUrvavat Ave che, tIrthaMkaranI mAtAne namaskAra Adi karIne hAthamAM darpaNa laIne pUrvadizAmAM ubhI rahe che. A prakAre rucaka parvatanI dakSiNa, pazcima ane uttara dizAmAM rahevAvALI 8-8 dizAkumArIo Ave che ane vaMdanA namaskAra karIne kramazaH jhArI, paMkhA ane cAmara hAthamAM laIne pota potAnI dizAmAM ubhI rahe che. cAra vidizAnI eka eka ema kula cAra devIo rucaka parvatathI Ave che. ukta vidhi pUrvaka cAre vidizAmAM dIpaka laIne ubhI rahe che. (4) madhya rucaka parvata vAsinI cAra dizAkumArIo Ave che ane ukta vidhithI ziSTAcAra karIne pachI tIrthaMkaranA nAbhinAlane cAra aMgula choDIne kApe che ane yathAsthAna para khADo khodIne emAM dATI de che(avazeSa khADAne ratnothI pUrIne haratAlanA dvArA enA para cabUtaro banAve che). enI traNa dizAomAM kadalI grahanI racanA karIne e traNemAM eka-eka cokhaDuM banAve che. pratyeka cokhaMDAmAM siMhAsana banAve che. . Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 100 9606 pachI tIrthakaranI mAtAnI pAse AvIne tIrthakarane hatheLIomAM grahaNa kare che ane tIrthakara mAtAne hAthathI pakaDIne e dakSiNI kadalI gRhanA cokhaMDAmAM lAve che. baMnene siMhAsana para besADIne telAdithI atyaMga karIne enA pachI ubaTana karIne pUrvI kadalI gRhanA cokhaMDAmAM lAve che. tyAM snAna vidhi karAvIne pachI uttarI gRhanA cokhaMDAmAM lAve che ane cullahimavaMta parvatathI maMgAvelA caMdanathI havana kare che. pachI e rAkhanI rakSA poTalI banAvIne tIrthakara ane enI mAtAne DAkaNa, zAkana, najara Adi doSothI bacAvavA mATe bAMdhI de che. pachI be maNiratnamaya pattharone ghasIne avAja bhagavAnanA kAnanI pAse karIne ene potAnI tarapha AkarSita karIne dIrdhAyu thavAnA ArzIvacana Ape che. pachI yathA sthAna lAvIne mAtAne suvaDAvI de che ane tenI bAjumAM tIrthakara bhagavAnane suvaDAvI de che. A badhA kAryakramamAM e badhA devadevIo bhAga le che, gAvAnuM vagADavAnuM vagere kare che. suvaDAvyA pachI e 56 dizAkumArIo maLIne tyAMja rahIne maMgaLa gIta gAya che. cosaTha indro dvArA janmAbhiSeka:- zakrendranuM Asana calAyamAna thatAM ane jJAnamAM upayoga lagAvavAthI tIrthakara bhagavAnano janma thavAnI jANa thAya che. siMhAsanathI utarIne mukha sAme uttarAsaMga lagAvIne DAbo paga UMco karIne traNa vAra mastaka namAvIne vaMdana kare che. pachI siddhone namoNa daIne tIrthakara bhagavAnane namotthaNanA pAThathI stuti karIne namaskAra kare che. punaH siMhAsanADha thaIne pAyadaLa senAnA adhipati harigameSI devanA dvArA sughoSA ghaMTA vagaDAvIne badhA deva devIone sAvadhAna karIne tIrthakara janma mahotsava para javAnI sUcanA devaDAve che. avilaMba badhA devo upasthita thAya che. pAlaka vimAnano adhipati Abhiyogika deva zakrendrano Adeza pAmIne vimAnane susajjita ane taiyAra kare che. A prakAre avilaMba prasthAna kare che. naMdIzvara dvIpamAM dakSiNa-pUrvamAM ratikara parvata(utpAta parvata) para AvIne vimAnane saMkucita karIne tIrthakaranI janmanagarImAM Ave che. adholokanI dizAkumArInI samAna yAvatu mAtAne bhayabhIta nahIM thavAne mATe nivedana kare che. zahendranA pAMca rU5 :- tatpazcAtu mAtAne nidrAdhIna karI de che ane tIrthakara bhagavAnanA jevA zizurUpanI vidurvaNA karIne mAtAnI pAse rAkhI de che. zakendra svayaMnA pAMca rUpavikarvita kare che. eka rUpathI tIrthakarane potAnI hatheLImAM le che, eka rUpathI chatra, be rUpothI baMne bAjumAM cAmara ane eka rUpamAM vaja hAthamAM laIne AgaLa cAle che. A prakAre badhA deva devIonI sAthe te zakrendra meru parvata para paMDakavanamAM pahoMcIne dakSiNI abhiSeka zilA para sthita siMhAsana para tIrthakarane laIne besI jAya che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta badhA Indra meru para:- A ja kramathI bIjA devalokathI 1ramA devaloka sudhInA indra ane bhavanapati vyaMtara jayotiSInA Indra paNa janma nagarImAM na jatAM sIdhA meru parvata para ja pahoMcI jAya che. tIrthakara bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne paryApAsanA kare che. ayyatendra dvArA abhiSeka prArambha - bAramA devalokanA ayyatendra potAnA Abhiyogika devone abhiSeka sAmagrI lAvavAno Adeza de che. te deva kaLaza, kaDachI, chAbaDI, ratna karaMDaka Adi hajAro vastuo vikartita karatA jAya che. kSIra samudra, mAgadhAdi tIrtha, parvata, kSetro, nadI, draha, Adi kyAMkathI pANI, kyAMkathI pANI ane phUla, kayAMkathI pANI mATI Adi pavitra abhiSeka sAmagrI saMpUrNa aDhI dvIpanA kSetra, parvato, nadIo tIrtho AdimAM jaIne upayukta sAmagrI laIne meru para acyatendra pAse pahoMce che. pachI acyatendra te maMgala padArthothI jaLa mATI phUla AdithI tIrthakara bhagavAnano janmAbhiSeka kare che. koIka deva vAjiMtra Adino dhvani phelAve che. aneka kutUhalI deva aneka prakAre harSAtirekathI kutUhala kRtya kare che. ayyatendra jaLa AdithI abhiSeka karI mastaka para aMjali karI, namana karI, jaya jaya kAra kare che. pachI mulAyama rUMvATIdAra vastrathI bhagavAnanA zarIrane lUchIne gozIrSa caMdana Adi lagAvIne vastra yugala paherAve che, alaMkRta vibhUSita kare che. pachI cokhAthI bhagavAnanI samakSa aSTa maMgala cinha banAve che. puSpa evaM ratna AdinA bhaTaNA caDhAve che. jethI goThaNa pramANa DhagalA thaI jAya che. pachI 108 zlokathI bhagavAnanI stuti karatAM aneka guNo, upamAothI satkArita sammAnita karI, vaMdana namaskAra karI, yathAsthAna rahIne paryApAsanA kare che. zeSa indro dvArA abhiSeka - A prakAre 3 indro janmAbhiSeka kare che. aMtamAM IzAnendra pAMca rUpa banAvIne bhagavAnane hAthamAM laIne bese che. tyAre zakrendra ukta vidhithI tIrthakara bhagavAnano janmAbhiSeka kare che. vizeSatA e che ke cAra sapheda baLada vikarvita karIne tenA ATha ziMgaDAMthI pANIne upara phelAvI eka sthAnamAM meLavIne bhagavAnanA mastaka para abhiSeka kare che. samAroha samApana, zakrendra janma nagarImAM - A rIte saMpUrNa abhiSekavidhinA samApana thavA para zakrendra pUrva vidhi anusAra bhagavAnane laIne janma nagarImAM Ave che. bhagavAnane mAtA pAse suvaDAvIne vikarvita zizu rUpane haTAvIne mAtAnI nidrA samApta kare che. vastra yugala ane kuMDala yugala bhagavAnanA ozIkA pAse rAkhI de che. eka suMdara ratnonuM jhUmakhuM bhagavAnanA daSTi patha upara chata para laTakAvI de che. vaizramaNa devanA dvArA 3ra kroDa sonA mahora Adi bhaMDAramAM rakhAvI de che. anya paNa aneka vastuo 3ra-3ra nI saMkhyAmAM rakhAvI de che. pachI nagarImAM ghoSaNA karAvI che ke koI paNa deva-dAnava(mAnava) tIrthakara bhagavAna ane emanI mAtAnA prati azubha ahitakara mana Adi karaze to enA mastakanA 100 TukaDA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jaMbUDhIpa prajJapti sUtra 109 karavAmAM Avaze. pachI badhA devo naMdIzvara dvIpamAM mahotsava manAve che ane potapotAnA devalokamAM pahoMce che. padizAkumArIo - 8 adho lokamAM, 8 merunA naMdanavanamAM, 844 = 3ra rucaka parvatanI cAra dizAomAM, 4 vidizAomAM ane cAra madhya bhAgamAM A prakAre 8+8+3+4+4 = 5dizAkumArIo bhavanapatinA dizAkumAra jAtinI RddhivAna devIo che. ATha adho lokanI kahela devIonA cAra nAma gajadaMtAkAra vakSaskAranI kuTanI devIonA nAma samAna che. ane cAra nAma judA che. A apekSAe A ATha devIo ne kavacita gajadatA para nivAsa karavAvALI paNa kahevAmAM Ave che. vAstavika tathya e che ke mUla pAThamAM adholokavAsInI kahela che ane gajadaMtAkAra vakSaskAranA varNanamAM mUlapAThamAM dizAkumArIo hovAno koI saMketa nathI, kevala cAra nAma sadaza hovA mAtrathI kiMcit kalpanA karAya che. ja IndraH-10 bhavanapatinA uttara dakSiNanI apekSA 20 indra che. bhUta pizAca Adi ATha ane ANapanI Adi ATha ema 16 jAtinA vyaMtarone uttaradakSiNanI apekSA 3ra Indra che. jayotiSInA be indra che ane vaimAnikanA ATha devalokonA ATha Indra che. navamA dasamAnA eka ane agiyAramA bAramAnA eka ema kula 10 vaimAnikanA indra che. A prakAre 20+3+2+10=44. IndronA ghaMTAH- vaimAnikanA pahelA, trIjA, pAMcamA, sAtamA, navamA indranA sughoSA ghaMTA, harisegameSI senAdhipati, uttaramAM nirmANa mArga ane dakSiNa pUrvamAM ratikara utpAta parvata che. - bIjA, cothA, chaThThA, AThamA ane dasamA indranI mahAghoSA ghaMTA, laghu parAkrama nAmaka senAdhipati, nirmANa mArga(devalokathI nIkaLavAno rasto), dakSiNamAM evaM uttara pUrvamAM ratikara utpAta parvata che. vimAna nAma :- yAna vimAna ane enA adhipati devanA nAma kramazaH dasa indronA A prakAre che. (1) pAlaka (ra) puSpaka (3) saumanasa (4) zrIvatsa (5) naMdAvarta (6) kAmagama (7) prItigama (8) manorama (9) vimala (10) sarvatobhadra maMgala - aSTa maMgala A che. (1) darpaNa (2) bhadrAsana (3) vardhamAnaka (4) kaLaza (5) matsya (6) zrIvatsa (7) svastika (8) naMdAvarta chaThTho vakSaskAra pUrva vakSaskAromAM je jaMbUdvIpa saMbaMdhI vistRta varNana karyuM che. eja viSayone ahIM saMkalana paddhatithI kahela che. te saMkalananA viSaya 10 che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jenAgama navanIta (1) khaMDa - eka lAkha yojana lAMbA pahoLA jaMbUdvIpanA bharatakSetra pramANa pahoLAI vALA 190 khaMDa thaI zake che. arthAta para 190 = eka lAkha thAya che. (2) yojana:- jo jaMbudvIpa kSetranA eka yojanAnA lAMbA, pahoLA khaMDa kalpita karIe to 7,90,56,94,150 sAta araba, nevuM karoDa, chappana lAkha, corANuM hajAra, eka so pacAsa khaMDa thAya che. (3) varSa kSetra - sAta che- bharata, airAvata, hemavata, hairaNyavata, harivarSa, ramyaphavarSa, ane mahAvideha. (4) parvata - 29 che. cArTa juo- cothA vakSaskAramAM. (5) kUTa:- 467+58 = parapa che. cArTa juo- cothA vakSaskAramAM. (6) tIrtha - mAgadha, varadAma, prabhAsa, A traNe tIrtha 3ra vijayamAM ane bhArata airAvatamAM che. ataH 34 x 3 = 10ra che. (7) zreNio :- 34 vijayomAM be vidyAdharonI ane be AbhiyogIkonI zreNio che. ataH 34 x 2 x 2 = 136 zreNio che. (8) vijaya, guphA, rAjadhAnI Adi - 34 vijaya che, 34 rAjadhAnIo che, 34 8Sabha kuTa che, 34 x 2 = 68 guphAo che ane emanA 68 katamAlaka ane nRtamAlaka nAmaka kula deva che. (9) draha:- 16mahAdraha che. pa deva kurumAM pa uttara kurumAM dara varSadhara parvato para che. ema kula 55+ = 16 che. (10) nadI - 6varSadhara parvatomAMthI 14 mahAnadIo nIkaLI che. 3ra vijayomAM 64 nadIo kuMDomAMthI nIkaLI che ane 1ra aMtara nadIo paNa kuMDomAMthI nIkaLI che. te kula 14+4+1ra = 90 mahAnadIo che. cauda mahAnadIonA nAma A prakAre che : (1) gaMgA (2) siMdhu (3) rakatA, (4) rakatavatI (5) rohitA (6) rohitAzA () suvarNa kUlA (8) rukhyamUlA (9) harisalilA (10) harikAMtA (11) narakAMtA (2) nArItA (13) sItA (14) sItodA ema kramazaH bharata eravata, hemavaMta, he yevaMta, harivAsa, ramyavAsa ane mahAvidehanI nadIo che. 4 nadIo gaMgA, ri, raktA, raktavatI ema cAre 16-16nI saMkhyAmAM mahAvidehamAM che. 1ra aMtara naka onA nAma pahelI vijayathI 3ra vijaya sudhI kramazaH A prakAre che. (1) grAhAvatI (2) drahAvatI (3) pakAvatI (4) taptakalA (5) majalA (6) unmattalA (7) kSIrodA (8) zItazrotA (9) aMtaravAhinI (10) urmimAlinI (11) pheNamAlinI (12) gaMbhIramAlinI. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbudvIpa prajJapti sUtra A badhI nadIono kula parIvAra 14,56,000 cauda lAkha chappana hajAra che. emAM 7,28,000 nadIo pUrvI samudramAM maLe che ane 7,28,000 nadIo pazcimI lavaNa samudramAM maLe che. parivAranI alaga alaga nadIo cArTamAM cothA vakSaskAramAM juo. sAtamo vakSaskAra (1) jaMbudrIpamAM 180 yojana kSetramAM 65 sUrya maMDaLa che. lavaNa samudramAM 330 yojana kSetramAM 119 sUrya maMDaLa che. kula 510 yojanamAM 184 maMDaLa che. (2) meru parvatathI paheluM maMDaLa 44820 yojana ane aMtima maMDala 45330 yojana dUra che. (3) pAMca caMdra maMDaLa jaMbUdrIpamAM che. evaM dasa caMdra maMDala lavaNa samudramAM che. caMdra maMDalono AyAma vikhuMbha, muhUrta gati, cakSusparza : - maMDala AyAma viSNubha paridhi muhUrtagati 99640 99712 1, 3 ApyaMtara paheluM ApyaMtarathI bIjuM | ApyaMtarathI trIjuM bAhya paheluM bAhyathI bIjuM 1005876, 4 318085 5121 bAhyathI trIjuM 100514 6, bom 317855 5118 noMdha :- eka caMdra maMDalanuM bIjA caMdra maMDalathI aMtara 36 5, 4 yojana che. enAthI be gaNo 7ra pUrvI, OM viSphabha vadhe che. AnAthI traNa gaNI sAdhika paridhi adhika adhika hoya che. 100660 315089 99785 1, 315549 315319 318315 5073 5077 5080 7744 13725 51para 3674 13725 13316 130725 990 13725 110 13725 181 1405 13725 muhUrta gati prati maMDalamAM vadhe che. - 3 955 13725 prati maMDalamAM paridhi vadhe che. = 230 yojana. yojana cakSusparza 47263 1 31831 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109800 1 18ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta. (4) nakSatranA ATha maMDalamAMthI jaMbUdvIpamAM be che ane lavaNa samudramAM cha che. (5) nakSatranA pahelA maMDalomAM muhUrta gati = para para yojana che. nakSatranA chellA maMDalamAM muhUrta gati = pa319 ra yojana che. (6) caMdra eka muhUrtamAM maMDala pAra kare che. je yojana che. sUrya eka muhUrtamAM maMDala pAra kare che. = 30 yojana che. nakSatra eka muhUrtamAM maMDala pAra kare che. kada, yojana che. (7) bRhaspati mahAgraha 12 varSomAM badhA nakSatronI sAthe yoga samApana kare che. zanizcara mahAgraha 30 varSomAM badhA nakSatronI sAthe yoga samApana kare che. (8) karaNa 11 hoya che. yathA- 1. bava 2. bAlava 3. kaulava 4. strIvilocana 5. garAdi 6. vaNija 7. viSTi8. zakuni 9. catuSpada 10. nAga 11. kiMtughna. rAtri-divasamAM karaNa:sudI divasamAM | rAtrimAM vidI divasamAM rAtrimAM kiMtuna bava - 1 bAlava kaulavA bAlava kaulavA strIvilocana garAdi strIvilocana garAdi vaNija viSTi vaNija viSTi bava bAlava bava strIvilocana kaulava strIvilocana garAdi vaNija garAdi vaNija bava viSTi bavA bAlava bAlava kaulava strIvilocana garAdi strIvilocana garAdi vaNija viSTi bAlava bava bAlava kaulava strIvilocana kolavA strIvilocanA 13 garAdi vaNija vaNija 14 viSTi 15 viSTi catuSpada nAga noMdha :- vadI caudasa rAtamAM, amAvasamAM divasamAM ane rAtrinA tathA sudI ekamamAM divasamAM kramaza: zakuni, catuSpada, nAga ane kimbuna A cAra karaNa sthira rahe che. zeSa sAta kramazaH cArTa anusAra badalatA rahe che. bAlava kalava na ja 0 4 0 0 0 0 2 0 = 2 viSTi kalava vaNija viSTi bava 14 garAdi zakuni bava - rivate & Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 183 (9) caMdra, caMdra, abhivaddhita, caMdra, abhivaddhita te pAMca saMvatsarano yuga hoya che. A saMvatsara caMdrathI zarU thanArA hoya che. ayana be che dakSiNAyana, uttarAyana. emAM prathama dakSiNAyana hoya che. pakSa be hoya che- kRSNa ane zukala. emAM kRSNa pakSa pahelA hoya che. eja prakAre karaNomAM bAlava, nakSatromAM abhijita, ahorAtramAM divasa ane muhUrtamAM raudra muhUrta e badhAthI pahelA hoya che. (10) eka yugamAM 10 ayana, 30 Rtu, 60 mahinA, 120 pakSa, 1830 divasa, 54900 muhUrta hoya che. (11) nakSatra saMbaMdhI varNana ahIM dasa dvArothI che-1. pramarda Adi yoga 2. devatA 3. tArA 4. gotra 5. saMsthAna 6. candra sUrya yoga 7. kula8. pUnama amAsamAM kula 9. pUnama amAsanA kulomAM mahinAono saMbaMdha 10. rAtrivAhaka. A dase dvAronuM varNana jayotiSagaNarAja prajJapti sUtramAM jAo anya paNa A sAtamAM vakSaskAranuM varNana te sUtramAM jovuM joIe. (12) aSADha mahinAnA aMtima divase be paganI porasI chAyA thAya che. arthAt paganA ghUMTaNa parvatanI chAyA be paga jeTalI hoya che. zrAvaNa mahinAnA aMtima divase be paga ane cAra aMgula chAyA hoya che. tyAre porasI Ave che. A rIte prati mahinA 4 aMgula vadhatA poSa sudhI 6 mahinAmAM 24 aMgula = 2 paga chAyA vadhI jAya che. arthAt +2 = 4 paga jeTalI chAyA hoya che. tyAre porasI Ave che. A paganA ghUMTaNa sudhInA paganI chAyAnA mApathI porasI jANavAnuM mApa batAvavAmAM Avela che. (13) soLa dvAra A prakAre che- 1. tArA ane sUrya candranI alpa athavA sama Rddhi sthiti 2. candrano parivAra 3. meruthI aMtara 4. lokAMtathI aMtara 5. samabhUmithI aMtara 6. badhAthI upara nIce vagere 7. vimAnonA saMsthAna 8. jyotiSI devonI saMkhyAla.vAhaka deva 10. zIdhra maMda gati 11. alpaddhika mahaddhika 12. tArAonuM paraspara aMtara 13. agramahiSIo 14. pariSada ane bhoga 15. AyuSya 16. alpabadutva.(A badhA kAronuM varNana puSpa 28mAM jovuM) jabUdvIpamAM tIrthakara vagerenI saMkhyA - jaghanya | utkRSTa nAma | jaghanya | utkRSTa tIrthakara | nidhi ratna astitva 306 cakravartI nidhi ratna upabhoga 36 270 baladeva paMcendriya ratna vAsudeva ekendriya ratna 21) nAma = ! - = = 21) = Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta jaMbUdvIpa varNanano upasaMhAra :- A prakAre A jaMbUdIpa eka lAkha yojana lAMbo, pahoLo, goLa che. 3,16rara7 yojana 3 koza 128 dhanuSa 13 aMgula sAdhika paridhi che. eka hajAra yojana UMDo che; (ra4mI ane rapamI vijayanI apekSA) 99000 yojana sAdhika(merunI apekSA) UMco che; eka lAkha yojana sAdhika sarvAgra che. varNa, gaMdha, rasa, sparza vagerenI paryAyonI apekSA azAzvata che ane astitvanI apekSA sadA hato ane sadA raheze, tethI zAzvata che. A jaMbUDhIpa pRthvI pANI jIva ane pula pariNAma rUpa che. badhA jIva ahIMyA pAMca sthAvara rUpamAM anaMtavAra athavA anekavAra utpanna thaI cUkayA che. A dvIpamAM aneka jaMbUvRkSa che, jaMbUvana che, vanakhaMDa che.jaMbU sudarzana nAmaka zAzvata vRkSa che. jenA para jaMbUDhIpano svAmI anAdata mahartika deva rahe che, A kAraNe A dvIpanuM jaMbUdvIpa e zAzvata nAma che. noMdha:- vizeSa jANakArI mATe A sUtranA anuvAda yukta ane vivecana yukta saMskaraNonuM tathA jaMbUdvIpanA nakazAnuM adhyayana karavuM joIe. 'jabUdvIpa prajJapti sUtra sArAMza saMpUrNa pariziSTa - 1 - jaina siddhAMta ane vartamAna jJAta duniyA > jaMbudvIpa prajJapti sUtramAM ane jIvAbhigama sUtramAM bhUmibhAga saMbaMdhI vistRta varNana che. jabUdvIpa prajJapti sUtramAM eka ja dvIpanuM spaSTa ane paripUrNa varNana che. enuM upayogapUrvaka ane ciMtanayukta adhyayana karI levAthI mastiSkamAM paripUrNa A kSetrano nakazo sAkSAt citrita thaI jAya che. dakSiNathI uttara arthAtu bharatathI airAvata sudhI, pUrvathI pazcima saMpUrNa mahAvideha kSetra ane madhya meru sudarzana maMdara parvata vagere, nadI, parvata, kSetra, draha, kUTa, bhavana, puSkaraNio, prAsAdAvataMsaka vagere AMkhonI sAme zrata jJAnanA rUpamAM pratyakSa thaI jAya che. savAla - A zruta jJAnanA anaMtara A savAla svAbhAvika thAya che ke vartamAna pratyakSIbhUta pRthvI ane saiddhAMtika jJAnano sumeLa kevI rIte thAya che? samAdhAna - AnA mATe samAdhAna A prakAre samajavuM joIe. AjanA vaijJAnika sAdhana temaja vaijJAnika maMtavya sImita ja che. mATe enA anusAra ja Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtra 85 bodha ane gamanAgamana thaI zake che. gamanAgamananA abhAvamAM avazeSa saMpUrNa kSetra ajJAtaja rahe che. vizAlakSetronuM apratyakSIkaraNa kema? Aje ApaNe dakSiNa bharatakSetranA prathama madhyakhaMDanA eka sImita bhUmikSetramAM avasthita chIe; lavaNa samudrIya praviSTa jaLanA kinAre chIe; Ama bharatakSetra traNa dizAomAM lavaNa samudrathI ane enA praviSTa jaLathI gherAeluM che. te samudra jaLa, ApaNe seMkaDo ke hajAro mAIla jaIe tyAre AvI jAya che. ApaNI uttaranI dizA ja samudrI jaLathI rahita che. A dizAmAM parvata ke samabhUmi che. uttaramAM paNa 9-10 lAkhathI kiMIka adhika mAIla jaIe tyAre vaitADhaya parvata Ave che, te ra lAkha mAIlano UMco che. mATe ATale UMce jaIne pachI uttara dizAmAM AgaLa javuM AjanI mAnavIya yAMtrika zaktithI bahAra che ane jaMbudvIpamAM varNavela badhA kSetra, parvata vagere vaitADhaya parvata pachI ja uttaramAM che. mATe enI jANakArI ane pratyakSIkaraNa cakSugamya hovuM asaMbhava jevuM thaI rahyuM che. dakSiNa bhAratanuM paNa apratyakSIkaraNa kema? zAzvata gaMgA-sindha nadIo, mAgadha, varadAma, prabhAsa tIrtha, siMdhu devInuM bhavana Adi ane baMne guphAnA kArato A ja khaMDamAM che. tema chatAM A sthaLonuM pratyakSIkaraNa AjanA mAnavane thatuM nathI enuM paNa kAraNa e che ke (1) ukta sthAnonA AgamIya varNanane samajIne sAco kSetrIya nirNaya karavAmAM Avato nathI. (2) A sthAnonA ane ApaNA nivAsa kSetra rUpa jJAta duniyAnI vacamAM agara vikaTa parvata athavA jalIya bhAga thaI gayo hoya to paNa tyAM pahoMcavuM azakaya thaI jAya che. (3) ApaNA nivAsa kSetrathI, ukta- sthaLonuM kSetra mAnavavijJAnika) gamana zaktithI atyadhika dUra hoya to paNa pahoMcI zakAtuM nathI. saMbhavataH traNa tIrtha to jaLa bAdhakatAthI agamya thaI javAnI sthitimAM che, e uparAMta A badhA sthAno ApaNA A nivAsakSetrathI ati dUra rahelA ApaNI vartamAna duniyA Agamika vinItA- ayodhyA, vArANasI, hastinApura AdinI pAsenI bhUmi che. ataH A prathama khaMDano madhya sthAnIya bhUmi bhAga che je 3-4 yojana pramANa ja che. A sthAnathI zAzvata yojananI apekSA mAgadha tIrtha ane prabhAsa tIrtha 4874 yojana che. varadAma tIrtha 114 yojana che. baMne zAzvata nadIono eka nikaTatama hisso 1000 yojana che. guphAo 1250 yojana che. eka yojana 8000 mAIlano hoya che. ataH A yojanonA mAIla A prakAre che- (1) mAgadhatIrtha 3,89,92,000 mAIla dUra che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : nAgama navanItA (ra) varadAmatIrtha 912,000 mAIla dUra che. (3) prabhAsatIrtha 3,89,92,000 mAIla dUra che. (4) gaMgA siMdhu nadI 80,00,000 mAIla dUra che. (5) baMne guphA 1,00,00,000 mAIla dUra che. vartamAna jJAta duniyAno kSetrAvabodha :- ApaNI vartamAna jJAta bhramaNa saMcaraNazIla duniyA vaijJAniko dvArA ra4,000 mAIla sAdhikanI paridhivALI mAnavAmAM AvI che. je Agamika yojanAnI apekSA kula adhikatama yojana parimANa mAtranI che. athavA jeTalA paNa mAIlanI AMkavAmAM Ave che e mAIlane 8000 vaDe bhAgAkAra karavAthI AgAmika kSetrIya yojana maLI Avaze. ataH 3-4 ke 5-10 yojanamAM pharI-pharIne zodha karIne ja saMtuSTa rahevAvALA vaijJAniko, 114 ke 1000 athavA 1rapa0 yojananI kalpanA ane puruSArtha mATe tatpara paNa thaI zakatA nathI. A pRthvI vAstavamAM candranI samAna yA pleTanI samAna capaTI goLa che. nahIM ke daDAnI samAna. vaijJAnika lokoe daDA(bola)nI samAna goLa hovAnI kalpanA karI rAkhI che. je carma cakSuonA svabhAvanA kAraNe thanArA eka bhrama mAtra vaijJAnika mAnasanI sthiti - vaijJAnika lokonA mAnavAno ke zodhavAno hajI koI aMta Avyo nathI. arthAt ene bhramaNa karatA bIjo paNa pRthvIno hisso maLI jAya to e ene mAnya karI zake che. A vaijJAnika loko uttara dizAno aMta levAno parizrama karavo paNa mUrkhatA bharyo prayAsa mAne che. arthAt uttara dizAmAM emane pahADe ane baraphathI yukta vikaTa kSetra maLe che, jethI tenA yAMtrika sAdhanonI zakti kuMThita thaI jAya che ane zeSa traNa dizAomAM samudra(jaLa vibhAga ja) AgaLa javA para hatAza ke nirAzAnA bhAvo utpanna karI de che. mATe vaijJAnika loko potAnI kalpita 24000 mAIlavALI pRthvInA gherAvAmAMja parikramA kare che. kema ke lAkho, karoDo mAIlanuM aMtara pagapALA vA vAyuyAna, vimAna, rokeTa AdithI kevI rIte pAra karI zakAya? A ja kAraNe ukta nirdiSTa lAkho karoDo mAIla dUra rahelA tIrtha Adino pato lagAvavAnuM ke meLavavAnuM atyaMta kaThina thaI gayuM che. A kAraNe te ukta zAzvata sthAno dakSiNa bharatakhaMDamAM hovA chatAM paNa ApaNA mATe e sthAnonuM gamanAgamana avaruddha che. kema ke jeTalI (pa-10 yojana) jJAta pRthvI vartamAna duniyA che enAthI seMkaDo gaNA kSetra AgaLa javA para ja te ukta tIrtha Adi zAzvata sthAna AvI zake che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUDhIpa prajJapti sUtra 18 pariNAma sAra - A prakAre ApaNuM A bharatakSetra paNa eTaluM vizALa che ke enA eka khaMDamAM ke jemAM ApaNe rahIe chIe, teno paNa pAra ApaNe nathI pAmI zakatA, to eka lAkha yojanano jaMbudvIpa athavA anya dvIpa samudrono pAra pAmavAnI to vAta ja thaI zakatI nathI. A kAraNe jJAta duniyAnA kSetra ane ajJAta bharatakSetramAM paNa keTalAka gaNuM aMtara che. tyAre anya dvIpa samudronI apekSAmAM to A ApaNI jJAta duniyA atyaMta ja nAnI lAgaze. A prakAre jJAta duniyAnI sAme Agama nirdiSTa duniyAnuM svarupa rAkhIne samajavAno prayatna karavo joIe. savAlaH- "carma cakSuno bhrama" A kaI cIja che? javAba:- mAnavanI AMkhonI kIkI (zakti saMpanna yaMtra biMdu) goLa che. pratyeka vyaktinuM potAnuM svataMtra daSTikSetra sImita hoya che. e potAnA daSTi kSetrathI paNa moTI vastu jo enI sAme Ave che to e tene potAnA daSTi kSetra jeTalA goLAkAra rUpamAM joIne avazeSa e padArthanA vibhAgane joI zakato nathI. enA sthAna para pachI kevaLa zUnya sthaLa rU5 AkAza ja dekhAze. je prakAre ApaNe jo eka IcanA vyAsavALI ane be iMca lAMbI eka nAnIsI goLa naLI AMkhonI pAse rAkhIne joIzuM to e naLInI goLAIthI prApta hovA jeTaluM ja kSetra ane eTalI ja vastu dekhAze e kSetrathI moTI vastune e potAnI sImAM jeTalI goLa joIne avazeSane choDI deze. pahADI para ubhelI vyaktionuM dAMta - eja rIte keTalIka vyakti eka pahADI para ubhI che. emanuM cakSu daSTi kSetra arthAt cakSajJAna zakti kramazaH 5,10,12,15 mAIlanI che. to emAM pahelI vyakti cAre tarapha pAMca pAMca mAIla kSetra joIne AgaLa kevaLa AkAza yA khADo bhUmi rahita kSetra hovAnuM ja dekhe che. e ja samaye bIjI vyakti 10 mAIla cAre tarapha kSetra joI le che ane trIjI, cothI vyakti 1ra ane 15 mAIla goLAkAra cotarapha kSetrane joI zake che. tyAM ja te samaye tene dUradarzaka yaMtra ApavAmAM Ave to te 5 mAIlano gherAvo dekhavA ane kahevAvALo 50 mAIlano gherAvo paNa dekhAvA lAge che. ataH vAstavamAM pRthvI na to 5 mAIlanA gherAvA jevaDI hatI, na 10 mAIlanA ane na 12-15 mAIlanA gherAvA jevaDI hatI. sAthe ja 50 mAIlanA gherAvA jeTalI paNa mAnI zakAtI nathI kema ke 5 mAIlanA daSTikSetravALAne yaMtrathI 50 mAIla dekhAI zake che. to 15 mAIlanA daSTi kSetravALAne 150 mAIla kSetra dekhAI zakaze ane tyAMja jo eka vRddha maMda daSTivALo ubho hoya to te eka mAIla pachI ja pRthvIno aMta joI leze. A prakAre A ApaNI carma cakSuono dhruva svabhAva che ke te potAnI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta dRSTi sImAthI moTI vastune cAre tarapha goLa joIne samApta karI le che. A bhramane vazIbhUta thaIne AjanA mAnavane pRthvIno aMta dekhAya che ane te daDA(bola) jevI goLa pRthvI mAnavA para AvI jAya che. e ja carma cakSuono bhrama kahevAya che. 188 mATe vaijJAnikonI zodhano mULa siddhAMta bhrama pUrNa hovAthI AgaLa adhika saphaLa thaIne bhUbhAgano pato lagAvI zakatA nathI. kema ke pahelAM lakSya binduno siddhAMta sAco hoya toja enuM AgaLa gamana sAcI gatine prApta karI zake che. lakSya binduno sAco siddhAMta svIkAra karI levA para paNa jo sAmarthyano abhAva che to paNa saphaLa gamana nathI thaI zakatuM. jema koInI cAlavAnI zaktinuM sAmarthya divasa bhara jo be mAIla cAlavAnuM che to te eka lAkha mAIla kSetra page javAno sAco mArga jANavA chatAM himmata karI zakato nathI ane koI vyakti jvara rogathI vyApta che ane te je jvarathI enuM sAmarthya avaruddha che to te jANelA joyelA kSetramAM paNa 5-15 pagalAnI maMjIla paNa pAra karI zakato nathI. eja