Book Title: Maharaja Kharvel
Author(s): Purnachandrasuri
Publisher: Panchprasthan Punyasmruti Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006183/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA khAravela para karI pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pU. AcArya zrI vijaya yugacandrasUrijI mahArAja prerita zrImatI sUrajabena rIkhavacaMda saMghavI graMthamALA-151 mahArAjA khAravela samrATa-saMprati ne kumArapALa jevA zAsana prabhAvaka chatAM aprasiddha prAyaH kaliMga cakravartInI kIrti kathA zabdazilpI siddhahastalekhaka pravacana zrutatIrtha preraka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja prakAzaka paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana 10-3268-A, kAjInuM medAna, gopIpurA, surata-395001 unijr kaudebaaip (SI QOCA ukhanina rAjapAkAra himAlaya EXCAATED APSIDAL JANA SHREE irencen Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzana-nimitta sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSa 2jata utsava prasaMga vi.saM. 2047-2072 lekhaka paricaya jainazAsana ziratAja pU. AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTaprabhAvaka siMhasattvanA svAmI pU. AcAryadeva zrImad vijaya mukticandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTapradyotaka prazamarasa pAyonidhi pU. AcAryadeva zrImad vijaya jayakuMjarasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhararatna siddhahastalekhaka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja " nAma : mahArAjA khAravela Maharaja Kharvel navasaMskaraNa : vaizAkha-2072, me-2016 sAhityasevA : 60-00 pRSTha : 16 + 160 prati : 2000 mukhya saMparkasUtra ramezabhAI saMghavI - surata. (mo.) 9376770777 prAptisthAna (1) jitendra kvelarsa 100, bhaMDArI sTrITa, goLadevala, muMbaI-4 (mo.) 9819643462 (3) gUrjara prakAzana ratanapoLa nAkA sAme, gAMdhImArga, a'vAda-1 phonaH 079-22144663 (4) pravacana zratatIrtha viramagAma hAIve, zaMkhezvara. (mo.) 8469317929 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthanI vAna novAnI "tAthIkanI kaLa sAhitya nI nAM vA A tIrthanA yAtrikanI oLakha sAheca tIrthanA yAtri tIrthanA yAtrikanI khoLakha sAheita tIrthanA yAtri tya tIrthanA yAtrikanI oLakha sAhitya tIrthanA pAjhi ke cIna mAnI jA karAya che. tIrthanA yAtrika nA trikanI oLakha sAhitya nI sADI RIGphanI oLakha sAhitya tI, patrakanI oLanuM sAhitya tIrthanA yAtrikanI oLakha satya tI yAtrikanI oLakha kADhi nIrthanA yAMtrikanI khoLane sAhitya to na lAgavAthI thoDA samaya nI, te upahitya tIrthanA patrakanI o chokarI tIrthanA yAtrikanI oLAna sAhitya sala yAtrAnI oLakha mATe ) nomana gArDananI gAdo sAva mATe nITa vArjikanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrikanI sAhitya tIrthanA patrakanI pALe sAheba nI nA pADanI mITa mAM hArDi nI vena baneTanI moja hA heya nI tIrtha nu gItanA vAtrakanI oLakha mAla helpa tInA pAtra nI oLakha sAhitya na banA vAkinI khoLAmAM sAhitya nIrthanA mArakanI oLakha sAhitya nIrthana yAtrikanI oLakha sAhitya nI neAi mATe pATA bArI evI kA khe mAhitya nIronA trAkatI oLakha. na che yAtrikonI eLakha sAreya nathinA yAtrikanI kho lakha 1 yAtrikanI oLakha sAhitya nIcenA yAkinI oLakhe na yAtrikanI pILA rASi, mInA pAkUikanI no jusso ca zakinI koinuM sAhitya tIrthanA pAkanI oLakha sAhitI yakanI oLakha samAptinya tIrthanA yAtraka nI oLakha sAhitya tIthanA yAtrikanI khoLAmAM sAka zruta jemano zvAsa che, bahuzrutone jemanA upara vizvAsa che. emane bhaktonI jarUra nathI, bhaktone emanI jarUra che. kAraNa ? emanA hAthamAM jAdu che. emaNe pasaMda karelA khUNe, sAhitya sarjananI kSaNe bhaktone pravezavuM hoya to bhale, sAhityano zuddha zvAsa phephasAmAM bharavo hoya to bhale, nahitara ApaNe ApaNI rIte rahevuM. 'nadInI jema nirAMte vahevuM'. A paMktimAM mAnanArA A sAhitya puruSa koIne joIne pANI pANI thayA nathI. AcArya haribhadrasUrijI hoya ke upAdhyAya yazovijayajI, mahArAjA kumArapALa hoya ke mahArANA pratApa, daMDanAyaka vimala hoya ke mahAmaMtrI vastupAla teozrI darekane maLI cUkyA che, joI cUkyA che, sparzI cUkyA che, itihAsane emaNe prAmANikatAthI rajU karyo che, ekAda-be ujaLI bAju dharAvanArA cora lUMTArAone devanA dIkarA jevA batAvanArA ke ekAda-be nabaLI bAju dharAvanArA rAjA mahArAjAone adhamapAtra rUpe darzAvanArA lekhakothI emanI kalama alaga tarI Ave che. sukRta sAgara, paLapaLanA palaTA, mRgajaLanI mAyA, naLa damayaMtI, mahAsatI mRgAvatI, mahArAjA khAravela, 24 tIrthakara, vimala maMtrIzvara, pATalIputra AvI aDhaLaka kRtiothI teoe sAmAnya janamAnasamAM saMskAranuM siMcana ne vairAgyanuM vAvetara karyuM che. ko'kanA te veNane vINI-vINIne vIrA UchI udhArA na karIe" kavinA A zabdo mujaba siddhahastasAhitya sarjaka pUjya AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja haMmezA potAne tuMbaDe ja taratA rahyA che. teozrInA caraNa kamalamAM nata mastake namana... bhAvasabhara vaMdana... Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Li/ bboomremmememememmmmmmmmmmmmmem sAhitya prakAzana samaja ane samAjanA ghaDataranuM preraka paribaLa che. AjanA karALa kalikALamAM co tarapha vera-vAsanA-viplava AdinI che vikRtie mAjhA mUkI che. jIvana jIvavAnI dizA ane dazAthI mAnava samUha vikhUTo paDato jaI rahyo che, tyAre saMskAra-saMskRti-sadAcAra-dharma- huM zuM tIrtharakSA-ahiMsA kAje prANa pUre tevA sAhitya prakAzananI AvazyakatA che ati vadhatI jAya che. dharmane jIvananI mukhya dharI para sthira karyA pachI mAnava mAtranI pragati sunizcita che. vAstavika AdhAra tarIke jo koI hoya, to te dharma ne che mAtra dharma che. AvA dharmane prANAMte paNa jALavavAnI neka ane Teka pedA thAya, tevA zubha-AzayathI pUjyazrInI kAmaNagArI ane kasAyelI kalame kaMDArAyela sAhitya siMdhumAMthI nAnakaDA biMduo rUpe A pustako prakAzita . karatA amArA aMtarano AnaMda niravadhi bane che. sAhitya sarjaka pUjyazrIno ApaNA sahu upara amApa upakAra che. { AvuM suThuM-saraLa-sAttvika-romAMcaka-rasALa-bodhaprada sAhityalekhana karIne je pUjyazrIe vizALa vAcaka vargane RNI banAvyo che. sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSanA zubha-AlaMbanane prApta karIne pUjyazrI likhita 25 pustakonuM eka sAthe prakAzana karavAno je 9 puNyalAbha amane prApta thayo che, tethI amo dhanyatA anubhavIe chIe. zaMkhezvara tIrthanA pravezadvAra samA pravacana zrutatIrthanAM prAMgaNe caturmukha jinAlayanI prathama sAlagIrI utsava daramyAna sUripada rajata varSa dina vaizAkha suda-6nI pAvana ghaDIe pragaTa thatA A sAhitya saMpuTanA za prakAzana kAryamAM pUjyazrInA ziSya parivArarUpa zramaNa-zramaNI bhagavaMtonA suMdara sahayoga pUrvaka amArA saMsthAnA mArgadarzaka hRdayasparzI pravacanakAra pU.AcAryadeva zrImad vijaya yugacandrasUrijI mahArAjAnA sadupadezathI je - gurubhakto-zrutabhakto udAradile lAbhAnvita banyA che, tenI A take che che hArdika anumodanA karIe chIe. | seMkaDo hAthomAM zobhAvatA A sAhityane hajAro hAthomAM ramatuM karavA Apa sahu vAcakonA sahakAranI sadAya apekSA sAthe...... li. paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana vatI rameza rIkhavacaMda saMghavI - surata Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUripada rajatavarSa utsava prasaMge prakAzita 25 pustaka prakAzananA lAbhArthI parivAro, mukhya dAtA * zrImAna azokabhAi gajerA - lakSmI DAyamaMDa, muMbai