kAraNe vaijJAnika loko mULa mAnyatAnA bhramathI ane pUrNa sAmarthyanA abhAvathI jaina siddhAMta kathita A kSetro sthaLone prApta karI zakatA nathI ane jaina siddhAMta anusAra sAcu jANavA mAnavAvALA paNa sAmarthyanA abhAvamAM jaI zakatA nathI. paraMtu jo koIne tapa athavA saMyamathI japa, maMtra, AdithI koI alaukika zakti utpanna thai hoya to te jaI zake che athavA deva smaraNa karIne ene bolAvIne enA sahayogathI e dUra ati dUra sthaLo para paNa mAnava kSaNa bharamAM jaI zake che. - savAla :- zuM vaijJAnika loko eTalA mUrkha mAnavAmAM Ave che ke evA bhramane paNa nathI samajI zakatA ? javAba H- moTA vidvAnonA maMtavya paNa alaga alaga ane viparIta hoya che. enAthI e vidvAno badhA mUrkha nathI kahevAtA. e potapotAnI ciMtana dRSTi hoya che. Aje aneka dharma, zAstra, pRthvIne pleTa samAna goLa ane ati vistAravALI mAne che ane vaijJAnika pRthvIne sImita ane daDA jevI goLa batAve che to zuM e badhA dharmazAstra praNetAone mUrkha kahevAya? nahIM. evuM kathana karavuM vivekapUrNa nathI. mATe A daSTi bhrama, ciMtana bhramane, bhrama zabdathI ja jANavuM yogya che. sAra H- A ApaNI pRthvI atyaMta vizALa arabo-kharabo mAIlanI arthAt asaMkhya mAIlanI lAMbI pahoLI goLa pleTa(rakAbI)nA AkAra jevI che. mAnava ane vaijJAnikonI pAse sAdhana zakti dhana zakti atyaMlpa che. ataH emane prApta ane Personal Use www.athelibrary.org Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jaMbUdvIpa prajJapti sUtrA 189 jJAta kSetra je che te pRthvInuM ati alpatama kSetra che ane cakSu sImA bhramathI A pRthvIno AkAra daDA jevo goLa dekhAI ane manAI rahyo che. pahADothI ane samudrI jaLothI bAdhita ane dUrastha hovAthI te jainAgamokta sthaLone joI zakavAmAM ane tyAM pahoMcavAmAM asamartha che. pariziSTa-2: ( siddhAyatanonI prakSepa pravRttinuM jvalaMta pramANa koIpaNa zAzvata sthAnonA mAlika devano e kSetranA yogya sthAnamAM nivAsa hoya che. badhA drahonA adhipati deva devInA enA madhyasthAnIya padma para bhavana hoya che. tyAM temanA mukhya nivAsa sthAna hoya che. kUTonA ane goLa parvatonA mAlika deva enA zikharastha sthAna para rahe che. tyAM ja emanA bhavana hoya che. drahonA anusAra zAzvata vRkSonA mAlika devanA bhavana enA madhya sthAnamAM arthAt cAra zAkhAonI vacamAM hovA joIe arthAt jambu sudarzana ane pUrA jaMbUdvIpanA mAlika devano nivAsa paNa jammu sudarzana vRkSanI cAra zAkhAonA madhya sthAnamAM hovo joIe. eja prakAre kUTe zAlmalI vRkSanA mAlika devanuM nivAsa sthAna cAra zAkhAonA madhyasthAnamAM hovuM joIe. goLa parvatonA anusAra meru parvatanA adhipati devanuM sthAna merunI cUlikA para zIrSastha sthAna para hovuM joIe. paraMtu siddhAyatananA pATha prakSepanI dhUnavALAe potAnA prakSepa parivartananI sarva sattAnA nazAmAM madara meru parvatanA mAlikadevanuM sthAna-nivAsasthAna ja gAyaba karI dIdhuM che. upalabdha meru parvatanA vistRta varNanamAM kayAMya paNa meru parvatanA svAmI adhipati devanuM bhavana avazeSa nathI rahyuM. koI paNa vidvAna zodhIne gotavA mAge to joI zake che. merunA cArevanonI pUrva Adi cAre dizAomAM 16 siddhAyatana kahevAyA che. vidizAomAM IndronA prAsAdAvatasaka kahyA che. bhadrazAla vananA ATha dizA hasti kUTo para ATha anya deva kahyA che. naMdanavananA ATha kUTo para devIo che. balakUTa para bala deva che. meru cUlikA para siddhAyatana kahevAyA che. have Apa joze ke maMdara merunA svAmI deva maMdira mATe eka paNa sthAna nathI bacAvyuM vAstavamAM enI cUlikA ja enA mAlika devanuM nivAsa sthAna AgamamAM hatuM. tyAM ApaNAM prakSepanA nazAmAM mahArathIoe siddhAyatana lAvIne goThavI dIdhuM che. A rIte prakSepakArono bhAMDo spaSTapaNe phUTI jAya che. Jain Educgion International ivate & Personal use Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta A rIte mahArathIoe jaMbudvIpanA mAlika deva ane jaMbUvRkSanA adhipati devane mATe paNa vRkSanA madhya kendra sthAna para siddhAyatana lAvIne paTakyuM che. ane samUce jaMbudvipanA mAlika devanuM paNa nivAsa sthAna kendra sthala choDAvI dIdhuM che. jene sidhdhAMtamAM A prakAranA prakSepa karanArA loko paNa madhyakAlamAM thayA che. jeoe satya Agamone paNa vikRtiothI bharavAno prayatna karyo che. te samaye jaina dharmamAM mUrtipUjA mAnavA ane manAvavAno prayatna jora-zorathI cAlyuM hatuM. te ja A prakSeponuM mukhya kAraNa banyu hoya tema zakya che. to paNa dharmI thaIne AvuM kRtya karanArA je koI thayA hoya te kharekhara lAkha-lAkha dhikkArane pAtra che ane teo svayaM DUbanArA ane bIjAne DubAvanArA jene zAsana pAmIne paNa durgatinA bhAgI banelA hoya to emAM koI saMdeha nathI. sAra:- zAzvata sthAnomAM varNita siddhAyatana anAvazyaka che ane kalpita ja phalita thAya che. mATe siddhAyatana varNitae keTalAka sthAna to rikta che ane keTalAka sthAna mAlika devanA bhavanathI yukta che. yathA- dIrdha vaitADhaya, varSadhara, vakSaskAra Adi parvatanA te siddhAyatananA sthAnariktatAne prApta thAya che. svataMtra kUTa, vRta(gola) parvatonA zikhara, puSkaraNionA madhya sthAna, vRkSonA madhyasthAna, meru cUlikA AdinA sthAna, mAlika devanA nivAsa, bhavanarta prApta thAya che. zAzvata sthAnomAM koI vyakti yA siddhano saMbaMdha sthApita thaI ja nathI zakato. mATe zAzvata sthAnonA siddhAyatana jinAlaya yA mUrti-pratimAthI saMbaMdha joDavo vyartha prayatna ane araNya pralApa samAna nirarthaka hoya che. jIvAbhigama sUtranA naMdIzvara dvIpamAM siddhAyatananA varNanamAM bhadrAsana Adi varNana paNa bhavananA sthAna para siddhAyatananI prakSepatA siddha kare che. ni pariziSTa yukta jaMbUDhIpa prajJapti sUtra saMpUrNa mukti jJAna - sArAMza pustakonA viSayamAM darzana zaMkA-kuzaMkA karI karmabaMdha na karatAM jijJAsAthI Agama manISI munirAjazrIthI patra saMparka karI zakAya jJAnavRddhi karavI joIe. cAritra nivedaka - jIgneza bI. joSI , tapa Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra [sUrya-candra prajJapti sUtra] 191 prastAvanA : pratyeka prANI A saMsAracakrathI mukta thavA icche che. to paNa bhAgyathI ja koi koI jIvone sAcA mokSa mArganI prApti thAya che. jaina zAstromAM nirvANa sAdhanAnA sAdhako mATe vividha viSayonuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. jenAthI emane Atma svarUpanuM ane AjubAju rahela pudgala-ajIva svarUpanuM tathA sAthe ja je kSetramAM, lokamAM te susthita che tyAMnI loka saMsthitinuM, kAlacakranuM paNa ene parijJAna thAya ane enAthI te potAnA AtmAnI lokagata vividha avasthAonuM jJAna karI zake ane adhyAtma ciMtana prApta karI zake. A ja kramamAM kAlamAna parijJAnanA hetubhUta jayotiSImaMDala sUrya, candra, nakSatra ane graha tArAo saMbaMdhI parijJAnanI saMkalanA paNa jaina AgamomAM karAI che. prAcInakAlamAM gaNadhara kRta aMga zAstromAM pramukha rUpamAM daSTivAdamAM A viSayanI vyavasthA upalabdha rahI che ane sAmAnya rUpamAM bhagavatI Adi sUtromAM paNa jyotiSI maMDalano viSayAvabodha rahyo che. sUtra nAma H- kAlAMtarathI aMgabAhya sUtronI racanA kramamAM pUrva zAstronA AdhArathI A "jyotiSa gaNarAja prajJapti" sUtranI saMkalanA bahuzruta AcAryo dvArA karAI che. A sUtranI prAraMbhika gAthAomAM nAma nirdezapUrvaka kathana pRcchA kahevAI che enAthIe spaSTa che ke A Agama jyotiSagaNa rAja prajJapti sUtra athavA jyotiSa rAja prajJaptinA nAmathI ja banAvavAmAM AvyuM che. jyotiSImaMDala nA rAjA arthAt indra rUpamAM candra ane sUrya banneno svIkAra A sUtramAM karAyo che. mATe ja vyavahAra ane paricayamAM kyAreka enA mATe sUrya prajJapti yA candra prajJapti saMjJArUpa nAma paNa prayukta thavA lAgyA che. kAraNa ke A jyotiSa gaNarAja prajJaptimAM caMdra ane sUrya banne saMbaMdhI prAyaH badhA viSayonuM saMkalana che. koI vyaktinuM eka athavA aneka nAma hoya che. e ja kAlAMtarathI bhramanA kAraNe be bhinna vyakti mAnI levAya che ane kayAreka koI be samAna nAmavALA judA judA vyaktione paNa kAlAMtare bhramathI eka mAnI levAya che, evo bhrama thavo svAbhAvika che ane keTalAya aitihAsika tattvomAM paNa evuM thayuM che. A ja prakAre A Agama sammata suspaSTa nAmavALA jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtranA paNa sUrya prajJapti ane candra prajJapti ema nAma pracalita thayA che ane A * - Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta pracalananA pravAhamAM A sUtramAM spaSTa upalabdha nAma bhulAI gayuM che ane paryAya rUpathI pracalita nAme ja pUrNa sthAna prApta karI lIdhuM che. kAlAMtarathI sUrya prajJapti ane candra prajJapti be judA sUtra paNa mAnavAmAM Ave che. A badhI paraMparA, pravAha, lipi kAlanA doSono prabhAva che. vAstavamAM A sUtra potAnI prAraMbhika gAthAomAM poteja batAve che ke mAru nAma jayotiSa gaNa rAja prajJapti che. na to AmAM sUrya prajJapti lakhela che ane na candra prajJapti. 192 jyAre eka ja A AgamamAM pUrNa samanvayanI sAthe sUrya candra saMbaMdhI baMne prakAranA viSayonuM sAMgopAMga prastutIkaraNa karavAmAM AvyuM che to pachI ene kevaLa sUrya prajJapti mAnIne, candra prajJaptinuM alaga astitva karavuM paNa bhrama mUlaka che. je paNa Aje alaga astitva 1-2 pAnAmAM upalabdha che emAM kevaLa viSaya paricAyaka gAthAo ane evo ja pATha mAtra che ane lagabhaga badho e sUcita viSaya A sUtramAM varNita ja che. mATe be sUtronI kalpanA ane astitva, paryAya nAma ane enA pracalananI paraMparAthI tathA kAla vyavadhAnathI utpanna bhrama mAtra che. mATe A jyotiSa gaNa rAja prajJapti eka ja sUtra pUrvAcArya racita che. ene ja cAhe sUrya prajJapti kahevuM athavA candra prajJapti. A prakAre A traNe ya nAmo eka ja sUtranA paricAyaka che. racanAkAla ane racanAkAra :- gaNadhara prabhu dvArA racita bAramA dRSTivAda aMgamAM varNita(Avela) jyotiSa saMbaMdhI jJAnanA AdhArathI pUrvajJAnadhArI koI bahuzruta AcArya dvArA A sUtranI racanA karAI che. itihAsamAM e mahAna sUtrakAranuM nAma prApta thatuM nathI. sAthe ja AnI racanA vIra nirvANa pachI kayAre thaI e paNa ajJAta che. saMbhavataH pUrvonuM jJAna jyAM sudhI nirAbAdha cAle che tyAM sudhI aMga bAhya tattvajJAna viSayaka zAstronI racanAnI AvazyakatA utpanna thatI nathI, e jJAnanI pUrti tyAMthI ja thaI jAya che. ataH saMpUrNa pUrva viccheda javAnI AsapAsanA ke najIkanA pUrvanA kAlamAM AvA tattvajJAnavALA upAMga zAstronI pRthaka rUpamAM saMkalanA-racanA karAya che. tadnusAra devaddhigaNI(devavAcaka) kRta naMdIsUtranI pUrve ke samakAlamAM AvA AgamonI racanA thai gaI hatI ane ene devardrigaNi dvArA zrutajJAnanI sUcimAM svIkAra karavAmAM Avela che. mATe A jainazAsananI zruta nidhinuM eka prAmANika zAstra che. kAlAMtaramAM AnuM mukhya sUtrokta nAma jyotiSa- gaNarAja prajJapti gauNa thaIne sUrya prajJapti ane candra prajJapti e nAma pramukha banI gayA che ane bhramavaza be sUtra mAnavAne kAraNe naMdImAM paNa be nAma lipi kAlathI saMpAdita karavAmAM Ave che. A prakAre A zAstra ajJAta AcAryanA dvArA ajJAtakAlamAM racavAmAM AvyuM che ane jainAgamamAM prAmANika rUpathI svIkAra karavAmAM Avyo che. je Aje parivartita nAmathI pracalita che. AkAra svarUpa :- A sUtra eka zruta skaMdha rUpa che. AnA adhyayana vibhAgone '"pAhaDa-prAbhUta'" saMjJAthI kahevAyA che. AnA adhyayanonA avAMtara vibhAga paNa che Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 193 ene prAkRta-prAbhRta arthAt pratiprAbhRta kahevAyuM che. A zAstra pUrNarUpathI praznottara zailImAM che. prazranI ane uttaranI bhASA zailI paNa eka vilakSaNa prakAranI "takAra" prayogapUrvaka che. bhASA ane zailI sadA racanAkAranA e samayanA mAnasa para nirbhara rahe che. aneka prakAranI bhASA zailI ane paddhationA jJAtA vidvAna paNa potAnA tAtkAlika mAnasanA anusAra ja racanA taiyAra kare che. mATe Agama bhASA zailIthI koI prakAranI ekAMtika kalpanA na karavI joIe. A sUtramAM ra0 prAbhRta che. koIka prAbhRtamAM pratiprAbhRta paNa che. dasamA prAbhUtamAM rara pratiprAbhUta che. enA pachI 11 thI 20 sudhImAM pratiprAbhRta nathI. gaNita viSayamAM svAbhAvika ja thoDI vyaktione rasa paDe che. mATe A AgamanuM adhyayana pracalana ochuM ja rahyuM che. jenAthI A sUtranA artha paramArthanA jJAnamAM vadhAre kaThinatAno anubhava thAya che. sAthe ja A viSayano paricaya alpa hovAne kAraNe tathA bhASA paNa vicitra hovAne kAraNe lipikAlamAM paNa thoDI alanAo thavI svAbhAvika che. A kAraNe vartamAna yuganA vidvAna saMpAdana ane vyavasthita prakAzita karavAnAM prayatna karavA chatAM AnA pAThonA saMbaMdhamAM paNa aneka zaMkAo upasthita karavAnI pravRtti kare che. ATaluM thavA chatAM paNa e samasta alanAo susAdhya che ane e saMdeha paNa samAdhAna saMbhAvita che. jeno anubhava A sArAMza pustikAthI paNa ghaNuM badhuM prApta karI zakAya che. vartamAne je rUpamAM A jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra upalabdha che enuM parimANa rara00 zloka pramANa mAnavAmAM Avela che. sUtraviSaya:- A sUtrano viSaya sImita che, te che jyotiSa maMDalano gaNita viSaya ane eno paricaya. AcAra ane dharmakathA AmAM nathI. A prasaMgathI A sUtramAM sUrya, candra graha, nakSatra, tArA A pAMca prakAranA jyotiSa gaNanuM varNana che. sUryacandranI gati, bhramaNa maMDala, divasa rAtri mAna tathA enI vRddhi, hAni, prakAzakSetra, nakSatronA yoga, yogakAla, pAMca prakAranA saMvatsara saMbaMdhI vicAraNAo, candranI kalAvRddhihAni, rAhuvimAna, e pAMce ya jyotiSa gaNanI saMkhyA ane samabhUmithI aMtara vagere viSayonuM sAMgopAMga varNana karAyuM che. vadhAre jANakArI prAraMbhika viSaya sUci ane sUtra sArAMzanA adhyayanathI ja thaI zakaze. A sUtramAM dasamA prAbhRtano sattaramo pratiprAbhRta jaina samAjamAM carcAno ane saMdigdhatAno viSaya banela che. je AjathI nahIM seMkaDo varSothI eka praznacihna banela che. jyAM AvIne pratyeka saMpAdaka vivecaka kAMto thobhI jAya che, athavA to kalpanAomAM utarI jAya che. A bAbatamAM prastuta saMskaraNamAM paNa navo ciMtana anubhava prastuta karela che jene pAThaka svayaM sattaramAM prati prAbhRtamAM joI zake che. enuM tAtparya e che ke mAMsa vagere akhAdya padArthonA preraka vAkayavALA pAThone sUtrakAra yA gaNadhara ke bahuzruta racanAkAra race nahIM paraMtu e lipikAlamAM dUSitamati lokonA dvArA prakSipta ane vikRta Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta tattva che. bIjA sUtromAM paNa evA tattvo koIka aMze joI zakAya che. jenazAstronA nirmANa kartA evA bhramakAraka zabdono prayoga, preraNAtmaka vAkyonA rUpamAM, koIpaNa anya arthanA lakSyathI paNa karI zakatA nathI. kema ke evuM karavuM teone mATe yogya paNa nathI ane saMyamocita paNa nathI. sUtra saMskaraNa:- A sUtra para AcArya malayagirinI TIkA upalabdha che, je mudrita che. niyuktikAra zrI dvitIya bhadrabAhu svAmIe paNa A sUtra para niyukti vyAkhyA karela hatI, evo saMketa prApta thAya che. AcArya ghAsIlAlajI ma.sA. e potAnI samasta AgamonI TIkA karavAnI pratijJA anusAra A sUtranI paNa TIkA lakhI che. je mudrita hindI, saMskRta, gujarAtI traNeya bhASAomAM upalabdha che. AnA pUrve AcAryazrI amolaka RSijI ma.sAhebe ura AgamonuM hindI anuvAda sAthe mudraNa karAvyuM hatuM. emAM paNa anuvAda sahita ane Avazyaka gaNita vistAra sAthe A sUtra mudrita che. vartamAna yuganI Adhunika AkarSaka paddhatinA saMskaraNa Agama prakAzana samiti vyAvarathI mudrita thayA che. je sUtronA artha, vivecana, TippaNo vagerethI susajIta che. 3ra sUtronuM evuM sarvAgINa mudraNa pUrNa thaI gayuM che. je jaina samAja mATe saMpradAyanirapekSa rUpanI anupama upalabdhi che. e zRMkhalAmAM A sUtranuM saMpAdana pUjya paM. ratna zrI kahaiyAlAlajI ma.sA. "kamala" e artha paramArtha TippaNonI sAthe aneka prayatnathI karyo, paraMtu potAnA kAraNosara bAvaranI te prakAzana samitie A sUtrane kevaLa mULa pATha rUpamAMja mudrita karAvyuM che. to paNa emAM TippaNa ane pariziSTo dvArA sUtrano alpAMza spaSTa karela che. tyAra pachI pUjya zrI kanTayAlAlajI ma.sA. "kamala" dvArA svataMtrarUpe A sUtranA anuvAdanuM prakAzana anuyoga TrasTa amadAvAdathI karavAmAM AvyuM che. te saMskaraNanI khAsa vizeSatA e che ke temAM prakSiptatAnA saMdehavALA ane jaina siddhAMtanA bAdhaka, sattaramAM pratipAhaDane yogya sucana sAthe rikta karI dIdhela che. te teonA zAsana pratyenA prema yukta niDara vyaktitvane pragaTa kare che. prastuta saMskaraNa - A badhA saMskaraNo, vicAro ane kalpanAone samakSa rAkhatA yathA prasaMga Avazyaka samAdhAnothI saMyukta karIne A prastuta sArAMza taiyAra karavAmAM Avyo che. je vAcakonI sevAmAM saraLa bhASAmAM jenAgama navanItanA rUpamAM ane mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAnA nAme prastuta che. jenuM mUlyAMkana vAcaka gaNa, sAmAnya svAdhyAyI ane vidvAna manISI svayaM ja karI zakaze. Agama manISI trilokamuni Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prApti sUtra 15 A viSaya sayi prAbhUta pratiprAbhUta | | gara | | | | 0 | | | | | | | ja | 2 | viSaya nakSatramAsanA divasa, muhUrta; parikramA ane maMDala parimANa, nAnA moTA divasanuM parimANa, divasanI ghaTa-vadha (hAni -vaddhi), hAni-vRddhinAM kAraNa. varSa prAraMbha. nAnA moTA divasa rAtri kayAre ane keTalI vAra? ardha maMDala gamana ane maMDalAMtara praveza, kayA divase, kayo sUrya, kayu ardhamaMDala cAle? be sUryonA nAma, calita acalita mArga gamana, punaHcalitamAM sva-5ra calitano ane acalitano hisAba. bane sUryonuM aMtara ane enI hAni vRddhi hisAba, matAMtara pAMca. sUrya bhramaNanA kula kSetranuM parimANa ane pAMca mAnyatAo. vikampana parimANa ane sAta mAnyatAo. sUrya candra vimAnanuM saMsthAna ane sAta mithyA mAnyatAo. maMDalono vikhaMbha ane paridhi, hAni vRddhino hisAba, traNa mAnyatAo. bane sUryonuM bhramaNa svarUpa ane sUryodaya. ATha mAnyatAo. karNa kalA ane bhedaghAta gatithI saMkramaNa. sUryanI maMDalomAM muhUrta gati ane cakSu sparza, cakSu sparzanA ghaTa-vadhanuM gaNita, cAra mAnyatAo. prakAza kSetrAMza ane aMdhakAra kSetrAMza, 1ra mAnyatAo. be sUrya, be candranI avasthitinA saMsthAna, 16mAnyatAo. tApa kSetra ane aMdhakAra kSetranA saMsthAna ane | 0 1 | | 1 0 | 0 0 | | | | ja Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 prAbhUta pratiprAmRta 5 / 10 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta T T x 4 7 1 1 1 1 1 1|TI 11 * 6 7 7 % na 12-14 15 16 Jain Education international viSaya bAhA vagerenuM mApa. tApakSetranI rukAvaTa zenAthI ? 20 mAnyatAo. prakAza saMsthitimAM ghaTa-vadha, 25 mAnyatAo. pudgalo dvArA lezyA varaNa, prakAza grahaNa 20 mAnyatAo. cAra vibhAgomAM sUryodaya, sUryAsta ane Rtu prAraMbha, traNa mAnyatAo. chAyA pramANa ane enAthI divasano bhAga vItavAnuM jJAna, tApa lezyA dvArA anaMtara paraMpara pudgalone AtApita karavA, chAyAnA pacIsa ane ATha AkAra, chAyA pramANamAM saMpAdana kartAno bhrama. nakSatrono krama, pAMca mAnyatAo. nakSatrono candra sUryathI saMyoga kAla. nakSatra candra saMyogano prAraMbhakAla, samApti kAla. pratyeka nakSatrano krama yukta yoga ane pachI bIjAne samarpaNa. 28 nakSatronA kula, upakulano bodha. pUnama ane amAsanA divase nakSatra yoga. mahinA ane amAsa pUnamanA nakSatra yoga saMbaMdha. nakSatronA AkAra. nakSatronA tArAnI(vimAnonI) saMkhyA. rAtri vAhaka nakSatra ane enI rAtri vahana saMkhyA. pramarda yoga paryanta pAMca prakAranA candra nakSatra yoga candra nakSatranI maMDala saMkhyA ane pArasparika sIdha sUrya, candra, nakSatra maMDalonuM sIdha samavatAra. sUrya, candra ane nakSatranA maMDalonuM potAnuM aMtara. nakSatra svAmI devatAnA 30 muhUrtonA ane rAtri-divasonA nAma. paMdara tithionA 5-5 nAma. nakSatronA gotra ane svAmI devanA nAmano cArTa. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 19o. | prAkRta ! pratiprAkRta) viSaya x ahIM pariziSTa che. eka yugamAM candra sUryanI sAthe nakSatra yoga. mahinAnA laukika lokottarika nAma. pAMca prakAranA saMvatsara-pramANa, zanizcara saMvatsara vagere. nakSatromAM yAtrA nirdeza, pAMca matAMtara. nakSatronA sImA viSkama hisAba; nakSatra, candra, sUryanA pUrNimA amAsamAM alaga ane sammilita yoga ane muhUrta vizeSa. eka nAmavALA be nakSatronI sAthe candra sUryathI yoga kAlanuM aMtara. candra ane abhivaddhita saMvatsaranA tathA yuganA prAraMbha ane samAptimAM nakSatra yoga. pAMca saMvatsaronA divasa ane muhUrtanuM parimANa. yuga ane no-yuganA divasa tathA muhUrtanuM parimANa pAMca saMvatsaronA Adi ane aMtanuM milAna (meLa) varSomAM sUrya saMvatsaranA ane ayana prAraMbhanA yoga, sUrya candranI AvRttio (ayana) sUrya AvRttinA prathama divasanI tithi. chatrAtichatra yoga ane 1ra yoga saMsthAnA prakAra. candranI hAnivRddhi, candranA ayana. dakSiNa uttaranA ardha maMDala, yuganI samApti maMDala candranA calita acalita mArga; sva para, ubhaya calita mArga. candrano prakAza aMdhakAra, hAni vRddhi. candra sUrya nakSatranI maMDala vibhAgarUpa muhUrta gati. gatinA kAraNe yoga saMbaMdha. pAMca prakAranA mahinAmAM candra sUrya nakSatranA maMDala pAra karavAnA mApa. candra sUrya lakSaNa. cayApacaya. 17 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta | | | | | | | | | prAbhRta | pratiprAbhRta viSaya samabhUmithI UMcAI, ra5 mAnyatAo. candra sUrya ane tArAnI tulya ane alpa Rddhi sthitithI. banneno parivAra, meru ane lokAta thI jayotiSa maMDalanuM aMtara. nakSatromAM sahuthI upara nIce, aMdara, bahAranA nakSatra. jyotiSI vimAnonA AkAra, laMbAI, pahoLAI, UMcAI. devo, devIonI jaghanya utkRSTa sthiti. vAhaka devI alpa bahatva. dvIpa samudromAM sUrya candra vagerenI saMkhyA. UMcAImAM sthiratA ane maMDalamAM sthiratA, asthiratA. sukha duHkhanimittaka cAla vizeSa. tApakSetra prakAza kSetra, cala acala jyotiSI. dvIpa samudromAM sUrya candra jANavAnI vidhi. candra, sUrya ane rAhunA saMbaMdhamAM laukika kathana. candra vimAnanuM nAma mRgAMka. sUrya vimAnanuM nAma Aditya. "Aditya"no vyutpati artha ane enI pramukhatAnI vicAraNA para TippaNa. jayotiSInA bhoga sukha. grahonA bheda 88 ane nAma. upasaMhAra sUtra-adhyayana viveka para TippaNa. candra prajJapti sUtra eka vicAraNA pariziSTa - 1 jJAtavya gaNita pariziSTa - 2 | nakSatra tattvavicAra(thokaDA). pariziSTa - 3 | jyotiSa maMDala vijJAna ane AgamanI daSTimAM pariziSTa - 4 | sattaramAM prati prAkRta nA nirNayArtha praznottara. | vizeSa vArtA - pahelA bIjA ane dasamAM A traNe prAbhRtamAM kramaza 8, 3, rara | | | | | | | | | | | 0 ja Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra | |199 prati prAbhRta che. zeSamAM prati prAbhRta nathI. mUla pAThamAM AnA mATe pAhuDa ane pAhuDa-pAhuDa zabda prayoga karela che. matAMtara saMgraha - pahelA prAbhRtanA cothAthI AThamA prati prAkRta sudhI badhAmAM matAMtara prarUpaNa che. dasamA prAbhRtanA pahelA ane ekavIsamA prati prAbhRtamAM matAMtara kathana che. aDhAramA prAbhRtamAM paNa mAnyatAonuM kathana che. zeSa prAbhUto ane prati prAbhRtomAM matAMtara rahita kevala jinAnumata tattvonuM kathana che. vizeSa - kula 20 pAhuDa che. pahelA pAhuDamAM 8, bIjA pAhuDamAM 3 ane dasamA pAhuDamAM rara prati pAhuDa che. ema kula prati pAhuDa 33che. paDivatI kula 341che. yathA - | | | pAhuDa pratipAhuDa paDivatI| pAhuDa pratipAhuDa paDivatI pAhuDa pratipAhuDa paDivatI cothuM pAMcamuM | 5 chaThuM sAtamuM AThamuM paheluM bIjuM 0 0 | 2 4 2 ja $ bha bha | 6 8 8 % % 8 8 8 ja | | - 2 | | kula paDivatti = 341 koddNddddN A sArAMza pustakomAMthI koIpaNa jijJAsA mATe patra saMparka karo Agama manISI triloka munijI, ArAdhanA bhavana, 6/10 vaizAlI nagara, caMdraprabhu epArTamenTa, grAunDa phalora, rAjakoTa-360 001 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra sArAMza [sUrya - caMdra pUjJapti sUtro pahelo prAbhUtaH pahelo prati prAbhUta eka nakSatra mahinAmAM 819 OM muhUrta hoya che. jyAre eka divasa rAtrimAM 30 muhUrta hoya che. nakSatra mahinAnA divasa jANavA mATe A muhUrtonI saMkhyAno 30 vaDe bhAgAkAra karavAthI 819 chu - 30 = 27 - divasa Ave che. arthAt sAdhika satyAvIsa divasano nakSatra mahino thAya che.(A sUtra lipi kALamAM sUtranI vacamAMthI kyAMkathI nIkaLIne bhUlathI ahIM zarUAtamAM lakhAI gayuM che. viSaya sUcaka gAthAo ane prakaraNathI e spaSTa thAya che.) parikramA parimANa :- sUryanA cAlavAnA maMDala(goLAkAra mArga) 184 che. jyAre sUrya sarva AvyaMtara arthAt pahelA maMDalamAM che ane tyAMthI pharIne bIjA maMDalamAM parikramA karIne e sthAnanI sIdhamAM pahoMce che to enuM te parikramArUpa prathama cakkara hoya che. trIjA maMDalamAM pahoMcavA para be cakkara pUrA thAya che. ema 184mA maMDalamAM pahoMcavA para 183 cakkara pUrA thAya che. sarva bahAranA 184mA maMDalanA sthAnathI sUrya pAcho phare che. arthAt aMdaranI tarapha cAlIne 183mA maMDalamAM te sthAnanI sIdhamAM pahoMce che, tyAre eka cakkara thAya che. jyAre 182mA maMDalamAM pahoMce che to be cakkara pUrNa thAya che. ema 183 cakkara pUrA thavAthI te prathama maMDalamAM te sIdhavALA dhruva sthAna para pahoMcI jAya che. ema prathama maMDalathI cAlIne 184mAM maMDalamAM jaIne punaH prathama maMDalamAM AvavAthI sUryanI eka(parikramA) pradakSiNA 183 + 183 = 366 divasa rAta pUrNa thAya che. pahelA ane chellA ema be maMDalomAM sUrya eka eka cakkara lagAve che. arthAt eno sparza yA A banne rastA para bhramaNa eka vAra kare che. bAkInA vaccenA 182 maMDalo(mArga) para be be vAra bhramaNa kare che. tethI 18242 = 364+ 366 cakkaramAM 366 divasa rAta thAya che. evI eka pradakSiNAthI eka sUrya saMvatsara arthAt eka varSa pUrNa thAya che. = [TippaNa :- A sUrya maMDalanI pradakSiNAno rasto jalebI jevA AkArano hoya che. arthAt koI aMdaranA gherAvathI prAraMbha karI bahAra laI jaIne jalebI pUrI kare che evI gatithI sUrya aMdarathI bahAra jAya che ane koI kuzaLa vyakti bahAranA sthAnathI jalebInI zarUAta karIne aMdaranA sthAna para lAvIne pUrI kare. evI ja Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra I | 201 rIte sUrya bahArathI aMdara AvIne mArga bhramaNa kare che. banne AkAromAM vaLAMka ekadizA taraphI ja hoya che. arthAt sUrya sadAya pUrvathI dakSiNa pazcima thI uttaranI tarapha AgaLa vadhe che. mATe bahAra javAnA 183 mArga ane aMdara AvavAnA 183 mArganA sthaLa kaMIka alaga alaga hoya che.] nAnA moTA divasanuM pramANa :- navA varSanI zarUAtamAM sUrya jyAre prathama maMDalanA chellA dhruva sthaLathI cAle che tyAre te pahelo divasa 18 muhUrtano hoya che ane rAta 13 muhUrtanI hoya che. arthAt sahuthI moTo divasa hoya che. e divasathI varSanI zarUAta thAya che. A prathama divasanA prathama cakkaramAM sUrya bIjA maMDalamAM cAlyo hoya che. vadha-ghaTa :- A prakAre kramazaH sUrya aMtima maMDalamAM jaIne tenA aMtima dhruva sthaLamAM 6 mahinAthI 183 divase pahoMce che. tyAre 1ra muhUrtano divasa ane 18 muhUrtanI rAta hoya che. evI rIte 183divasamAM muhUrtanA divaso nAnA thAya che ane rAta moTI thAya che. ataH eka divasamAM muhUrta = re muhUrta divasa nAnA hoya che ane rAta moTI hoya che. nAnA moTA divasanuM kAraNa - jyAre sUrya prathama maMDalathI bIjA trIjA maMDalamAM jAya che, tema tema te dUra thato jAya che. enAthI tenuM prakAza kSetra(vistAra) ghaTatuM jAya che. e kAraNe muhUrta jeTalo divasa sUryodayathI sUryAsta sudhImAM nAno thAya che ane rAta moTI thAya che ane jyAre bahAranA maMDalathI aMdaranA maMDalamAM sUrya Ave che tyAre mahInA sudhI divasa moTo thAya che ane rAta nAnI thAya che. arthAt sauthI nAno divasa(ziyALAnA) sUrya bahAranA maMDalamAM arthAt 184mA maMDalamAM rahe che tyAre ane sauthI moTo divasa sUrya sarva AtyaMtara (pahelA) maMDalamAM rahe che tyAre thAya che. varSa prAraMbha - A hisAbe varSanI zarUAta prathama maMDalathI arthAt zrAvaNa vada ekamathI (gujarAtI tithi pramANe aSADha vada ekamathI) thAya che. e anAdi kudaratI siddhAMta che. paraMtu loko pota potAnA Azayone pramukhatA ApIne koI divALIthI varSanI zarUAta kare che, koI caitrathI, koI mArcamAM samApti karI 1 eprilathI zarUAta kare che. e lokonI paraMparA pota potAnI apekSA mAtra che. tene koI siddhAMta mAnavAno bhrama karavo na joIe. siddhAMtathI kudaratI varSano prAraMbha zrAvaNa vada ekamathI arthAt sahuthI moTA divasanA anaMtara divasathI thAya che. nAnA moTA divaso kayAre ane keTalI vAra? - sahuthI moTo divasa varSano aMtima divasa gaNAya che. navA varSano pahelo divasa che bhAga ocho 18 muhUrtano hoya che. prathama cha mahInAno aMtima divasa 184mAM maMDalamAM sahuthI nAno divasa hoya che ane bIjA cha mahInAno aMtima divasa pahelA maMDalamAM sahuthI moTo jainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta divasa hoya che. sahuthI moTo divasa 18 muhUrtano varSamAM ekavAra Ave che ane sathI nAno divasa 1ra muhUrtano varSamAM ekavAra hoya che. bAkInA sarva madhyama divaso varSamAM be vAra hoya che. kema ke prathama ane aMtima maMDalamAM sUryanA ekavAra cAlavAthI A bane nAnA ane moTA divaso eka vAra hoya che. bAkInA maMDalomAM AvavAnA ane javAnA samaya ema sUryanA be vAra cAlavAthI madhyama sarvedivaso be be vAra hoya che. rAta keTalI vAra?:- divasanI jema ja nAnI ane moTI rAta 12 ane 18 muhUrtanI prathama ane aMtima maMDalamAM eka eka vAra hoya che ane bAkInI vaccenI rAta vaccenA maMDalomAM hovAthI be-be vAra hoya che. ( bIjo prati prAbhRta ardha maMDalagati - A jaMbUDhIpamAM be sUrya che. baMne maLIne eka divasamAM eka maMDala pUruM kare che. saMvatsara(varSa) nI zarUAtanA samayamAM eka sUrya pazcima dizAnA aMtamAM hoya che. arthAt tyAMthI bhramaNanI zarUAta kare che. bIjo sUrya pUrva dizAnA aMtamAM hoya che. te tyAMthI bhramaNanI zarUAta kare che. pahelA divase 30 muhUrtamAM bane sUrya bIjA maMDalane pAra kare che. arthAtuM, pazcimamAM sthita airAvatIya sUrya uttara ardha maMDalamAM cAlIne pUrvadizAnA aMtamAM AvIne bIjA maMDalanAM aMtima sthAne pahoMce che, jyAre pUrva dizAmAM rahela bhAratIya sUryadakSiNI ardha maMDalamAM cAlIne pazcima dizAnA aMtamAM bIjA maMDalanA aMtima sthAne pahoMce che. A rIte bane sUrya ardhA-ardhA maMDala pAra karI bIjA divasanA prAraMbhamAM trIjA Adi maMDalamAM praveza kare che. A rIte bIjA divase bane surya maLIne ardhA-ardhA trIjA maMDala pAra kare che. tyAre pUrvI sUrya punaH potAnI zarUAtanA sthAnanI sIdhamAM AvI jAya che. evI ja rIte pazcimI sUrya paNa potAnI zarUAtanA sthAnanI sIdhamAM AvI jAya che. A rIte pazcimI sUrya bIjA maMDalanA ardhA uttarI vibhAgane ane trIjA maMDalanA ardhA dakSiNI vibhAgane pAra kare. jyAre pUrvI sUrya bIjA maMDalanA dakSiNI ardha vibhAgane ane trIjA maMDalanA uttarI ardha vibhAgane pAra kare. A rIte ardhA-ardhA maMDala sAma sAme dakSiNI, uttarI vibhAgonA banne sUrya maLIne pAra karI pote ardhA cakkara pachI AgalA maMDalamAM praveza karI jAya che. kayA divase kayA maMDalano kayo vibhAga pAra kare? :- varSanA pahelA divase pazcimI(airAvatIya) sUrya bIjA maMDalano uttara vibhAga pAra kare che ane chaThThA mahinAnA aMtima 183me divase 184mAM maMDalanA ardha uttarI vibhAgane pAra kare che. jyAre pUrvI(bhAratIya) sUrya pahelA divase bIjA maMDalano dakSiNI arbovibhAga Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra pAra kare che ane aMtima 183mAM divase 184mAM maMDalano dakSiNI ardho vibhAga pAra kare che. 203 aMdara praveza karatA bIjA cha mahinAnA prathama divase te pazcimI (airAvatIya) sUrya 183mAM maMDalanA dakSiNa vibhAgane pAra kare che ane varSanAM aMtima divase pahelA maMDalanA dakSiNI vibhAgane pAra karI potAnA pazcimI sthAna para punaH pahoMcI jAya che. A ja prakAre pUrvI(bhAratIya) sUrya paNa bIjA cha mahInAnI zarUAtamAM 183mAM maMDalanA uttara vibhAgane pAra kare che ane varSanA aMtima divase pahelA maMDalanA uttara vibhAgane pAra karI potAnA sthAna para punaH pahoMcI jAya che. A prakAre banne sUrya maLIne ardha-ardhA maMDala pAra karI eka varSamAM eka pradakSiNA pUrNa karI punaH potAnA sthAne pahoMcI jAya che. trIjo prati prAmRta be sUrya :- jaMbudrIpamAM be sUrya che- (1) bhAratIya sUrya (2) airAvatIya sUrya. je varSanA zarUAtanA divase pazcima kendra sthaLathI ravAnA thaIne uttarI airAvata kSetranI tarapha jAya che tene airAvatIya sUrya kahe che ane je sUrya varSanI zarUAtanA divase pUrvIya kendra sthaLathI ravAnA thaIne dakSiNa bharatakSetra tarapha jAya che tene bhAratIya sUrya kahe che. calita acalita mArga :- aMdarathI bahAra jatA banne sUrya pota potAnA mArgathI ardhA ardhA maMDala pAra kare che. koI paNa calita mArgane banne sUrya sparza nathI karatA arthAt svataMtra mArgathI teo AgaLane AgaLa vadhatA jAya che. e ja prakAre bahArathI aMdara AvatA samaye paNa svataMtra mArgathI AgaLanA maMDalamAM pahoMcatA rahe che. koInA paNa aMdara AvatA samaye cAlelA mArgamAM nathI cAlatA. paraMtu aMdara AvatA samaya pahelAnA bahAra jatA samaye cAlelA mArgane punaH kApatA jatA e mArgomAM avazya cAle che. e apekSAthI e banne sUrya aMdara AvatA samaye pahelAnA svayaMnA cAlelA mArgone ane anyanA cAlelA mArgo kApatA jatA tenA para thoDuM cAle che. eka jagyA jUnA mArgane kApatA jatA e sUrya potAnA maMDalanA 14mAM bhAgamAMthI 18 bhAga jeTalA cAlelA kSetra para cAle che. pachI ene choDIne alaga(aMdaranI bAjumAM) sarakI jAya che. punaH cAlelA sthAnano nirdeza :- kaI jagyAe svayaMnA cAlelA sthAna para cAle che ane kaI jagyAe anyanA cAlelA sthAna para cAle che, e A cArTathI samajAze Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jaMbudrIpanA jaMbuDhIpanA jaMbudrIpanA jaMbudrIpanA jaMbudrIpanA jaMbUDhIpanA jaMbuDhIpanA jaMbudrIpanA mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta bhAratIya sUrya = dakSiNa pUrva bhAgamAM uttara pazcima bhAgamAM uttara pUrva bhAgamAM dakSiNa pazcima bhAgamAM 92 maMDalomAM 91 maMDalomAM 92 maMDalomAM. 91 maMDalomAM airAvatIya sUrya uttara pazcima bhAgamAM dakSiNa pUrvI bhAgamAM dakSiNa pazcima bhAgamAM uttara pUrva bhAgamAM 92 maMDalomAM 91 maMDalomAM 92 maMDalomAM 91 maMDalomAM svacalita para svacalita para para calita para para calita para svacalita para svacalita para para calita para para calita para punaH calita kSetrano hisAba :- banne sUrya 183 maMDalane 73ra jagyAe kApatA jatAM tenA para punaH cAle che. to eka maMDala ne te 732 + 183 = 4 jagyAe kApe che. eka eka maMDala ne te banne sUrya eka divasamAM ardha-ardhA maMDala karIne pAra kare ataH banne maMDala pAra karIne te baMne sUrya potAnA svataMtra eka eka AkhA gherAmAM 4 + 4 8 jagyAe kApe che. eka jagyAe kApatA samaya te maMDalanA 2 bhAga para punaH cAle che. to 8 jagyAe kApatAM 124 x 8 = 144 arthAt te banne sUrya eka eka cakkara pUruM karavAmAM 144 bhAgone punaH sparza kare che. A be maMDalamAM be sUryo dvArA punaH sparzita kSetramAna che. AthI eka maMDaLamAM be sUryo dvArA sparzita kSetramAM bhAga hoya che ane eka maMDalamAM eka sUrya dvArA sparzita kSetramAna OM bhAga thAya che. emAM paNa eka jagyA svacalita kSetra para punaH cAle che ane eka jagyA para calita para punaH cAle che. e prakAre eka sUrya eka maMDalamAM jaMbudrIpanI paridhinA eka caturtha vibhAgamAM ekavAra svacalita mArgo para 4 mo bhAga cAle che ane te ja maMDalamAM te ja divase bIjA(AgaLanA) caturtha vibhAgamAM eka vAra para calita mArga para 16 mo bhAga cAle che. mATe pratidivase prati maMDalanA kula 16 bhAgomAM cAlelA para eka sUrya cAle che ane bIjo sUrya paNa prati divase kula rU mA bhAgamAM cAlelA para cAle che. mATe banne sUrya maLIne eka maMDalanA bhAga calita para cAle che. ema bAkInA OM bhAga acalita(navA) mArga para cAle che ane eka sUrya bhAga acalita mArga para aneOM calita mArga para pratyeka maMDalamAM cAle che. cotho prati prAmRta baMne sUryanuM aMtara H- aMdarathI bahAra jatA ane bahArathI aMdara AvatA samaye Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra | ra05/ baMne sUryanuM parasparanuM aMtara kramazaH 5 phUpa yojana vadhe che ane ghaTe che. yathAbane sUryonuM aMtara pahelA maMDalamAM bIjA maMDalamAM trIjA maMDalamAM aMdarathI bahAra jatA samaye | 9964) yo. [ 99645 2 | 996pa1 bahArathI aMdara AvatA 1000 yo. .| 100654 | 100648 | samaye . aMtaranI hAni vRddhi:- A cArTamAM bane sUryonuM aMtara darzAvela che. pratyeka maMDalamAM ApasamAM be be yojana dUra rahI ane sUrya gati kare che. banne sUrya sAmasAme pratipakSa dizAmAM sadA cAlatA hoya che. sUryavimAna, yojanAnA hoya che. eTaluM kSetra be yojanathI adhika vyApta kare che. eTale eka dizAmAM eka sUrya ra yojana prati maMDalamAM AgaLa vadhe che ane bIjo sUrya paNa bIjI dizAmAM eTalo AgaLa vadhe che. banne sUryonuM parasparanuM aMtara prati maMDalamAM ra6 42= paphU yojana vadhatuM ghaTatuM hoya che. vRddhino hisAba :- A prakAre (1) pratyeka maMDalamAM parasparanuM aMtara be-be yojananuM hoya che. (2) pratyeka maMDalamAM sUrya ra yojana AgaLa vadhe che. (3) pratyeka maMDalamAM banne sUryonuM parasparanuM aMtara payojana vadhe che. (4) 6 mahinAmAM eka sUrya 24183 = 510 yojanA aMtara vadhAre che. bane suryo maLIne pa4183 = 1020 yojanA aMtara vadhAre che. jethI pahelA maMDalamAM rahela99640 yojananuM parasparanuM aMtara vadhIne 99640+1020=1000 yojana thaI jAya che. tethI bane sUryonuM parasparanuM aMtara sadA parivartita thatuM rahe che. eka sarakhu aMtara sthira rahetuM nathI. mithyA mAnyatAo :- A viSaya para jagatamAM aneka bhrama pUrNa mithyA mAnyatAo cAle che. te A prakAre che. (1) 1133yojana (ra) 1134 yojana (3) 1135 yojanA bane sUryonuM aMtara che. (4) eka dvIpa samudra jeTaluM aMtara che. (5) be dvIpa be samudra jeTaluM aMtara che. (6) traNa dvIpa samudra jeTaluM aMtara che. ( pAMcamo prati prAbhRta ) dvIpa samudramAM sUryanuM bhramaNa kSetra :- eka dizAmAM sUrya kula 510 yojana kSetramAM aMdarathI bahAra ane bahArathI aMdara AvatA jatA meru parvatanI pradakSiNA kare che. A pa1) yojanamAM 180 yojanA kSetra jaMbUdvIpanuM che ane 330 yojanA kSetra lavaNa samudranuM che. arthAt bane sUrya 180 yojana jaMbUdvIpanI aMdara hoya tyAre te prathama maMDalamAM hoya che ane jyAre 330 yojana lavaNa samudramAM hoya che tyAre te bAhya maMDalamAM hoya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta mithyA mAnyatA :- A viSayamAM paNa jagatamAM ghaNI khoTI mAnyatAo che jema ke (1) 1133 yojana dvIpa ane 1133 yojana samudranA kSetramAM sUrya gamanAgamana kare che. (2) eka eka yojana vadhAre eTale ke 1134 yojana. (3) eka eka yojana vadhAre arthAt 1135 yojana dvIpa samudranA kSetramAM sUrya gamanAgamana kare che. (4) ardhA dvIpa samudra. (5) kiMcit paNa dvIpa samudranuM avagAhana karatA nathI. 206 chaThTho prati prAbhUta prati divasa vikaMpana :- sUrya eka divasamAM 2 TM yojana kSetra vikaMpana kare che arthAt AgaLa sarake che, e rIte 183 divasa(dra mahInA) mAM 510 yojana AgaLa sarake che. AnuM vizeSa spaSTIkaraNa cothA prati prAbhUtamAM thayela che. mithyA mAnyatA :- A viSaya para jagatamAM mithyA mAnyatAo A pramANe cAle che (1) prati divasa vikaMpana ra u, maiM yojana hoya che. (2) prati divasanA 2, rai yojanavikaMpana thAya che. (3) prati divasa 2 yojanaM vikaMpana thAya che. (4) prati divasa 346 yojana vikaMpana thAya che. (5) prati divasa 3 rU yojana vikaMpana thAya che. (6) prati divasa 3 yojana vikaMpana thAya che. (7) prati divasa kha 2 yojana vikaMpana thAya che. 4 183 sAtamo prati prAbhUta sUrya caMdra vimAna saMsthAna :- sUrya caMdranA vimAna chatraAkAranA che. ardha koThAnA phaLanA AkAravALA arthAt nIcethI samatala, uparathI goLa ane cotaraphathI goLAkAra hoya che. mithyA mAnyatA :- A viSayamAM bhramapUrNa mAnyatA A prakAre che. 1. sama corasa 2. viSama corasa 3. sama catuSkoNa 4. viSama catuSkoNa 5. samacakravAla 6. viSama cakravAla 7. ardha cakravAla. sarvajJokta ukta chatrAkAra saMsthAna mAnavAvALA paNa loko jagatamAM che te jinamatathI sammata che, mithyA nahi. AThamo prati prAmRta maMDalono vidhyuMbha ane paridhi :- sUryanA pratyeka maMDala(mArga)nI pahoLAI www.janelibrary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 200 If yojanAnI hoya che. kAraNa ke sUrya vimAnanI laMbAI, pahoLAI eTalI ja che. maMDala-maMDalanuM aMtarara-rayojananuM hoya che. AkhA maMDalano vikhaMbha eka dizAmAM ra yojana vadhe che. baMne dizAmAM maLIne paru yojana kula vikhaMbha pratimaMDalamAM (eka maMDalathI bIjA maMDalanuM) vadhe che. te vikhaMbhathI traNa gaNI sAdhika paridhi rahyA kare che. 5 x 3 sAdhika(3.16 sAdhika) = 17 yojana prati maMDalamAM paridhi vadhe che. tene ja bhUla daSTithI 18 yojana paridhi vadhavI kahevAya che. vAstavamAM dezona 18 yojana paridhi vadhe che. sarva AtyaMtara maMDala jaMbudvIpanA eka kinArAthI 180 yojana aMdara che. bIjA kinArAthI paNa 180 yojana aMdara che. ema kula eka lAkha yojananA AyAma vikhaMbha(vyAsa)mAMthI 360 yojanaochA thAya che. Ane sAdhika traNa gaNA karavAthI 1138 yojana thAya che. jebUdvIpanI paridhimAMthI ATalA yojanA ochA karavAthI arthAt 31227-1138=315889 yojana thAya che. A pahelA maMDalanI paridhi che. A paridhimAM prati maMDalamAM dezona 18 yojana umeravAthI AgalA maMDalanI paridhi nIkaLI jAya che. maMDala viSkrabha paridhi ane skUla kathana cArTa - maMDala | vikhaMbha yo. | paridhi | sthala paridhi | paheluM maMDala 99640 315089 yo. sAdhika 315089 yo. bIjAM maMDala 99645 315106 315107yo. trIjA maMDala 99651 1 3151ra4 3151rapa yo. chelluM maMDala 1000 318315 yo. sAdhika 31831pa yo. chellethI bIjA 100654 318297 318297yo. 1806486 | 318279 318279 yo jabUdvIpa 100000 | 316rara7 sAdhika 31darara7yo. jambudvIpanA pa maMDala 1804=360 | 1138 sAdhika 1138 yo. kula 184 maMDala 51042=1020 3rara sAdhika 17 | 3rarayo. pratimaMDala vRddhi sUryanuM vimAna jyAre chellA maMDalamAM cAle che tyAre te pa1) yojananA maMDalakSetrathI bahAra sthita thAya che. ataH A apekSA AtyaMtara kinArAthI bAhya avagAhita kinAro pa10 yojana aMtaravALo kahevAya che. AtyaMtara ane bAhya baMne tarapha sUryavimAnanA avagAhanane na gaNIne phakta maMDala kSetrane gaNIe to pheM*2=1 ochA karavAthI pa10 -1 = 509 yojana thAya che. chellethI trIjuM 18 yo. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra08 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta noTa - A viSayamAM paNa ghaNI mithyA lokamAnyatAo sUtramAM batAvavAmAM AvI che. te asaMgata che. | bIjo prAbhRtaH pahelo prati prAbhRta baMne sUryonuM bhramaNa svarUpa ane sUryodaya :- baMne sUrya samabhUmithI 800 yojana UMcAI para paribhramaNa kare che. bhAratIya sUrya pUrva dizA pAra karI jyAre pUrvadakSiNamAM pahoMce che tyAre te dakSiNakSetramAM sUryodaya kare che. te samaye airAvatIya sUrya pazcima dizA pAra karI pazcima uttaradizAmAM pahoMce che ane uttarI kSetramAM sUryodaya kare che. pachI A bane sUrya saMpUrNa dakSiNa dizA ane saMpUrNa uttara dizAne sAthe pAra karatA ane kSetramAM divasa kare che. A prakAre gati karatA uttara dizAne pAra karanAra airAvatIya sUrya uttara pUrvamAM Ave che ane dakSiNa dizAne pAra karanAra bhAratIya sUrya dakSiNa pazcima dizAmAM Ave che. A samaye A bane sUrya pUrva pazcima kSetra(mahAvidehakSetra) ne prakAzita kare che. jyAre A sUrya uttara dakSiNane prakAzita kare che tyAre pUrva pazcimamAM rAtri kare che ane jyAre pUrva pazcimane prakAzita kare che, tyAre uttara dakSiNamAM rAtri kare che. noTa:- A viSayamAM paNa thoDI mithyA loka mAnyatAo sUtramAM batAvAI che. jema ke (1) sUrya savAranA pUrvamAM kiraNa samUha rUpamAM utpanna thaIne sAMjanA pazcimamAM naSTa thaI jAya che. (2) pRthvImAMthI utpanna thaIne pRthvImAM naSTa thaI jAya che. (3) pANImAMthI utpanna thaIne pANImAM naSTa thaI jAya che. athavA sAMjanA pRthvI AdimAM praveza karI nIce cAlyo jAya che. pachI nIcethI cAlIne nIce lokane prakAzita karI punaH pUrvamAM nIkaLI Ave che. koI jambudvIpanA be vibhAga kalpanA karIne batAve che ke pUrvamAM sUrya udaya thaIne pazcimamAM sAMjanA asta thAya che tyAre bIjA vibhAgamAM udaya thAya che. tyAM divasabhara rahIne asta thaI jAya che ane punaH prathama vibhAgamAM udita thaI jAya che. ItyAdi A sarve kathana satyathI dUra che ane bhramapUrNa evaM adhUrI mAnyatAo che. ( bIjo prati prAbhRta saMkramaNa gati nirNaya - eka maMDalathI bIjA maMDalanuM aMtara be yojanAnuM che ane te be prakAre pAra karI zakAya che. (1) AkhuM maMDala cAlIne eka nizcita sthAna para AvIne be yojana sIdhA cAle ane pachI bIjA maMDalanuM bhramaNa zarU kare. bhramaNa karIne pharIthI nizcita sthAnanI sIdhamAM AvIne AgalA maMDalamAM saMkramaNa kare. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 209 A "bheda ghAta-saMkramaNa gati che. (ra) karNa kalA gatino artha che jalebInI jema. maMDala pAra karavAnI sAthe ja e be yojanA aMtarane samAviSTa karatAM karatAM eka nizcita sthAnanI jagyAe svataH AgalA maMDalane prApta thaI jAya; A gatine karNakalA gati kahe che. karNakalA gati nirdoSa - A banne gatiomAM bIjI karNakalA gati sUryanA maMDala bhramaNanI ucitagati che. arthAt karNakalA gatithI sUryanuM bhramaNa thAya, te sAcI mAnyatA che. bheda ghAtagati sadoSa - bhedaghAta saMkramaNamAM be-be yojanA kSetra pAra karavAno samaya koI maMDalano kahI zakAya nahIM. tethI A gatine mAnavI ayogya che eTale ja A mAnyatAne mithyA kahI che. ( trIjo prati prAbhRta sUryanI muhUrta gati :- 184 maMDalomAMthI sauthI prathama maMDalanI gati sahuthI ochI hoya che ane chellA maMDalamAM sauthI vadhAre gati hoya che. A prakAre sUryanI gati eka nathI. 184 prakAranI gati hoya che. kema ke pratyeka ardha maMDalane 30 muhUrtamAM ja pAra karavAnuM hoya che ane maMDalonI paridhi AgaLathI AgaLa vadhAre hoya che. eTale pratyeka maMDalanI muhUrtagatI alaga hoya che te A prakAre che. muhUrta gati evaM cakSusparza - maMDala muhUrta gati | daSTi kSetra(yo.) prathama maMDala parapa1 yojana 47ra3 bIju maMDala parapa1 pheMyojana 47179 7, 9 trIju maMDala parapara yojana 47096rR, de chelluM maMDala 5305 4 yojana 31831 chellethI bIju maMDala pa304 phU yojana 31916, chellethI trIju maMDala pa304 phU yojana 32001 , 23 muhUrta gatine 30 muhUrtathI guNAkAra karavAthI ardha maMDalanI paridhi maLI jAya che. ardhamaMDala eka sUrya 30 muhUrtamAM pAra kare che. ardhamaMDala bIjo sUrya 30 muhUrtamAM pAra kare che. daSTikSetra = cakSusparza = ATale dUrathI manuSyane sUrya sUryodaya ane sUryAstanA samaye dekhAya che. pratyeka maMDalamAM 30 yojana muhUrta gati vadhe che. prati maMDalamAM daSTikSetra 84 yojananI AsapAsa ghaTe che. A sthala daSTithI samajavuM. sUkSma daSTithI 8 . Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA H jainAgama navanIta :: yojanamAM paNa thoDuM ochuM hoya che ane daSTikSetra pahelAthI bIjA maMDalamAM 83 3, yojana ghaTe che ane aMtima maMDalathI bIjA maMDalamAM 85, 6 yojana vadhe che. Ane ja mULa pAThamAM 84 yojanathI ochI ane 85 yojanathI vadhAre A prakAre puruSa chAyAnI hAni vRddhi kahela che. puruSa chAyA ghaTavAmAM sarve maMDalamAM kula vRddhi 1 4, 25- yojana thAya ane pratyeka maMDalamAM cUrNiyA bhAga parivartana thAya che.(vRddhi hAni thAya che.) yathA 83, 4 +14, 25 -851, - A 184mAM maMDalamAM daSTikSetra vRddhi. 85, 6 - - = 85, - A 183mAM maMDalamAM daSTikSetra hAni (ghaTa).. AviSayamAM paNa bhramita mithyA mAnyatAo aneka che. arthAt koI 9000 yojana, koI 5000 yojana, koI 4000 yojana prati muhUrta gati mAne che A badhI asaMgata mAnyatAo che. trIjo prAmRta prakAzita kSetra :- banne sUrya maLIne pahelA maMDalamAM rahIne jaMbUdvIpanA traNa paMcamAMza bhAgane prakAzita kare che ane chellA maMDalamAM r be paMcamAMza bhAgane prakAzita kare che. jo dazAMzamAM kahIe to prathama maMDalamAM dra dazAMza ane chellA maMDalamAM 4 dazAMza jaMbudrIpanA kSetrane banne sUrya prakAzita kare che. eTale eka sUrya pahelA maMDalamAM OM traNa dazAMza bhAga uttara jaMbudrIpakSetrano prakAzita kare che. jyAre bIjo sUrya OM traNa dazAMza bhAga dakSiNa jaMbudrIpakSetramAM prakAzita kare che. A samaye pUrvamAM OM be dazAMza bhAga ane pazcimamAM be dazAMza bhAga aprakAzita rahe che. - A rIte prathama maMDalamAM 60 muhUrtanA 12 muhUrtanI rAtri hoya che ane 60 muhUrtanA hai = 18 muhUrta no divasa hoya che. aMtima maMDalamAM pratyeka sUrya OM bhAgane prakAzita kare che tethI 12 muhUrtano divasa ane 18 muhUrtanI rAta hoya che. A viSaya para 12 mAnyatA sUtramAM batAvavAmAM Avela che tene asaMgata kahela cotho prAbhUta maMDala saMsthAna :- be sUryane be caMdranI samacorasa saMsthiti che. eTale ke yuganA - Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra prAraMbhamAM eka sUrya 'dakSiNa pUrva'mAM hoya che. jyAre bIjo 'pazcima uttara'mAM hoya che. A samaye eka caMdra 'dakSiNa pazcima'mAM hoya che. jyAre bIjo 'uttara pUrva'mAM hoya che. A rIte cAre vidizAomAM samakoNa thAya che. tethI A saMsthiti samacorasa kahela che. 211 athavA sUrya caMdranA vimAna paNa laMbAI, pahoLAImAM samAna che. A kAraNe vimAnanI apekSAe paNa samacorasa saMsthAna sUrya ane caMdra maMDalanA kahevAya che. tApakSetra saMsthAna :- kadamba vRkSanA phUla jevo athavA gADAnI dhUMsarI jevo (sagaDuddhi saMsthAna)sUryanA tApakSetrano AkAra hoya che. A tApakSetra merunI pAse saMkucita puSpa, mUla bhAganA samAna hoya che ane lavaNa samudranI tarapha vistRta puSpamukhanA bhAga samAna hoya che. prathama maMDalamAM sUryano prakAza merunI pAse merunI paridhinA bhAgamAM hoya che ane lavaNa samudranI tarapha aMtima prakAzita thavAvALA kSetranI paridhino paNa bhAga prakAzakSetra hoya che. A saMpUrNa prakAza kSetra kadamba vRkSanA puSpanA AkAranuM hoya che. A saMsthAnamAM cAra bAhAo hoya che, be lAMbI ane be goLAIvALI. tApa kSetranI pahoLAInI banne bAju lAMbI bAhA hoya che ane tApakSetranA mULa ane mukha vibhAganI tarapha arthAt meru ane samudranI taraphanI bAhA goLAIvALI hoya che. jaMbudrIpanI aMdara A banne lAMbI bAhA paraspara samAna 45-45 hajAra yojananI avasthita hoya che ane banne goLa bAhAonuM mApa paraspara asamAna hoya che ane prati maMDalamAM parivartita thayA kare che. te prathama maMDalamAM merunI pAse 9486 yojana hoya che ane samudranI tarapha 94868 2 yojana hoya che. A merunI paridhi evaM jaMbudrIpanI paridhino OM traNa dazAMza bhAga che. A jaMbUDhIpanI aMdaranA kSetranI apekSAe pahelA maMDalanuM mApa kahevAya che. sUryanuM tApa kSetra lavaNa samudramAM paNa jAya che. tethI tApa kSetranI kula laMbAI 45000 + 333333 = 78333 yojana thAya che. A laMbAI pahelA ane chellA Adi badhA maMDalomAM samAna hoya che. aMdhakAra saMsthAnaH- tApakSetranA jevo ja aMdhakArano AkAra hoya che. jaMbUdrIpanI aMdaranI banne bAhA tApakSetranI samAna 45-45 hajAra yojananI hoya che. aMdhakAranI saMpUrNa laMbAI paNa tApa kSetranI jema ja 78333 3 yojana hoya che. goLa ApyaMtara bAhA pahelA maMDalamAM merunI pAse merunI paridhithI be dazAMza hoya che. arthAt 6324 - yojana hoya che. bAhya goLa bAhA jaMbudrIpanI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta paridhino che be dazAMza = 3ra45 yojana thAya che. AtyaMtara maMDalamAM je mApa kahevAmAM Avela che te bAhya maMDalamAM paNa e ja prakAre kahevuM paraMtu AtyaMtara ane bAhya goLAIvALI bAhAmAM pharaka che. te A pramANe che ke AtyaMtara maMDalamAM tApa kSetranuM je mApa che te bAhA maMDalamAM aMdhakAranuM mApa samajavuM ane je AtyaMtara maMDalamAM aMdhakAranuM mApa kahyuM che te bAhya maMDalamAM prakAzanuM mApa samajavuM. sUrya ukta tApa saMsthAna mApamAM 100 lo. upara prakAza kare che. 1800 yojana nIce prakAza kare che. ane tirachA 47ra3 yojana AgaLa ane eTalA ja yojana pAchaLa bane bAjumAM prakAza kare che. A viSayamAM 16 mithyA mAnyatA sUtramAM kahela che. | maMDala | tApakSetra | sthirabAhA AtyaMtara bAhya prakAza laMbAI | jaMbUdvIpamAM prakAza bAhA bAhA bhAga AtyaMtara 78333 45000 | 948 | 94868 | Dha = : bAhya | 78333 / 45000 [ 3ra4, 3ra4pa | athavA noMdha - prakAzakSetranuM je mApa AtyaMtara maMDalamAM che te ja aMdhakAranA bAhya maMDalamAM che ane je mApa prakAzakSetranuM bAhya maMDalamAM che te ja aMdhakAranA AtyaMtara maMDalamAM che. cArTagata saMkhyAo yojananI che. AtyaMtara prakAza bAho meru pAse che. bAhya prakAza bAhA jaMbUdIpanI jagatInI che. pAMcamo prAbhRtA tApa kSetramAM rukAvaTa(lezyA pratighANa) :- sUryanI vezyA arthAt sUryano prakAza-tApa aMdara meru parvata sudhI jAya che. pachI tenI divAlanA sUkSma bAdara pudgalothI rokAI jAya che. bahAra lavaNa samudraytathA bane bAju prakAza sImAnA kinArA para, ema A traNe tarapha carama spati pudgalothI sUryano prakAza rokAI jAya. matalaba e ke tyAM sudhI ja jAya AgaLa sImA svabhAvathI na jAya. traNe bAjunI sImAnuM mApa cothA pAhuDamAM che. enA sivAya tApakSetranI sImAmAM paNa je padArthothI prakAza rokAIne chAyA thAya tyAM paNa te padArtho vaDe sUryanI vezyAprakAza rokAI jAya che, pratihata thAya che. A viSayamAM bIjI 20 mAnyatAo sUtramAM kahevAmAM AvI che. temAM zabdoccAraNanuM ja aMtara che. kharekhara to badhAnuM kahevuM eka samAna che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 13 - chako prAbhRtA prakAza saMsthitimAM ghaTa vadha:- AtyaMtara maMDalathI bAhya maMDalamAM jatA samaye sUryanA prakAzanI saMsthiti eTale prakAzanuM saMsthAna arthAt prakAza kSetra prati maMDalamAM ghaTe che ane bAhya maMDalathI AtyaMtara maMDalamAM AvatA samaye prati maMDalamAM prakAza kSetra vadhe che. pratyeka maMDalane sUrya 30 muhUrtamAM pAra kare che. ataH dara trIsa muhUrta sUryanuM prakAzakSetra eTale prakAza saMsthiti ghaTe vadhe che. A sthala daSTinI apekSAe che. sUkSma dRSTithI sUrya pratikSaNa AgalA maMDalanI tarapha karNa gatithI vadhe che. eka maMDalathI bIjA maMDala pahoMcavA sudhI kramazaH gati vadhAratA be yojanakSetra vadhAre che ane eTalI gati paNa vadhAre che, jethI tApakSetramAM thoDI vadha-ghaTa thatI rahe. mATe sUkSma