mAtuzrI haMsAbenanA AtmazreyArthe baMsIlAla zAMtilAla dalAla - muMbai * zrImatI cetanAbena rohitabhAi jogANI - muMbai * zrImatI sonalabena ketanabhAi jhaverI- muMbaI zrImatI pArUlabena bharatabhAi kApaDIyA - amadAvAda * zrImatI sejalabenanA upadhAna nimitte candrAbena navInacandra zAha-muMbai zrImatI parIdAbena hItezabhAi sarakAra - muMbai * zrImatI sarojabena bhadrikalAla zropha - amadAvAda * zrImatI gItAbena svarUpacaMda mahetA - muMbai zrImatI dharmiSThAbena sudhIrabhAi zAha - amadAvAda * zrImatI haMsAbena jayaMtIbhAi zAha - muMbai * zrImAna naTavaralAla mULacaMda zAha - mAsararoDavALA, muMbai 0 zrImatI mamatAbena lalitabhAi bI. paTavA - visanagara * zrImatI mAyAbena ketanabhAi vasaMtalAla kapAsI - amadAvAda zrImAna umedamalajI bAbulAlajI jaina - takhatagaDha (rAjasthAna) * tIrtharatna kevalacaMdajI chogAlAlajI saMkalezA (rAmA) - kalyANa * zrImAna bhAgacaMdajI gaNezamalajI zrIzrImAla - kalyANa * pravINakumAra pukharAjajI pholAmuthAnA AtmazreyArthe (Ahora) - kalyANa 0 zrImatI pArUlabena rAjezabhAi chaganalAla zAha - vApI - nagInabhAi pauSadhazALAnA ArAdhaka bhAio - pATaNa * zrImatI paMkubAi khemacaMdajI cauhANa parivAra - dAMtarAi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mAtuzrI maMganIbAi bAbulAlajI pratApajI satAvata (harajI) - bhivaMDI DaoN. bhAnubena jayaMtIlAla zAha - satrA - muMbai * manubhAi trikamalAlanA AtmazreyArthe ha. zaileSabhAi zAha - amadAvAda 0 sva. revIbAi mAMgIlAlajI javAnalamajI paramAra ha. ghIsulAla, kuMdanamala, DaoN. zreNika, saMprati, DaoN.vimala - valavaNa-pUnA * zrImatI razmibenanA aDhArIyA upadhAnanA upalakSyamAM ha.mahendrabhAi jamanAdAsa dozI, sAgara, sau. priyaMkA tathA aMbara-kolakAttA mAtuzrI jayAbena becaradAsa mahetA parivAra - jesara - mahuvA ha. rAjubhAi DoMbivalI * zrImAna cunIlAlajI ghamaMDIrAmajI caMdana - sAMcora caMdana sTIla limiTeDa-muMbai bhAi kIrtikumAra, mAtuzrI zAMtAbena, pitAzrI mohanalAla jhaveracaMda jhaverI - kheralAvavALA (tArAbAga-muMbai)nA sukRtanI anumodanArthe ha. maMjulAbena mahendrabhAi gAMdhI - muMbai * a.sau. indrAbena rAkezakumAra chatragotAnA lagnajIvananA 25 varSanA upalakSyamAM - Ahora - kalyANa 0 kIracaMdabhAi je. zeTha tathA manojabhAi ke. zeThanA AtmazreyArthe ha. nIlAbena, kalpaka - sau.urvi, ku. dhanvI zeTha parivAra - surendranagara * ghoTI nivAsI sva. jayaMtIlAla caMdulAla mahetAnA smaraNArthe ha. ratibhAi, vizAlakumAra, darzana, vardhana dozI jabIbena pUnamacaMdabhAi parasottamadAsa - jetaDAvALA - amadAvAda ha. vipula - sau. saMgItA, piyuSa-sau. sejala sva. indumatIbena nAthAlAla caMpAlAla zAhanA AtmazreyArthe anIlAbenabhupendrabhAi. putra : DaoN. aMkuza, Atiza, anupa, putravadhU : DaoN. dIpA, rUpAlI, pannA, pautra : mokSita, Arava, vihAna, pautrI : svarA - kalyANa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.sA.zrI ramyazreyAzrIjInA sadupadezathI mAlegAMva nivAsI zrImatI kAMtAbena ratilAla zAha baMdhu parivAra DaoN. zaileSabhAi-sunaMdAbena, azokabhAi-sunItAbena, AziSabhAi-nayanAbena, zrIpALa-nehA, RSabha-RtvI putrI : zuklAbena vilAsakumAra zAha ku. mAnyA-TvIsA * bhAbharatIrthanivAsI mAtuzrI dhuDIbena kAMtilAla jIvatalAla zeTha parivAra ha. rAjendrakumAra - urmilAbena, putra : darzana-vItarAga, putrI : zItala, kIMjala, prapautra : hitAMza, prapautrI : stuti, kriyA. * zrI caMpatalAlajI jasarAjajI dosI - sirohI (rAja.) dha.pa. lIlAdevI, putra - mukeza, pravINa, vimala, vipIna. sahayogI zaMkhezvara pravacana zrutatIrtha (vi.saM.2072)nA upadhAnatapanA ArAdhako jAsudabenanA AtmazreyArthe navInabhAi caMdulAla viravADIyA jetaDA - surata zrImatI damayaMtIbena praphulacandra zAha - khoDalA - muMbai - * zrImAna dinezabhAi popaTalAla zAha - dhANadhA - muMbai zrImatI bhAgavaMtIbena caMpAlAlajI pAlarecA - lakhamAvA - muMbai zrImatI lalitAbena navInabhAi copaDA - ghoTI * eka gurubhakta parivAra - kalyANa zrImAna dinezakumAra pravINakumArajI jaina - vAzI - muMbai zrImatI devIbena evaMtIlAla kAMtilAla dozI, rAdhanapura - muMbai zrImatI badAmIbena devIcaMdajI sisodIyAharaNa, posAliyA - thANA zrImAna pArasamalajI pukharAjajI chAjeDa - mAlagaDha - aMdherI, muMbai mAtuzrI maNIbena phulacaMda karaNIyA - jAmanagara - muluMDa-muMbaI 06 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhA kha kha khAna, karamasaE AA PARIPATRA AAAA AAAA AAAA AAAAHAN - rAjA mahAmeghavAhana khAravela H saMkSipta paricaya pUrva bhAratamAM mahAmeghavAhana nAmano mahApratApI ane jainadharmano mahAprabhAvaka rAjA thayo, teno saMkSipta paricaya A pramANe che. mahAmeghavAna rAjA khAravela te himavaMta sthavirAvalI'nA kathana mujaba vizAlA nagarInA gaNasattAka rAjyataMtranA pramukha, paramAhitopAsaka mahArAjA ceDA (ceTakono vaMzaja che. mahArAjA ceDA ane magadhasamrATa koNika vacce bhayaMkara yuddha thatAM Akhare mahArAjA ceDA anazana karI mRtyu pAmI svarga gayA. A vakhate mahArAjA ceDAno putra zobhanarAya tyAMthI nAsIne kaliMga dezamAM te vakhatanA rAjA sulocananA Azraye gayo. kaliMga rAjAo bhagavAna zrI pArzvanAthanA upAsaka jaina hatA. kaliMganareza sulocanarAya paNa jaina hato. tene saMtAnamAM putra na hato, mAtra eka putrI hatI. sulocanarAye potAnI kanyA ane rAjya banne zobhanarAyane ApyA. tenA mRtyu pachI zobhanarAya kaliMgAdhipati banyo; ane teno vIra saM. 18mAM kanakapuramAM rAjyAbhiSeka thayo. zobhanarAya paNa pitAnI jema parama jainadharmI hato, te kaliMgadezamAM Avela zatruMjayAvatAra rUpa kumAragiri ane uryAtAvatAra rUpa kumArIgiri tIrtha upara yAtrA karavA gayo. ahIM rAjA zreNikanA samakAlIna rAjA sulocanarAye dhyAnAdi karavA mATe pAMca guphAo banAvI hatI, temaja zrI sudharmAsvAmInA hAthe suvarNanI zrI RSabhadeva prabhujInI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI. eTale A sthAna tIrtharUpa to hatuM ja, temAM zobhanarAye A tIrthano mahimA vadhArI khUba pracAra karyo. zobhanarAyanI pAMcamI peDhIe vIra saM. 149mAM kaliMganI gAdIe caMDarAya Avyo. tenA samayamAM magadhanA naMdavaMzanA AThamAM rAjA mahAnaMde ahIM kaliMga upara caDAI karI hatI, je yuddhamAM kaliMganI khUba ja khuvArI thaI deza pAyamAla thayo, kiMtu enI AjhAdInI tamannA UbhI rahI. naMdarAjA gussAmAM kumAragiri uparanA maMdirane toDIne RSabhadevanI suvarNamUrtine paTaNA (pATalIputra) laI gayo. A pachI vIra saM. 207mAM zobhanarAyanI AThamI peDhIe kSemarAja kaliMgano rAjA banyo. A kSemarAja paTaNAnI sattAne phagAvI svataMtra thayo hato eTale magadhasamrATa azoke kaliMga upara punaH caDhAI karI. kaliMganI senAe Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19:50 C i.vI. 10 (1scriptions Contact d paNa khUba jorathI teno sAmano karyo ane tene parAjayanI sthitimAM lAvI mUkyo. pachI to azoke paNa jhanUnamAM AvI magadhanI AkhI senA kaliMgamAM utArI, khUba julama gujArI, kaliMgarAjane harAvyo ane kaliMganI saMpatti lUMTI lIdhI. A ghaTanA vIra saM. 239mAM banI. azoke kaliMgarAjane harAvyA pachI ahIM maurya saMvata calAvyo. bhAratIya itihAsakAro ane bauddha graMtho suddhAM lakhe che ke azokanA hAthe A ja chello mahAbhayaMkara mAnavasaMhAra thayo hato. ahIMnA vIratAbharyA balidAno ane karuNa dazyo joIne Akhare azokanuM hRdaya dravI UThyuM. eTale teNe bahAdura kaliMgane svataMtratA ApI ane pote rAjyalolupatAthI thatAM AvAM yuddho paNa baMdha karyA. kSemarAjano putra vuDUDharAja vIra