dRSTithI ghaDIyAlanI aMdara rahelA kalAka ane tArIkhanA kAMTA ke tenA akSaronI samAna pratipala tApakSetra eTale prakAza saMsthiti ghaTatI vadhatI hoya che. A prakAre skUla daSTithI eka divasanA 30 muhUrta sUrya prakAza saMsthiti avasthita rahe che ane pachI ghaTe athavA vadhe che. je cha mahinA bahAra AvavA sudhI ghaTe che ane pachI cha mahInA aMdara AvatAM vadhe che. pratidivasa muhUrtano bhAga ghaTe-vadhe che. cha mahinAmAM kula 36 bhAga = 6 muhUrtadivasa ghaTe, vadhe che. maMDalanI apekSAe bhAga tApa kSetra ghaTe-vadhe che. A viSayamAM anya ra5 mAnyatAonA kathana che. jemAM samaya, muhUrtathI laIne 1 lAkha sAgaropama ane eka utsarpiNI avasarpiNI kALanA aMtarathI sUryanI oja sthitinuM badalavuM kahela che. sAtamo prAbhRta lezyA varaNa - sUryanA prakAzane sparza karavAvALA badhA pudgala tenI vezyAnuM varaNa(grahaNa) kare che. AthI joI zakAtA ane na joI zakAtA, sUkSma ke bAdara, je koIpaNa pugala sUryanI prakAza sImAmAM Ave te sUrya vezyAne varaNa karanArA gaNAya, grahaNa karI prakAzita thanArA gaNAya. A viSayamAM paNa 20 mAnyatAo pAMcamA pAhuDanI jema jANavI. AThamo prAbhRta sUrya uttara pUrvamAM udaya thaIne dakSiNa pUrvamAM Ave che. dakSiNa pUrvamAM udaya thaIne dakSiNa pazcimamAM Ave che. Ama ja kramavAra AgaLa vadhatA udaya thAya che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta jyAre jaMbUDhIpamAM methI dakSiNa vibhAgamAM sUrya udaya thAya che tyAre uttarI vibhAgamAM paNa udaya thAya che te pUrve pazcimI bhAgamAM asta thAya che. jyAre dakSiNa bhAgamAM 18 muhUrtathI laIne 12 muhUrtano divasa hoya che tyAre uttarI bhAgamAM paNa eTalA ja muhUrtano divasa hoya che. pUrve pazcimI banne vibhAgamAM eja samaye sAthe-sAthe rAta hoya che. te paNa bannemAM 1ra muhUrtathI laIne 18 muhUrta sudhI sarakhI hoya che. jyAre dakSiNamAM varSano, Rtuno pahelo samayAdi hoya che tyAre uttaramAM paNa varSa, traDhatu Adino prathama samaya Adi hoya che. paraMtu pUrva pazcima vibhAgamAM tenA pachInA samaye varSa, Rtu Adino prathama samaya hoya che. ahIM jaMbUDhIpanA cAra sarakhA vibhAganI kalpanA karI che ane emanA prAraMbhika pradezomAM jyAre sUryodaya thAya che athavA varSano prathama samaya hoya che tyAre AkhA e vibhAgamAM prathama samaya apekSita karIne kahevAyo che. eTalA mATe uttara dakSiNa vibhAganA varSa Adi prAraMbhanA anaMtara samayamAM ja pUrva pazcima vibhAgamAM varSa AdinI zarUAta kahevAya che. ahIMyA koI A cAra vibhAgone bharata, airAvata, mahAvidehamAM Agrahita kare to (ukta) A viSayanI sAcI samaja Avaze nahIM ane saMdehazIla mAnasa banI jaze. eTalAmATe jaMbUdvIpanA barAbara cAra vibhAganI kalpanA karIne eka-eka vibhAgane pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa vibhAga mAnIne A(ukta) viSaya samajavo joIe. A prakAre ja lavaNa samudramAM, dhAtakI khaMDamAM, kAlodadhi samudramAM, ardha puSkaradvIpamAM sUryanI udaya saMsthiti ane varSARtuno prathama samaya Adi samajI levA. sarvatra e kSetranA samAna cAra vibhAga kalpita karavA ane emAMthI pratyeka vibhAgamAM ukta jaMbudvIpanA vibhAgonI samAna ja sUryodayanI udaya saMsthiti ane varSa AdinI zarUAta samajI levI. A viSayamAM traNa prakAranI vistRta mAnyatAo sUtramAM kahela che. je azuddha mAnyatAo che. navamo prAbhUta . tApa vezyA:- sUryamAMthI je tApa vezyA nIkaLe che te sparzamAM AvanAra pulane AtApita kare che tathA A tApa vezyAnA sparzamAM na AvanArA pudgalane paNa AtApita kare che. te A vezyAomAMthI je chinna lezyAo nIkaLe che, tenAthI AtApita thAya che. tAtparya e che ke sUryanA kiraNo je vastu para paDe che te garama Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 15 thAya che. paraMtu jyAM taDako nathI pahoMcato te pudgala, bhUmi vagere paNa garama thatAM dekhAya che. emane sIdhA kiraNothI tApa nahIM maLatAM, tApa kiraNomAMthI je aMtara kiraNo nIkaLe che enAthI tApa maLe che arthAt chAyAvALA kSetrane paNa sUryanA kiraNo kaMIka prakAzita ane AtApita kare che. A viSayamAM paNa traNa mAnyatAo che. chAyA pramANa :- porasI chAyAno matalaba e che ke je cIja jeTalI che tenI eTalI ja chAyA hoya te(eka) porasI(arthAt puruSanI puruSa pramANa) chAyA hoya che. A chAyAnuM mApa yuganA Adi samaya arthAt zrAvaNa vada ekamanI apekSAe ahIM kahevAyuM che te A prakAre che- chAyAnuM mApa divasano samaya 1 apAI porasI (aDadhI) chAyA | trIjo bhAga divasa= muhUrta vItavA para. 2 porasI (puruSa pramANa) chAyA cotho bhAga divasa =43 muhUrta vItavA para thAya che. eTalo ja divasa zeSa rahevA para porasI chAyA hoya che. 3| doDha porasI (doDhagaNI) chAyA pAMcamo bhAga divasa = 3 muhUrta 30 minaTa vItavA para (4) be porasI chAyA(be gaNI) | chaThTho bhAga divasa = 3 muhUrta vitavA para 5 aDhI porasI chAyA(aDhI gaNI) | sAtamo bhAga divasa = 2 muhUrta 27 miniTa vItavA para. || 58 porasI(58 gaNI) | 1900mo bhAga= 27 seMkaDa | chAyA divasa vItavA para. 7 ogaNasATha porasI(pa9 gaNI) rara000 mo bhAga = ra3 seMkaDa | chAyA divasa vItavA para. 8 sAdhika ogaNasAITha porasI sUryodaya ane sUryAstano prAraMbhika chAyA prathama samaya thAya che. arthAt divasano koI paNa bhAga vyatIta nathI thato. A viSayamAM 96 mAnyatAo kahevAmAM AvI che, je eka porasI chAyAthI Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 (mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta laIne 96 porasI chAyA thavA sudhInA ekAMtika kathananI che. chAyAno AkAra :- lAMbI, corasa, goLa,anukUla, pratikUla vagere chAyAnA paccIsa prakAra kahevAyA che. arthAt vastuono potAno AkAra, prakAzamAna vastunI saMsthiti ane aMtara AdinA kAraNe chAyA aneka prakAranI hoya che. paccIsa prakAramAMthI goLa chAyAnA punaH ardhagoLa, pA goLa, saghana goLa, vagere ATha prakAra che. dasamo prAbhRtaH pahelo prati prAbhRtA nakSatra nAma krama:- (1) abhijita (ra) zravaNa (3) dhaniSThA (4) zatabhiSeka (5) pUrva bhAdrapada (6) uttara bhAdrapada (7) revatI (8) azvinI (9) bharaNI (10) kRtikA 11) rohiNI (12) mRgazIrSa (13) ArkA (14) punarvasu (15) puSya (16) azleSA (17) maghA (18) pUrvA phAlganI (19) uttarA phAlganI (20) hasta (21) citrA (rara) svAti (23) vizAkhA (24) anurAdhA (25) jyeSThA (26) mUla (27) pUrvASADhA (28) uttarASADhA. A viSayamAM paNa vibhinna mata che. jemAM nakSatra kramanI zarUAta kRtikAthI, maghAthI, dhaniSThAthI, azvinIthI, bharaNIthI karavAmAM Ave che. abhijita nakSatrathI ja utsarpiNIkALano prAraMbha thavo jebUdvIpa prajJaptimAM batAvela che. bIje pati prAbhata nakSatrono caMdra saMyoga - enA cAra prakAra che. (1) 9 7 muhUrta- abhijita. (ra) 15 muhUrta- (1) zatabhiSaka (2) bharaNI (3) Adra (4) azleSA (5) svAti (6) jayeSThA (3) 30 muhUrta- (1) zravaNa (2) dhaniSThA (3) pUrva bhAdrapada (4) revatI (5) azvinI (6) kRtikA (7) mRgazIrSa (8) puSya (9) maghA (10) pUrvA phAlganI (11) hasta (12) citrA (13) anurAdhA (14) mUla (15) pUrvASADhA. (4) 45 muhUrta- (1) uttarabhAdrapada (2) rohiNI (3) punarvasu (4) uttarA phAlganI (5) vizAkhA (6) uttarASADhA nakSatrono sUrya saMyoga: tenA cAra prakAra che. (1) 4 divasa muhUrta-abhijita. (2) da divasa 21 muhUrta-zatabhiSaka Adi 6 upara pramANe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra | | 210 (3) 13 divasa 1ra muhUrtazravaNa Adi 15 upara pramANe (4) 20 divasa 3 muhUrta-uttarabhAdrapada Adi 6 uparavat je trIje prati prAbhUta . nakSatrono caMdra saMyoga kyAre? - enA cAra prakAra che. [1] divasanA prathama bhAgamAM zarUAta thAya ane | pUrva bhAga samakSetra trIsa muhUrta rahe. divasanA pazcima bhAgamAM zarUAta thAya ane | pazcAt bhAga samakSetra trIsa muhUrta rahe. 3 rAtrimAM zarUAta thAya ane 15 muhUrta rahe. | nakta bhAga-addhakSetra rAtri divasa bannemAM zarUAta thAya ane 45 | ubhaya bhAga-doDha kSetra 0 ja muhUrta rahe. (1) pUrva bhAgamAM - (1) pUrvAbhAdrapada (2) kRtikA (3) maghA (4) pUrvAphAlganI (5) mUla (6) pUrvASADhA. (2) pazcima bhAgamAM - (1) abhijita (zravaNa nakSatranA saMyogathI upacArathI mAnavAmAM AvyuM che.) (2) zravaNa (3) dhaniSThA (4) revatI (5) azvinI () mRgazIrSa (7) puSya (8) hasta (9) citrA (10) anurAdhA. (3) nakta bhAgamAM (1) zatabhiSaka (ra) bharaNI (3) Adra (4) azleSA (5) svAti (6) jyeSThA. (4) ubhaya bhAgamAM - (1) uttarabhAdrapada (ra) rohiNI (3) punarvasu (4) uttarAphAlganI (5) vizAkhA (6) uttarASADhA. cotho prati prabhuta nakSatra caMdra saMyoga ane samarpaNa:- A pUrvenA prati prAbhRtamAM samuccayathI kahela viSayane ahIM eka-eka nakSatranA kramathI spaSTa karyo che. sAthe ja abhijita zravaNa bane nakSatronI eka sAthe saMmilita vivakSA karavAmAM AvI che. (1-2)abhijita zravaNa bane nakSatra maLIne pazcima divasamAM yoga prAraMbha karI 39 muhUrta sAdhika rahI bIjA divase pazcAt bhAgamAM dhaniSThAne saMyoga samarpaNa kare che. (3) dhaniSThA nakSatra paNa trIsa muhUrta rahIne bIjA divase pazcAt bhAgamAM Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jenAgama navanIta zatabhiSakane saMyoga samarpita karI de che. arthAtu pahelA nakSatrano yoga samApta thatA AgalA nakSatrano saMyoga prAraMbha thAya che. A prakAre prathama prati prAbhRtamAM kahela kramamAM badhA nakSatrono saMyoga jANavo kAraNa ke e ja kramathI saMyoga cAle che. saMyoganA muhUrtanI saMkhyA bIjA trIjA prati pAhuDamAM batAvavAmAM AvI che. eTalA samaya sudhI caMdranI sAthe nakSatra saMyoga kare che. pachI bIjA nakSatrano saMyoga kahevAya che. A prakAre vAvatuM pUrvASADhA nakSatra divasanA pUrva bhAgamAM saMyoga karIne 30 muhUrta rahI bIjA divase pUrva bhAgamAM uttarASADhAne saMyoga samarpita kare che. pachI uttarASADhA pUrva divasa bhAgamAM saMyoga zarUAta karIne 45 muhUrta rahIne bIjA divase sAMjanA abhijita zravaNa nakSatrane yoga samarpita kare che. A prakAre A AkhuM cakra yathA samaya zarU thaIne yathA samaya samApta thAya che ane punaH yathA samaya zarU thaI jAya che. che pAcamo pati prAbhata . mATe nakSatronA kula upakula vibhAga:- je nakSatramAM mAsanI samApti thAya, je mAsanA nAmavALA nakSatra hoya e kula kahevAya. enA pUrvavALA nakSatra upakula kahevAya che ane enA pUrva krama vALA nakSatrane kulIpakula kahevAya. yathAkulaH- (1) dhaniSThA (2) uttarabhAdrapada (3) azvinI (4) kRtikA (5) mRgazIrSa (6) puSya 7) maghA (8) uttarA phAlganI (9) citrA (10) vizAkhA (11) mUla (12) uttarASADhA. ahIM dhaniSThA ane mUla A be nakSatra mahInAnA nAma sivAyanA levAyA che. kAraNa ke te mahinAnI samApti karavAvALA e ja nakSatra che. upakulaH- (1) zravaNa (ra) pUrvA bhAdrapada (3) revatI (4) bharaNI (5) rohiNI (6) punarvasu (7) azleSA (8) pUrvA phAlganI (9) hasta (10) svAti (11) jayeSThA (1ra) pUrvASADhA. kulopakulaH- (1) abhijita (2) zatabhiSaka (3) Adra (4) anurAdhA. ja chaao prati prAkRta che pUrNimAnA divase saMyoga :- zrAvaNa, bhAdaravA, poSa, jayeSTha mAsamAM kula upakula ane kulopakula traNa nakSatrano yoga hoya che. bAkI badhI pUrNimAmAM kula, upakula be nakSatrano saMyoga hoya che. 12 mahinAnI 12 pUrNimA hoya che. e kula, Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 219 1 - upakula athavA kulapakula traNemAMthI koI paNa sAthe yoga yukta thaI zake che. mahinAnA nAmavALA kula ane emanA upakula, kulIpakula pAMcamA prati prAbhRtamAM kahyA che, te anusAra ja kamathI 1ra mahinAnI pUrNimAmAM samajI levuM. amAsa ane enA nakSatra saMyoga - 1ra mahinAnI 1ra amAsa hoya che. je mahinAnI amAsanA nakSatra saMyoga jANavA hoya enA 6 mahinA pachI AvanAra mahinAnA kula, upakula, kulIpakulano saMyoga A amAsano hoya che. yathA zrAvaNa mahinAnA 6 mahinA pachI mAgha(mahA) mahino hoya che. ataH mAgha mahinAnA kula, upakula maghA ane azleSAno saMyoga zrAvaNanI amAsanA divase thAya che. A rIte mAgasara, mahA, phAgaNa ane aSADha mahinAnI amAsamAM kramazaH jeTha, zrAvaNa, bhAdaravA, poSa mahinAnA kula, upakula,kulIpakula traNamAMthI koIpaNa nakSatrano saMyoga thavAthI te amAsa yoga yukta hoya che. bAkI 8 mahInAnI amAsamAM e mahinAthI AgalA 6 mahinA pachI e mahinAnA kula upakula bannemAMthI koI ekano saMyoga thavAthI e amAsa yoga yukta hoya che. noTa :- ahIM mULa pAThamAM phAgaNa mahinAnI amAsamAM bhAdaravA mahinAnA kulano pATha chUTI gayo che ane traNanI jagyAe be nA saMyoga kahyA che tathA poSa mahinAthI laIne aSADha mahinA sudhInI amAsanA saMyogano pATha azuddha che. arthAt kulane upakula lakhAI gayuM che ane upakulane kula lakhAI gayuM che. A saMpAdananI paraMparAgata bhUla jANavI. sAtamo pati pAmRta * = 9. mahinAnI amAsa ane pUnamano nakSatra yoga sAthe saMbaMdha :- chaThThA prati prAbhRtamAM batAvyuM ke zrAvaNa mahinAnI amAsanA divase mahA mahinAnA kula upakulano saMyoga thAya che. arthAt cha mahinA pachInA kula upakula 6 mahinA pahelAvALA mahinAnI amAsanA divase joga joDe che ane A banne mahinAno paraspara saMbaMdha thAya che. A sAtamAM prati prAkRtamAM batAvyuM che. zrAvaNa mahinAmAM mAghI (mAgha mahinAnA kula, upakulavALI) amAsa hoya che ane zrAvaNI pUnama hoya che. mAgha mahinAmAM zrAvaNI amAsa hoya che ane mAghI pUnama hoya che. A prakArano saMbaMdha kramazaH (2) bhAdaravA- phAgaNano (3) Aso-caitrano (4) kArataka-vaizAkhano (5) mAgasara- jayeSThano (6) poSaaSADhano hoya che. arthAtu poSamAM aSADhI amAvasyA ane poSI pUnama hoya che. aSADhamAM poSI amAvasyA ane aSADhI pUnama hoya che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta AThamo, navamo prati prAbhUta A banne prati prAbhUtamAM nakSatronA AkAre ane tArAonI (vimAnonI) saMkhyA kahela che je cArTa dvArA darzAvela che. nakSatra, AkAra, yoga Adi : krama nAma AkAra tArA 20 abhijita zravaNa dhaniSThA 4 zatabhiSaka 5 | pUrva bhAdrapada $ u. bhAdrapada revatI azvinI bharaNI kRtikA rohiNI. 1 2 3 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 mRgazIrSa Ardra punarvasu puSya azleSA mA pUrvA phA. uttarA phA. gozIrSa kAvaDa popaTanuM piMjara gaMgerI puSpa ardha vAva ardha vAva nAvA azvasaMdha bhaga sura-ghara dhUMsaruM mRganuM zira rudhirabiMdu tulA vardhamAnaka patAkA prAkAra paliyaMka paliyaMka 3 kulopakula-1 upakula 5 kula 100 kulopakula-2 ra upakula 3 2 kula kara upakula 3 kula 3 upakula C kula 5 upakula 3 1 5 kula 3 phula upakula kula 2 upakula kula S 7 h kula phulopakula-3 upakula pUnama amAsa dRzya saMyoga | saMyoga zrAvaNa bhAdaravA Aso kArataka poSa mAghI phAgaNI caitrI mAgasara jyeSThI vaizAkhI ASADhI mA zrAvaNI * phAgaNa bhAdaravI|* .. * ... * * * Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 1 ra0] hasta | hAtha | 5 | upakula ra1. citrA | khIlelA puSpa | 1 | kula | caitra | Aso | 0 rara | svAti ! khIlA | 1 | upakula | 23 vizAkhA | dAmaNi | 5 | kula | vaizAkha | kArtikI ::: anurAdhA ! ekAvalI 4(5) kulapakula-4 jyeSThA gajadaMta 3 | upakula raka mUla | vIMchI 11| kula | jyeSTha | mAgasarI : 27. pUrvASADhA | hAthInAM pagalAM 4 | upakula 28 | uttarASADhA | beThelo siMha | 4 | kula | ASADha | pauSI | : . | nI dasamo prati prApta che ) dareka rAtanI zarUAta thatA je nakSatra udaya thAya che ane saMpUrNa rAtamAM AkAzamAM rahIne rAta samApta thatA asta thAya che e nakSatra rAta vAhaka nakSatra kahevAya che. arthAt te nakSatra saMpUrNa rAtanuM vahana kare che. jema sUryathI kAlamAna porasI jJAna thAya che, evI ja rIte rAta vAhaka nakSatrane jANavA jovAthI rAtanA samayanuM anumAna thAya che. 28 nakSatramAM koI nakSatra 7 divasa rAta vahana kare che to koI 15 divasa vahana kare che. te sivAya koI mahinAmAM traNa nakSatra to koImAM cAra nakSatra rAta vahana kare che ane cArTathI juo. rAtrivAhaka nakSatra :| mahInA nakSatra rAtriA nakSatra rAtri nakSatra rAtri nakSatra | rAtri | | nAma | sa | | | saMve saMga saMkhyA) zrAvaNa [uttarASADhA 14 | abhijita 7 | zravaNa | 8 | dhaniSThA bhAdaravo dhaniSTA | 14 | zatabhiSaka 7 pU.bhAdrapa 8 (u.bhAdrapada Aso u.bhAdrapada 14 [ revatI | 15] azvinI | 1 kArataka azvinI | 14 | bharaNI | 15 | kRtikA mAgasara kRtikA | 14 rohiNI | 15] mRgazIrSa 1 poSa | mRgazIrSa, 14 | Adra | 7 | punarvasu | 8 mahA | puSya 14 | azleSA 15] maghA | 1 8 | phAgaNa maghA | 14 | pU.phAlganI 15 [u.phAlganI 1 | | caitra |u.phAlyunI 14 | hasta | 15 | citrA | 1 | Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rarara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta svAti 15 | vizAkhA 1 jyeSThA anurAdhA pUrvASADhA 15 | uttaraSADhA 1 citrA |10 vaizAkha 11 jyeSTha vizAkhA 12| aSADha 14 14 mUla 14 6 8 mUla 1 sUcanA :- cArTamAM- saM = saMkhyA, u. - uttarA, pU. = pUrvA. dareka mahinAmAM tenuM 'kulanakSatra' eka ja divasa pUnamanI rAtrine vahana kare che. cAra mahinAmAM kulopakula hoya che. te mahinAmAM cAra nakSatra rAtri vahana kare che. zeSa mahinAmAM traNa nakSatra rAtri vahana kare che. dareka mahInAnA 'kulanakSatra' AgalA mahinAnI zarUAtanA 14 divasa rAta vahana kare che. bAkInA 16 divasomAMthI te mahinAnA chellA eka divase te ja mahInAnA phula nakSatra vahana kare che. bAkI rahelA 15 divasomAM jo te ja mahinAnA upakula ane kulopakula baMne hoya to kramazaH 8 ane 7 rAtri vahana kare che ane mAtra upakula ja hoya to te 15 divasa sudhI rAtri vahana kare che. agiyAramo prati prAbhUta caMdranI sAthe joga joDavAvALA nakSatrano pAMca rIte saMyoga thAya che- (1) dakSiNamAM rahIne sAthe cAle che. (2) uttaramAM rahIne sAthe cAle che. (3) upara nIcenI apekSAe sIdhANamAM rahIne pramarda yogathI cAle che. (4) kayAreka dakSiNathI to kayAreka pramarda sAthe cAle che. (5) kayAreka dakSiNathI to kayAreka uttarathI to kayAreka pramardathI ema traNe ya rIte sAthe cAle che. (1) dakSiNathI- (1) mRga (2) Ardra (3) puSya (4) azleSA (pa) hasta (6) mUla. (2) uttarathI- (1 thI 9),abhijitathI bharaNI sudhI (10) pUrvA phAlgunI (11) uttarA phAlguNI (12) svAti. (3) traNeyathI- (1) kRtikA (2) rohiNI (3) punarvasu (4) maghA (5) citrA (6) vizAkhA (7) anurAdhA. (4) dakSiNathI ane pramardathI- (1) pUrvASADhA (2) uttarASADhA, (5) pramarda yogathI- (1) jayeSThA. spaSTIkaraNa H- (1)chellA maMDalamAM rahetA mRgazIrSa Adi dra nakSatrane haMmezAM caMdranI dakSiNamAM rahIne cAlavAno yoga maLe che. (2) ApyaMtara maMDalamAM rahetA 12 nakSatra haMmezAM eka ja uttara dizAnA yogathI sAthe cAle che. (3) kRtikA Adi 7 nakSatrone jyAre caMdranI sAthe cAlavA arthAt yoga joDavAno Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra prasaMga Ave che to caMdra kayAreka dakSiNamAM thaI jAya che to kayAreka uttaramAM thaI jAya che, kayAreka sIdhamAM e ja maMDalamAM upara nIce cAle che tyAre eno yoga joDAya che arthAt sAthe cAle che. AnuM kAraNa e che ke caMdra haMmezAM maMDala parivartana kare che, aMdarathI bahAra ane bahArathI aMdaranA maMDalomAM saMkramaNa kare che, jyAre nakSatra pota potAnA eka ja maMDalamAM haMmezAM potAnI eka ja gatithI bhramaNa kare che. arthAt te nathI maMDala badalatA ke nathI cAla badalatA. (4) pUrvASADhA, uttarASADhA nakSatranA cAra cAra tArA che. emanA be tArA bAhya maMDalathI bahAranI tarapha rahe che ane be aMdaranI tarapha rahe che. bAhya maMDalavALA banne tArA haMmezAM dakSiNamAM rahIne yoga joDe che. aMdaravALA banne tArA haMmezAM sIdhathI upara nIce rahIne yoga joDe che. arthAt AnI sAthe cAlatA samaye caMdra paNa sadA aMtima maMDalamAM hoya che. anya maMDalamAM rahIne banne nakSatranAM sAthe cAlavAnA saMyoga thatA nathI ema dakSiNa pramarda mizrita yoga joDe che. (5) jyeSThA nakSatrano caMdra sAthe jyAre yoga thAya arthAt te caMdra sAthe cAle che tyAre caMdranA e ja maMDala sAthe cAlavAno saMyoga maLe che jethI te sIdhamAM upara nIce rahIne ja yoga joDe che, tethI tene mATe phakata pramarda yoga kahela che. - caMdra ane nakSatranA maMDala :- caMdranA cAlavAnA rastA 15 maMDala che ane nakSatranA cAlavAnA mArga 8 che. A ATha maMDala caMdranA ATha maMDalonI sIdhamAM che ane caMdranA sAta maMDalonI sIdhamAM nakSatranA maMDala nathI. A ATha caMdra maMDala kramazaH A che 1, 3, 6, 7, 8, 10, 11, 15 e kamazaH pahelAthI AThamAM sudhInA nakSatra maMDalanI sIdhamAM che. ataH caMdranAM 2, 4, 5, 9, 12, 13, 14 A sAta maMDala evA che jemanI sIdhamAM koI nakSatra maMDala nathI. sUryanI sIdhamAM caMdra nakSatra maMDala :- caMdranA 6, 7, 8, 9, 10 ema pAMca maMDala sUrya maMDalanI sIdhamAM nathI AvatA. zeSa dasa maMDala 1, 2, 3, 4, 5 ane 11, 12, 13, 14, 15 e maMDala sUrya maMDalanI sIdhamAM Ave che. caMdranA 1, 3, 11, 15 ema cAra maMDala evA che jemanI sIdhANamAM nakSatranA maMDala paNa che ane sUrya maMDala paNa che. nakSatra, caMdra, sUrya maMDala sIdhANa :-- saMyoga caMdra maMDala traNe sAthe be sAthe traNe sAthe be sAthe 1 nakSatra maMDala 223 1 X 2 3 4 ra X sUrya maMDala 1 14 27 x Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 be sAthe be sAthe be sAthe be sAthe sAthe nahIM be sAthe traNe sAthe be sAthe be sAthe be sAthe traNe sAthe mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta OM kha jI 8 2 10 11 karacha X 3 4 5 x >> " x x X 53 x (66-67) x(79-80) x (92-93) x (105-106) x (118-119) 132 145 158 171 184 15 8 vizeSa ::- caMdranA chaThThAthI dasamA sudhInA maMDala kramazaH 66, 79, 92, 105, 118mAM sUrya maMDalathI thoDA thoDA AgaLa thaI javAthI tenuM sIdhANa chUTI jAya che je 132mA maMDalamAM jatA eka sUrya maMDala jeTaluM AgaLa vadhI javAthI caMdra maMDala AgaLa thaI jAya che. 131nA sthAna para 13ranA sAthe thaI jAya che je 11 thI 15 sudhI pAMca maMDalamAM sAthe cAle che. caMdra maMDalanI vacce sUrya maMDala samavatAra :- eka caMdra maMDalanI vacce 12 sUrya maMDala hoya che ane 13mAM maMDale sAthe thavAnA hoya che. Ama 13-13 maMDala pachI sAthe thAya che, mATe 13-13 umeravAthI AgalA caMdramaMDalanA ane sUrya maMDalanA saMgama maMDala Ave che. A krama pAMca maMDala sudhI cAle che. pachI 13 muM sUrya maMDala kaMIka pAchaLa rahI jAya che ane 14mA sUrya maMDala sudhI chaThThu, sAtamuM caMdra maMDala pahoMcI zakatuM nathI tethI teramAthI AgaLa ane caudamAMthI pahelA, vacamAM rahI jAya che. A krama caMdranA dasamA maMDala sudhI cAle che. agiyAramA maMDalamAM sUryanA eka maMDalanuM aMtara pAra thaI javAthI jemAM caudamA maMDalanA aMtaramAM jaIne caMdra sUryanA maMDala pharI sIdhamAM AvI jAya che. agiyArathI paMdaramAM maMDala sudhI jatA dezona eka maMDala jeTaluM aMtara thaIne bannenA vimAna sIdhamAM AvI jAya che. kalpanAthI 16 muM caMdra maMDala jo hota to pachI emAM sUrya caMdrano sAtha chUTI jAta. Ama caMdranA 15 maMDalamAM 14 aMtara che. pratyekamAM 13 sUrya maMDala adhikanuM aMtara che. 14 x 13 = 182 thAya. eka maMDala jeTaluM aMtara agiyAramAM vadhI jAya che. ataH 183 sUrya maMDalanuM aMtara caMdranA pahelA maMDalathI 15 maMDalanI vacamAM paDe che. kula 184 sUrya maMDala che tenA aMtara 183 thAya che. yojananuM aMtara hoya che caMdra maMDala aMtara H- pratyeka caMdra maMDalamAM 35 , ane yojananuM vimAna hoya che. ataH aMtara ane vimAnane joDIne 14 aMtarothI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra | | rarapa | guNyA karIne 6 umeratAM pa10 yojana kSetra Ave che. sUrya maMDala aMtara - pratyeka sUrya maMDalanuM aMtara be yojana che ane yojananuM vimAna che. A bannene joDavAthI 183 aMtarothI guNA karIne $ joDavAthI pa10 yojana Ave che. nakSatra maMDala aMtara :- nakSatra maMDalonA aMtaranuM eka sarakhuM kramika hisAbavALuM mApa nathI, paraMtu sthira sthAI hisAba vagaranuM mApa che. tenA ATha maMDala che jemanA sAta aMtara vimAna sahita A pramANe che(1) 7ra , ke (2) 109, 3 (3) 36 , OM (4) 36 , OM (pa) 7ra re, (6) 36 ,DaeN (7) 145, che. A sAteyano saravALo karatAM 510 yojana thAya che. noMdha:- ahIM pa10 yojana thavAmAM sUkSmatama pharaka hoya zake che. kAraNa ke sama bhinna na hovAthI kaMIka sAdhika ke kaMIka nyUna aMza rahI jAya che. bAramo prati prAbhata nakSatra devatAH-pratyeka nakSatra vimAnanA svAmI adhipati devatA hoya che. emanA nAma AgaLanA soLamA uddezakanA cArTamAM juo. che temo pati pAmRta che muhUrtonAM nAma - eka ahorAtramAM trIsa muhUrta hoya che. eka muhUrta48miniTanuM hoya che. 60miniTano eka kalAka thAya che. arthAt 24 kalAkamAM 30 muhUrta thAya che. A trIsa muhUrtonA nAma sUtramAM kahyA che. como prati prAbhata ) divasa rAtanAM nAmaH- eka pakSamAM ekama bIja Adi 15 divasa hoya che. temAM 15 rAta ane 15 divasa hoya che. te sarvanA alaga-alaga nAma hoya che, je sUtramAM batAvavAmAM AvyA che. * ( pado pati prAbhUta, tithionAM nAma - 15 tithionA viziSTa guNasUcaka nAma hoya che. emAM tra divasa tithinA 5 nAma che ane 15 rAta tithinA pAMca nAma che. - For Private & Personal use only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'raraka rara6 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta - --- -- --........ .. . . .. - chaThThA nadI sAtama prasiddha tithi divasanI tithinA nAma rAtanI tithinA nAma ekama | agiyArasa ugravatI bIja bArasa bhadrA bhogavatI trIjA AThama terasa jayA jazavatI noma sarva siddhA dasama amAsa pUrNA zubhanAmA caudasa cothA pAMcama tucchA 15 viSNu pitR soLamo pati pAta nakSatranA gotra ane adhipati deva - paheluM abhijita che ane ra8muM uttarASADhA nakSatra che A kramathI cArTamAM juo nakSatra devanAma | gotra nakSatra devanAma | gotra | brahmA magalAyana | bRhaspati udhAyana zaMkhAyana sarpa mAMDavyAyana vasu agnitApasa piMgalAyana varuNa karNalocana bhaga gopAlyAyana aja jAtukarNa aryama kAzyapa abhivRddhi dhanaMjaya savitA kozika puSyAyana darbhiyAyana AzvAdana vAyu cAmarakSA yama bhagnaveza indrAgni - suMgAyaNa agni agniveza mitra golavyAyaNa prajApati gautama cikitsyAyana soma bhAradvAja 26 nirati(naiRti) kAtyAyana lohityAyana 27 jala vaddhitAyana aditi vAziSTa || 20 | vizva vyAdhrAnRtya 1 0 0 0 0 0 0 puSya azva tuSTha ja sattaramo prati prAbhRta A prAkRtanI etihAsika vicAraNA abhijitathI nakSatronI zarUAta - dasamA prAbhRtanA prathama pratiprAbhRtamAM 28 nakSatronA krama batAvyA che. jemAM sarva prathama kRtikAthI zarUAta mAnavAvALAno mata paNa batAvavAmAM Avyo che. pachI maghAthI. dhaniSThAthI. azvinIthI ane aMtamAM bharaNI nakSatrathI; Ama 28 nakSatranI zarUAta kahenArAnA mata Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra batAvyA che. e badhA krama ayukta che. jinAnumata temaja kharo krama abhijitathI zarU thaIne uttarASADhAmAM samApta thAya che, tema spaSTa karela che. te sivAya A sUrya prajJapti sUtramAM jeTalI jinAnumatanI mAnyatAo ke prarUpaNAo che te sarve abhijitathI zarU karavAnA kramathI kahela che, anya koI kramathI nahIM. anya kramathI anya matonI prarUpaNA karI che. 227 : jinAnumata kathanamAM nakSatronA (1) nAma (2)AkAra (3) tArA (4) devatA (5) gotra Adi viSaya abhijitathI zarU karI ne kahela che. je 8, 9, 12, 16 prati prAmRtamAM kahela che. A rIte (6) pUnama (7) amAvasyA (8) kula upakula AdinuM svamata kathana paNa zrAvaNa mahinAnA nakSatrathI zarU karavAmAM Avela che. kRtikA nakSatrathI zarUAta A sattaramA prati prAmRtamAM nakSatronA bhojana saMbaMdhI varNana kRtikA nakSatrathI zarUAta karIne bharaNI nakSatra sudhI kahela che. koI krama ke matAMtara athavA svamatanA abhijita nakSatranA kramavALuM koI paNa varNana ahIM nathI. mATe kRtikAthI zarU karIne kahela A varNana jinAnumata to nathI ja, e nizcita evuM spaSTa che. kema ke jinAnumata kathana A sUrya prajJapti sUtramAM abhijita nakSatrathI zarU karavAmAM Ave che, e pUrNa prAmANita tattva che, jenA aneka prAbhUtonA udAharaNa upara devAmAM AvyA che. anya - lipi doSa vikalpa :~ mATe kRtikAthI prAraMbha karela A prAmRtanuM kathana pahelA matAMtaranI mAnyatA che. tyArapachI anya cAra mAnyatAo ane pachI svamata jinAnumatanA nakSatra bhojana saMbaMdhI sAcI prarUpaNAno pATha A prati prAbhUtamAM upalabdha nathI. je kayArano lipI kAlanA doSamAM abhAva grasta thaI gayo che. evo eka vikalpa paraMparAthI prApta thAya che. prakSiptAMza vikalpa :-- bIjo vikalpa e prApta thAya che ke 10mA prAbhUtano A 17mo prati prAbhUta koInA dvArA prakSipta karIne 21 pratiprAbhUtanA 22 prati prAmRta banAvI dIdhA che. kAraNa ke anya zAstromAM paNa lipi kAlamAM mAMsa bhakSaNa karavAno pATha prakSipta karI jaina munine AmiSa bhojI ane madha sevI dekhADavAnI ceSTAo karavAmAM AvI che. tadanusAra A prati prAmRta banAvIne ane ahIM prakSipta karI e ja manovRtinuM poSaNa karyu hoya, ema thaI zake che. kAraNa ke AmAM ghaNA evA dhRNita nakSatra-bhojananA kathana karyA che je spaSTapaNe anArya vacana che, Arya vacana nathI. jaina munino kalpa :- A prati prAbhUtamAM je kAMI nakSatra bhojananuM varNana che te koIpaNa jaina zramaNane bolavA, lakhavA, prarUpaNa karavA akalpanIya che. AvA prarUpaNa to zAstromAM, AgamomAM, siddhAMta rUpathI koI paNa satbuddhivALo sAmAnya ahiMsaka sAdhaka paNa karI zakato nathI. tyAre cha kAyanA paripUrNa rakSaka Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra8 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta jaina zramaNa evA sacita padArthonA khAvA saMbaMdhI ane AmiSa bhojana saMbaMdhI kathana kadApi karI zakatA nathI. kAraNa ke Aja sudhI jina zAsananA rapa00 varSomAM jena zramaNomAM evo mAMsa madha sevaka koI paNa zramaNa samudAya nathI thayo ke je AvI halakI prarUpaNA kare ke AcaraNa kare. A kevI vaphAdArI? - eTalA mATe AvA zAstranA prakSipta pAThone jema che tema rAkhIne chapAvIne prakAzita karIne AgamanI vaphAdArI mAnanAra vidvAnono eka prakArano buddhi bhrama che. jyAre A bhagavad vAkaya nathI, Agama vANI nathI zAstramAM prakSipta pATha che yA truTita vikRta pATha che, jinAnumata nathI, eTaluM to mAnavAmAM Ave ja che, to pachI tene rAkhavAmAM vaphAdArI na thatAM kartavya hInatA thAya che. kema ke A vikRta athavA prakSipta pAThone jemanA tema rAkhI devAthI jinazAsananI ghaNI avahelanA thAya che. zraddhA nirapekSa vidvAnonejinazAsana para asatya AkSepa lagAvavAno moko maLI jAya che. AgamanA nAma para ane Agama pramANanA AdhAra para emane A bedhaDaka kahevAnuM maLI jAya che ke jainomAM to zuM jaina zramaNomAM paNa mAMsa bhakSaNa eka divasa hatuM tyAre ja emanA zAstromAM evA spaSTa kathana che, jene teo golamAla karIne artha parivartananA nAme chupAvavAno prayatna kare che. jyAre vAstavikatA to A che ke jenAgama madha, mAMsanA AhArane naraka gatimAM javAnuM prabala kAraNa batAve che ane jaina dharmanI hArdika zraddhA rAkhavAvALA AjanA hUDA avasarpiNI (mahA kaliyuga) kAlano nAnAmAM nAno sAdhaka paNa madha mAMsanuM sevana karavAnuM to dUra rahyuM paraMtu enA sevanano saMkalpa paNa karI zakato nathI. eTalA mATe satya e che ke mahAjJAnI Agama racayitA zramaNa evI racanA kadApi karI zakatA nathI. mATe evA bhrama mUlaka ane asatya pracAraka pAThone jemanA tema rAkhIne prakAzita karavA upayukta nathI. A rIte A prAbhRta dUSita, vikRta, truTita, prakSipta, kaMI paNa hoya paraMtu ene Agama madhye rAkhavuM yogya nathI. mATe Ano sArAMza ahIM ApavAmAM Avyo nathI. viSaya - abhijitathI zarUAta na karatA kRtikAthI zarUAta karI badhA nakSatromAM amuka padArtha khAIne javAthI kArya siddhi batAvavAmAM AvI che. te padArtha sacita paNa che ane acita paNa che, mAdaka paNa che ane AmiSa (mAMsa)rUpa paNa che. sacita padArtha bhakSaNa prarUpaka pAThanI akalpanIyatA :- ghaNAM Adhunika paraMparAgrahI vidvAna A AmiSa zabdothI vanaspati paraka arthonA samanvaya karavAnA prayatna kare che. kiMtu A zramaNo sacita vanaspationA khAvAnI preraNAvALA pAThonA kathana, lekhana ane pracAra karavAthI potAnA saMyama ane kalpa Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra rara9 maryAdAne dUSita kare che. kAraNa ke A nakSatra bhojananA kathananuM prarUpaNa paNa pApanuM preraNAtmaka che. AvA sAvadha sacita bhakSaNanA preraNAtmaka bhAvovALA kathana ke lekhana jaina zramaNone kadApi upayukta thaI zakatA nathI. racanAkAranI yogyatA :- bIjI vAta e che ke Agama racanA karanArA bahuzruta zramaNa ane maulika racanAkAra gaNadhara AvA bhramita lokomAM pracalita mAMsa sUcaka vanaspati zabdonA prayoga karI bhrama phelAvavAnA kAryo kare e saMbhava ja nathI. aneka bhASA zabdonA prakAMDa vidvAna, viziSTa avadhijJAnI, 14 pUrvI gaNadhara, prabhuthI evI racanA karavAnuM mAnavuM e eka prakArano paraMparAgraha mAtra che paraMtu tarkasaMgata ane AgamabhAva saMgata nathI. vAstavamAM AvI kliSTa kalpanAonI AvazyakatA nathI. kAraNa ke aneka prahAro lipi kALamAM AgamomAM thayA che e niHsaMdeha che. tethI anarthakArI dUSita evA pAThone rAkhavAno Agraha karavo jarA paNa Avazyaka nathI. vizeSa vArtA mATe juo- aitihAsika pariziSTa sArAMzanA AThamA khaMDamAM saMvAda ane nibaMdha saMgraha. mAtra mUlapAThanuM prakAzana bhrama mUlaka che - ghaNA samartha prakAzaka ane vidvAnonA grapaA eka prati prAbhUtanA kAraNe saMpUrNa gaNita jyotiSa zAstranA bhaMDArarUpa A AgamanA anuvAda vivecanane paNa gopavI rAkhavAnI kozIza karatA kevala mula pATha chapAvI rAkhIde che ane emAM AmiSa bhojananA pATha paNa jemanA tema rAkhI de che. A jina zAsananI sAcI sevA nahIM paraMtu akarmaNyatA ane DarapokapaNuM che. A ImAnadArI ane vaphAdArIno bhrama mAtra che. vAstavamAM AvI upekSAvRttithI jina zAsanane kalaMkita karavAvALA bhaviSyanuM nirmANa thAya che. daSTAMta - je prakAre ApaNA zarIranA mAMsa bhAgamAM paDelA kIDAne saMbhALIne chapAvIne rAkhI zakAtA nathI. tema AvA pATha bhramita jANavA chatAM paNa AMkhaADA kAna karI jemanuM tema rAkhI devuM kyAM sudhI ucita hoI zake? ane enI pAchaLa AkhA zAstranA artha vivecana chupAvavAnuM to vadhAre hAsyAspada che. yathA - koInA kapaDAmAM jU paDI jAya to tene kADhavAnA prayatna karavAnI jagyAe jo tene chupAvavAno athavA kapaDAno tyAga karavAno prayatna kare to te yogya nahIM kahevAya. paraMtu jAo ne zodhI kADhavAnuM ja yogya kahevAya. e ja prakAre ApaNe paNa evA Agama prakSepone saMbhALavA ke chupAvavA Avazyaka nathI. jyAre koIe prakSepa karI dIdho ke vikRta thaI gayo hoya to ene anApta vANI jANI kADhI nAMkhI Agamane zuddha rAkhavuM ane anya tattvonA artha vivecana spaSTa pragaTa karavA; A ja vidvAna Agama saMpAdako, prakAzaka samitio ane vidvAnothI bharapUra saMghonuM kartavya thAya che. upasaMhAra :- AzA rAkhIe chIe ke A sUcana para jina zAsananI sevA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra30 ra30 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jenAgama navanIta karanArA Agama saMpAdaka Adi kaMIka vicAra karI dhyAna Apaze. A yAhAramAM prati pAbata yugamAM nakSatra yoga caMdra sUryanI sAthe :- 5 varSano eka yuga thAya che. A yugamAM caMdranI sAthe pratyeka nakSatra 67 vAra joga joDe che arthAt sAthe cAle che ane sUryanI sAthe pAMca varSamAM pratyeka nakSatra pa-5 vAra joga joDe che. tAtparya e ke pAMca varSamAM 67 nakSatra mAsa hoya che. eka nakSatra mAsa 28(aThThAvIse ya) nakSatrano caMdranI sAthe eka-eka vAra yoga joDavAthI bane che. mATe emane 67 nakSatra mahinAmAM 67 vAra caMdranI sAthe yoga karavAno avasara maLe che ane sUryanI sAthe eka nakSatrano eka varSamAM eka vAra yoga karavAno - saMyoga hoya che. mATe pAMca varSamAM badhA nakSatrono pAMca-pAMca vAra sUrya sAthe yoga thAya che. - ogaNIsamo prati prAbhRta ) bAra mahinAnA laukika nAma paNa che ane lokottara nAma paNa che. je A pramANe che- laukika nAma zrAvaNa bhAdaravA Adi che. lokottarika nAma zrAvaNa AdinA kramathI A pramANe che- (1) abhinaMdana (2) supratiSTha (3) vijaya (4) prItivardhana (5) zreyAMsa (6) ziva (7) zizira (8) hemaMta (9) vasaMta (10) kusumasaMbhava (11) nidAha (12) vanavirodhI. ja vIsamo prati pAmRta ne ) pAMca saMvatsara:(1) nakSatra saMvatsara - dareka nakSatra vaDe caMdranI sAthe ekavAra yoga joDavAthI eka nakSatra mAsa thAya che. 12 vAra joDavAthI eka nakSatra saMvatsara thAya che. A 12 mAsa athavA 12 vAra yoganI apekSA nakSatra saMvatsara bAra prakAranA kahela che. anya apekSAe nakSatra saMvatsara 12 varSano hoya che. kAraNake bRhaspati mahAgraha eka eka nakSatranI sAthe kramazaH yoga karatA karatA 1ra varSamAM 28 nakSatronI sAthe yoga pUrNa kare che. (2) yuga saMvatsara - yuga pAMca varSano hoya che. zrAvaNa Adi mahinAnI apekSA eka varSa 1ra mahinA arthAt 24 pakSanuM hoya che. yuganuM paheMluM caMdra varSa 12 mAsa = 24 pakSonuM hoya che. yuganuM bIjuM caMdra varSa paNa 12 mAsa = 24 pakSonuM hoya che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstraH jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 231 yuganuM trIjuM abhivardhita varSa 13 mAsa = 26 pakSanuM hoya che. yuganuM cothuM caMdra varSa 12 mAsa = 24 pakSanuM hoya che. yuganuM pAMcamuM abhivardhita varSa 13 mAsa = 26 . pakSanuM hoya che. A prakAre pAMca varSano yuga dara mAsa = 124 pakSano hoya che. (3) pramANa saMvatsara:- saMvatsaranuM pramANa pAMca prakArathI kahela che. arthAt parimANa, kALamApanI apekSA pAMca prakAranA saMvatsara hoya che. te A pramANe krama nAma 30 mAsa divasa | varSa divasa nakSatra saMvatsara 27 phUDa 327 caMdra saMvatsara ra9 354 Rtu saMvatsara 36O sUrya saMvatsara 30 366 abhivardhita 31 zarU 383 3 (4) lakSaNa saMvatsara - pAMca saMvatsaranA parimANa upara kahyA che. ahIM te pAMceyanA lakSaNa guNa batAvavAmAM AvyA che. (1) nakSatra yathA samaya yoga joDe, Rtu paNa yathA samaya pariNata thAya, ati garamI ThaMDI nathI hotI ane varasAda vipula hoya; AvA lakSaNa nakSatra saMvatsaranA che. (2) pUnamamAM caMdra nakSatra yoga yathA samaye nathI thato; garamI, sardI, roga bahuja hoya che; dAruNa pariNAmI ati vRSTi hoya che; A lakSaNa "caMdra saMvatsara'nA che. (3) vanaspati yathA samaya aMkurita, puSpita phalita thatI nathI; viSama samayamAM phUla ke phaLa lAge che, varasAda ocho thAya che; A lakSaNa 'RtusaMvatsara'nA che. (4) pRthvI pANI sarasa suMdara rasopeta hoya; phaLo phUlomAM yathA yogya rasa hoya; pracura rasa hoya; alpa jalathI paNa dhAnyAdinI samyaka utpatti hoya; A sUrya saMvatsara'nA lakSaNa che. (5) sUrya adhika tape che; varasAdathI badhA jala strota bharAI jAya che, A abhivardhita saMvatsara"nA lakSaNa che. (5) zanizcara saMvatsara:- nakSatronI sAthe zani mahAgrahano yoga 30 varSamAM pUrNa thAya che. ataH zanizcara saMvatsara 30 varSa sudhIno hoya che ane 28 nakSatronA yoganA kAraNe 28 prakAranA hoya che. 9. ekavIsamo prati prAkRta nakSatromAM gamana:- nakSatronA 7-7 nA cAra vibhAga pADavAmAM AvyA che. (1) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra3ra mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanIta jemAM 1 thI 7 sudhI arthAt abhijitathI revatI sudhInA nakSatra pUrva dhAravALA che. arthAt A nakSatromAM pUrva dizAmAM javAnuM zubha hoya che. A prakAre (ra) azvinIthI punarvasu sudhInA nakSatra dakSiNa dvArika che. (3) puSyathI citrA nakSatra sudhInA sAta nakSatra pazcima dvArika che. (4) svAtithI uttarASADhA sudhInA sAta nakSatra uttara dvArika che. arthAt A sAta nakSatromAM uttara dizAmAM javuM zubha hoya che. matAMtara - A nakSatronA kramathI saMbaMdhita varNana che ane nakSatra kramanA viSayamAM pAMca matAMtara che, je A prAbhRtanA prathama prati prAbhRtamAM kahyA che. tethI ahIM paNa pAMca matAMtara darzAvyA che je A pramANe che A sAta-sAta nakSatronA joDonuM kathana svamatAnusAra jema abhijitathI prAraMbha karIne cAra vibhAgamAM karyuM che. tema ukta pAMca mAnyatAnusAra (1) kRtikA (ra) maghA (3) dhaniSThA (4) azvinI ane (5) bharaNIthI prAraMbha karIne cAra saptaka kramazaH pUrva, dakSiNa, pazcima, uttara dvAravALA kahyA che. A pAMce ya krama ayogya evaM amAnya che. abhijita Adino krama ja ahIM svamata kathana che. je vayaM pu parva vayAmo vAkaya prayoganI sAthe ApavAmAM Avyo che. bAvIsamo prati prAbhRta . A jaMbUdvIpamAM be caMdra prakAza kare che be sUrya tape che, padanakSatra joga joDe che yathA be abhijita yAvat be uttarASADhA. | caMdra sUryanI sAthe teno yoga thavAno samaya bIjA prati prAbhRtamAM kahyo che. tethI tyAM juo. nakSatrono samAviSThabha - pota-potAnA maMDalanA 1,09,800 bhAga karavAmAM Ave to e bhAgomAMthI nIcenA bhAga pramANa nakSatrono yoga joDavAno potAno kSetra(sImA vikhaMbha) hoya che. yathAnAma | nakSatra saM! | sImA vidhvaMbha | kula yoga abhijita | 30 = 1,20 zatabhiSaka Adi 6 12,060 zravaNa Adi 15 30 2010 = 60,300 uttarAbhAdrapada Adi ; | 3/1pa = 36,180 56 | 1,09,800 ahIM je 30 Adi che te maMDalanA bhAga che. emane joDavAthI kula 1,09,800 bhAga thAya che. uparanA sImA kSetra nakSatronA AgaLa pAchaLa madhya x x 1005 x 1ra x Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 233 maLIne kula kSetra che. A kSetranI sIdhamAM caMdra sUrya rahe tyAM sudhI emano yoga gaNavAmAM Ave che. emanA vimAna A sImA kSetranI vacamAM hoya che. 6, 15 Adi nakSatra saMkhyAnA nAma A prAkRtanA bIjA prati prAkRtamAM che. je nakSatrane jeTalA divasano caMdra sAthe yoga hoya che tenA saDasaThiyA bhAganA trIsa bhAga karavAthI ukta rAzi thaI jAya che. yathA-je nakSatra 30 muhUrta = 1 divasa yoga joDe che eno sImA vikhaMbha 1474302 2010 bhAgano che. eTalA mATe sUtramAM 'sattaSTi mA tIsarU mATM 67 mA bhAgano trIsamo bhAga vizeSaNa lagAvyuM che. nakSatra amAvasyA yoga :- abhijita nakSatra dara 44mI amAvAsyAe savAra sAMja caMdranI sAthe yoga joDe che. enAsivAya koI paNa nakSatra caMdranI sAthe amAvasyAnA divase yoga joDatA nathI paraMtu pUrNimAnA divase rAtamAM ja caMdranI sAthe yoga joDe che. caMdra pUrNimA yoga - caMdra je maMDalamAM je sthAna para yuganI aMtima dara mI pUrNimA pUrNa kare che te sthAnathI maMDala bhAga jeTalA kSetramAM AgaLa jaIne prathama pUrNimA (navA yuganI) pUrNa kare che. e ja prakAre bIjI trIjI pUrNimA paNa AgaLanI pUrNimA kRta maMDala sthAnathI huM maMDala bhAga AgaLa jaIne pUrNa kare che. A rIte karatAM karatAM yuga samAptinI dara mI pUrNimA maMDalanA dakSiNI caturthAza bhAgamAM 3, 4 bhAga javApara ane , bhAga e ja caturthAza dakSiNI bhAgano zeSa rahevA para tyAM samApta thAya che. sUrya pUrNimA yoga - sUrya paNa yuganI dara mI pUrNimA jyAM samApta kare che e ja sthAnathI , maMDala bhAga jeTalA kSetramAM AgaLa jaIne prathama purNimA (navA yuganI) pUrNa kare che. e ja prakAre bIjI trIjI pUrNimA te pahelI pUrNimA kRta maMDala sthAnathI phaka maMDaLa bhAga AgaLa jaIne pUrNa kare che. A rIte karatAM karatAM yuga samAptinI dara mI pUrNimA maMDalanA pUrva caturthAzamAM 3, 4 bhAga gayA pachI ane , 4 bhAga te pUrvI caturthAzano avazeSa rahevA para tyAM samApta kare che. caMdra amAvasyA yoga:- caMdra je maMDalamAM je sthAna para yuganI aMtima amAvasyA pUrNa kare che e ja sthAnathI , bhAga maMDala jeTaluM kSetra AgaLa jaIne yuganI prathama amAvasyA pUrNa kare che. e ja rIte pUrNimAnA varNana samAna jANavuM. jyAM caMdra ramI pUrNimA pUrNa kare che tyAMthI pu bhAga maMDala pahelAthI dara mI amAvasyA pUrNa kare che. arthAt dakSiNI caturthAza maMDalanA 3, 24 bhAga gayA pachI aneka bhAga e dakSiNI caturthAMza bhAgano avazeSa rahetAM te sthAna para caMdra daramI amAvasyA samApta kare che. sUrya amAvasyA yoga - sUrya pahelA pahelAnI amAvasyA samApti sthAnathI ? Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra34 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta muhUrta maMDala bhAga AgaLa AgalI amAvasyA pUrNa kare che. je sthAne daramI pUrNimA pUrNa kare che te ja sthAnathI , maMDala bhAga pahelA ja sUrya ra mI amAvasyA pUrNa kare che. caMdra, sUrya, nakSatra pUrNimA yoga: pUnama | caMdra - muhUrta | sUrya - muhUrta | pahelI pUnama | dhaniSThA | 3 phUpha , 64 | pUrvA phAlganI | ra8 ? bIjI pUnama | uttarA bhAdrapada| 27 , # | uttarA phAlganI | 7 3, 3 trIjI pUnama | azvinI | 21 , citrA bAramI pUnama | uttarASADhA | ra6 punarvasu | 166, 6 bAsaThamI pUnama | uttarASADhA | carama samaya puSya 193 33 je murti pramANa dIdhA che, eTalA samayanA yoga kAla avazeSa rahetAM te nakSatra pUrNimA pUrNa kare che. caMdra sUrya nakSatra amAsa yoga - amAsa caMdra-sUrya pahelI amAsa azleSA 1 , ke bIjI amAsa uttarA phAlganI 40 rU. 4 trIjI amAsa hasta bAramI amAsa Adra 466, 5 bAsaThamI amAsa punarvasu rara noMdha :- caMdra amAvasyAnA divase sUryanI sAthe ja rahe che. mATe bannenA nakSatra yoga eka ja samAna hoya che. eTalA mATe cArTamAM baMneyane sAthe rAkhavAmAM AvyA che. caMdra nakSatrano yoga kALaH- eka nAmanA be-be nakSatra che. je nakSatranI sAthe caMdra Aje je samaye yoga pUrNa kare che, enAthI 819, ke muhUrta pachI eja nAmavALA bIjA nakSatranI sAthe anya sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 1386 4 muhUrta pachI punaH e ja nakSatranI sAthe anya sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 54900 muhUrta pachI e ja nAmavALA bIjA nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 109800 muhUrta pachI e ja nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. sUrya nakSatrano yoga kALa :- 366 divasa bAda sUrya e ja nAmavALA bIjA nakSatranI sAthe yoga pUrNa kare che. 73ra divasa pachI punaH e ja nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 1830 divasa pachI e ja nAmavALA bIjA nakSatranI sAthe e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. 360 divasa pachI e ja nakSatranI sAthe Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra | 235 e ja sthAnamAM yoga pUrNa kare che. upasaMhAra :- jaMbudvIpamAM ra sUrya caMdra ane badhA nakSatra paNa be - be che. jyAre eka sUrya, caMdra, graha, nakSatra gati karatA hoya che tyAre bIjA sUrya, caMdra, graha, nakSatra paNa e ja sIdhamAM pratipakSa dizAmAM gati karatA thakA pratipakSa kSetrane prakAzita ane AtApita kare che. - jyAre eka caMdra je nakSatranI sAthe yukta hoya che tyAre bIjA caMdra paNa eja nAmavALA bIjA nakSatrathI yoga yukta hoya che. e ja rIte banne sUrya paNa sadaza nakSatrathI yoga yukta hoya che. A prakAre banne sUrya, caMdra yathAkramathI graha, nakSatranA yogathI yukta thatA rahe che. A dasamA prAbhRtano rara mAM pratiprAbhRta pUrNa thayo. agiyAramo prAbhRta saMvatsara yuganI Adi samApti yoga - saMvatsara yuganI caMdra yoga muhUrta sUrya yoga muhUrta Adi samApti 1 yugano prAraMbha abhijita- prathama samaya puSya- 21 , 33 2 prathama caMdra saMvatsaranI samApti, uttarASADhA- ra, | punarvasu 16 pha, 9 3) bIjA caMdra saMvatsaranI Adi | uttarASADhA- ra , | punarvasu- 16 pha, zuM 4 bIjA caMdra saMvatsaranI samApti pUrvASADhA- 7 pUrU, che ! punarvasu- 42 rUpha, 5 trIjA abhi. saMvatsaranI Adi pUrvASADhA- 7 pUrUM, che | punarvasu- 42, 6 trIjA abhi. saMva. samApti | uttarASADhA- 13 13, 7 | punarvasu-2, g 7 cothA caMdra saMvatsaranI Adi | uttarASADhA- 13 13, 7 | punarvasu- ra, chuM. 8 cothA caMdra saMvatsaranI samApti uttarASADhA- 40 [ 4 punarvasu- ra9 , 9 9| pAMcamAM abhi.saMva. Adi | uttarASADhA-40 , che | punarvasu- ra9, oNchu. 1) pAMcamA abhi. saMva, samApti | uttarASADhA- carama samaya puSya- 21, zuM sUcanA:- cArTamAM abhi. = abhivardhita, saMva. = saMvatsara. noMdha - samAptimAM je muhUrta saMkhyA che eTalA muhUrta e nakSatranA avazeSa rahetA enA pUrvanA samayamAM jatA e nakSatra, caMdra-sUryanI sAthe yoga karatAM varSanI samApti kare che. mATe A cArTamAM ApavAmAM AvelI saMkhyA muhUrta vizeSa saMkhyA che. enA pUrva samayamAM samApti ane e nirdiSTa samayamAM nakSatranA rahetAM AgaLanA saMvatsaranI zarUAta thAya che. arthAt samAptimAM nakSatrano avazeSa samaya kahyo che. eTalA mATe e samaya AgalA varSano prAraMbha yoga che. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta A prakAre yuganI samAptinA samaye caMdranI sAthe uttarASADhA nakSatrano aMtima samaya hoya che ane yuga prAraMbhamAM abhijitano prathama samaya hoya che. jyAre yuganI samAptimAM sUryanI sAthe puSya nakSatranA rahevAnuM 21 4, OM muhUrta avazeSa rahI jAya che ane navA yugano prAraMbha ukta avazeSa samayanA prathama samayathI thAya che. 236 bAramo prAbhUta saMvatsaronA kALamAna H- saMvatsara 5 prakAranA hoya che. yathA- (1) nakSatra (2) caMdra (3) Rtu (4) sUrya (5) abhivardhita. enA divasa ane muhUrta saMkhyA A prakAre hoya che. saMvatsara 1 nakSatra 2 caMdra 3 tu 4 sUrya 5 abhivardhita mAdina eka yugamAM no yugamAM yuga prApta thavAmAM 27 29 30 varSadina 327.g 354 ra 360 36 30 31 12 (3936, 19) kula 1791 4,`, 14 varSa 53749 , p muhUrta noMdha :- A je yoga batAvavAmAM AvyA che tene AgaLanA cArTamAM 'no yuga' (kAMIka nyUna) kAla kahevAmAM Avyo che. yuganA kAlamAna : 383 mAsanA muhUrta varSanA muhUrta 819 9832 885r 10625 chu 900 10800 10980 dina 1830 1791, 2, 3 38 3, 6, 915 959 12 muhUrta 54900 53749 12, 1150 krUra, 11511 bAsaThIyA bhAga 3403800 noMdha :- no yuga = yugamAM kaMIka nyUna. ukta divasa ane muhUrta saMkhyA nakSatra sUrya caMdra, RRtu ane abhivardhita e pAMce saMvatsaronA divasonA ane muhUrtonA yoga, no yuganI apekSA che. saMvatsaranA prAraMbha ane aMtanI samAnatA : (1) sUrya caMdra saMvatsaranA kramazaH 30 ane 31 saMvatsara vItavAthI samAnatA thAya che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtrA 230 (2) sUye saMvatsaranA 60, Rtu saMvatsaranA 61, caMdra saMvatsaranA dara, nakSatra saMvatsaranA 67 varSa vItavAthI cAreya saMvatsaronI samAnatA thAya che arthAtu aMta samAna hoya che ane AgaLano prAraMbha paNa sAthe thAya che. (3) e prakAre be(caMdra, sUrya)nI samAnatA 30 sUryasaMvatsaromAM thAya che; cAreyanI 60 sUrya saMvatsaramAM ane pAMceyanI 780 sUrya saMvatsaromAM samAnatA thAya che tyAre sUrya saMvatsara-780, 4tu saMvatsara 793, caMdra saMvatsara 806, nakSatra saMvatsara 871, abhivadhita saMvatsara 744 thAya che. (4) eka yugamAM sUrya mahinA 60, Rtu mahinA 61, caMdra mahinA 2, nakSatra mahinA 67, ane abhivardhita mAsa = pa7 mahinA, 7 divasa ane 11 muhUrta thAya che. Rtu - (1) prAvRTa (2) varSA (3) zarada (4) hemaMta (5) vasaMta (6) grISma A Rtuo 59-59 divasanI hoya che. caMdra saMvatsaramAM 6 tithio ghaTe che- (1) trIjA (ra) sAtamA (3) agIyAramA (4) paMdaramA (5) ogaNIsamA (6) trevIsamA pakSamAM ema caMdra RtunA 59 divaso che. sUrya saMvatsaramAM 6 tithio vadhe che- cothA,AThamAM, bAramA, soLamA, vIsamA, covIsamA, pakSamAM. Ama sUrya RtunA 61 divasa hoya che. A kAraNe caMdra saMvatsaranA be mahinA pa9 divasanA hoya che ane sUrya saMvatsaranA be mahinA 61 divasonA hoya che. jethI caMdra saMvatsara 354 divasano ane surya saMvatsara 366 divasano hoya che. pAMca caMdra saMvatsara 1770 divasanA ane pAMca sUrya saMvatsara 1830 divasanA hoya che. caMdra saMvatsaramAM 60 divasa ochA hoya che. tene ja meLavavA mATe pAMca varSamAM be mahinA vadhAravAmAM Ave che. sUrya saMvatsaranA prAraMbhika mAdhyamika yoga:- sUrya prathama maMDalamAMthI bIjA maMDalamAM jAya che tyAre saMvatsara(varSa)nI zarUAta thAya che ane sUryanI parikramA paNa tyAMthI ja prAraMbha thAya che. te prAraMbha samayamAM caMdra sUryanI sAthe yuganA pAMca varSonI apekSA nakSatra yoga A pramANe cheparikramA caMdra-nakSatra yoga muhUrta sUrya-nakSatra yoga muhUrta abhijita prathama samaya puSya 19 [], {} mRgazIrSa 11, 3 19[, zuM? vizAkhA 13, 19 3, ra5 , puSya 19, guru pUrvA phAlganI 2 , 3 puSya 19 3, 33 - khy khmy 0 puSya revatI ja khy `y da Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 bAhya maMDalathI aMdara praveza karatA samaye : krama samaya nakSatra muhUrta 1 2 3 4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta 5 pahelA ziyALAmAM bIjA ziyALAmAM trIjA ziyALAmAM cothA ziyALAmAM pAMcamA ziyALAmAM hasta zatabhiSaka puSya mUla kRttikA 5, 2, 19 4, 3 6 para, g 18 6, nakSatra uttarASADhA uttarASADhA uttarASADhA uttarASADhA uttarASADhA muhUrta carama samaya carama samaya carama samaya carama samaya carama samaya ApyaMtara maMDalathI bAhya maMDala sudhI ane bAhya maMDalathI ApyaMtara maMDala sudhI; e sUryanI be AvRtio(ayana)kahela che. evI 10 AvRttio eka yuga (5 varSa)mAM thAya che. caMdranI evI AvRttio eka yugamAM 134 thAya che. caMdranI eka AvRtti 13 44 divasanI hoya che. sUryanI eka AvRti 183 divasanI hoya che. 183 x 10 = 1830 ane 13 4 x 134 = 1830 thAya che. sUrya AvRttinA prathama divasa :- (1) zrAvaNavadI ekama (2) mAghavadI saptamI (3) zrAvaNavadI terasa (4) mAgha sudI cotha (pa) zrAvaNa sudI dasamI (6) mAghavadI ekama (7) zrAvaNa vadI saptamI (8) mAghavadI terasa (9) zrAvaNa sudI cotha (10) mAgha sudI dasamI. chatrAtichatra yoga :- upara caMdra, vacamAM nakSatra ane nIce sUrya e rIte traNeno eka sAthe yoga thAya che tene chatrAtichatra yoga kahevAya che. E dakSiNa pUrvanA maMDala caturbhAganA OM, OM bhAga jAya ane , bhAga caturthAMza maMDalanA zeSa rahe te sthAne caMdra, sUrya, nakSatrano chatrAtichatra yoga thAya che. A yogamAM citrA nakSatra carama samayamAM hoya che. A ukta bhAga AkhA maMDalano 124mo bhAga cheane caturbhAga maMDalano 31mo bhAga che. arthAt 27 bhAga cAlavAthI ane 28mA bhAgano bhAga jatAM ane be vIzAMza bhAga avazeSa rahe, te chatrAtichatra yoganuM sthAna che. emaja judA-judA yoganA kula 12 prakAra kahevAyA che jemAM chatrAtichatra yoga chaThTho yoga prakAra che. teramo prAbhUta caMdranI vadhaghaTa :- caMdra mAsamAM 29 divasa hoya che. jenA 885 muhUrta hoya che. emAM be pakSa hoya che. tethI eka pakSamAM 442 muhUrta hoya che. eka pakSamAM caMdranI hAni ane bIjA pakSamAM vRddhi thAya che. AthI 442 4 muhUrta sudhI ghaTa Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 239 (hAni) thAya che. te vadIpakSa, kRSNa pakSa, aMdhakAra pakSa che ane pachI 44ra (pha muhUrta sudhI vRddhi thAya che. te suda pakSa, udhota pakSa, jayotsanA pakSa che. amAvasyAnA divase eka samaye caMdra pUrNa AcchAdita(DhaMkAyelo) rahe che ane pUnamanA divase eka samaye caMdra pUrNa pragaTa rahe che. bAkInA badhA samayomAM kaMIka AcchAdita to kaMIka pragaTa rahe che. eka yugamAM dara caMdramAsa ane 124 pakSa hoya che. dara amAsa, dara pUnama hoya che. enA asaMkhya samaya hoya che. arthAt yugamAM asaMkhya samaya caMdranI hAni ane asaMkhya samaya vRddhi thAya che. caMdranuM ayana :- ardha caMdra mahinAmAM caMdra 14 6 maMDala cAle che. arthAt 14 maMDala pUrA pAra karIne 15mAM maMDalanA mA bhAga cAle che. sUryanA ardha mAsamAM caMdra 16 maMDala cAle che. AtyaMtarathI bahAra jatA samaye amAsanA aMtamAM bhAga maMDala sva-para acalita maMDalamAM cAle che. praveza karatA samaye pUnamanA aMtamAM bhAga maMDala acalitamAM cAle che. lokarUDhithI vyakti bhedanI apekSA na karIne kevaLa jAti bhedanA AzrayathI evuM kahevAya che ke caMdra 146 maMDala cAle che, paraMtu vAstavamAM be caMdra maLIne eTaluM cAle che. tethI eka caMdra 14 ardha maMDala cAle che. mATe prathama ayanamAM caMdrara, 4, 6, 8, 10, 12, 14 muM ardha maMDala dakSiNamAM ane 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15no bhAga ardha maMDala uttaramAM cAle che. e prakAre 7 ardha maMDala dakSiNamAM, huM ardha maMDala uttaramAM ema kula 13 3 ardha maMDala cAlavAthI prathama caMdra ayana thAya che. caMdra, yuganI samApti aMtima maMDalamAM pUnamamAM kare che. mATe navA prathama ayanane bahArathI AvyaMtara maMDalamAM praveza karatA samaye prAraMbha kare che. bIjuM ayana AtyaMtarathI bahAra jatA samaye kare che. caMdra, nakSatra ardha mAsamAM caMdra ardha mAsanI apekSA 1, ardha maMDala adhika cAle che. pUrNa mAsanI apekSA bamaNA samajavA. tethI ukta 133 ardha maMDala nakSatra ardha mAsathI kahela che. caMdranA calita acalita mArga :- bIjA ayanamAM AvyaMtarathI bahAra jatA samaye caMdra uttaramAM avazeSa bhAga ardha maMDalanA cAlIne, pachI bIjA maMDalanA 3 bhAga dakSiNamAM ardha maMDalanA cAlIne bIjA ayananuM prathama ardha maMDala pUrNa kare che. A rIte 13 3 maMDala pAra karIne bIjAM ayana pUrNa kare che tyAre 7 * pUruM bhAga pUrvamAM paracalitamAM cAle che. 73 bhAga svacalita upara cAle che ane pazcimamAM 6 83 bhAga para calita upara cAle che. 6 x bhAga svacalita upara cAle che. avazeSa 24 bhAga acalita upara cAle che. AmAM AvyaMtara - Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta maMDalamAM OM ane bAhya maMDalamAM OM bhAga acalita upara cAle che. trIjA ayanamAM bahArathI aMdara jatAM samaye pahelA maMDalamAM 3 baMnenA calita upara cAle che. u bhAga paracalita upara ane bhAga svacalita upara cAle che. eTaluM ja bIjA maMDalamAM cAle che. trIjA maMDalamAM 4, 4 baMnenA calita para cAle che. A rIte AkhA mahinAmAM- 13 x 4 +2 x OM paracalita pa2, 13 x hu~ potAnA calita upara, 2 x TM + 2 x ++ + 6, r ubhaya calita upara cAle che. ane ra x OM acalita para cAle che. caudamo prAbhUta zukala pakSamAM niraMtara prakAza vadhe che. vada pakSamAM niraMtara aMdhakAra vadhe che. zeSa vivaraNa teramA prAbhUtanA prAraMbhamAM kahyA anusAra che. 5 bhAga caMdra prati dina AvRtta anAvRtta thAya che. paMdaramo prAbhUta gati(cAla) :- badhAthI dhImI gati caMdranI che. enAthI sUrya, graha, nakSatra, tArAnI kramazaH vadhAre-vadhAre gati che. caMdra eka muhUrtamAM potAnA maMDalano sUrya eka muhUrtamAM potAnA maMDalano nakSatra eka muhUrtamAM potAnA maMDalano bhAga cAle che. caMdrathI sUrya 62 bhAga vadhAre cAle che. caMdrathI nakSatra 67 bhAga vadhAre cAle che. sUryathI nakSatra pAMca bhAga vadhAre cAle che. 178 109800 1830 109800 bhAga cAle che. bhAga cAle che. 1835 109800 gati sAthe yogano saMbaMdha :- A gatinI hInAdhikatAnA kAraNe caMdranI sAthe nakSatra thoDo samaya cAlIne yoga joDIne AgaLa vadhI jAya che. pachI pAchaLavALuM nakSatra AgaLa vadhIne sAthe thaI jAya che ane joga joDe che. A prakAre eka eka nakSatra kramazaH 15, 30 ke 45 muhUrta yoga joDIne AgaLa nIkaLI jAya che. ATalA muhUrta sAthe rahevAnuM kAraNa e che ke nakSatrono sImA viSphabha vimAnanI AgaLa pAchaLa paNa bahu hoya che. e sImA jyAre caMdranI sIdhamAM rahe che tyAre yoga eja nakSatrano gaNavAmAM Ave che. enI sImA samApta thavA para pAchaLa Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra vALA nakSatranI AgaLanI sImA caMdranI sIdhamAM Ave che. pachI enuM vimAna ane pachI enI pAchalI sImA. Ama purI sImAnI apekSA eTalA vadhAre arthAt 45 muhUrta sudhI yoga kahela che. A rIte caMdranI sAthe grahono yoga krama paNa uttarottara muhUrtomAM cAlato rahe che. sUrya ane nakSatranI gatimAM vadhAre aMtara nathI mATe A banneno yoga aneka divaso sudhI cAle che. jethI 28 nakSatrono yoga thavAmAM 1 varSa pUrNa thaI jAya che. jyAre ke caMdranI sAthe A badhA nakSatra eka mahinAmAM yoga pUrNa kare che. emanA yogakALanuM varNana 10mA prAbhUtanA bIjA prati prAkRtamAM kahyuM che. A ja rIte sUrya ane 88 grahono yoga kALa paNa eka varSamAM pUrNa thAya che. caMdra-sUrya-nakSatranI maMDala gati H mAsa AdimAM caMdra maMDala gati sUrya maMDala gati nakSatra maMDala gati 46 13 4 14 nakSatra mAsamAM caMdra mAsamAM Rtu mAsamAM sUrya mAsamAM abhivarjita mAsamAM eka ahorAtramAM eka maMDala cAlavAno samaya eka yugamAM 13 1 14 14 14 11 15 3 mAM ochuM 2. dina 884 15 154 15 pR ol 2 divasa 915 13 241 7 14 15122 15, 16 Y=%0TaTa 35 rU thI DhaMkara vadhu 2 divasamAM OM ochuM (1 34 divasa) 1835 soLamo prAbhUta lakSaNa :~ (1) caMdranuM lakSaNa prakAza karavAnuM che. (2) sUryanuM lakSaNa prakAza ane tApa karavAnuM che. (3) chAyA (caMdrAcchAdana-sUryAcchAdana)nuM lakSaNa aMdhakAra karavAnuM che. sattaramo prAbhUta yopacaya :- caMdra sUrya deva sAdhika eka palyopama sthiti pUrNa thatAM, eka cave che, bIjA utpanna thaI jAya che. A rIte paraMparAthI anaMtakALa sudhI thatuM rahe che. caMdra sUrya vimAnamAM paNa pRthvIkAyanA pudgala cavatA rahe che ane navA AvatA. rahe che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta A viSayamAM 25 mAnyatA che. yathA samaya-samayamA cave upaje che. muhUrta muhUrtamAM yAvat pratyeka avasarpiNI utsarpiNImAM utpanna thAya che ane mare che. paraMtu A mAnyatAo badhI asamIcIna(azuddha) che. ra4ra aThAramo prAbhUta UMcAI :- (1) samabhUmithI sUrya vimAna 800 yojana UMcAI para che. 880 yojana UMcAI para caMdra vimAna che. 710 yojanathI 900 yojananA vacamAM graha, nakSatra tArA vimAna che. A viSayamAM 25 mAnyatAo che. koI eka hajAra yojana UMcA kahe che. yAvat koI 25 hajAra yojana sUrya ane 25 hajAra yojana caMdrane UMcA kahe che. A badhI asamIcIna mAnyatAo che. (2) caMdra sUryanI nIce paNa tArA vimAna che ane upara paNa tArA vimAna che. A upara nIcenA tArA vimAnamAM rahenArA deva caMdra sUrya vimAnavAsI devonI apekSA koI alpa RddhivALA paNa che ane koI tulya(samAna) paNa che. pUrva bhavanI tapa Adi ArAdhanAnA kAraNe ema saMbhava che, te paNa indra sivAyanA devonI apekSAe samajavuM. kAraNa ke sAmAnya sUrya devonI uMmara jaghanya palyopama hoI zake che ane tArA vimAnavAsI devonI utkRSTa uMmara palyopamanI hoya che. tethI sthitinI apekSA je samAna che te samAna RddhivALA hoI zake che. pachI bhale e uparanA vimAnamAM hoya ke nIcenA vimAnamAM hoya. sUrya caMdranA indrathI vizeSa RddhivALA tArA deva nathI hotA kAraNa ke emanI sthiti indrathI vadhAre ke samAna hotI nathI. devonI RddhinI mahattA, nyUnatAmAM sthitinuM pramukha kAraNa hoya che. (3) caMdra sUrya banne baladeva vAsudevanI jema hoya che. te baMnenI rAjya Rddhi eka ja hoya che. pachI bhale ene baladevanI Rddhi kaho ke vAsudevanI. eja prakAre caMdra ane sUrya banneno saMyukta parivAra che. 28 nakSatra 88 graha 66975 kroDA kroDI tArA A eka sUrya caMdrano parivAra che. (4) meruthI jyotiSI dUra rahe che- 1121 yojana ane lokAMtathI jyotiSI dUra rahe che-1111 yojana. (5) jyotiSI kSetramAM (1) abhijita nakSatra badhA nakSatromAM meruthI adhika najIka che ane AtyaMtara maMDalamAM che. (2) mUla nakSatra badhAthI vadhAre bAhya kSetra sudhI lavaNa samudramAM che. (3) svAti nakSatra badhAthI upara che ane (4) bharaNI nakSatra badhA nakSatrothI nIce che. (6) caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA badhAnA vimAna ardha kapIltha(koThA) phaLanA AkAravALA hoya che. badhA nIce samatala hoya uparathI goLa guMbajanA samAna Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstraH jyotiSa gaNarAja prajJAti sUtra ra43 jA jA mrsm m AkAravALA hoya che. sarva sphaTika ratnamaya che. tapanIya suvarNanI retI vimAnamAM patharAyelI hoya che. (7) laMbAI pahoLAI Adi A pramANe chenAma AyAma | bAhalya vAhakadevI sthiti ! devInI viSThabha | jaghanya' utkRSTa utkRSTa yo. | 16000 pala. 1pa. 1 lA. varSa pala. 50 ha. | sUrya ! $yo. | pha | 16000 pala. 1pa. 1 ha. varSa re pala. 500 graha | 2 koza ! 1 koza | 8000 | DuM pala. re pala. | 1pala. [ re pala. nakSatra 1 koza | huM koza 4000 pala. | - pala. sAdhika | tArA | koza |500 dha. 2000 | upala. 3 pala. ! upala. sAdhika sUcanA:- cArTamAM yo. = yojana, dha = dhanuSa, 5. = palyopama, pala. = palyopama, lA. lAkha, ha. = hajAra. caMdra ane sUryanI devInI utkRSTa sthitimAM 50 ha. ane 500 varSa samajavA. (8) tArA, nakSatra, graha, sUrya, caMdra kramaza: eka bIjAthI mahaddhika hoya che, jAti vAcakanI apekSAthI. vyaktigata apekSAthI sthiti anusAra yathAyogya hInAdhika thaI zake che. arthAt samAna sthiti hoya to A kramika mahaddhikatA samajavI. (9) hAthI, ghoDA, baLada ane siMhanA AkAramAM vAhaka deva cAre dizAomAM vimAnanI nIce rahe che. A kevala aupacArikatA mAtra che. vimAna svAbhAvika rIte anAdithI gati kare che. cArTamAM jeTalA vAhaka deva kahyA che ene cAra bhAgomAM vibhAjIta karI cAre dizAomAM samajI levuM joIe. (10) meru parvata ane niSadha nIla parvatonAM kUTanA kAraNe tArAonuM paraspara aMtara jaghanyarayojana che, utkRSTa1rara4rayojana che. svAbhAvika aMtara jaghanya 500 dhanuSa, utkRSTa ra koza che. caMdra sUryano devI parivAra jIvAbhigama sUtramAM ane sukha bhoga saMbaMdhI varNana bhagavatI sUtramAM za. 12, ud. mAM che. 'ogaNIsamo prAkRta ke (1) jebUdvIpamAM be sUrya, be caMdra, 56 nakSatra, 17ra graha, 133950 kroDAkoDI tArA che. AgaLa pratyeka dvIpa samudramAM vadhAre vadhArenI saMkhyA che. jIvAbhigama sUtramAM juo. ahIM A viSayamAM 1ra mAnyatA kahI che. emAM e batAvavAmAM AvyuM che ke saMpUrNa lokamAM eka sUrya, caMdra prakAza kare che. e prakAre 3, 3, 7, 10, 12,42, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra44 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta 72, 143, 172, 42000, 72000, caMdra, sUrya saMpUrNa lokamAM thavAnI mAnyatA che. paraMtu A mAnyatAo sAcI nathI. saMpUrNa lokamAM asaMkhya sUrya ane asaMkhya caMdra che ane e badhAno potAno svataMtra parivAra che. (2) nakSatra ane tArA haMmezAM eka maMDalamAM rahIne parikramA kare che. sUrya, caMdra grahonA maMDala badalatA rahe che. A badhA pota potAnA maMDalamAM meru parvatanI parikramA kare che. (3) A sUrya, caMdra Adi UMcAInI apekSA jayAM che tyAM ja rahe che. nIce ke UMce nathI thatA, e ja UMcAImAM maMDala parivartana kare che. (4) A cAra(tArAo choDIne) jyotiSIonI gati vizeSathI manuSyonA sukha duHkhanA saMyoga viyoga thAya che. arthAt emanA nimittathI sukha duHkhanA saMyoganuM jJAna thAya che. (5) bAhyathI AtyaMtara maMDalamAM AvatA samaye sUryanuM tApa kSetra vadhe che ane bahAra jatA samaye ghaTe che. caMdranI nIce cAra aMgula dUra nitya rAhunuM vimAna cAle che. ekadivasamAM bhAga caMdra ghaTavadha thAya che ane dara bhAga karavAnI apekSAe sthULa daSTithI bhAga prati dina vadhe ghaTe che. (6) manuSyakSetramAM sUrya caMdra Adi cAle che. tenAthI bahAra badhA caMdra, sUrya potAnA sthAne ja sthira che. (7) dhAtakI khaMDanA AgaLa AgaLanA dvIpa samudromAM enA pachInA pUrvanA dvIpa samudranI sUrya saMkhyAthI traNa gaNA karIne enI aMdara badhA dvIpa samudronA sUryanI saMkhyA umeravAthI je rAzi Ave teTalA sUrya, caMdra ane enA parivAra hoya che. (8) aDhI dvIpanI bahAra caMdranI sAthe abhijita nakSatrano yoga che ane sUryanI sAthe puSyanakSatrano yoga rahe che. A prakAre te haMmezAM sthira hoya che. tyAM pratyeka sUrya-sUryanuM ane caMdra-caMdranuM paraspara aMtara 1,00,000(eka lAkha) yojana che tathA sUrya ane caMdranuM aMtara 50 hajAra yojanAnuM hoya che. (9) jyotiSInA Indrano viraha 6 mahinAno hoI zake che. e samaye 4-5 sAmAnika devo maLIne e sthAna saMbaMdhI kAryanI pUrti kare che. (10) dIpa samudranuM varNana jIvAbhigama sUtramAM juo. noTa :- grahonA maMDala AdinuM spaSTIkaraNa AgamamAM nathI. arthAt emanA maMDala keTalA che? muhUrta gati keTalI che? ItyAdi koI paNa varNana upalabdha nathI. IIIIIIIIIIII vIsamo prAkRta ||||IIIIIIIIIII) (1) caMdra, sUryane koI ajIva pudgala che emaja mAne che. rAhune paNa 15 prakAranA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstraH jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra ra45 kALA pudgala mAne che ane koI jIva paNa mAne che. vAstavamAM A badhA vimAna che ane enA svAmI caMdra, sUrya, rAhu Adi mahAna Rddhi saMpanna vaikriya zakti saMpanna deva che. (ra) rAhunA viSayamAM lokamAM vividha kathana che ke te eka hAthathI sUrya caMdrane grahaNa karI bIjA hAthathI choDe che. mukhathI grahaNa kare che ane mukhathI kADhe che. jyAMthI grahaNa kare che tyAMthI kADhe che athavA bIjI taraphathI kADhe che. (3) vAstavamAM rAhu mahardika deva che. enA pAMca raMganA vimAna che. kALA raMgavALA vimAna sUrya, caMdrane AcchAdita kare che. arthAt manuSyo ane sUrya, caMdranI vacamAM rAhu AvI jAya che. tethI jovAmAM bAdhaka thaI jAya che ane emanA prakAzane AcchAdita karI de che. A rAhu vimAna sUrya caMdranI pAse nIce AvI jAya che. tyAre manuSya lokamAM sUrya, caMdra pUrNa nathI dekhAtA. emanA prakAza puMja paNa apUrNa jevA thaI jAya tyAre sUrya, caMdra khaMDita ke AcchAdita dekhAya che. nityarAhu caMdranA pUrNa dekhAvamAM haMmezAM bAdhaka banI rahe che. kAMIne kAMI ochuM hInAdhika sIdhamAM Avato rahe che, sarakato rahe che. parva rAhu, sUrya, caMdra bannenI nIce kyAreka kyAreka Ave che. enA pudgala nitya rAhuthI paNa vadhAre kALA hoya che. (4) parva rAhu caMdranI nIce ochAmAM ochA 6 mahinA pachI Ave che ane utkRSTa 4ra mahinA pachI Ave che. enAthI, vadhAre samaya nathI hoto. sUryanI nIce AvatAM ochAmAM ochA 6 mahinAno samaya vyatIta thaI jAya che ane utkRSTa 48 varSa sudhI paNa e parvarAhu sUryanI nIce ADe nathI Avato. (5) rAhunA dvArA caMdra, sUrya pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa kayAMya paNa AcchAdita karI zakAya che. kAraNa ke e traNe maMDala parivartita kare che. eka ja maMDalamAM nathI cAlatA. e kAraNe AcchAdita thatA sUrya caMdra vividha AkAramAM ADA, UbhA, tirachA, beThA, sutA ItyAdi kalpita AkAromAM) daSTi gocara thAya che, mAnavAmAM ke kahevAmAM Ave che. vAstavamAM A sarveya AcchAdita thavAnA vividha prakAra che ane maMDala parivartananA kAraNe ema bane che. (6) rAhu, caMdra, sUryane gaLI rahyo che, vamana karI rahyo che, kukSi bhedI rahyo che, ghAta karI rahyo che, ItyAdi kathana paNa AcchAdita karavAnI bhinnatAonA kAraNe kalpanA karI loko dvArA kahevAmAM Ave che, mAnavAmAM Ave che, evI saMjJA ApavAmAM Ave che. (7) caMdra vimAnanuM nAma mRgAMka che. te suMdara surUpa che. te deva paNa suMdara, saumya, krAMtivALA hoya che. eTalA mATe caMdrane zazi paNa kahevAmAM Ave che. vimAnanA ratnonI prabhAmAM kaMIka hInaadhika evaMvizeSatA A prakAranI che ke jemAM manuSya lokamAM dekhAtA caMdranI vacamAM maga jevA AkArano AbhAsa thAya che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra46 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanAH jainAgama navanItA (8) lokamAM samaya, AvalikA, muhUrta, divasane Adi karanAro sUrya ja che. sUryodayathI navA varSa, navA divasa, navA yuga ane utsarpiNI-avasarpiNIno prAraMbha thAya che, Adi thAya che mATe ene Aditya kahevAmAM Ave che. divasa ane rAta paNa sUryanI pramukhatAthI thAya che. AkAza maMDalamAM prakAza ane tAparUpe paNa sUryanuM sAmrAjaya che. sUryanA abhAvathI aMdhakAra evaM rAta thAya che. enA samakakSa caMdra Adi badhA prakAzamAna padArtha phikkA najare paDe che. A rIte sUrya kALa, divasa saMvatsara, yuga vigerenI AdinuM ane nirmANanuM pradhAna nimitta che. eTalA mATe ene Aditya kahevAmAM Avyo che. TippaNa - A kAraNe paMcAMganuM nirmANa karanArA sUryodayanI pradhAnatAthI ja tithi, tArIkha sUcita karatA thakA saMpUrNa paMcAMga banAve che. eTaluM hovA chatA paNa lokamAM vidvAna gaNAvAvALA loko paMcAMgamAM sUcita tithine choDIne asta tithithI parva divasanA upavAsa Adi vrata kare che. A emano laukika bhramita pravAha mAtra che. kAraNa ke badhI tithionI, yuganI, saMvatsaranI Adi karavIvALo to sUryane ja AgamamAM kahyo che. to parvatithinI Adi enA karavAmAM asvIkAra karavo kema upayukta hoI zake che? AgamonA prAcIna vyAkhyAnakAroe paNa upavAsa Adi vrata pratyAkhyAna badhA sUryodayanI pramukhatAnI tithithI karavAnuM vidhAna karyuM che. pramANa mATe juo- abhidhAna rAjendra koza tihi' zabda. to paNa jainAgamavettA laukika pravAhathI parva tithi saMvatsarIno upavAsa paNa bhAdaravA sudI pAMcama paMcAMga sUcita sUryodaya tithine choDIne karavA lAge che, A laukika nakala Agama sammata nathI. kAraNa ke Aditya-sUrya divasa AdinI Adi karavAvALo kahyo che. ataH koI paNa parva divasanI asta samayathI Adi(prAraMbha) mAnavI te Agama sammata nathI. eTalA mATe paMcAMgakAra paNa badhI tithione sUryodayanA lakSyathI aMkita kare che. koI paNa paMcAMga sUryAstanA lakSyathI Aja sudhI banyuM nathI ke banavAnuM nathI. niSkarSa e che ke parvatithinA upavAsa AdipaMcAgamAM lakhelI tithithI karavA joIe. AgamamAM parvatithi, aSTamI, caturdazI, amAvasyA, pUrNimA evaM saMvatsarI kahevAmAM AvI che. emAMthI aSTamI catudarzI AdinA upavAsa vagere vrata niyama paMcAMgamAM lakhelI tithimAM karAya che. paraMtu pAkhI ke saMvatsarInA upavAsa Adine mATe A paMcAMganI tithine choDIne asta tithine zodhAya che. A apUrNa ane bhramita nakala paraMparA che kintu AgamathI saMgata nathI.] 9) jyotiSI devonA kAma bhoga janita sukha AdinuM upamAM yukta varNana bhagavatI For Private &- Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra sUtramAM kathita varNananI samAna samajavuM. 10) graha 88 che. emanA alaga-alaga 88 nAma sUtramAM che. jemAMthI zanizcara, bhasma, dhUmaketu, budha, zukra, bRhaspati, rAhu, kAla, mahAkAla, eka jaTI, dvijaTI, ketu Adi grahonA nAma lokamAM vizeSa pracalita evaM paricita che. ////////// 240 Agama upasaMhAra :- vinayavAna, dhairya saMpanna ane aneka yogyatAothI yukta ziSya mATe ja AgamanuM adhyayana guNa vRddhi karavAvALuM hoya che. avinIta, ghamaMDI, kutuhalI, asthira pariNAmI, viSamabhAvIne Agama jJAnanuM sAcuM pariNamana thatuM nathI. tethI A zAstranA adhyayana mATe paNa sAcI yogyatAnuM vizeSarUpathI dhyAna rAkhavuM joIe. kema ke AmAM AdhyAtmika viSaya nahIM hoIne tAttvika viSaya che ane emAM paNa gaNita viSaya vadhAre che. tethI sAdhakanI pariNamana zaktino vicAra karIne ja A sUtranuM adhyayana karavuM joIe. paraMtu yogya ziSyane paNa A zAstranuM adhyayana na karAvavuM e to jaina zAsanano eka aparAdha ja che. = TippaNa : Agama sadA kaMThastha paraMparAmAM ja badhA tIrthaMkaronA zAsanamAM cAle che. tyAre ja ukta upasaMhAra sUcita nirdezanuM yathArtha pAlana thAya che. paraMtu huMDAavasarpiNInA covIsamAM tIrthaMkaranA A zAsanamAM ghaNA kAraNothI AgamonA lekhana ane prakAzanano yuga cAle che. emAM ukta nirdezanuM pAlana baMne taraphathI vikRta thaI rahyuM che. arthAt yogya ayogya koI paNa vAMcI zake che. Arya anArya koI paNa vyakti A sUtronI nakala karIne potAnI pAse rAkhI zake che ane prakAzita thavAthI te niyama, niyama sudhI ja rahe che. AcArya upAdhyAya padanuM mAna sammAna levAvALA paNa yogya ziSyone sUtronuM ane prastuta sUtranuM adhyayana ke kramika adhyayana nathI karAvatA ane kaMIka(ghaNA) manamAnI adhyayana paNa kare che ane ghaNA yogya hovA chatAM paNa yogya samaye adhyayana nahIM karIne anya pravRttimAM lAgI jAya che. A zAsana rakSaka padavIdharono vizeSa pramAda ane doSa kahI zakAya che. A doSanA nivAraNanI pramukhatA thI prAdezika bhASAomAM bhASAMtara, vivecana ane sArAMzasUtronA sarjananI AvazyakatA samAjamAM utpanna thAya che. eTaluM badhu thavA chatAM paNa pratyeka Agama jIjJAsune A upalabdha bhASAMtarita AgamothI potAnI pyAsa chipAvavAmAM guNavRddhino viveka rAkhavo joIe. gaMbhIratA, namratA guNomAM upasthita rahIne ane lakSyane kAyama rAkhIne ja jJAna vRddhi karavI joIe. AvuM karavAthI yuganI upalabdhino lAbha levA chatAM paNa hAnithI bacI zakAya che. A ja sAmAnya pAThako ane sAdhako mATe zreyaskara che. kema ke ghaNAkharA zramaNo, guruo, AcArya, upAdhyAyo, pravartakoe potAnA ' Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra48 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta ziSyone ane yogya zramaNopAsaka pariSadane AgamajJAna devAnA potAnA kartavyane upekSita karI nAkhyuM che ane karI paNa rahyA che. evA samayamAM prakAzita upalabdha Agamono vivekapUrNa upayoga karavo ja lAbhaprada che ane Avazyaka paNa banI gayo che. prastuta Agama sArAMza lekhana paNa evA ja yuganI AvazyakatAnI pUrti hetu che ane atyaMta saraLa rIte Avazyaka zeya tattvone sAmAnya jijJAsu sAdhako, pAThakonI apekSAe taiyAra karavAmAM AvyuM che. mATe vivekapUrvaka guNonI vRddhi karatA jatAM vinaya temaja saralatAnI sAthe AnuM adhyayana karI potAnI AgamavANI pAnanI tRSAne zAMta karavI joIe. | caMdra prajJapti sUNa eka vicAraNA - A sUtranA nAmathI eka be pAnA jeTalo ja pATha upalabdha che. emAM paNa viSayonuM saMkalana sUcana mAtra che ane te viSaya prAyaH sUrya prajJapti rUpa jayotiSa gaNa rAja prajJaptimAM aMkita che. mATe A sUtra lipi kAlanA doSathI dUSita che. A sUtra svataMtra hatuM ke kayA rUpamAM hatuM, AnA 1-2 pAnA kema kevI rIte avazeSa rahyA? jemAM paNa sUrya prajJaptinA viSayonuM saMkalana mAtra che pAhuDa prati pAhuDa paNa ema ja kahyA che. ataH ukta prazno itihAsajJonA zodhakArya mATe che. vAstavamAM A sUtra thoDI paNa svataMtratA sAthe Aje upalabdha nathI. ataH Ane sUtra kahevuM ane gaNatrImAM gaNavuM e paNa eka pravAha paraMparA mAtra che. vastutaH A bane sUtrone eka sUtra ja gaNavuM joIe. upalabdha bane sUtranI zarUAtanI sUcaka gAthAomAM kayAMya sUrya prajJapti ke caMdra prajJapti nAma nathI. banne jagyAe jyotiSa(gaNa)rAja prajJapti ja nAma aMkita che. yathA -Ame rUndrabhUtti, joyamo viDaLa tiviheba ! pucchai jiNavara-vasahaM, joisa rAyassa paNNattiM // parva no nA rAya pavpatti | caMdra pra. gAthA-4, sUrya pra. gAthA-4) sArAMza e che ke Aje na to sUrya prajJapti nAmaka koI zAstra upalabdha che ane na koI caMdra prajJaptinA nAme. A nAmathI pracalita A baMne sUtromAM jyotiSa (gaNa)rAja prajJapti nAma ja mULa pAThanI trIjI ane cothI gAthAomAM aMkita che. eTalA mATe A sUtra jyotiSagaNarAja prajJapti saMjJaka che ane eka ja che. eka sUtranA ja A alaga-alaga nAma pracalita thayA che ane naMdI sUtramAM paNa nAma saMkalana emaja pracalanathI parivartita thayA che. kema ke nadI sUtranI nAmAvalImAM evA pracalita parivartanonI samaya-samaya para asara thaI ja che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra ra49 tyAre ja niriyAvalikA-upAMga sUtranA 5 vargonA 5 sUtra rUpamAM nAma aMkita thayA che. noMdha:- A sUtra sArAMzamAM viSayone spaSTa karavAno prayatno karyoja che. chatAM paNa vizeSa adhyayananA jijJAsuoe A sUtranI TIkA anuvAda Adi je paNa teone upalabdha hoya tenAthI potAnI icchA pUrI karI levI joIe. jyotiSagaNa rAja prajJapti sUtra saMpUrNa vi. 32 pariziSTa - 1: jJAtavya gaNita (1) eka yugamAM 1830 divasa hoya che, jemAM nakSatra mAsa 67 hoya che. ataH 1830mAM 7no bhAga karavAthI nakSatra mAsanA divasa nIkaLI jAya che ane tene 30 vaDe guNavAthI nakSatra mAsanA muhUrta nIkaLe che. yathA - 1860 - 67 = 27 2 = 27 divasa 9 - muhUrta. 27 che. X 30 = 817 muhUrta hoya che nakSatra mAsamAM. A prakAre ja candra mAsa AdimAM divasa ane muhUrta kADhavAmAM Ave che. (2) sUrya eka varSanA 366 divasomAM 184 maMDalamAM saMcaraNa kare che. jemAM pahelA ane aMtimamAM ekavAra ane zeSa 18ra mAM be vAra evI rIte 180 x 2 + 2 = 34 divasa eka varSamAM thAya che. 5 varSano yuga kahevAya che. ataH 36 4 5 = 1830 divasano yuga hoya che. enA ja AdhArathI candra nakSatra AdinA mAsa divasa Adi kADhavAmAM Ave che. mukhyatA sUrya varSathI ja che. yuga paNa sUrya saMvatsaranA divasono yoga che. zeSa candra nakSatra AdinA mAsa varSa Adino AmAM samavatAra karavAmAM Ave che. eTale ja badhA jyotiSomAM sUrya lokavyavahAramAM pradhAna che. yuga tithi Adino AdikartAprAraMbha kartA che, eTale ja laukika paMcAgamAM sUryanA udayanI mukhyatAthI tithio aMkita karavAmAM Ave che. (3) sUrya maMDala 184 che ane teonA aMtara 183 che. aMtara 2-2 yojanAnA che ane maMDala yojanA che ane paraspara guNIne yoga karavAthI pUrNa saMcaraNa kSetra nIkaLI jAya che. yathA - 2 x 183 = 366 ane 4 x 184 = 144 . A baMneno saravALo karatAM 36+144 ,, = 510 yojana saMcaraNakSetra che. maMDala paridhijJAna - AtyaMtara maMDalanI paridhi 3,15,089 yojana che, eno Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapa0 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta| 1 | 1 O1pa6O AyAma viSkama(vyAsa) 99640yojana che. vyAsano varga karIne 10 gaNA karIne pachI vargamUla kADhavAthI je rAzi prApta thAya che te paridhinuM parimANa hoya che. yathA - 99640 x 99640 x 10 = 99,28,12,96,08 AnuM vargamUla kADhavAthI 3,15,089 pUrNAka Ave che ane 18079 zeSa rahe che. mATe paridhi traNa lAkha 15 hajAra nevyAsI yojana sAdhika hoya che. - dareka AgaLanA maMDalamAM paNa vyAsa vadhavAthI 17 yojana parikSepa vadhe che. A jANavA mATe pAnA ekasaThiyA bhAga karIne enI ukta vidhithI paridhi kADhI punaH e ekasaThiyA bhAgothI yojanA banAvI levA joIe. yathA- 5 = 61 45 + 35 = 340 ekasaThiyA bhAga pramANa vikhaMbha (vyAsa) pratimaMDala mAM vadhe che. enI paridhi parimANa 340 x 340 x 10 = 11,56,000 AnuM varga mUla A prakAre kADhavuM joIe. 1075 ekasaThiyA bhAga 107pa + 1 = 17 yojanA 1] 1,15,50,00 skUla daSTithI 18 yojana prati maMDalamAM paridhi vadhavAnuM kahevAya che. vRddhi+prathama maMDala = aMtima maMDala. . 7] 1449 174 183 = 3rarapa + 31pa089 = 2145 11100 318314. pa | 1075 2150, 00375 sarva bAhya maMDalano parikSepa(paridhi) uparokta vargamUla paddhatithI 3,18,314 yojanA ane zeSa 839 aMza rahe che. je sthUla daSTithI (vyavahArathI) 318315 yojana kahevAya che. yathA - 1000 x 1000 x 10 = 10,13,ra4,35,000 A saMkhyAnuM vargamUla ukta vidhithI kADhatAM 3,18,314 yojana sAdhikanIkaLI Ave che. (4) pratyeka maMDalanI paridhimAM muhUrtane bhAga devAthI e maMDalanI muhUrta gati nIkaLI Ave che. yathA-315089+ 60 = parapa1 ka yojana prathama maMDalanI mahurta gati che. 318315 + 60 = pa305yojana aMtima maMDalanI muhUrta gati che. (5) caMdranI sAthe zatabhiSaka nakSatra 15 muhUrta yoga kare che arthAtu artho divasa yoga kare che ane eka divasanA 7 bhAganI apekSA 9 x = 33 bhAga divasa. suryanI sAthe enA pAMcamA bhAga jeTalA divasanA yoga hoya che. 9 X R = 8 divasa = 6 divasa ra1 muhUrta. 