saM. ra75mAM kaliMganI gAdIe Avyo. A vakhate kaliMgamAM zAMti hatI. kaliMganA tIrtharUpa kumAragiri ane kumArIgiri upara jaina zramaNa-nircanho ane zramaNIo ane sAdhako mATe 11 guphAo taiyAra karAvI te tIrthone punaH sateja karyA. vIra saM. 300mAM teno putra bhikhurAya' kaliMgano rAjA banyo. te paNa potAnA pUrvajonI jema parama jainadharmI ane mahApratApI thayo. enAM traNa nAmo prasiddha che. 1. bhikhkharAya : jaina nirgastha bhikSuo-zramaNono parama bhakta hovAthI te bhikhurAya kahevAto hato. 2. mahAmeghavAhana : ene enA pUrvajothI cAlyA AvatA mahAmegha jevA hAthInuM vAhana hovAthI te meghavAhana kahevAto. teNe kumAragirinI eka guphAmAM hAthI kotarAvela, te guphA Aje hAthIguphA tarIke prasiddha che. 3. khAravelAdhipati enI rAjadhAnI samudrane kinAre hovAthI temaja enI rAjyanI maryAdA-sImA samudra sudhI hovAthI te khAravelAdhipati kahevAto hato. A bhikhkharAya khAravele magadhanA rAjA puSyamitrane harAvyo hato, pATalIputranI pAse gaMgAmAM potAnA hAthIone snAna karAvyuM hatuM, magadhanA rAjAo avAranavAra kaliMgane lUMTIne je saMpatti laI gayA hatA, te pAchI meLavI hatI. temaja AThamA naMdarAjA zrI RSabhadevanI je suvarNanI mUrtine laI gayA hatA, te mUrtine pATalIputramAMthI kaliMga laI jaI kumAragiri parvata upara zreNika rAjAe baMdhAvelA maMdirano jIrNoddhAra karAvI, temAM tenA mULa sthAne bhAre mahotsavapUrvaka sthApI hatI ane pU.A.zrI susthitasUrijI ane DA) Mii (2) ) (w) ( biI ) (jI ) (hi ) (C ) ( ) AdiworitIjanati font to comments: Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.A.zrI supratibaddhasUrijInI nizrAmAM ja pratiSThA thaI hatI. bhikkurAye kumArigira para navI guphAo banAvI, temAM vizALa jinapratimAonI pratiSThA karAvI, zramaNasaMghane AmaMtrI moTuM zramaNa-saMmelana karAvyuM, jemAM bIjI AgamavAcanA karAvI jinAgamone vyavasthita karAvyAM. A ghaTanAothI te vakhate kumArigira mahAna tIrtharUpa banyuM hatuM. bhikkurAya jaina zAsananI mahAna prabhAvanA karI vI2 saM. 330mAM svargavAsa pAmyo. eno putra vakrarAya kaliMgano rAjA banyo. te jainadharmanI prabhAvanA karI vIra saM. 362mAM svarge gayo. tenA pachI viduharAya kaliMgano rAjA thayo. te paNa jainadharmano mahAna upAsaka thayo che. enuM vIra saM. 395mAM svargagamana thayuM. ('himavaMta sthavirAvalI' pR. 5 thI 8) mahAmeghavAhana rAjA khAravelano eka lekha I.sa. pUrve bIjA saikAno orisAmAM khaMDigira paranI hAthIguphAmAM utkIrNa vidyamAna che, je bhAratIya purAtattva vibhAgamAM aitihAsika ghaTanAo ane jIvanacaritranuM varNana ApanAra sauthI vadhAre prAcIna ane moTo zilAlekha che. A lekha uparathI jANI zakAya che ke mahAmeghavAhana rAjA khAravela 'kaliMga cakravartI' tarIke manAyo che. A rAjAe AMdhra, mahArASTra ane vidarbha dezane kaliMganI chatrachAyAmAM ANyA hatA. A rAjAno pratApa tenA rAjyakALanA bIjA varSamAM ja mahI nadIthI kRSNA sudhI prasaryo hato. pachI to enI vijayapatAkA bhAratavarSamAM uttarApathathI mAMDI pAMDya deza sudhI pharakatI thaI hatI. khAravele magadha upara caDhAI karI. zrI RSabhadevanI pratimA ke je 'kaliMgajina' tarIke vikhyAta hatI, tene pAchI kaliMgamAM lAvI kumAragiri para maMdiramAM padharAvI hatI. kaliMganI rANIe jaina sAdhuo mATe vihAra baMdhAvyA hatA, zramaNone vastro vahorAvyAM hatAM. rAjAe Agamono saMgraha karAvyo hato vagere. (jainaprAcInalekhasaMgraha, bhA. 1 jaina sAhitya saMzodhaka, varSa 3, aM. 4) zrIyuta jAyasvAla A lekhanI samIkSA karatAM Umere che ke, "A parathI jaNAya che ke, i. sa. pUrve 458, vi. saM. pUrve 400 varSe uDIsAmAM jainadharmano eTalo pracAra hato ke bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 75 varSamAM ja tyAM mUrtio pracalita thaI gaI hatI." jainasUtromAM lakhyuM che ke, bhagavAna zrI mahAvIra pote uDIsAmAM gayA hatA ane tyAM temanA pitAnA eka mitra rAjya karatA hatA. A khaMDagirinA lekhamAM lakhyuM che ke kumArI parvata arthAt khaMDigira Wed Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. sa: .. kA. paTarANI, rAjakoTa: kArataka ki arajI karI . ane che. - (nidhi )( ji: (MvI DiC to o pt : Contact upara jyAM A lekha che tyAM dharmavijayacakra pravaryuM hatuM, arthAta bhagavAna mahAvIre pote ja ahIM jainadharmano upadeza karyo hato, athavA teonA pUrvavartI koI jina-tIrthakare upadeza karyo hato. tyAM parvata upara eka kAyaniSadI arthAta jainastUpa hato, jemAM koI arihaMtanAM asthi pratiSThita karavAmAM Avela hatAM. khAravelanI ke enA pahelAnA vakhatanI evI aneka guphAo ane maMdiro A parvata upara che, jenA upara pArzvanAthanA cihno temaja pAdukAo che, je korI kADhelAM che, ane brAhmI lipinA lekhavALA che. temAM jaina sAdhuo rahetA hatA" e vAtano ullekha che. A uparathI e spaSTa che ke A sthAna eka jainatIrtha che temaja ghaNuM prAcIna che. (jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa trIjo, aMka cotho, pR. 96) AthI spaSTa che ke kaliMgadeza jainadharmanI prAcIna kendrabhUmi che. AvI rIte A pratApI ane mahAna zAsanaprabhAvaka jainadharmI mahArAjA khAravela I.sa. pUrve basomAM kaliMga dezamAM thaI gayo che. A samaya sudhI kaliMgamAM jainadharmanuM prAbalya hatuM. 1. zrInirmaLakumAra basu lakhe che ke, bhuvanezvaranuM sthApatya eka ane ajoDa che. ApaNe ahIMnA prAcIna itihAsathI ghaNA ajJAta chIe. bhuvanezvaranA liMgarAja maMdirathI agnikhUNe pAMca mAIla para dhavalI pahADa che, tyAM azokano zilAlekha che. bIjI dizAmAM pAMceka mAIla para khaMDagiri ane udayagiri che, tyAM samrATa khAravelanA zilAlekho che. aitihAsika dRSTie bhAskarezvaranuM maMdira vadhAre kImatI che. bhAskarezvaranuM maMdira prAcIna kALe azokano sUpa haze, ema nakkI manAya che. tyAMthI maLela mUrtionuM zilpa barAbara udayagirinI rANIguphAne maLatuM Ave che. maMdiranI uttaramAM giriguphAo che. tyAM be jainamUrtio jovAmAM AvI. ahIM ghaNI prAcIna vastuo bhUgarbhamAM dhULamAM daTAyela che. vizeSa prayatna karavAmAM Ave to ahIMthI ghaNAM satyo prakaTa thaze. bhuvanezvaranuM sthApatya navamIthI bIjI sadInA madhyanuM che. bhuvanezvaranuM tIrtha e asalI zevatIrtha nathI. ApaNe jANIe chIe ke samrATa khAravele ahIM jaina maMdiro vagere banAvyAM hatAM. zaMkarAcAryanA anuyAyIoe dharma AkramaNa karyuM tyAre jagannAthapurI vagere jainatIrtho ja zaivatIrtho banyA che, tevuM ja ahIM paNa banyuM che. eTale ke bhAskarezvara e prAcIna jainamaMdira che. jo ke lekhaka ahIM bauddha vastu hovAnuM jaNAve che, te mAtra jaina sthApatya ane jaina itihAsanuM jJAna na hovAnA kAraNe hoya ema lAge che. A sthAnamAM bauddho karatAM jainone vadhAre lAgevaLage che, e vAta to tyAMnI hAthIguphAnA lekho ja puravAra karI Ape che. AthI spaSTa che ke, bhuvanezvara, udayagiri vagere vagere jaina dharmanA prAcIna kendro che. khAravele kaliMga nagarano gaDha samarAvyo hato tema zilAlekhamAM sUcana che to te kaliMganagara te A zizupAlagaDha ja hovo joIe. eTale A bhAratavarSano ra100 varSa jUno killo che. ("prajAbaMdhu', tA. 15-8-1948, jaina satya prakAza', kramAMka 173) AdhAraH jaina paraMparAno itihAsa bhAga 1, pRSTha 175 thI 179 rodhi giri hirAgirijI (SC) (2 ) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( viSayAnusArI pustaka sUci | ( saLaMga vArtAo - * jena kathAo - 5 mRgajaLanI mAyA (kumAra raNasiMha). 1 kalikAla sarvajJa ane kumArapALa 6 paLapaLanA palaTA (rAjarSi prasannacandra) 2 aMdhAre ajavALAM 11 vera ane vAtsalya (prabhupArzva kathA). 3 kamaLanI keda 21 yuddha virAma (cAra pratyeka buddha) 13 prakAza prati prayANa 24 phUla nAnuM phUla moTI (kAmagajendra) 14 tUTyA tAra guMje gIta 30 pagale pagale puNya prabhAva haribaLa 15 phUla ane phorama 33 daMDanAyaka mahAmaMtrI vimala 22 madhubiMdunI mAyA 37 bhoge zUrA tyAge zUrA (dhannA-zAlibhadra) 23 dAsa devAdhidevanA 38 maitrInA mUla amUla (citrasena-padmAvatI) 28 saMskRtinA sAthe 39 bhAgyacakra (vIrabhadra) 31 phUlaDAM phorama bharyA 40 puSya jaya pApe kSaya (lalitAMgakumAra) 32 dhUpa sugaMdha 41 lekha mITe nahi mekha lagAyo 34 zauryanI zAhIthI (amaradatta-mitrAnaMda) 35 zauryanuM zilpa 42 hasatAM te bAdhyAM karma (maMgalakaLaza) 45 giranAranA gIta gAyako 44 sukRtasAgara (pethaDazAha) 47 zaMkhezvaranA zaraNe 50 zrI haribhadrasUrIzvarajI 48 garavI gAthA giranAranI pa1 naLa damayaMtI 54 rakSaNahAra eka navakAra 74 sukha duHkhanI ghaTamALa (taraMgavatI) 60 amara yAtriko 81 saubhAgyano sUrya (kavannA zeTha) 61 ItihAsanI suvAsa 82 mahAsatI mRgAvatI 65 AMkho kholI Agame 87 24 tIrthakara 67 aMtaranI amIrI 88 mahArAjA khAravela 72 zrI mahAvIra prabhunA daza mahAzrAvako 89 IrSAnA IMdhaNa (caMdarAjA) 78 dharmadhvajanA dhArako 90 bhagavAna zrI zAMtinAtha 79 saMgharSamAM harSa 86 maMtrIzvara vimala 80 jIvadayA kAje jaMga 97 amara upAdhyAyajI zrI yazovijayajI 93 dilanA dariye bhAvanAnI bharatI - 101 mananAM moDa ajoDa (prasannacaMdra) * 111 tejasvI tAralA 126 jaLa jhAMjhavAnAM ane jharaNAnAM : 131 tejovalaya * 127 pATaliputranI aitihAsika pradakSiNA * 137 garavI gAthA girirAjanI * 128 mAvAna mahAvIra : nIvanayAtrA * 139 jhaLakatI jhiMdAdilI 129 mahAmaMtra mahimA * 142 mahimA : maMtrAdhirAjano * 130 zrI haribhadrasUri - sacitra bALavArtA - * 137 amara 35AdhyAyanI * 140 zaMkhezvara tIrtha: atItathI Aja 26 vAdaLI kALI kora rUpALI 0 142 zaMlezvara tIrtha : pratIta che gAna 29 varase vAdaLa jhabUke vIja Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 bhagavAna zrI pArzvanAtha 122 buddhinA khela zrI rAmacandrAcAryanA jIvana prasaMgo 46 dhruvadhAma ekarAma 49 jyotirdhAma rAmanAma 83 rAmane praNAma (sacitra) subhASita-ciMtana 8 kalyANa yAtrA 14 kalyANa maMtra 25 kalyANano kuMbha 27 kalyANa kaMkotrI 43 kalyANanI keDI 68 kalyANanA kinAre 86 kalyANanuM gAna 92 kalyANa prati prayANa 0 115 kalyANa jyota 7 116 kalyANa dhArA 0 117 kalyANa dhvani 0 118 kalyANa srota 0 132 kalyANa saMdeza 7 133 kalyANa kAmanA 0 134 kalyANa bhAvanA sAMskRtika vArtAo 3 jhera to pIdhAM jeNe jANI jANI 4 dariyAmAM eka vIraDI mIThI 9 so so salAma saMskRtine 12 zaurya ane zahAdata 17 dila jenA dariyAva 18 satanA trAjave 36 balidAna bole che 57 kartavya kAje kurabAnI 70 khajAnoHkhumArI ne khamIrIno 73 sattva ane samarpaNa 85 itihAsa ke jharokhoM se 94 saMskRtinA sapUto 99 mardAnagInI mahephila 0 102 javAMmardI 0 104 jhiMdAdilI 0 119 mArga cIMdhatI mazAla 0 120 mAnavatAno maherAmaNa 0 121 AryatvanAM ajavALAM 0 138 tAjo ItihAsa tAjI suvAsa 0 141 ahiMsAnI amaravela preraka prasaMgo 19 mUMjhAtA mAnavIne 20 muMjhavaNamAMthI mukti 52 poDhelA pathikane 53 Ajano bALa kAlano rakhevALa 58 jyota jalAvIe jainatvanI 59 mahimA : micchA mi dukkaDaMno 69 rojanIzInI rozanI 84 munine mArgadarzana 0 103 mana sAthe maitrI 0 105 mana sAthe mulAkAta 0 124 sAdhanA saMdeza 0 125 sarva kSaNikam 0 135 jainatvanuM jAgaraNa suvicAra saMkalana 63 haMsA ! caro motIno cAro 64 svAtinA motI 71 motInI mALA 0 106 jIvananI jaDIbuTTI 0 107 dhruvatAraka 0 108 manana motI 0 109 bodhabiMdu 110 amRtakuMbha 0 114 preraNAnA puSpo 0 123 jAta sAthe vAta prakIrNa 10 ciMtana ane cinagArI 55 saMskRtino siMhanAda 62 prasaMganA raMgataraMga : 66 prabhAva H paryuSaNano 76 kAvyopadeza 77 'huM'nI hAramALA 91 - gharagharanI kathA gharagharanI vyathA * 98 muktino mAraga mITho 7 100 zabdAtmaka zAlibhadranI 99 peTI * A nizAnIvALA pustako ja upalabdha che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArtA zailIno paricaya : "kaliMga cakravartI mahArAjAdhirAja khAravela" A eka aparicita-prAyaH nAma hovA chatAM Ano paricaya jANavA-mANavA jevo che. A eka aitihAsika virala-vibhUti che. A saLaMga-vArtAnuM prathama-prakaraNa ja A paricaya supere karAvI jAya che. A vArtA aitihAsika-graMthonA khUba ja mananamaMthana-saMzodhana bAda lakhAI che. bIjA zabdomAM kahIe, to aitihAsika-graMthomAM vera-vikhera paDelA maNakAMone mALA rUpe guMthavAno AmAM kaSTa sAdhya chatAM atyaMtopakArI prayAsa thayo che. vividha samaya-sthaLane sparzatI A vArtAnI pAtra-sRSTinuM darzana karanAro svayaM ja samajI zake ema che ke, AvuM Alekhana keTaluM badhuM kaThina gaNAya. koI eka ja graMthanA AdhAreya vArtA lakhavI jyAM sahelI nathI, tyAM aneka graMthone najara sAme rAkhIne khojanI dRSTi apanAvavA pUrvaka vArtA lakhavI ane emAM punaH kathArasa temaja aitihAsikatA : A baMnene TakAvI rAkhavA keTalA agharA hoya, e to koI sarjaka ja samajI zake ! vAcaka je prakaraNa 15 miniTamAM vAMcI jAya, enI pAchaLa sarjakane ghaNIvAra pAMca kalAkanI khoja paNa karavI paDI hoya, e saMbhavita che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA paricaya jeg orIsA pradezamAM Avela bhuvanezvara tIrthanI najIka aDIkhama ubhelI ane Aje khaMDagiri-udayagirinA nAme oLakhAtI e pahADI para be hajAra varSo pUrve aMkita thayelo 'hAthI guphA lekha" tarIke prasiddha eka zilAlekha Aje bhArata varSanA sauthI prAcIna ane pahelavahelA zilAlekha tarIkenuM sthAna-mAna dharAve che. AmAM mahArAjA khAravelanA kALanI ghaNI ghaNI aitihAsika ghaTanAo sAlavAra ane silasilAbaddha akSarAMkita karavAmAM AvI che. saMbhava che ke A zilAlekha tarapha ApaNuM dhyAna na gayuM hota, to ApaNe Aje paNa kaliMga cakravartI khAravelanAM nAmathI paricita na thaI zakyA hota ! Aje e nAma uparAMta e mahArAjavInA kAmathIya ApaNe ThIkaThIka paricita banI zakavA bhAgyazALI banyA chIe, e prabhAva be hajAra varSa prAcIna e zilAlekhano che, temaja thoDA varSo pUrve hastalikhita jJAnabhaMDAramAMthI acAnaka ja maLI Avela 'himavaMta sthavirAvali' nAmaka graMthano che. A baMnee mahArAjA khAravelanA yazasvI-tejasvI jIvana aMge evA evA saMketo darzAvyA che, jethI AvA rAjavInA nAma-kAmanA zravaNathIya ApaNI chAtI gajagaja phulI jAya ane nakhathI zikha sudhInA ApaNAM aMge aMga e mahAvibhUtinA caraNamAM vinayAvanata banyA vinA nahi rahe ! A pustakanA pratyeka prakaraNanA prAraMbhe khaMDagiri-udayagirinA vividha dezyo nihALavA maLaze. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama nAma peja naM. 0 0 = da m 0 1 praveza ane pArtha bhUmikA te kALa! te samaya ! naMda vaMzano nava rAjyodaya zakaTAlano ziraccheda prabhu paraMparAnA projjavaLa prakAzathaMbho kaliMga : te kALe te samaye maurya sAmrAjyanI tejI-maMdI 8 zrI khAravela : ugatA ja madhyAkAze kaliMganI AmUla-cUla kAyApalaTa jhanUnano jherI nAga, kaliMganA karaMDiye kAyAthI kaliMgarAja ! bhItarathI bhikSurAja 12 dvAdazAMgI rakSaka bhikSurAja 13 madhyAhe ja sUryAsta 14 anumAnonA ovArethI avalokana 15 pariziSTa-zilAlekhanuM vivaraNa = = 11 96 106 116 126 139 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LAS A udayagiri ccccccccccccccnd0cnttccntt000000000000000000000000ntt00ntt0ng praveza ane pArzva-bhUmikA bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA nirvANa-kALa para traNa-traNa zatAbdIonA vahANA vAI gayA hatAM. bhagavAnanA nirvANa samaye magadhanA mahArAjayamAM temaja AsapAsanA pradezomAM jinadharmanI je jAhojalAlI hatI, eNe traNaso varSa jeTalAM A TUMkA gALAmAM ja ThIka-ThIka taDakI-chAMyaDI joI lIdhI hatI. A varSomAM magadhanA siMhAsane paNa ghaNI-ghaNI rAjyakrAMtio joI nAMkhI hatI. prabhunA nirvANa samayanI AsapAsa to magadhanI rAjyagAdI para zizunAga-vaMzIya zreNika-putra ajAtazatru kauNika ane mahArAjA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAyInuM rAjya tapyuM hatuM. A pachI naMdavaMzanA nava rAjAo magadha para zAsana karI gayA. tyArabAda magadhanI sattA mauryavaMzIya rAjA candragupta kabaje karI. mauryanA rAjyamAM paNa eka dahADo palaTo Avyo, mauryavaMzanA eka rAjAnA senApati puSyamitre baLavo jagAvIne magadhanI sattAnA sUtro saMbhALyA ane jaino temaja bauddho mATe jANe mRtyughaMTa vAgyo. moryakAlIna magadhamAM AMtara-bAhya aneka AkramaNo AvyA, paNa jaino ane bauddho mATe puSyamitra eka jhanUnI-kaTTaratA puravAra thaI, puSyamitranI pUrvenA kALamAM bAra-bAra varSano dukALa paDI cUkyo hato, paNa toya jainatvanI jAhojalAlInA sAva vaLatA pANI nahotA thayA, joke AvA kudaratI kopanA kAraNe jaina-zramaNoe potAnI vihAra-dizA jarUra badalI hatI, paNa eTalA mAtrathI ja jainatvanI jAhojalAlInA e mULiyA hAlI uThe, ema na hatuM. paNa puSyamitrano rAjaya-kALa prAraMbhAyo, ane jANe jaina-saMghanA AkAze eka dhUmaketu ugyo ! enAmAM mAtra sva-dharmano sneha hota, to to hajI e sAruM hatuM, paNa A snehanI sAthe jaina ane bauddho upara viSa jevo kaDavo viSa paNa bhaLyo hato. ethI jainazramaNone potAnuM astitva TakAvI rAkhavA mATe anya dezo ane anya dizA tarapha mITa mAMDyA sivAya chUTako ja nahoto ! jaina-zAsananuM bhAgya tyAre eTaluM jora karatuM haze ke, kaliMga tyAre eka svataMtra rAjya hatuM. eTaluM ja nahi, bhagavAna zrI mahAvIra devanA zAsanakALathI ja e rAjya jaina-zAsananA eka atUTa gaDha tarIkenI potAnI prakhyAti TakAvI zakyuM hatuM. kaliMga-rAjya magadhanI sarahadathI kaMI bahu dUra paNa nahotuM. ethI senApatimAMthI saramukhatyAra banI beThelA puSyamitranA damanano dora zarU thAya, e pUrve ja cetI jaIne ghaNAM zramaNazramaNIo kaliMga dezamAM pahoMcI gayA ane tyAM kaliMgamAM to jainatvanI jAhojalAlIno koI vALa paNa vAMko vALI zake ema nahotuM ! kAraNa ke bhagavAnanA nirvANanI traNa zatAbdIo pUrI thavA AvI. e ja varSamAM kaliMganA rAjya para mahArAjA khAravelano abhiSeka thaI cUkyo hato. -~~-~~~-~mahArAjA khAravela Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA khAravela eka jaina rAjavI hatA. jainatvanA saMskAra emanA hADehADamAM vaselA hatA. emaNe magadha taraphathI AvelA jaina zramaNazramaNIone motInA akSate vadhAvI lIdhA. eTaluM ja nahi, AtatAyIpuSyamitrane nAthavAno emaNe daDha saMkalpa paNa karyo. navayuvAna e rAjavIe potAnA rAjyAbhiSekanA thoDA ja varSo bAda jagatane e batAvI ApyuM ke, asatya ane anyAyano jhanUnI jhaMDo jhAjhA samaya sudhI aNanama nathI rahI zakto ! ugatAnI sAthe ja madhyAnha jevuM teja dharAvatA mahArAjA khAravele potAnI tamAma tAkAta ekaThI karIne eka dahADo puSyamitranI pAzavI-pakaDamAMthI magadha rAjyane mukta karyuM ane tyAM punaH jainatvanI jAhojalAlIno jhaMDo laherato mUkIne potAnuM kartavya adA thayAnA saMtoSa sAthe eo gauravonnata mastake kaliMgamAM pAchA pharyA. rAjavI khAravele potAnA jIvanamAM A eka ja yazasvI javAbadArI adA karI hatI, ema nahotuM. A pachIya emaNe AvA aneka kartavyo pUrA premathI adA karyA, jenAM kAraNe emanAM nAma-kAma itihAsanAM pAne suvarNAkSare aMkita thaIne amara banI jAya ! paNa hakIkata koI judI ja najare paDe che ! tyArathI Aja sudhInA itihAsamAM koI sAmAnya jaina rAjAnIya amaratAnA gAna jeTalAM sacavAyelA jovA maLe che, eTalAM paNa gAna A mahAmeghavAhana kaliMga cakravartI zrI khAravelanA jovA maLatA nathI ! mahArAjA saMprati ke paramahatu kumArapALa jevI vibhUtioe jaina zAsananI je sevA karI, eka apekSAe ethIya adhika sevA karIne, e kALe jaina zAsananI kIrtine digadigaMtamAM gajAvI janArA mahArAjA khAravelanAM nAma-kAmane itihAse kema sthAna nahi ApyuM hoya ! athavA itihAsamAM maLelA e sthAnane bhUMsI nAkhanArA paribaLo kyAM haze ? A ane AvAM aneka praznono javAba itihAsa pAsethI meLavavAno ApaNo adhikAra abAdhita gaNIe, toya Aje eno bhogavaTo karavAnuM bhAgya ApaNuM nathI, eTaluM to svIkAravuM ja rahyuM. mahArAjA khAravela - Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa ke AjanA upalabdha itihAsa pAse A praznonA javAba nathI. ane je itihAsamAM A javAbo aMkita thayA hoya, e itihAsa aprasiddhinI aMdhAra pacheDI oDhIne hajI sUto ja hoya, e sAva asaMbhavita nathI ! chatAM A yuganuM eTaluM to bhAgya gaNavuM ja joIe ke, moDe moDe paNa be hajAra varSa karatAMya prAcIna eka zilAlekhane thoDA varSo pUrve vAcA phUTI nIkaLI ane mahArAjA khAravelanAM nAmathI ApaNe paricita banI zakyAM. purAtattva ane prAcInatAnA pUjArIo mATe paNa sAmAnya rIte ja paricita mahArAjA khAravelanuM nAma A zilAlekha para thayelI zodhakhoLa pachI savizeSa paricita banyuM ane Ama, khAravelanI kIrtinA dabAyelA e saptaraMgI sUromAM pAchA prANa pUrAyA ! orIsA pradezamAM Avela bhuvanezvara tIrthanI najIka aDIkhama ubhelI ane Aje khaMDagiri-udayagirinA nAme oLakhAtI e pahADI para be hajAra varSo pUrve aMkita thayelo hAthI guphA lekha' tarIke prasiddha e zilAlekha Aje bhArata varSanA sauthI prAcIna ane pahelavahelA zilAlekha tarIkenuM sthAna-mAna dharAve che. AmAM mahArAjA khAravelanA kALanI ghaNI ghaNI aitihAsika ghaTanAo sAlavAra ane silasilAbaddha akSarAMkita karavAmAM AvI che. saMbhava che ke A zilAlekha tarapha ApaNuM dhyAna na gayuM hota, to ApaNe Aje paNa kaliMga-cakravartI khAravelanA nAmathI paricita na thaI zakyA hota ! Aje e nAma uparAMta e mahArAjavInAM kAmathIya ApaNe ThIka-ThIka paricita banI zakavA bhAgyazALI banyA chIe. e prabhAva be hajAra varSa prAcIna e zilAlekhano che, temaja thoDAM varSo pUrve hastalikhita jJAna bhaMDAramAMthI acAnaka ja maLI Avela "himavaMta sthavirAvali' nAmaka graMthano che. A baMnee mahArAjA khAravelanA yazasvI tejasvI jIvana aMge evA evA saMketo darzAvyA che, jethI AvA rAjavInA nAma-kAmanA zravaNathIya ApaNI chAtI gajagaja phulI jAya ane nakhathI zikha sudhInA ApaNAM ~~~~~~~~~~ mahArAjA bAravela Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgeaMga e mahAnatAnA caraNa samakSa vinayAvanata banyA vinA na ja rahe ! lagabhaga trIseka varSa jeTalA TUMkA rAjya-kALa daramiyAna sUryodaya ja madhyAhano mahimA pAmanArA mahArAjA khAravela je yazasvI kAryo karI gayA, enI jhAMkhI meLavIe, toya ema thaI jAya ke, AvA jainayuga-pravartaka mahArAjA khAravela jo pAkyA na hota, to Aje magadhadezanA jaina-itihAsamAM gaurava pUrvaka yAda karI zakAya, evA ullekhonuM astitva ja na hota ! 