30 muhUrtavALAnA enAthI be gaNA 45 muhUrtavALAnA enAthI traNa gaNA hoya che. arthAt caMdranA yoga kAlathI sUryanA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJAti sUtra | | raMpa1 yoga kAlaNa gaNA hoya che. 6) eka yuga 1830 ahorAtrano hoya che. jemAM sUrya 1830 ardha maMDala gati kare che. caMdra 1768 ardha maMDala gati kare che. nakSatra 1835 ardha maMDala gati kare che. ataH eka ahorAtramAM sUrya 3 ardha maMDala; caMdra 18 ardha maMDala ane nakSatra 33 ardha maMDala gati kare che. arthAt eka ahorAtramAM sUrya eka ardha maMDala, caMdra eka adha maMDalamAM bhAga ochuM, nakSatra eka ardha maMDalathI 13 bhAga adhika cAle che. jyAre caMdrane 1768 ardha maMDalamAM 1830 divasa lAge che. tyAre 1 ardha 2 x maDalamA = 4 divasa. to caMdrane eka pUrNa maMDalamAM = - 2 3 divasa lAge che. 183) 884 178 pariziSTa - 2: ) nakSatra tattva vicAra (nakSatrano thokaDo) ) bAra dvArothI ahIM nakSatrono vicAra karavAno che. yathA- (1) nakSatra nAma (2) AkAra (3) tArA saMkhyA (4) maMDalamAM nakSatra (5) rAtri vAhaka (6) maMDala saMbaMdha (7) yoga (8) sImA vidhvaMbha (9) yogakAla (10) muhUrta gati (11) maMDalaaMtara (12) mAsa saMvatsara kAlamAna. (1 thI 3) nAmaAkAra,tArA - emano cArTa 10mA prAbhRtanA AThamA navamA prati prAbhRtamAM ApavAmAM Avyo che. (4) maMDalamAM nakSatra :- nakSatranA ATha maMDala che emAM nakSatra A prakAre che- (1) pahelA maMDalamAM - abhijita, zravaNa, ghaniSThA, zatabhiSaka, pUrvAbhAdrapada, uttara bhAdrapada, revatI, azvinI, bharaNI, pUrvA phAlganI, uttarA phAlganI ane svAti e 1ra nakSatra che.(ra) bIjA maMDalamAM - punarvasu, maghA e be che. (3) trIjA maMDalamAM -kRtikA. (4) cothA maMDalamAM - citrA, rohiNI (5) pAMcamA maMDalamAM - vizAkhA (6) chaThThA maMDalamAM - anurAdhA (7) sAtamA maMDalamAM - jayeSThA (8) Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta | nakSatra 0 0 | (c) ja AThamA maMDalamAM - mRgazIrSa, Adra, puSya, azleSA, hasta, mUla, pUrvASADhA, uttarASADhA nakSatra che. (5) rAtri vAhaka - Ano cArTa dasamA prAbhRtanA dasamA pratiprAkRtamAM che. (6) maMDala saMbaMdhaH- (1) caMdranA maMDalathI nakSatra maMDalano saMbaMdha - 1, 3, 6, 7, 8, 10, 11 ane 1pa.(2) nakSatra maMDalano sUryanA maMDalathI saMbaMdha - 1, 2, 7, 8 (3) sUrya maMDalano caMdra maMDalathI saMbaMdha - 1, 2, 3,4,5, 11, 12, 13, 14, 15 (4) caMdra maMDala sAthe sUrya ane nakSatra maMDalano arthAt traNeno maMDala saMbaMdha:caMdrano 1-3-11-15. nakSatrano 1-2-7-8. sUryano 1-27-144-184. (7) jogaH yoga dakSiNa yoga -nakSatra mRgazIrSa Adi uttara yoga 1ra-nakSatra abhijita Adi traNe yoga -kRtikA, rohiNI, punarvasu, maghA, citrA, vizAkhA anurAdhA dakSiNa ane pramarda 2-pUvaSADhA, uttarASADhA pramarda 1-jayeSThA (8) sImA vikhaMbha :- pota potAnA maMDalanA 109800 bhAgamAMthI nimna bhAga pramANa A nakSatrono sImA vikhaMbha (potAno yoga kSetra) che. 30 bhAga abhijita 100pa bhAga zatabhiSaka, bharaNI, AdrA, azleSA, svAti, jyeSThA 2010 bhAga zravaNa dhaniSThA Adi- 15. (prAbhRta 10/ra) 301pa bhAga uttarA bhAdrapada, rohiNI, punarvasu, uttarA phAlyunI vizAkhA, uttarASADhA (9) yoga kAla :nakSatra caMdranI sAthe sUryanI sAthe abhijita 9 zuM muhUrta 4 divasa 6 muhUrta nakSatra 15 muhUrta 6 divasa 21 muhUrta 15 nakSatra 30 muhUrta 13divasa 1ra muhUrta 45 muhUrta 20 divasa 3 muhUrta da nakSatra Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra (10) muhUrta gati :-- sUrya caMdra prathama maMDala para51 5073 7744 13725 30 313 1823 21960 5125 nakSatra parapa 5319 (11) maMDala aMtara H- sUrya vimAna yojana, caMdra yojana, nakSatra vimAna eka koza che. A laMbAI pahoLAI che. UMcAI enAthI aDadhI che. ATha nakSatra maMDalamAM sAta aMtara 3271 354 (1) 72 11, 3 (2) 109 11, 4 (3) 36 5, 6, (4) 361 4 (5) 72 1, 4 (6) 36 5, 4 (7) 145 1, 3 61 sUrya maMDalanuM aMtara 2-2 yojana che. caMdra maMDalanuM 35 2, 4 yojananuM aMtara che. (12)pAMca saMvatsaranuM kALamAna : krama | saMvatsara | mAsanA divasa yugamAM mAsa saMvatsaranA divasa yuganA divasa 1 nakSatra 27 7 2 caMdra 292 3 tu 30 4 sUrya 5 abhivardhita chellu maMDala 5305 36o 366 383 990 13725 ra 1 co 57mA. 7 di. 11 muhUrta sUcanA :- cArTamAM mA. = mAsa, di. - divasa. meLApa kyAre ? :- (1) caMdra sUryanA mAsano meLApa-2 varSamAM lagabhaga (2) caMdra sUrya saMvatsarano meLApa-30 varSamAM (ra x12) (3) caMdra, sUrya, Rtu ane nakSatra saMvatsarano meLApa-60 varSomAM (4) pAMceyano meLApa- (1) 780 sUrya saMvatsaramAM (2) 806 caMdra saMvatsaramAM (3) 871 nakSatra saMvatsaramAM (4) 793 RRtu saMvatsaramAM (5) 744 abhivardhita saMvatsaramAM thAya che. po hope hope noor no 135 21960 53 1638*4 1770 1800 1830 19184 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapa4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta pariziSTa-3: jyotiSa maMDala (vijJAna ane AgamanI dakSiA jene siddhAMtAnusAra pRthvI pleTanA AkAre goLa asaMkhya yojanA rUpa che. te sthira che. prANa jagata enA para bhramaNa kare che. yAna, vAhana enA para bhramaNa kare che. ane A bhUminI upara UMce AkAzamAM jyotiSa maMDala, sUrya, caMdra, graha, nakSatra, svAbhAvika anAdi kAlathI bhramaNa kare che ane yAna vimAna mAnavika daivika zaktithI AkAzamAM gamana kare che. pakSI Adi tiryaMca yonika jIva paNa svabhAvathI AkAzamAM gamanAgamana kare che. jyotiSa maMDalamAM paNa uttara dizAmAM dekhAto lokamAnya dhruva tAro sadA tyAM sthira rahe che. arthAt manuSyo ane vaijJAnikone te sarvadA eka ja sthaLa para dekhAya che. hajAro varSathI pahelAM paNa tyAM dekhAto hato ane hajAro varSa pachI paNa e ja nizcita sthaLa para dekhAto raheze. goLa ane paribhramaNa karatI pRthvI -vaijJAnika loko pRthvIne goLa daDAnA AkAre mAne che. paraMtu tene eka kendra biMdu para sadA kAla pheratI mAne che ane sUryane sthira mAne che. sAthe je sUrya mAnavane cAlato dekhAya tene bhrama pUrNa mAne che. pRthvIne paNa 1000 mAIla prati kalAka cAlavA vALI mAne che. A cAlathI te potAnI dharI para pharatI rahe che. sAthe bIjI gatithI te potAnuM sthAna choDIne pUrNataH sUryanI parikramA paNa lagAve che. Trena evaM pakSInuM udAharaNa - cAlu TrenamAM jema pRthvI, vRkSo cAlatA dekhAya che, te bhrama che. temaja sUrya Adi ApaNane cAlatA dekhAya che, te paNa bhrama che ema vaijJAniko mAne che. paNa jyAre Trena cAle che tyAre tenI aMdaranI vyakti cAlI pharI zake che, daDAthI ramI zake che. paNa TrenanI bahAra yA upara koI kUdIne ramI zakatA nathI athavA daDAthI ramI zakatA nathI. A prakAre jo pRthvI Trena jevI calana svabhAvavALI hoya ane 1000 mAIla prati kalAka cAlatI hoya to AnA para AkAzamAM pakSI uDIne punaH potAnA sthAna para besI zakatuM nathI. kAraNa ke pRthvI je dizAmAM 1000 mAIlanI gatithI cAlI rahI che enAthI viparIta dizAmAM be mAIla AkAzamAM eka kalAka cAlIne pakSI pharIthI potAnA sthAna para bIjA kalAkamAM nathI pahoMcI zakatuM. kAraNa ke pRthvI 1000 mAIla AgaLa cAlI jAya che. jyAre pakSI potAnA sthAna para punaH AvatuM jatuM dekhAya che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 55 A pRthvI para manuSya kUde che, daDA, riMga AdithI rame che. emAM koi harakata nathI thatI. paraMtu TrenanA chAparA para besIne koI vyakti saphaLa thai zakatI nathI. ane TrenanI aMdara potAnI icchA saphaLa karI zake che. ethI spaSTa che ke TrenanI bahAranuM vAyumaMDala enA sAthe nathI cAlatuM. A prakAre pRthvInuM bAhya AkAzIya vAyumaMDala paNa enI sAthe nathI cAlI zakatuM. vAyu maMDala :- vAyu maMDala sAthe cAlavAnI vAta paNa kalpita che ane pUrNa satya nathI. je prakAre TrenanI aMdarano vAyu maMDalane sAthe cAlavAno saMbhava che * paraMtu bAhya vAyumaMDala sAthe nathI cAlatuM. eja prakAre pRthvInA bAhyavibhAganA vAyu maMDalane sAthe cAlatuM kahevuM apramANita, mana ghaDaMta kathana che ane asaMbhava che. A kevaLa potAnA AgrahanuM prakaTIkaraNa mAtra che. vAstavamAM to pRthvI sthira che. eTale enuM samagra bAhya vAtAvaraNa enI sAthe che. pakSI Adi nuM nirAbAdha gamana paNa eja kAraNe hoIzake che. vAyuyAna paNa potAnI gatithI maMjila pAra kare che. pRthvInI gatithI nahIM. eTalA mATe A satya spaSTa che ke pRthvI sthira che bhramaNazIla nathI. sUrya Adi jyotiSa maMDala bhramaNa zIla che. A saMpUrNa jyotiSa maMDala samabhUmithI 790 yojana upara javA bAda 900 yojana sudhI arthAt kula 110 yojana moTA kSetramAM ane hajAro yojana lAMbA pahoLA kSetramAM che. dhruvatAro kyAM che ? :- bhUmithI eTalI UMcAI para rahetA sUrya Adi sadA bhramaNa kare che. eka dhruva kendranI parikramA lagAvatA rahe che. te dhruva kendra meru parvata che, je 9000 yojana UMco che. enI cUlikAne ApaNe dhruva tArA rUpe joIe chIe. meru paNa sthira bhUmino eka aMza che. ataH dhruva tAro je dekhAya che ane je mAnavAmAM Ave che te tAro nahIM kiMtu dhruva kendra rUpa meru parvatanuM coTI sthala che. je vaisUrya maNimaya hovAthI camakatuM najare Ave che. te bharatakSetranI madhyathI 4988 yojana dUra ane samabhUmithI 99000 yojana UMcuM che. mAIlanI apekSA 80 karoDa mAIlathI adhika UMcuM ane traNa karoDa mAIlathI vadhAre dUra che. saptarSi maMDala enI atyaMta najIka parikramA lagAvatuM dekhAya che. parikramA sthira vastumAM lagAvAya che. meru sthira kendra che. saMpUrNa jayotiSa maMDala enI ja parikramA lagAve che. vaijJAnika sUrya, pRthvI Adine gatimAna mAnIne paNa tene ja parikramA kendra mAne che, je temanuM eka vyApaka bhrama che. vaijJAnikonA siddhAMta :-- vaijJAnika loko sUryane Agano goLo mAne che. caMdrane pRthvIno TukaDo mAne che. caMdra pRthvIne cakkara lagAve che. pRthvI sUryane cakkara lagAve che. sUrya anya saura maMDalane cakkara lagAve che. pRthvI potAnI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapaka mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jenAgama navanIta dharI para 1000 mAIla prati kalAkanI cAlathI phare che. e prakAre sUryane paNa cakkara mAravAvALo batAve che. pRthvI tathA caMdrane traNa-traNa prakAranI gatimAM kalpita karyo che. yathA pRthvI- 1) potAnI dharI upara phare che. (ra) sUryane cakkara lagAve che. (3) sUrya koI saura maMDalane cakkara lagAve che. enI sAthe pRthvI paNa phare che. caMdra paNa1. pRthvIne cakkara lagAve che. 2. pRthvInI sAthe sUryane paNa cakkara lagAve che. 3. ane sUryanI sAthe sauramaMDalane paNa cakkara lagAve che. A kalpanAmAM pRthvI ane caMdranI traNa gaNI gati arthAt karoDo mAIla prati 1 kalAkanI gati hoya che. A prakAranI tIvra gati karavAvALA caMdra para koInA javAnI kalpanA karavI, prayatna karavo ane pracAra karavo kevala bhrama mUlaka che. tathA hAsyAspada paNa che. trividha gationI avAstavikatA - pRthvI traNagaNI gatiothI doDe che. to garamInA divasomAM koI vAra havA nAma mAtranI nathI rahetI, evuM kema? sAmAnya gatithI cAlanArA vAhana jyAre UbhA hoya tyAre garamI thAya che paNa jyAre te cAle che tyAre havAno saMcAra svataH thaI jAya che. jo pRthvI traNa gatiothI niraMtara doDe che to gharanI aMdara athavA medAnamAM niratara joradAra havAnuM tophAna rahevuM joIe. paraMtu evuM dekhAtuM nathI. A diSTAMtathI ane pakSIonA UDIne punaH potAnA sthAnamAM AvavAnA daSTAMtathI pRthvInuM sthira rahevuM susaMgata che. vAstavika satya - sUrya, caMdra Adi jyotiSa devonA vimAna che. je gati svabhAvavALA hovAthI sadA anAdithI gatimAna rahe che. e vividha ratnonA anAdi zAzvata vimAna che. e potAnA nizcita sImita maMDalo(mAga)mAM eka sImita gatithI sadA niraMtara bhramaNa karatA rahe che ane A ratnamaya vimAnonA ratna manuSya lokane prakAzita evaM pratApita kare che. na to e agni piMDa che ane nA to pRthvInA kapAyelA TukaDA rUpe che. pRthvIthI kapAyA TukaDA pRthvIthI upara jaIne goLa caMdra banI jAya ane camakavA lAgI jAya, prakAza devA lAgI jAya, ItyAdi badhI vaijJAnika lokonI pratyakSIkaraNa vinAnI kalpanA mAtra che. satya sUcana - jyAre vaijJAniko pratyakSa gayA vagara ane joyA vagara potAnI ruci ke kalpanA mAtrathI sUryane Agano goLo mAnI zake che. manAvI zake che; to pachI enA karatAM to vagara joye Agama zraddhAno svIkAra karI tene devonA bhramaNazIla vimAnapaNe svIkAra karI levo joIe ane pRthvIne sthira mAnI levI joIe. jo kalpanA ja karavI che to vaijJAnikoe UMkamAM pracalita dharma siddhAMtamAM ane jyotiSa zAstramAM emanuM je svarUpa aMkita che ene ja svIkAra Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra rapALa karI levuM joIe. ane te pramANe ja satyanI zodha karavI joIe. vaijJAnikono satyAvabodha - vaijJAnikoe kayAreya pRthvIne cAlatI joi nathI. koIe caMdrane pRthvIno TukaDo thato joyo nathI. sUryane agni piMDarUpa goLAkAramAM koI vaijJAnike jaIne joyo nathI. kalpanAothI mAnya karI vaijJAnika sadA potAnI mAnyatA ane kalpanAonI te rIte zodha kare che. emanI zodhano aMta nathI Avato. Aje paNa te zodha karIne navI hajAro lAkho mAIlanI pRthvI svIkAra karI zake che. keTalAka vaijJAniko pRthvIne daDA samAna goLa mAnatA nathI. A prakAre vaijJAnika kalpanA, zodha, upalabdhi, bhrama, apUrNatA, prayAsa, nirAza, punaH kalpanA, upalabdhi, bhrama evA kramika cakkaramAM cAlatA rahe che. koI vaijJAnike A zodhane samAptinuM rUpa nathI ApyuM. te atyAre paNa kAMIka navuM zodhI zake che. navo nirNaya laI zake che. jUnA nirNaya pheravI paNa zake che. sAra:- atyAre vaijJAnikono jyotiSa maMDala saMbaMdhI nirNaya bhramita evuM viparIta che. enI ja viparItatAthI pRthvInA svarUpane paNa vAstavikatAthI viparIta mAnIne potAnA gaNitanuM samAdhAna meLavI le che. aneka dharmasiddhAMtomAM Avela pRthvI ane jyotiSa maMDalanA svarUpathI vaijJAnikonI kalpanA viparIta che. jyAre A vaijJAnikonI potAnI kalpanA ja che to enI kalpanAne satya mAnIne dharma zAstranA aMgata vacanone khoTA TharAvavAnuM koI paNa apekSAe ucita thaI zakatuM nathI. kAraNa ke vijJAnanuM mULa ja kalpanA che ane pachI zodha prayatna che. mATe zodhanuM aMtima pariNAma kharUM na Ave tyAM sudhI ene satya hovAno nirNaya nathI ApI zakAto. jyAre jaina zAstrokta siddhAMta kalpanA mUlaka nathI paraMtu jJAna mUlaka che. mATe tulanAtmaka daSTithI paNa Agamokta siddhAMta vizeSa AdaraNIya, bhrama rahita evaM vizALa daSTikoNavALA che. evA jJAna mUlaka siddhAMtone vijJAnanA kalpanA mUlaka kathanothI pratyakSIkaraNanuM ja khoTuM AlaMbana laIne bAdhita karavuM ane galata kahevuM, samaja bhrama mAtra che. caMdra lokanI yAtrA vyartha:- vejJAnikonI caMdraloka yAtrA ane enA prayAsa mATe karela kharca atyAra sudhI saphaLa thayo nathI. emane asaphaLatA sivAya kAMI paNa hAtha lAgyuM nathI. vAstavamAM mULa daSTikoNa sudhAryA vagara vaijJAnikone jyotiSa maMDalanA saMbaMdhamAM koI paNa prakAranI upalabdhi nathI thaI zakatI, e dAvA sAthe kahI zakAya che. kAraNa ke jyotiSa maMDala vaijJAnikonI zakti sAmarthyathI bAhya sImAmAM che ane emanA saMbaMdhI vaijJAnikonI kalpanAo paNa satyathI ghaNI dUra che. mATe kalpanAomAM vahetA - Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapa8 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanItA rahevAmAM ja teone saMtoSa mAnavAnuM raheze. pRthvI saMbaMdhI zodha karatAM AgaLa ne AgaLa koI kSetranI upalabdhi emane thaI zake che. koI navA-navA siddhAMtonI prApti paNa thaI zake che. paraMtu devika vimAnarUpa jyotiSa maMDala je ati dUra che ene Agano goLo ke pRthvIno TukaDo mAnIne cAlavAthI kAMI vaLe nahIM, vyartha ja mahenata thAya ane dezane kharca thAya. mATe vaijJAnikoe jyotiSa maMDalanA saMbaMdhamAM mahenata karatAM pahelAM dharma siddhAMtonuM adhyayana manana ane tenI sAcI zraddhA karavI, e vizeSa lakSya rAkhavuM joIe. kAraNa ke dharmasiddhAMta ane jyotiSa zAstra ja jyotiSa maMDalanA adhikatama sAcA jJAnanA pUraka che. svataMtra kalpanAothI emane sAcuM jJAna prApta thaI zakatuM nathI. punazcaH- pRthvI sthira che. asaMkhya yojanamaya eka rAju pramANa vistRta che. sUrya caMdra Adi gati mAna che. sadA bhramaNazIla che. sadA eka ja UMcAI para rahetAM pota-potAnA maMDalo(mArgo)mAM cAlatA rahe che. ApaNe joIe chIe te sUrya, caMdra, tArA Adi jyotiSI devonA gatimAna vimAna che. te ApaNane prakAza evaM tApa Ape che. dina rAta rUpa kAlanI vartana kare che. te judI-judI gativALA che. mATe te eka bIjA kyAreka AgaLa, kyAreka pAchaLa ane kyAreka sAthe cAlatA jovA maLe che. A saMbaMdhI vividha varNana prastuta jyotiSa gaNa rAja prajJapti sUtramAM batAvela che, jenuM dhyAnapUrvaka adhyayana manana temaja zraddhAna karavuM joIe. pariziSTa-4: '10 pratipAtanA nirNayArtha praznottara (1) savAla - sUrya prajJapti sUtranA dasamA pAhuDano 17 mo pAhuDa bhagavAna bhASita che? javAba:- A viSayamAM jo hA kahIe to mAMsa Adi khAvAnuM kathana bhagavad kathita mAnavuM paDe je sarvathA anucita che. jo ema kahIe ke A kathana bhagavad bhASita nathI; tyAre "A jinavANInA viparIta pAThane ura AgamanA sUrya prajJapti upAMgamAM kema rAkhyo haTAvI devo joIe', A prazna ubho thAya che. (2) savAlaH- zuM A pAThanI AgaLa pAchaLa koI pATha chUTI gayo haze? Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra rapa9 javAbaH- hA, jo chUTI gayo hoya to ene pUrNa karavo joIe. koI pUrNa nathI karI zakatuM to apUrNa ane anarthakArI pAThane rAkhavAmAM zuM samajadArI che? nathI. mATe ene haTAvI devo e ja upayukta che. (3) savAla - sUtranI nakalamAM akkala na batAvavI joIe ne? javAba :- sUtramAM eka akSara paNa ghaTADavo ke vadhAravo e anaMta saMsAra vRddhinuM kAraNa bane che. Ano Azaya e che ke bhagavadvANImAM chavacce buddhi lagAvavI pApa che paraMtu bhagavad vANIthI viparIta chadmasthanI bhUlathI anartha thato hoya to ene sudhAravuM koI pApa kahevAtuM nathI. - jyAre badhA dhuraMdhara vidvAno eka matathI svIkAre che ke A pATha bhagavad vANIno nathI. to ene haTAvavAmAM zuM doSa hoI zake? arthAt kAMI paNa doSa nathI. (4) savAla - zuM koI sAdhu A kahI zake che ke amuka nakSatramAM amuka vastu khAvAthI kArya siddha thAya che? javAbaH- sAdhune A praznano uttara devo ja kalpatuM nathI. to ApaNA AgamamAM evA prazna ane uttarane sthAna kema hoI zake ? (pa) savAla - sUrya prajJaptinA A pAThamAM to aneka prakAranA mAMsa Adi khAvAnA javAba che. to zuM tIrthakara ke jaina sAdhu tevI racanA karI zake che? javAba:- mAMsa Adi to dUra rahe paraMtu anya padArtha khAvAnA phalArthavALA praznanA uttara devAnuM paNa jaina Agama ane jaina muninA AcArathI viparIta che. mATe A Akho pAhuDa ja sAdhu kRta na hoya, balka koI dubuddhinA dvArA prakSipta hovAnI ja pUrNa saMbhAvanA lAge che. eTaluM spaSTa che. chatAM evA jinavANI viparIta pAThone rAkhavAmAM Agama sevA ane Agama niSThA na kahI zakAya paraMtu ciMtana rahita gADariyo pravAha ja kahevAya. () savAlaH- A pAhuDanuM kathana anya matanuM hoya to? javAba :- A dasamA pAhuDanA rara pAhuDa-pAhuDa che jemAM phakta be pAhuDA pAhuDamAM ja anya matono saMgraha che. zeSamAM mAtra jinamatanuM ja kathana che. upalabdha A sattaramA pAhuDa pAhuDanI je paNa racanA upalabdha che enAthI ja spaSTa thAya ke matAMtaronuM kathana AmAM nathI. AmAM to mAtra eka ja kathana saLaMga che. sUrya prajJaptinA racanAkAra svamata kathanamAM nakSatronokrama abhijitathI ja zarU kare che. jyAre ke A pAhuDa pAhuDamAM kRtikAthI zarU karela che. sAthe ja sarvatra sAdhati evI kriyA lagAvAI che tathA AmAM AgaLa pAchaLano pATha chUTavA jevuM paNa kAMI lAgatuM nathI. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta mATe rara pAhuDa pAhuDanI jagyAe 21 ja rahyA haze ane eka koInA dvArA vadhArAelo prakSipta thayo haze ema samajavuM joIe. tethI samIkSA karIne eno nikAla karI pAchA ra1 pAhuDa pAhuDa karI levA joIe. (7) savAlaH- pUrvonA varNanamAM aneka vidyAo evaMnimittonuM varNana hoya che enA AdhArathI aneka aMga bAhya sUtronI racanA thAya che tethI sUrya prajJaptinuM evuM varNana tyAMthI ja AvyuM hoya to ene prakSipta mAnavAnI zuM AvazyakatA che? javAba - pUrvomAM aneka vidhA AdinA varNana hoI zake che tathA anya aMga sUtromAM paNa hoI zake che. paraMtu enI bhASA racanA evI ayogya nathI hoI zakatI. A sUrya prajJaptinA pAThamAM spaSTa sAvadha preraka, paMcendriya vadha preraka tathA mAMsa bhakSaNa preraka bhASA racanA che. A prakAranI vItarAga zAsananA AgamonI racanA hoI zakatI nathI. Agamone lipi baddha karyA tyAre keTalAka viSayo haTAvI dIdhA hatA, saMpUrNa prazna vyAkaraNa sUtra tathA AcArAMga sUtranuM sAtamuM adhyayana paNa haTAvI devAmAM AvyuM. aMga sutranA camatkAra Adino pATha paNa haTAvI dIdho. to pachI AvA anartha mUlaka pAThane kema rAkhyo hoya? eTale spaSTa che ke A pATha maulika racanAno nathI; Agama lipikALamAM paNa na hato ane pachIno ja prakSipta thayelo pATha che. (8) savAla - A pATha prakSipta hovAno anya koI tarka che. javAba: - hA dasamA pAhuDanA prathama pAhuDa pAhuDamAM nakSatronA kramanI pRcchA che. javAbamAM 5 matAMtara batAvyA che. jemAM pahelA matamAM kRtikAthI nakSatra kramanI zarUAta batAvI che. chaThTho mata svayaM AgamakAre potAno batAvyo che ke abhijita nakSatrathI nakSatrono krama prAraMbha thAya che. evI ja rIte aneka praznonA uttaramAM aneka pAhuDomAM AgamakAre potAnA matane abhijita nakSatrathI prAraMbha karIne batAvyo che. kiMtu A 17mA prAbhUtamAM je varNana che te kRtikAthI prAraMbha karIne batAvela che. je AgamakAranA abhimatathI bhinna che. mATe kyAreka koI kRtikAthI nakSatra kramano prAraMbha mAnanArA lipi kartAnA dvArA prakSipta karAyo hoya evo saMbhava che. (9) savAla:- Aja sudhI koI vyAkhyAkAre ene prakSipta kahela che? javAba:- TIkAkAra zrI malayagirijIe A viSayamAM potAnuM koI maMtavya na daIne upekSA ja dekhADI che tathA eka nakSatranA bhojana(dahIM)no nirdeza karIne kahyuM che ke zeSa nakSatranuM varNana A rIte samajI levuM. AthI e anumAna paNa thAya che ke malayagiri AcArya samakSa AvA mAMsa paraka zabda nahIM rahA hoya. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJAti sUtra ra61 anyathA te paNa kaMIka uhApoha avazya karata. kiMtu vyAkhyAkAra AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAje Ane spaSTa zabdomAM prakSipta ghoSita karela che. je emanI caMdra prajJapti sUtranA A pAThanI TIkAmAM jovA maLe che. AgamajJa zrI amolaka RSijI mahArAje paNa pATha para TippaNa daIne potAnuM maMtavya pragaTa karyuM che. (10) savAla - prakSipta mAnavAnI apekSAe anya matanI mAnyatA rUpa pratipatti mAnI levAthI Apatti samApta thaI zake? javAba:- A dasamA pAhuDanA rara pAhuDa che emAM 20 pAhuDa-pAhuDamAM anya matanI pratipatti nahIM kahetAM kevaLa eka potAnI ja mAnyatA AgamakAre batAvI che. taddanusAra prakSipta karanArAe paNa eka mAnyatA rUpa pATha racelo che. anya matanI pratipatti batAvavA yogya javAbano prAraMbha paNa A pAhuDano nathI. mATe pratipatti mAnavAnuM koI pramANa ke AdhAra kiMcituM paNa nathI. prakSipta kahevAnA tarka ane pramANa upara kahevAyA che. jo anya matanI pratipatti rUpa pATha rahyo hota ane e mAtra anya matanI eka pratipatti mAtra hoya evI kalpanA karAya to evo adhUro anarthakArI avaziSTa pATha to sarvathA heya ja gaNAya. jyAre vidyA camatkAranA pUrNa sUtra ane adhyayana paNa pUrvAcAryoe lipi paraMparA mATe viccheda karI dIdhA, tyAre AvA bhrAmaka ane saMskRti viruddha adhUrA pAThane to prakAzanane sarvathA ayogya ja samajavo joIe. (11) savAla :- AnuM prakAzana na karavAthI eka pAhuDa ocho thaI jaze ane prAraMbhanI gAthAmAM A pAhuDa-pAhuDanA viSaya nirdezanano zabda paNa che, enuM zuM thaze? javAba:- AcArAMganA sAtamAM adhyayananuM zuM thayuM? te ja thaze. athavA saMpUrNa prazna vyAkaraNa sUtranuM zuM thayuM? te ja thaze. athavA ra1 ja pAhuDa batAvI zakAya che ane gAthA naM. 18 nA bIjA caraNanA aMtamAM Avela mayAAni nA sthAna para anya gAthAonA bIjA caraNanA aMtamAM Avela zabda prayoganA anusAra ahIM paNa pUrti karI zakAya che. yathA - tidi jo movALi nA sthAna para tidittA ya nAdiyA rAkhI zakAya che. tathA gAthA 19mAM vIvI pahuDa huDI nA sthAna para pravI padui padui karI zakAya che. kharekhara temaja haze ane prakSipta karanArAe ja ema karyuM haze. (12) savAla - sUtramAM eka akSara paNa ochu vadhu karavuM mahAna aparAdha che For Private.& Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jainAgama navanIta ane anaMta saMsAra vRddhinuM kAraNa che to evuM kevI rIte karI zakAya che? javAbaH- "racanAkAra gaNadhara Adie A ThIka nathI racyuM" ema vicArIne ochuvadhu karavuM Apattijanaka che. paraMtu lipi doSa, prakSipta pATha Adino nirNaya karI saMzodhana karavuM, haTAvavuM, yogya saMpAdana karavuM, koI doSa janaka nathI thaI jatuM. bhaviSyamAM nukazAnanuM nimitta jANIne pUrA sUtra prazna vyAkaraNanuM parivartana paNa pUrvAcAryoe karyuM. gaNadhara kRta sUtrane paNa parivartita karyuM. ataH AvA Apattijanaka sarvajJa mArganA viruddha arthanA prarUpaka prastuta pAThano viccheda karavo saMsAra vardhaka na hoIne prazaMsanIya ja thaze. (13) savAla :- pUrva kALamAM to evo pracAra hato ke AgamamAM koI parivartanano saMkalpa karavo paNa mahAna aparAdha che to ATalA badhA pATha prakSipta kevI rIte thayA? javAba:- evuM vAtAvaraNa pahelA hatuM ane hajI paNa che. keTalAka bhavabhI hoya che to keTalAka duHsAhasavALA koIpaNa kALamAM hoI zake che. Agama ane granthonA adhyayana karavAthI ane ItihAsanuM parizIlana karavAthI jANakArI maLe che ke Agama lipibaddha thaI gayA pachI je rIte madhyakAla vItyo emAM kaMIka Agama sevA karanArA paNa thayA che ane kaMIka aneka uTapaTAMga racanAo paNa thaI che. badhA matAvalaMbIoe pota potAnA mata ke vicAronI jaDa majabUta karavA mATe ane anyone ukhADI phekavA mATe aneka jaghanya(vRNita) puruSArtha karyA che. te samaye evuM ghaNu badhu thavuM saMbhavita thaI zake che. udAharaNa mATe mahAnizItha sUtranuM parizIlana paryApta thaze. tene the.mU. pUjaka jaino Agama mAne che 45 AgamamAM gaNe che. chatAM temAM vicitra gappa goLA bharelA che. ataH sArAMza rUpe kahevAnuM eTaluM ja che ke koI dubuddhi lipikartA paMDita dvArA A pATha prakSipta karavAmAM Avyo che evuM spaSTa samajamAM Ave che. mATe Agama adhikArI prabuddha nirNAyaka saMpAdakoe A viSaya para avazya vicAra karavo ja joIe. (14) savAlaH- je koI lokone je pATha Apattijanaka lAgaze, teo jo te pAThane kADhatA jaze to AgamonI zuM dazA thaze? javAba:- vyaktigata vicAraNAmAM bAdhaka pATha kADhavo alaga sthiti che ane sarvajJa prapita siddhAMta viparIta prakSipta pAThone kADhavA alaga vastu che. (15) savAla - A pATha prakSipta ja che, enuM nizcita pramANa ApaNI pAse kyAM che? javAba:- prakSipta hovA mATe nizcita pramANano abhAva anubhava karatA jato Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava zAstra H jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra ra63 e paNa na bhUlavuM joIe ke,00-700 varSa pUrva sudhInI ja hastalikhita prato prAya: AgamonI upalabdha thAya che enA pahelAnA AgamonA pATha kevA hatA? enA pahelA keTalo lipikAla ane keTalo maukhika kAla vItyo hato? enA vacalA kALamAM keTaluM vivekapUrvaka parivartana saMgha sammatithI thayuM? keTaluM parivartana vyaktigata samajathI thayuM ane keTaluM dubuddhi yA svArtha buddhithI thayuM? enA mATe kalpasUtra, mahAnizItha sUtra ane anya aneka prAcIna graMthonA svAdhyAya ane ciMtanathI ane Agama pAThonI sAthe sarakhAmaNI karavAthI jANI zakAya che temaja anubhava prApta karI zakAya che. mATe 1000 varSa pUrvanuM to koI paNa pramANa kevI rIte kahI zakAya? sudharmA, jaMbuthI devaddhigaNI kSamAzramaNa sudhInI koI hastaprata maLatI nathI. devaddhigaNInA zAstra lekhananA pachI 500 varSa sudhI vaccenA kALamAM zuM ghaTayuM, zuM vadhyuM enuM paNa cokkasa pramANa nathI maLatuM. kema ke 1500 varSa prAcIna koI paNa prata maLatI nathI. A kAraNe saMpUrNa jaina samAjathI ane jainAgamothI spaSTa rUpathI viruddha dekhAvavALA pATha mATe nizcita pramANanI AvazyakatA samajavI ja vyartha che. kRtikA nakSatrathI nakSatronA prAraMbha saMbaMdhI take paNa prakSiptatA siddha karavAmAM bahuja sacoTa che, te upekSA karavA yogya che ja nahIM. lipi paraMparA prApta Agamo pratye vivekapUrNa zraddhAthI nirNaya karI zakAya che. AgamomAM madha, mAMsa AhArane naraka gamananuM kAraNa batAvyuM che. sAdhu mAMsa, mAchalI, madhanuM sevana karanArA hotA nathI, evuM Agama vAkya che. ethI e cokkasa che ke AgamakAlamAM A zabdo Aja arthamAM pracalita hatA. mATe AcArAMga sUtramAM sAdhunA AhAra grahaNa saMbaMdhI pAThamAM bhramaNA utpanna karanArA A zabdono prayoga AgamakAra nathI karI zakatA. zuM emanA zabdakoSamAM anya zabdo na hatA ke jethI niSiddha ane narakagamana yogya khAdya padArthonA nAmathI sAdhunA AhAranuM varNana kare ke- HT macchI moDyA ! aTThiyAI kaMTae ya gahAya // tethI devaddhigaNInA lipikAla pachI ane TIkAkAra(zIlAMkAcArya ane malayagirI) AcAryonI pahelAM madhyama kALanuMyA pachInuM A prakSipta dUSaNa che. A dUSita pAThone gaNadharo ane pUrvadharo para nAkhavA ucita nathI. . ahiMsA mahAvratIne bhASAno pUrNa viveka rAkhavAnuM AgamomAM kahela che. eja sAdhaka evA hiMsA mUlaka vAkya kahe athavA lakhe e keTaluM anarthakArI che? yathA- "amuka sacita padArtha khAIne jAya yA amukanuM mAMsa khAI jAya to kArya For Private & Personal use only . Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta sidgha thAya'. anya AgamomAM to vanaspati paraka artha karavA ane kheMcatANa karIne jamAvI devAthI saMtoSa karI paNa zakAya che. paraMtu sUrya prajJaptimAM ema karatAM paNa sAvadha bhASAno doSa to jyAMno tyAM surakSita banI rahe che; tene pUrvadhara ane gaNadharo para nAkhavAmAM Ave che. 14 pUrvadharonI racanAmAM kheMcatANa karI artha jamAvavo paDe, evA prayAsa karavAnI apekSA madhyakAlanA prakSipta pATha mAnavAnuM adhika ucita pratIta thAya che. kema ke AgamakAronA samayamAM paNa mAMsa, mAchalI ane madhano pracalita artha e ja hato ane teoe e ja zabdothI niSedha ane naraka gamananuM kathana karyuM che. 14 pUrvIto potAnA jJAnane kAraNe Agama vihArI kahevAya che. teo bhaviSyanI artha paraMparAono vicAra karIne ja asaMdigdha racanA kare che. ataH jeTalA saMdigdha sthAna AgamonA che tene zraddhAnA bahAne gaNadharo Adi para Aropita nahIM karavA joIe. apitu madhyakAlamAM prakSipta kareluM pradUSaNa ja samajavuM joIe. anyathA aMdhazraddhAthI pramANika puruSonI pramANikatA para ja prahAra thaze. jethI azAtanAthI bacavAne badale vadhAre azAtanA ja lAgaze. (16) savAla - AcArAMganuM AThamuM adhyayana vicchinna thayuM ke kADhayuM ? sAcu zuM che ? TIkAkAroe vicchinna thayuM ema kahyuM che ? javAba :- AcArAMganA AThamA adhyayananA vicchinna hovA saMbaMdhamAM Ama vicAravuM joIe ke devaddhi gaNInA 500-600 varSa pachI AcArAMganA TIkAkAra zIlAMkAcArya thayA che. tathA seMkaDo sAdhu devagiNInA samaye bhAratamAM hatA. teone 11 aMga, eka pUrvanuM jJAna tathA 84 Agama kaMThastha rahI gayuM hatuM, tyAre AcArAMganA ja vacamAMthI kevaLa sAtamuM adhyayana badhA sAdhu ane eka pUrvadharo bhUlI jAya ane vistRta thaIne viccheda thaI jAya evI kalpanA karavI sarvathA asaMgata che tathA aghuiMTata che. mATe lipikAla pachI kyAreya paNa e pATha lupta thayo ema mAnI zakAya che. mULa pAThamAM e sthAna para cUrNI vyAkhyAkALa sudhI viccheda Adi kaMi paNa lakhela na hatuM, pachI jene je samajamAM AvyuM teNe te ja anumAna karyu. paraMtu sAro vicAra karavAthI ja karelA anumAnanI kasoTI thaI zake che. (17) savAla H- prakSipta mAnavAthI maulika racanAnuM zuM mahattva raheze ? javAba :- A viSaya para A nivedana che ke akSarazaH badhI maulika racanA ja nahIM mAnI levI joIe. kema ke pUrvadharonI racanA evI hoI zakatI nathI. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra 5 pramANa mATe- (1) dazavaikAlika sUtranA cothA adhyayanano prAraMbha he AyuSyamAna meM sAMbhaLyuM che ke e bhagavAne A prakAre pharamAvyuM che ke A jaina zasanamAM cha jIvanikAya adhyayana kAzyapa gotrI zramaNa bhagavAna mahAvIre kahyu che, samajAvyuM che, prarupita karyuche, ke mane e dharma prajJapti adhyayananuM adhyayana karavuM zreyaskara che. A racanAnA nAnA nAnA vAkya para, zabda para tathA tene saMbaMdhita karavAthI zuM artha thAya che tenA para vicAra karIe ane 14 pUrvI gaNadharanI yogyatAne sAme rAkhIne kasoTI karIe. joIe zuM nirNaya Ave che ? ahIM bhagavAna pAsethI pratyakSa sAMbhaLavAnA bhAva batAvyA che. bhagavAne zuM pharamAvyuM e batAvatA e kahyuM che ke A jaina zAsanamAM..........mahAvIre prajJApita karyu ke mane.. ...... adhyayana karavuM zreyaSkara che, zuM zruta kevalInI evI racanA hoya che ? zuM emAM asaMbaddhatA nathI lAgatI ? ****** (2) dazAzruta skaMdha dazA 10no mukhya viSaya prAraMbha tthA aMta A prakAre che-- te kALe ane te samayamAM rAjagRha nAme nagara hatuM zramaNa bhagavAna mahAvIra dharmanI Adi karavAvALA yAvat notthaNa pATha kathita guNa kahevA yAvat padhAryA. bhagavAne manuSya deva yukta pariSadane upadeza Apyo........ sAdhu sAdhvIe niyANA karyA.......... hai Aryo ! A prakAre saMbodhanathI zramaNa bhagavAna mahAvIre ghaNAja nirprantha ninthio ne kahyuM "he AyuSyamAna zramaNo ! meM je A dharma kahyo ........... ..... ... niyANA varNana. tyAre ghaNA badhA nigrantha ninthioe zramaNa bhagavAna mahAvIra pAsethI A gahana artha sAMbhaLIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanapUrvaka yAvat prAyazcitta karyuM. enA pachI A pATha che ke e kALe ane e samayamAM tyAM bhagavAne A AkhuM adhyayana ghaNAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA ghaNAM devadevInI pariSadamAM artha hetu kAraNa sahita tathA sUtra ane artha tathA tadubhaya rUpamAM vAraMvAra kahyuM, vAraMvAra samajAvyuM. vicAra karo... anekavAra bhagavAnanA pUrA nAma yukta guNa yukta A adhyayana bhagavAne pharamAvyuM hatuM ? aMtamAM punaH te" jAteLa teLa samaLa Adi racanA kema karavAmAM AvI? bhagavAne e nagara tathA bagIcAmAM ane saMpUrNa pariSadamAM potAnA nAmothI bhareluM e adhyayana vAraMvAra kema ane keTalIvAra pharamAvyuM ? athavA tyAM pariSadamAM A ghaTanA ja ghaTI hatI ? vagere upalabdha racanA kramanI vicitratA pratyakSa che. A rIte aneka sUtromAM adhyayanomAM racanA krama vicitra che jene Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra66 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA: jainAgama navanIta 14 pUrvI ke gaNadhara dvArA racita kahevuM te prakSipta kahevAnI apekSA vadhAre ja Apattijanaka hoya che. (3) uttarAdhyayana sUtranA adhyayana bhagavAna mahAvIra svAmIe aMtima samayamAM pharamAvyA evuM pracalana che, paraMtu keTalAya adhyayanonI racanAthI A saMgata pratIta nathI thatuM. AThamA adhyayanamAM je saMyama Adino upadeza devAyo che te bhagavAne svataMtra rUpathI pharamAvyo che? ke kapila munie pharamAvelAnuM ja punarkathana karyuM che? temaja 20mA adhyayanamAM paNa anAthI muninA upadezanuM zuM bhagavAne punarkathana karyuM che? zuM evuM punarkathana tIrthakara kare? AThamA adhyayananA viSayamAM aneka saMpAdanomAM e samajAvAya che ke adhyayana kathita upadeza kapila munie corone Apyo, jenAthI pratibaddha thaIne teo dIkSita thaI gayA. koI cora 1-2 gAthAthI pratibaddha thayA, to koI AkhA adhyayanathI. vicAravA jevo viSaya che ke A adhyayanano viSaya to saMyamI zramaNo mATe vadhAre upayukta che. corone pratibaddha karavAmAM e viSaya kevI rIte upayukta thaI zake che? bhagavAne e adhyayano pharamAvyA to koNe sAMbhaLInee adhyayanonI racanA karI eto ajJAta ja che. jyAre dazavaikAlika, naMdI sUtra, chedasUtra, anuyogadvAra sUtra AdinA racanAkAronA nAma to upalabdha che. to A uttarAdhyayana sUtra kayAre banyuM? banAvavAvALAnuM nAma kema ajJAta che? bhagavAna pAsethI sAMbhaLavAvALA racanA kare to atyAre sudharmA vAcanA ane jaMbU ke prabhava paraMparA cAlI rahI che. emAM to anyonI racanA paraMparA kevI rIte cAlI? mATe uttarAdhyayana bhagavAnanI aMtima vANI kahevI ane AThamuM adhyayana corone upadeza kapila muni dvArA kahI batAvavuM Adi paNa saMgata nathI. madhyakAlamAM prasiddha karavAnI pravRttinuM udAharaNa :- dazAzruta skaMdhasUtra bhadrabAhu svAmI racita(saMkalita) che. enA niryuktikAra (chaThThI zatAbdInA) dvitIya bhadrabAhu (varAhamihiranA bhAI) che. niyuktikAre prathama gAthAmAM sUtrakartA "prAcIna bhadrabAhune vaMdana karyA che. sUtra paricaya detA niyuktikAre kahyuM ke emAM nAnI nAnI dazAo kahevAI che moTI dazAo anya sUtromAM che. AThamI dazAmAM(paryuSaNA kalpamAM) kevaLa sAdhu samAcArI saMbaMdhI sUtronI vyAkhyA teoe karI che. . Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : jyotiSa gaNarAja prajJapti sUtra kalpasUtrane mahattva devAnI rucivALA madhyakAlIna tathA kathita mahApuruSoe e pracAra karyo che ke bAraso zloka pramANa upalabdha AkhuM kalpasUtra dazAzruta skaMdhanuM AThamuM adhyayana ja che je bhagavad kathita ane gaNadhara thita tathA cauda pUrvI bhadrabAhuthI saMkalita che. 20 A pracArane puSTa karavA mATe AThamI dazAmAM koIe pUrA bAraso zlokanuM kalpasUtra lakhI paNa dIdhuM je 400 varSathI vadhAre jUnI dazAzruta skaMdhanI hastalikhita prati amadAvAdanI ela.DI. lAyabrerImAM joI che. emAM AkhuM kalpasUtra AThamI dazAmAM upalabdha che. je mahAna prakSiptikaraNanuM udAharaNa che. A kalpasUtranA aMtamAM spaSTa mUla pATha che ke A pUrUM kalpasUtra(AThamI dazA) bhagavAne pariSadamAM vAraMvAra pharamAvyuM, artha hetu Adi sahita. kalpasUtrano viSaya :- bhagavAnanA potAnA nAmapUrvaka pUrA jIvananuM kathana, aMtamAM 980muM varSa cAlI rahyuM che evuM kathana ane matAMtara, sAdhuonI paTTAvalI, devarkiMgaNI Adine vaMdana, bhagavAne saMvatsarI karI, temaja gaNadhara karatA, temaja AjanA AcArya kare ane evI ja rIte ApaNe karIe, vagere vagere pATha che. A badhu bhagavAnanA mukhamAMthI pariSadamAM kahevaDAvavuM ane artha hetu sahita vAraMvAra kahevaDAvavuM vagere sapheda jUTha ane pUrNa khoTuM nahIM to zuM che ? to paNa lekhita maukhika cAlI ja gayuM. A karAmatamAM AThamI dazAnuM svarUpa paNa bagaDI gayuM. ATalA moTA prakSepano anartha madhyakALamAM thayo che. mATe nizcita karelA daSTikoNamAM punaH vicAra karavo Avazyaka lAge to vicAra karavo joIe. eTale pUrA jaina samAjane Agama viparIta lAgatA sUrya prajJaptinA pAThane prakSipta nahI mAnavAnA mAnasane parivartita karavAnI AvazyakatA samajavI joIe. A ja nivedana karavAno Azaya che. (18) savAla H- mAMsa paraka hovAne kAraNe pATha kADhI nAkhavAnI vAta manamAM jAmatI nathI. puSTa pramANonA vagara evA pAThone kADhavA na joIe. evA bAdhAjanaka pATha AcArAMga, bhagavatI sUtra AdimAM paNa che ne ? javAba :- pUnA zramaNa saMgha sAdhu sammelananA prastAvothI nirmita samAcArI (phoTokopI) pR-20 mAM A prakAre che- candra prajJapti, sUrya prajJapti ane bIjA anya sUtromAM paNa evA pATha che je vItarAga mArganI mAnyatAonI viruddha pratIta thAya che' A vAkyano Azaya spaSTa eja che ke bhagavatI sUtra, AcArAMga sUtra ane sUryaprajJapti sUtranA "mAMsa" viSayaka pATha vItarAga mArganI mAnyatAthI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 1 mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : nAgama navanIta viruddha che. A samAcArInA vAkyano nirNaya levAvALA zramaNa A sUtronA A pAThone sarvajJa bhASita ke gaNadhara racita nathI mAnatA e sunizcita che. kema ke koIpaNa sujJajananirNAyaka koI pAThane gaNadhara racita mAnIne paNa tene vItarAga mArganI mAnyatAthI viruddha hovAnA AkSepathI alaMkRta karI zakatA nathI. gaNadhara racita paNa mAnavuM ane evA AkSepathI alaMkRta paNa karavuM vidvata samAja mATe prazaMsanIya hoI zakatuM nathI. kema kegaNadharonI racanAnejinavANInI viruddha kahevI te mahAna AzAtanAnuM kAraNa che. je nirNAyako je sUtra pAThane jina mArgathI viparIta hovAnI ghoSaNA karI zake che, prakAzita karI zake che, teo e ja pAThane gaNadharakRta yA prAmANika puruSakRta to mAnI ja nathI zakatA. jyAre gaNadhara kRta ke prAmANika puruSakRta na mAne to konA racita mAnI zakAya ? jyAre bhagavatI sUtra ane AcArAMga sUtra svayaM gaNadhara racita che. sUrya prajJapti paNa pUrvadhara racita che ane temanA A mAMsa viSayaka pATha temanA racita hovAnuM svIkArya nathI. kema ke "Agama viruddha te kahevAyuM che. mATe svataH ja e siddha thaI gayuM ke svArtha buddhi ke durbuddhithI koInA dvArA prakSipta ja karelA e sUtronA te pATho che. - jyAre pUnA samelananI samAcArIthI e sunizcita ane spaSTa siddha thaI rahyuM che ke prakSipta thayelA mAMsa paraka pATha e AgamanA racanAkAranA svayaMnA nathI. tyAra evA pAThone kADhavA to na joIe e vAkya racanAnI pAchaLa kevI buddhi samajI zakAya? koI paNa vicAraka taTastha buddhivALo vidvAna A vAkyanI ucitatA nahIM samajI zake. vAstavamAM A samAcArI nirNAyaka vAkyathI e ja preraNA maLe che ke e sUryaprajJapti AdinA pATha AgamanI madhyamAM anucita ane vItarAga mArga viruddha prakSipta pATha che. - A prakAre samajamAM AvavA chatAM paNa, koInI bhUlathI praviSTa kharAbI che evuM jANIne paNa, enA artha bhAvArthane chupAvavAnI ane mAtra mULapAThane chapAvavAnI nIti kayAreya paNa prazaMsanIya hoI zakatI nathI. mATe potAnA daSTikoNamAM pharI vicAra karavo joIe tathA Agama viparIta pAThane prakSipta nahIM mAnavAnA samasta jaina samAjanA mAnasane paNa parivartita karavuM Avazyaka samajavuM joIe. eja nivedana karavAno Azaya che. sAra - sUrya prajJapti Adi zAstronA mAMsa bhakSaNa preraka pATha prakSipta che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra : hindI jainAgama navanItanA anumodako jyAre prakSipta che to ene dUra karIne AgamanuM zuddha saMpAdana karavAmAM doSa kai vAtano che ? arthAt enuM sAcuM saMpAdana karavAmAM kaMIpaNa doSa nathI. noMdha :- AgamamAM anya prakSepo saMbaMdhI jANakArI mATe A sArAMza prakAzananA AThamA khaMDanuM lakSyapUrvaka adhyayana karavuM joIe. 29 hindI jainAgama navanItanA anumodako zra. saM. mahAmaMtrI muni zrI saubhAgyacaMdrajI ma.sA. 'kumuda' : saMvatsarI vicAraNA saMvAda pustikA prApta huI. prastuta saMvAda se viSaya vistAra ke sAtha spaSTa huA hai tathA aneka dRSTi se vivecana ho sakA hai. saMvatsarI ke viSaya meM jisa taraha dhAraNAe Ama janatA meM phailI huI hai, usako isa saMvAda se yathArthavAdI daSTikoNa prApta hogA. Apane suMdara aura sarAhanIya prayAsa kiyA hai ... esA mahAmaMtrI muni zrI kA maMtavya hai. paM. ratna zrI gautama munijI 'prathama' (ujjaina-Indora) : ApanI Agama sevA sAdhu samAja ko mArgadarzana degI. samAja sadA Apake upakAra se upakRta rahegA . Apane jo zAsana kI sevA kI hai vaha sadA prazaMsanIya evaM anukaraNIya hai. ApakA navanIta rUpa sAhitya yugA~ yugoM taka mArgadarzaka banegA. samAja sadA ApakA RNI rahegA. Apa jaise Agama marmajJa muni pravara ko pAkara saMgha dhanya ho gayA. Apa zrI ke dvArA likhita - ke 'murtipUjA evaM mukhavastrikA nirNaya' nAmaka pustikA bahuta upayogI evaM saMgha rakSaka mahasUsa huI. paM. ratna zrI hIrAmunijI ma.sA. (Dhola) : aitihAsika pariziSTa khaMDa pahalA milA. par3hakara bar3I prasannatA huI. Agama manISI munizrIne AgamAM ke sAtha aitihAsika makhkhana bhI janatA ke liye prasArita kiyA hai. ApazrI ke dvArA prakAzita Agama navanIta kI pustake bhI bahuta AdaraNIya hai. madhu2 vyAkhyAnI zrI rAmacaMdrajI ma.sA. (baDagAMva-mAvala) H Apake dvArA bhejI gaI pustaka prApta huI. 'sUyagaDAMga sUtra kA sArAMza evaM ekala vihAra carcA' pustaka paDhakara ke bahuta khuzI huI hai. pramANa-Agama, TIkA, cUrNa ke AdhAra para bahuta hI acche diye hai. jaba ki kaI saMta satIjI ekala vihAra karane kI bhagavAna kI AjJA nahIM hai esI prarUpaNA karate haiM kiMtu Apane bahuta se Agama pramANa dekara ke samajAyA. jisase ekala vihAra ke bAre meM zrAvaka logoM kA aura saMta saMtiyoM kA bhrama dUra ho jAtA hai. paM. ratna zrI ajIta munijI ma.sA. (Indaura) : Apa dvArA preSita jainAgama navanIta khaMDa mile . Agama jJAna ke jijJAsuoM ke liye vAstava meM jainAgama navanIta kA prayAsa suMdara hai. saMta ziromaNI pUjya zrI nemacandrajI ma.sA. (kAlakA-ambAlA) : ApakI bhejI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jainAgama navanIta etihAsika pariziSTa khaMDa 1 pustaka milI. jo bahuta hI suMdara hai aura zaMkA samAdhAna ke liye upayogI pustaka hai. ura Agamo kA ho seTa hamAre liye (1) pabhAta (2) kAlakA, avazya bhijavAyeM. upapravartaka zrI rAmakumArajI ma.sA. (nAlAgaDha): jainAgama navanIta khaMDa mile etadartha dhanyavAda. Apa logoM ne eka stutya prayAsa kiyA jo ki sabhI ura AgamAM ko saMkSipta sAra rUpa aura vaha bhI sarala hindI bhASA meM prakAzita karake Icchuka pratyeka zrAvaka saMgha ko bhejane meM prayAsa rata hai. jainAgama navanIta ke praNetA AgamamanISI paMDita ratnasnehI sAthI zrI tilokamunijI ma.sA.ko bahuta bahuta badhAI devuM. bahuta bahuta sAdhuvAda, tathA unake saMyamI jIvana kI maMgala kAmanA. hama aura bhI ese sAhitya sRjana kI unase AzA karate hai. AnevAle samaya meM Agama manISI munirAja zrI kA yaha sAhitya atyadhika upayogI hogA. Agama premI vidvAna zramaNa zrI jJAna munijI ma.sA.laviyAnA-paMjAba)H Apane Agama sevA ke mahApatha para jo caraNa citra sthApita kiye heve sacamuca sarAhanIya evaM aninaMdanIya hai. kina zabdoM meM meM ApakA dhanyavAda karUM samajha nahIM pA rahA huM. phira se ApakA mana ke audArya ke sAtha dhanyavAda. ApakA yaha prayAsa jainAgama kI esI sevA che jo sadA smaraNa rahegI. AgamAM ke sArAMza baDI suMdara aura pyArI bhASA meM likhe gaye hai lekhaka munivara ko dhanyAvada. ApakI Isa Agama sevA ke liye hRdaya ke kaNa kaNa se dhanyAvada. ApakA buddha zuddha prayAsa abhinaMdanIya evaM abhivaMdanIya hai. sacamuca zAstrokA navanIta hI nikAlA gayA che. Agama manISI zrI tiloka munijI kA hArdika dhanyAvada. mUrtipUjA jainAgama viparIta nAmaka pustikA prApta huI. paDhakara mana ko apAra harSa huA. yaha ThIka hai ki Ajakala khaMDana ka yuga nahIM hai paraMtu jo vyakti sthAnakavAsI mAnyatA kI khaMDanA(bharsanA) kare usakA khaMDana to honA hI cAhiye. apanI mAnyatA kA prasAra karanA jana-mana taka use pahuMcanA hamArA kartavya banatA hai. Apa isa dizA meM pUrNatayA jAgarUka hai etadartha dhanyavAda. tapasvI ratna zrI magana munijI evaM paM2. zrI nemicaMdrajI ma.sA. (ahamadanagara) pustakaeN milI bahuta bahuta dhanyavAda. pustako kI chapAI sApha sutharI suvAcya evaM zAstroM se saMbaMdhita mUlArtha tathA Adhunika pariprekSya meMuThanevAle praznoM kA saTIka sazakta samartha samAdhAna bhI suMdara DhaMga se diyA gayA hai. lekhaka - vasaMtalAla pUnamacaMdra bhaMDArI 'zramaNa saMghIya upapravartaka zrI prema munijI ma.sA. (gAMva baDaudA-hariyANA)H 3ra sUtro Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattva zAstra H hindI jainAgama navanItanA anumodako! ra01 kA sArAMza rUpa 3ra sUtro kAlekhana kAryaApane ati parizrama kiyA hai jo atyaMta prazaMsA ke yogya hai. zrAvaka ke 12 vrato kI 14 niyamoM kI pustakaM paDhI, baDI acchI lagI. pratyeka viSaya kA pratipAdana bahuta suMdara DhaMga se tathA sva anubhava se kiyA hai. bhAvanA to yahI rahatI hai ki Apake sabhI sUtroM ko yathAzakti paDha luM. abhI thoDe rUpa meM paDhe hai. merA yaha bhI Atma vizvAsa hai ki Apake ina sUtra sArAMza ko samasta sAdhu-sAdhvI pasaMda kareMge. kAraNa yaha ki ye zIdhra samajha meM A jAte haiM. kRtapremI vidvAna zrI bhAskara munijI ma.sA. (guMdAlA-kaccha)H Apa Agama gruta kI acchI sevA karate haiM etadartha dhanyavAda. pUjya zrI tilokamunijIne apane Agama jJAna kA caturvidha saMgha ko apUrva lAbha diyA hai ataH sAdhuvAda. Aja ke yuga meM jahAM dekho vahAM samaya kA abhAva hai. choTI jiMdagAnI meM Agama ratnAkara meM DubakI lagAkara ratno pAnA muzkila hai. ese samaya meM battIsI kA saMkSepIkaraNa kI yojanA ati ati samAdaraNIya, nItAMta Avazyaka hai evaM svAdhyAyazIla sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA ke liye ati hitakara hai. pUjya munirAja zrI kA puruSArtha uttamottama che. jina zAsana para mahatu upakAra sadA banA rahegA. pUjya munirAja zrI ko evaM prakAzana samiti ke sabhI karNadhAroM ko esI yojanA banAne ke svapna daSTAo ko hama hArdika abhinaMdana samarpita karate haiM. gujarAtI bhASA meM Ina battIsI ko anuvAda yathAzIdhra prAraMbha karanA parama Avazyaka hai. agara gujarAtI bhASAmeM anuvAda kI yojanA banAI jAya to vRhat lIMbaDI saMpradAya ke kaccha aura saurASTra gujarAta ke cAturmAsika baDe baDe kSetroM ke jJAna bhaMDAroM ke liye Avazyaka haitAki una kSetro meM vicarate hue pUjya saMta satIjI evaM svAdhyAya premI suzrAvako ke liye bahuta lAbhaprada siddha horge. Apa Agama gruta kI anupama sevA kara rahe haiM etadartha punaH dhanyavAda. lekhaka- bhAveza kumAra deDhiyA AiMMM MM MM MM M ke jainAgama navanItamIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA jenA III | | tattva zAstra H khaMDa-3 saMpUrNa che Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rabara mIThI mIThI lAge che mahAvIranI dezanA : jenAgama navanIta paNa saujanya dAtAone AbhAra saha dhanyavAda 1. zrI zaradabhAI jamanAdAsa mahetA, rAjakoTa 2. sva. prabhAbena mohanalAla mahetA (gurukulavALA) porabaMdara 3. zrImatI bhAvanAbena vasaMtalAla turakhIyA, rAjakoTa 4. zrI lAlajI kuMvarajI sAvalA (tuMbaDI), DoMbIvalI 5. zrImatI jyotsanAbena prakAzabhAI vorA, rAjakoTa 6. zrI navala sAhitya prakAzana cerITebala TrasTa, surendranagara 7. zrImatI madhubena rajanIkAMta kAmadAra, rAjakoTa(taraMga epA.) 8. zrI narendrabhAI zAMtilAla kAmadAra, lAtura 9. zrImatI kInItAbena dIlIpakumAra gAMdhI, rAjakoTa 10. zrI naMdAcArya sAhitya samiti, badanAvara 11. zrI praphulabhAI trIbhovanadAsa zAha, rAjakoTa 12. zrI manaharalAla choTAlAla mahetA, rAjakoTa. 13. zrI vardhamAna sthA. jaina zrAvaka saMgha, malADa (vesTa) 14. zrI AcArya kArasUri ArAdhanA bhavana, surata 15. zrI harIlAla maMgaLajI mahetA, muMbaI 16. DaoN. bharatabhAI sI. mahetA, rAjakoTa 17. dhIrendra premajIbhAI saMgoI, mATuMgA 18. zrI caMdubhAI vorA, mombAsA 19. Do. sudhAbena bhUdarajI hapANI, rAjakoTa(8 seTa) 20. zrI zAMtilAla choTAlAla zAha (sAyalAvALA) amadAvAda ra1. zrI vallabhajI TokarazI mAmaNIyA, muMbaI rara. zrI maNIlAla dhanajI nIsara, thANA jaiina zramaNonI gocarI ane zrAvakAcAra - prakAzita thaI gayela che. (pokeTa sAIjhamAM) mUlya:rUA.5/100 ane tethI vadhAre mATe mUlya rUA. 3 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhAzIrvAda pUjya sAheba zrI narasiMhajI ravAmI peraka pU. munirAja zrI rAmacandrajI ravAmI bAvalA pAka saMpAdaka - saMkAravaIka sAmayika , muni zrI prakAzacandrajI ravAmI cAra jaER C[NI chA na corahArya na ca rAjyahArya, na dhAtRbhAjyaM na ca bhArakAri vyaye kRte vardhata eva nityaM, vidyAdhanaM sarvadhanapradhAnam / / cora corI na zake, rAjyasattA harInazake, bhAI bhAga na paDAvI zake ane bhArarUpa paNa nathAya. jema jema vyaya karo tema vadhe evI vidyA (jJAna) rUpI dhana sarva dhanamAM pradhAna che. vidyAnuM AvuM mahatva hovAthI Apa jJAnavardhaka - saMskAravardhaka sAhitya vAMco tathA bIjAne vaMcAvo ... Arthika rIte samRddha thavA karatAMya jJAnathI samRddha thavAmAM vadhAre lAbhI ). artha A bhava pUrato che. jyAre jJAnotI zaramaNIya sAthe Ave che. Apa saMskAruvaka yAsika ne tevala prakAza karI che fthavAnI chINA anya bhAvikonI paNa karazo to.. zalInI chIne saMskAra dalAlIno lAbha meLavazo dvivArSika lavAyA ho daONa dIlopikiAjama rUA. 500/ saMparka sUtra muMbaI surendranagara praphullakumAra ke. turakhIyA ramaNIkalAla nAgajIbhAI deDhiyA turakhIyA reDImeDa sTorsa, durgA TekSaTAIlsa, 10, nyu hiMdamAtA kalotha mArkeTa, The. dhrAMgadhrAnA utArA sAme, surendranagara. hoTala zAMtidUta nIce, dAdara, muMbaI 400014. (saurASTra) pIna : 363001, phona : 264pa7 phona : (o) 411 2717 (gha) 413 6334 ravivAre baMdha Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgaNa navanIta nI | praznotarI sarjaka Agama manISI zrI tilokamunijI jenA 4 19-1214 dIkSA 4 19-5-1997 PDF //bile ) dIkSAguru - zramaNazreSTha pUjya zrI samarthamalajI ma.sA., nizrAguru - pUjyazrI campAlAlajI ma.sA. (prathama ziSya), Agama jJAnavikAsa sAMnidhya - pUjyazrI prakAzacaMdrajI ma.sA., lekhana saMpAdana kalA vikAsa sAMnidhya - pUjyazrI kalaiyAlAlajI ma.sA. 'kamala', navajJAna guccha pramukhatA vahana - zrI gautamamunijI Adi saMta gaNanI, vartamAna nizrA - zramaNa saMghIya AcAryazrI zivamunijI ma.sA., bAra varSa adhyApana prAvadhAnamAM saphaLa sahayogI = (1) tattvaciMtaka saphaLa vakatA munizrI prakAzacandrajI ma.sA. (ajarAmara saMgha) (2) vANIbhUSaNa pUjyazrI girIzacaMdrajI ma.sA. (goMDala mAM ) saMpradAya), gujarAtI bhASAmAM guruprANa Agama batrIsInA saMpAdana sahayogarUpa anupama lAbha pradAtA - bhAvayoginI sthavirA pU. zrI lIlamabAI ma.sa., Agama sevAH- cAreya cheda sUtronuM hindI vivecana lekhana (Agama prakAzana samiti, khyAvarathI prakAzita). 3ra AgamonuM sArAMza lekhana. caraNAnuyoga, dravyAnuyoganA pa- khaMDomAM saMpAdana sahayoga. guNasthAna svarUpa, dhyAna svarUpa, 14niyama, 12vratanuM saraLa samajaNa sAthe lekhana saMpAdana. vartamAna sevA :- gujarAta jaina sthAnakavAsI samudAyonAM saMta satIjIne AgamajJAna pradAna. 3ra AgamanA gujarAtI vivecana prakAzanamAM saMpAdana sahayoga. 3ra AgamonA praznottara lekhana, saMpAdana (hindI). Agama sArAMza gujarAtI bhASAMtaramAM saMpAdana sahayoga ane Agama praznottaranuM gujarAtI saMpAdana., munizrI prakAzacandrajI For Private Person Use on wamelibry.org