30thI 40 AsapAsanI sAva nAnI gaNAya, evI kALa-maryAdAmAM mahArAjA khAravele potAnI samakSa upasthita thayelAM aneka-praznone vIratA ane vaphAdArIpUrvaka ukelIne je itihAsa sajaryo, enuM vihaMgAvalokana kaMIka AvuM che : itihAsa-vikhyAta magadha-samrATa azoke kaliMganI svataMtratA para tarApa mArIne, tyAM maurya-zAsanano dhvaja laherAto karavA, asaMkhyamAnavone yuddhanI vedI para vadheryA hatA ane aMte sarvanAza verIne kaliMgane parAdhIna banAvyo hato. A "kaliMga-jaMga' pachI kaliMganI janatAmAM ghara karI gayelI hatAzA-nirAzAnI rAkha nIce DhaMkAI gayelA AjhAdInA aramAnonA aMgArAone pharI tejasvI banAvavAnI mukhya javAbadArI rAjA khAravelane adA karavAnI hatI. A pUrve naMdavaMzanA AThamAM rAjA mahAnaMde kaliMga para vijaya meLavyA bAda, kaliMgamAMthI eka suvarNa pratimAnuM paNa apaharaNa karyuM hatuM. kaliMga jina tarIke oLakhAtI e pratimAnA apaharaNathI kaliMganA kapALe je kalaMka lAgyuM hatuM, ene bhUMsavAnuM kArya paNa khAravelanI sAme ja UbhuM hatuM ane khAravele A javAbadArIo rAjyaprApti pachInA thoDA ja varSomAM javAMmardApUrvaka adA karIne lUMTAyelI e AbarUne pAchI vALI, eTaluM ja nahi, paNa kaliMganI ANa nIce ghaNA moTA pradezane potAnI bhUjAnA baLe ANIne emaNe potAnA pUrvajonuM nAma rozana karyuM. A mahAvijayomAM mahArAjA khAravelane magadha para paNa lAla AMkha karavI paDI ! AmAM pradeza-bhUkha nahi, paNa dharmanI dAjha nimitta banI mahArAjA khAravela - Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. senApatimAMthI saramukhatyAra banelA puSyamitre magadhamAM je johukamI calAvavA mAMDI ane ethI jainazAsananA astitva sAme je eka paDakAra ubho thayo, eno sajjaDa-javAba vALavA khAravela mATe dharma yuddha khelavuM anivArya banyuM ane e emaNe kharekharI khumArIthI khelI batAvyuM. kaliMganI pATanagarI toSAlI-kanakapuranI najIkamAM ja kumAragiri ane kumArIgiri nAmanA be parvato zatruMjyAvatAra ane ujjayaMtAvatAra tarIke prasiddha hatA. AnI upara mahArAja zreNike jina-maMdiro baMdhAvyA hatA ane sAdhakonI ArAdhanA mATe aneka guphAo paNa banAvarAvI hatI. A badhAno jIrNoddhAra koI jIrNoddhArakanI rAha joI rahyo hato ane A mATe e mUMgo-mUMgo sAda nAkhI rahyo hato, mahArAjA khAravele A sAda jhIlI lIdho ane A be sthAno pharIthI tIrtha tarIke kaliMgamAM vadhu vikhyAta bane, evuM punarUddhAra-kArya emaNe karAvyuM. dukALa, rAjyapalaTAo AdinI asarathI tatkAlIna zramaNa saMgha paNa mukta nahoto rahI zakyo. AnA kAraNe Agama-zrutanA svAdhyAyathI mAMDIne paThana-pAThana-sarjananI pravRttimAMya jabarI oTa ane khoTa AvI hatI. mahArAjA khAravela A praznano ukela lAvavAnI zruta-bhaktithI sabhara rAjavI hatA, ane kaliMgamAM jaina-zramaNonuM virATa saMmelana yojIne emaNe potAnI zruta-bhakti adA karI batAvI. A saMmelananA pratApe ane Agama-vAcananA prabhAve pharIthI e zruta-saravANI khaLakhaLa nAde vahetI thaI ! kaliMgano vizALa-pradeza jina-dharmathI vadhu suvAsita bane, e bhAvanAnI saphaLatA, A saMmelananuM eka sarvabhogya phaLa banI gayuM ane mahArAjA khAravelane e dvAdazAMgI rakSakanuM birUda ApI gayuM. khAravelanI sAme samrATa azoka AdinA yuddhothI nisteja banI gayelI kaliMganI dharatIne punaH zaNagArIne rASTra ane prajA taraphanI pharaja adA karavAnIya masa moTI javAbadArIo hatI ane emaNe nahero Adi khodAvIne temaja koTa-killAnA punaruddhAra karIne kaliMgane eka evuM ajeya rASTra banAvyuM ke, game tevo baLiyo-deza paNa kaliMganI sAme AMgaLI karI zake nahi! mahArAjA khAravela Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, kaliMga-rAjyanI sattA hastagata karyA pachI thoDAka ja samayamAM mahArAjA khAravela je kaMI karI gayA, e dharma, saMskRti ke rASTranI dRSTie paNa ochuM gauravAspada nahotuM! ethI ja to emanI prasiddhi traNa-traNa nAmo dvArA thavA pAmI hatI. khAravelAdhipati, mahAmeghavAhana ane bhikhurAya tarIke oLakhAtA A kaliMga cakravartInA jIvananI vizeSatAo tarapha paNa A traNa nAmo saMketa karI jAya evA che. - kaliMga cakravartInI rAjadhAnI samudrakinAre hatI temaja emanA rAjyanI sarahado sAgara sudhI laMbAyelI hatI, Ano nirdeza khAravelAdhipati A nAmamAMthI maLe che. kaliMga hAthIono pradeza hovAthI A rAjAnuM paNa potAnA pUrvajonI jema hAthI eka priya vAhana hatuM. Ano saMketa "mahAmeghavAhana' A nAmamAMthI maLI rahe che. temaja A rAjavIe potAnA bAhubaLathI bhAratavyApI pratiSThA meLavI hatI. chatAM bhItarathI to eo bhikSu jevA ja hatA, A vAtano khyAla " bhikhurAya' A nAma ApI jAya che. bhikhurAya-khAravela A rIte bhArata varSanA eka bhAgyavidhAtA hatA, AvA rAjavIne pota potAnA saMpradAyanI pratiSThA vadhAravA mATe pota-potAnA saMpradAyanA saMdezAvAhaka tarIke gaNAvavA sau lalacAya, e sahaja hovAthI "bauddho" khAravelane "buddhanuyAyI' gaNAvatA rahyA hatA ane itihAsamAM AvI gaNanA dhIme dhIme baddhamUla baLe jatI hatI, paNa A asatyano pracAra jANe kALa-brahmathI paNa joyo na gayo ane hAthI-guphAnA e zilAlekhanI prasiddhi rUpe, be hajAra varSanA lAMbA gALA bAda, mauna rahevAnA mijAjamAM mahAlatA e kALabrahma jANe be bola bolI nAkhyA ane vartamAna yuganI samakSa eka "jaina rAjavI tarIke mahArAjA khAravela khaDA thayA ! temaja sUryodaye ja madhyAhanuM teja pAtharI janAruM ane madhyAnha ja sUryAsta bhaNI DhaLI janAruM emanuM virala vyaktitva chatuM thavA pAmyuM ! mahArAjA khAravela -~~~~~~~~~~~~~~ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aprasiddha-prAyaH itihAsane prasiddhimAM lAvavA lakhAtI A vArtAnA praveza rUpe ane A kathAnI pArzvabhUmikA rUpe thatI ATalI rajUAta pachI e vAta paNa jaNAvavI jarUrI che ke, mahArAjA khAravelanuM kharA svarUpamAM darzana meLavavA, emanA caraNa cihano jyAM paDyAM che, e kALasAgaranA kinArethI pAchA haTIne 300 varSa sudhIno bhUtakAlIna pravAsa kheDatA-kheDatA cheka bhagavAna zrI mahAvIra prabhu nirvANa pAmyA, e ghaDI-paLa sudhInI sImAe pahoMcavuM ja rahyuM. kAraNa ke e samayathI ane e samayanA rAjavIothI A kaliMga cakravartInI kathA ochAvattA aMze saMbaMdhita rahI che. prabhunA nirvANa pachInA 300 varSono paricaya meLavyA vinA, A gALAmAM thayelA rAjavIonI jhAMkhI meLavyA vinA temaja magadha ane kaliMga vaccenA sneha ane saMgrAmonI mAhitI meLavyA vinA mahArAjA khAravelanI zabda-mUrtine manabhara nihALavI azakya gaNAya ! ethI A traNaso varSonA kALa-sAgaranA kinAre, cAlo, eka laTAra mArI AvIe ane pachI mahArAjA khAravelanA vyaktitvanA darzana karavA uparAMta emAMthI jainatvane javalaMta banAvavAnI preraNAnA pIyUSane khobe khobe pIvAnI tAkAta ane taiyArI keLavIe ! mahArAjA khAravela Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ccccccccccccccccccccntt00ntt089000000000000ntt00jnn0ndh0gntt0niung che. bhajana - Do te kALa ! te samaya ! magadha ane kaliMga arasaparasa sumeLa dharAvatA virATa-sAmrAjya tarIke tatkAlIna bhArata-varSamAM ThIka ThIka prakhyAti dharAvatA hatA. bhagavAna zrI mahAvIra devanI caraNa rajathI pAvana thaIne magadha vadhune vadhu mahAna banyuM jatuM hatuM. A mahAnatAnI asara eka dahADo mahArAjA zreNika upara paNa thaI ane buddhAnuyAyI maTIne eo jinAnuyAyI banyA. thoDA varSomAM to bhagavAnanA eka apratima bhakta tarIke eonI nAmanA vistaratI cAlI. magadhasAmrAjyane mahAna banAvanAra rAjA zreNika dharmanA raMge raMgAyA, tyArabAda rAjakAjanI ciMtAthI lagabhaga mukta thaIne Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eo bhagavAnanA bhakta tarIkenA jIvananI mastI vadhu ne vadhu pramANamAM mANavA lAgyA. pradhAna ane putra tarIke abhayakumAra jevI zakti-vyakti sevAmAM sajja hatI, pachI zreNikane rAjayanI vadhu ciMtA karavAnI jarUra paNa zI hatI ? magadhanA virATa pradezamAM rAjavI zreNikanI eka buddhizALI, baLazALI ane puNyazALI samrATa tarIkenI amiTa chApa hatI ane e sAcI ja hatI, kAraNa ke puNya ane purUSArthanA baLe ja rAjA zreNike magadhane evI UMcI kakSAe pahoMcADyuM hatuM ke, enI dhAkathI bhalabhalA dhrujI uThatA hatA. magadhanI pATanagarI tarIke rAjagRhInI racanA paNa evI bhavya karavAmAM AvI hatI ke loko enI zobhA jotA ja moMmAM AMgaLA nAMkhI jatA ! rAjagRhInI comera prakRtie paNa mukta hAthe prasannatA verI hatI. vaibhAragiri, suvarNagiri, udayagiri, ratnagiri ane vipulAcala. A pAMca pahADIonI vacce surakSita rAjagRhInAM darzana karanAro dhanya banI jato. rAjA zreNike rAjagRhInI racanA karIne magadhanI mahAnatAne Toce pahoMcADI hatI, to bhagavAna zrI mahAvIradevanI dharma dezanAnA dhvanie A dharatI parathI phelAvo dharIne jANe magadhanI e mahAnatAne dharma vAsita banAvI dIdhI hatI! ethI zrI mahAvIra prabhu ane magadha tathA rAjavI zreNika ane rAjagRhI A badhA vacce evI to abheda-zRMkhalA racAI gaI hatI ke, koI ekanI smRti thatAM ja bIjAnI yAda anAyAse AvI jatI! bhagavAnanA bhakta tarIke paMkAyelA pacAseka rAjAomAM magadha samrATa zreNikanI jema mahArAjA ceTakanuM nAma paNa ThIka ThIka prasiddha hatuM. ceDAM mahArAjA tarIke oLakhAtA teo bhagavAna zrI mahAvIradevanA mAmA thatA hatA, prabhue tIrtha-sthApanA nahotI karI, tyAM sudhI teo zrI pArzvanAtha prabhunA saMtAnIya zramaNonA anuyAyI hatA. licchavIonA judA judA nava rAjyonA banelA saMgha rAjyanA teo gaNanAyaka paNa hatA, jenI rAjadhAnI vaizAlI hatI. 10 ~ ~~~~ -~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magadhanI najIkamAM ja AvelA kaliMga dezamAM bhagavAna zrI pArzvanAtha prabhuno prabhAva vizeSa hato. kaliMgamAM kumAra ane kumArI nAmanA be parvato hatA. je A dezanA AbhuSaNa rUpa gaNAtA hatA. magadhanI pAse tAkAtano evo bhaMDAra hato ke, e dhArata to A kaliMgane magadhamAM bheLavIne magadha sAmrAjyanI kIrtinA cAra cAra cAMda lagADI zakata ! paNa rAjavI zreNike kaliMgane svataMtra sAmrAjya tarIke ja aNanama rahevA dIdhuM, enI pAchaLa aneka kAraNo hatA, eka to kaliMga tapodhano ane tapovanono deza gaNAto hato, kumAra-kumArI parvatanA kAraNe enI gaNanA eka tIrthadhAmamAM thatI hatI. vadhArAmAM kaliMganI prajAmAM vIratvanA saMskAra ThAMsI-ThAMsIne bharyA hatA. AvA aneka kAraNosara kAMDAmAM kauvata hovA chatAM magadha sAmrAjyane kaliMga sAme AkramaNa karavAno vicAra sarakhoya karyo na hato. eTaluM ja nahi, paNa mahArAjA zreNike kaliMganI tIrthadhAma tarIkenI khyAti vadhu sudaDha bane, evA kaMI sarjano kaliMgamAM ubhA karAvavAmAM gaurava anubhavyuM hatuM. mahArAjA zreNike zrI RSabhadeva prabhunI eka bhavya suvarNapratimAnuM nirmANa karIne, zrI sudharmAsvAmIjI dvArA ene prANa-pratiSThita karavA pUrvaka enI pratiSThA kumAra parvata para navanirmita bhavya maMdiramAM karI hatI. A maMdiranA nirmANa pachI ane zrI sudharmAsvAmIjI dvArA pratiSThita A suvarNamUrtinI sthApanA bAda kaliMgane koI ajaba-gajabanuM dharmagaurava prApta thayuM hatuM. A maMdiranA nirmANa uparAMta rAjavI zreNike kumAra-kumArI tarIke oLakhAtA A parvatamAM aneka guphAo kotarAvIne ene sAdhakonuM dhAma banAvyo hato. AthI tapodhano ane tapovanonA ramaNIyadhAma tarIkenI kaliMganI kIrtimAM ThIka ThIka vadhAro thavA pAmyo hato. temaja magadha-kaliMga vaccenA maitrI-saMbaMdhonI sAMkaLa vadhu majabUta banI hatI. kaliMga tyAre nAnA-moTA vibhAgomAM vaheMcAyeluM hovA chatAM eka akhaMDa ane aNanama rAjya hatuM. potAnI paDakhe AvelA magadhanI ene hUMpha hatI. ethI enI svataMtratA sAme koIne samazera ugAmavAno vicAra mahArAjA khAravela -~-~~-~ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa AvI zakato nahoto. Aja kAraNe tyAre kaliMgano Azraya pAmIne keTalAya tapasvIo ane sAdhako koI jAtanI rokaToka vinA potAnA mArge AgaLa vadhI zakatA hatA. mahArAjA zreNikanuM jIvana dharmaparAyaNa hatuM. chatAM jIvananAM pAchalA varSomAM pUrva bhavanA koI pApa udayamAM AvyA ane ethI sago dIkaro koNika ja duzmana banyo. eNe pitA zreNikane jelanA saLiyA pAchaLa dhakelI dIdhA. paraMtu dharmanuM dhAvaNa pIne puSTa thayelA mahArAjA zreNika e jelane ja mahela mANavAnI samatAnA svAmI sAbita thayA. ethI eka dahADo koNikane sAcI paristhitino khyAla AvatA ja enI AMkha ughaDI. emAMthI bora bora jevaDAM moTA AMsuo TapakavA mAMDyA ane e kauNika khabhe kuhADo nAkhIne jelanA saLiyA toDIneya pitA zreNikane jelamukta karavA doDyo. paNa vidhinA vidhAna vicitra hatA ! dIkarA koNikane kuhADo laIne Avato jotA ja zreNika vicArI rahyA : zuM Aje mArI hatyA karIne A koNika "pitR-hatyA"nA kalaMkane sage hAthe kapALe coDaze? A vicAranI vIjanA saMsparza rAjavI zreNikanuM putra-vAtsalya jhaNajhaNATI anubhavI rahyuM ane manosRSTine mahAvIramaya banAvIne, vIMTImAM rahelA hIrAne cUMsIne emaNe dehatyAga karyo. A balidAna eLe na gayuM. rojanA so so haMTaro phaTakAravA chatAM jeno pitA parano dveSa zamato nahoto, e koNika pitA-zreNikanA e nimprANa dehane pazcAtApapUrvaka bheTI paDyo. enA aMtaramAMthI valovAtI vANI dvArA nIkaLato kSamA-pradAnano dhvani paDaghA pADI rahyo, paNa e kSamAdhvani pratidhvani meLavI na zakyo. kAraNa ke rAjavI zreNikanA deha-piMjaramAMthI Atamano haMsalo to e ja vakhate UDI gayo hato. je paLe emaNe hIro cUsyo hato ! pitA-zreNikanuM A mRtyu koNikanA kALajAne divaso sudhI valovatuM rahyuM. rAjagRhInA mahelo, rAjamArgo ane bajAro Adine jotA ja 12 -1212201010000000000000000000000000 mahArAjA khAravela Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNikane pitA zreNikanI yAda vadhu satAvatI. AthI eka dahADo magadhanI pATanagarI tarIkeno tAja rAjagRhInA mastakethI utArI laIne navI vasAvelI caMpApurIne e tAjathI koNike maMDita banAvI. magadhanI pATanagarI tarIke tyArathI caMpApurI prakhyAta banI. rAjA koNikano rAjyakALa rAjakIya dRSTie paNa ghaNo bhayAnaka vItyo gaNAya. koNikane halla-vihalla nAme be bhAIo hatA. zreNike emane secanaka nAmano hAthI ane be devI kuMDaLo bheTa Apela. koNikanI rAjarANI padmAvatInI najara e kuMDaLo para coTI. eNe game te bhoge e kuMDalo meLavI ApavAnI haTha laIne koNika dvArA enI mAMgaNI karAvI. halla-vihalla e kuMDaLo ApavA taiyAra na thayA. emane AnA vipAkanI khabara hatI. ethI eo potAnA mAtAmaha ceTaka-mahArAjA pAse vaizAlI pahoMcI gayA. ceTaka rAjA koNikanI mAtA cellaNAnA pitA thatA hatA. koNika A sagapaNa paNa bhulI gayo ane eNe mAtAmaha ceTakane saNasaNato saMdeza pAThavyA ke, kAM zaraNAgata hallavihallane samajAvIne kuMDaLa apAvo, kAM yuddha mATe medAnamAM AvI jAva ! secataka hAthI paNa A yuddhamAM ThIka-ThIka nimitabhUta banI gayo. A najIvA nimittane mahatva ApI daIne koNika videha upara laDAI laI gayo. vaizAlI sAmeno A khUnakhAra jaMga barAbara bArabAra varSa sudhI ekadhAro cAlyo. emAM bhayaMkara mAnavasaMhAra bAda hallavihalla virakta thatA devo dvArA emane zrI mahAvIra prabhu samakSa laI javAyA, tyAM emaNe dIkSA svIkArI. A saMgrAmamAM asaMkhya mAnavo marAyA. A yuddhamAM haNAyelA eka karoDa eMsI lAkha manuSyomAMthI eka manuSya saudharma devalokamAM, eka mahAvideha kSetramAM gayo. dasa hajAra mAnavo matsya banyA. bAkInA marIne naraka tiryaMca gati pAmyA. A badhAnI lAzo para paga mUkIne koNike vaizAlIno vijaya mANyo. A yuddha-kALamAM mahArAjA ceTaka bhagavAnanA bhaktane chAje e rIte anazana karIne svarge sidhAvyA ane emano putra zobhanarAya jIva bacAvavA kaliMga tarapha bhAgI chuTyo. mahArAjA khAravela INN 13 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magadha samrATa koNike jyAre caMpArIne magadhanI pATanagarI banAvI, tyAre prabhu zrI mahAvIra paramAtmAnuM nirvANa thaI cUkyuM hatuM. koNikanA rAjyakALa daramiyAna jaina saMghanA nAyaka tarIke, yugapradhAna zrI sudharmAsvAmIjI vicaratA hatA. eo caMpApurImAM padhAryA, tyAre magadha samrATa koNika abhUtapUrva svAgata yAtrAno lAbha lIdho hato. vaizAlInA yuddhamAM koNika aneka rAjAone jItI lIdhA hatA, ethI enI vijigiSA cheka "cakravartItva"nuM pada meLavavA sudhI laMbAI hatI ane ethI eNe yuddhayAtrA eTalI badhI laMbAvI ke, je sAmAnya rAjazakti mATe gajA bahAra gaNI zakAya ! paNa A yuddhayAtrAmAM magadhano e samrATa kRtamAla-devanA hAthe kamote maryo ane cakravartI banavAnuM e koNikanuM svapna dhULamAM ragadoLAI gayuM. pitR-zokane bhUlavA jema koNike navI pATanagarI vasAvI hatI, ema koNikanA putra udAyIe paNa pitAno ja rAha apanAvyo. koNikaputra udAyI pitAnA e mRtyune sahI na zakyo. caMpApurI potAne khAvA dhAtI hoya, ema ene lAgavA mAMDyuM. ethI eNe pATaliputra nAmanI navI pATanagarI vasAvIne magadhanA mahA-sAmrAjayanA sattAsUtro saMbhALavA mAMDyA. thoDAka ja vakhatamAM eo paramAIta magadharAja udAyI tarIke prakhyAta banyA. pATaliputramAM magadharAja udAyIe aneka jinamaMdiro ane dharmasthAnonuM nirmANa karyuM. teo pote paNa pAkA jaina hatA. parvatithie pauSadha-upavAsa karavAnuM vrata eo aNanama rIte pALatA. A mATe rAjamahelamAM ja emaNe pauSadhazALAnuM nirmANa karAvela. jemAM parva divasoe pATaliputramAM padhArela AcAryadevAdi munivaronI nizrA meLavIne eo AtmasAdhanA karatA. A rIte ekavAra eoe eka AcAryadevane pauSadhazALAmAM AmaMtrIne pauSadha karyo. emAM emanI sAthe vinayaratna nAmanA eka munine paNa praveza maLI gayo. vijyaratna udAyIno zatru hato ane udAyInI hatyA karavAnI ja taka gotato hato. 14 ~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mATe ja e sAdhu banyo hato ane kRtrima vinaya-viveka dvArA e AcAryadevano kRpApAtra paNa banI gayo hato. svAdhyAya-carcA karIne udAyI rAjAe saMthAro karyo. AcAryadeva paNa sUI gayA. have vinayaratnane kharI taka maLI gaI. madharAte e uThyo. oghAmAM chupAvelI charI kheMcI kADhIne eNe sUtelA udAyInA gaLA para e charI pheravI dIdhI ane vaLatI ja paLe eNe pauSadhazALAno tyAga karyo. hatyAno bhoga banelA rAjAnA zarIramAMthI nIkaLela lohInI dhAre thoDIvAra pachI AcAryadevanA saMthArAne bhIMjavyo. eo saphALA jAgI uThyA. emaNe joyuM, to pauSadhazALA raktathI raMgAI cUkI hatI ane rAjA udAyInuM mastaka zarIrathI alaga thaIne paDyuM hatuM. AcAryadeve AsapAsa najara karI, to vinayaratnano saMthAro khAlIkhama dekhAyo ! AcAryadeva paLavAramAM ja badhI paristhiti pAmI gayA. jainazAsananI niMdAmAM ke rAjahatyAnA kAvatarAmAM janatA potAne ane jaina zAsanane saMDove nahi, e mATe jAtanuM balidAna devuM, emane anivArya jaNAyuM. eo ubhA thayA, raktaraMjita pelI charIne emaNe potAnI muThThImAM bharAvI ane jinanuM zaraNa laIne emaNe e ja charI potAnA gaLA upara pheravI daIne eka moTI ApattimAMthI jaina zAsanane ane jaina saMghane ugArI levAnuM kartavya adA karyuM. rAjA udAyI niHsaMtAna hatA. emanA mRtyunI sAthe ja magadha para zizunAgavaMzanI rAjaya-sattAnoya aMta Avyo ane naMda-vaMzIya rAjyasattA udaya pAmI. prabhu mahAvIra paramAtmAnA nirvANakALa para lagabhaga 60 varSo vyatIta thaI gayA bAda naMdavaMzIya rAjya sthApanAno prasaMga aNadhArI rIte ane aghaTa rIte ghaTI gayo, ema kahI zakAya ! kAraNa ke naMda koI ucca-kuLamAM pedA thayelo nabIro na hato. nApita ke vezyA jevI jAtimAM e pedA thayo hato, paNa puNyano e adhUro na hato. ekavAra ene evuM svapna AvyuM ke pote pATaliputrane potAnAM AMtaraDAthI vIMTI dIdhuM ! A vicitra svapnano phalAdeza jANavA e eka brAhmaNa-paMDita pAse gayo. svapnanI vAta sAMbhaLIne e paMDita badhI mahArAjA khAravela 15 ~~~~~~ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta pAmI gayo e paMDite naMdane kahyuM : tame mArI dIkarI sAthe lagna karavA kabUla thAva, to ja A svapnano phalAdeza huM tamane kahuM. naMde paMDitanI vAta svIkArI lIdhI, ethI paMDite kahyuM : naMda ! tame mahA bhAgyazALI cho, A svapna ema sUcave che ke, tamane A pATaliputranuM rAjya maLaze ! ane banyuM paNa barAbara Ama ja! phalAdezanAM A jAtanAM kathana bAda thoDA ja divasomAM pATaliputranA parAkramI rAjA udAyI vinayaratna dvArA niHsaMtAna mRtyu pAmatA, maMtrIoe divya dvArA navA rAjAnI cUMTaNI karavAno nirNaya karyo ane hAthaNIe naMda para rAjyano kaLaza DhoLatA magadhanA AkAze naMdavaMzano sUryodaya thayo. naMdavaMzanuM rAjaya magadhanAM siMhAsana para barAbara nava rAjAo sudhI cAlyuM. navanaMdanA e yuga daramiyAna magadhamAM ghaNI-ghaNI navA-jUnIo thaI. naMdavaMzanI sAthosAtha magadhane eka atyaMta buddhizALI maMtrIvaMzanI paNa bheTa maLI. naMdavaMzano prAraMbha lagabhaga zrI jaMbUsvAmIjInA nirvANa pUrve thayo, jyAre AvA sudaDha maMtrIvaMzano prAraMbha zrI jaMbUsvAmInA paTTadhara zrI prabhavasvAmIjInA astitva kALa daramiyAna thayo. A maMtrIvaMzanA AdyapurUSa tarIke kalpakanuM nAma Aja sudhI itihAsanA pAne amara rahI zakyuM che. naMdavaMzanA lagabhaga 150 varSanA rAjyakALa daramiyAna magadha ane kaliMgane paNa asara karanArI sArI-narasI aneka ghaTanAo banI hovAthI mahArAjA khAravela samakSa upasthita thayelI amuka paristhitionuM hArda samajavA naMdavaMzanA rAjyakALane kramazaH TUMkamAM jANI levo atyaMta jarUrI hoI, have naMdavaMzanA nava naMdonI sAmAnya jhAMkhI meLavIne pachI AgaLa vadhIzuM. ~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 naMdavaMzano nava rAjyodaya bhagavAna zrI mahAvIra devanA nirvANa bAda 60 varSa pachI magadhanI kSitije jenA dvArA naMdavaMzano nava rAjyodaya thayo, e rAjavI naMda eTalo badho parAkramI ane puNyazALI hato ke, enI pachI magadhanA samrATa banelA nave nava rAjAo naMda tarIke ja oLakhAyA. oLakhANa mATe emanI AgaLa pahelo naMda, bIjo naMda, Ama saMkhyAvAcaka zabda mUkAto kharo, paNa mukhyatve e badhA rAjAo naMda tarIke ja prasiddha thayA. emanA nAmo A rItanAM hatAM : naMda temaja naMdivardhana, mahAnaMdI, mahAnaMda, sumAlI, bRhaspatimitra, dhananaMda, bRhadarya, sudeva, mahApadma. A nava naMdonA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doDha zatAbdI jeTalA rAjaya-kALa daramiyAna banavA pAmelI mahattvanI ghaTanAonuM saravaiyuM kaMIka AvuM tAravI zakAya * magadhanuM sAmrAjya ThIka-ThIka vikasita thayuM. potAnA bAhubaLe naMdoe ghaNA-ghaNA rAjayone magadhanI ANa nIce lAvI mUkyA. * maMtrIzvara kalpakanA kuLamAM zrI zakaTAlaputra zrI sthUlabhadrajInI tyAga-virAganI ajaba-gajabanI ghaTanA ghaTI. * kaliMganI svataMtratA sAme saMgrAma jAhera thayo ane magadhe emAM vijaya meLavyo. kaliMgajina tarIke prakhyAta kumAragiri paranI zreNika mahArAjA dvArA nirmita e suvarNa pratimAnuM apaharaNa thayuM. ene magadhamAM sthApita karavAmAM AvI. * aMtima zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIjI yugapradhAnapade pratiSThita thayA. magadha bAra varSanA dukALamAM sapaDAyuM. pATaliputramAM Agama-vAcanA thaI. nepALamAM mahAprANadhyAnastha zrI bhadrabAhu-svAmIjI pAse jaIne zrI sthUlabhadrajI cauda pUrvanA abhyAsI (10 pUrva artha sAthe 4 pUrva mULa) banyA. * aMtima zrutakevaLI zrI bhadrabAhusvAmIjI kaliMgane tIrthadhAma banAvanArA kumAragiri parvata para 15 divasanuM anazana AdarIne svargavAsI banyA. * magadhanI rAjasabhAmAM cANakyanuM apamAna thatA eNe naMdavaMzanuM nikaMdana kADhavAnI pratijJA lIdhI ane naMdonA nAza para mauryavaMzanA maMDANa thiyA. Ama, lagabhaga doDha zatAbdI jeTalA naMdarAjAo rAjyakALamAM ghaNI-ghaNI evI ghaTanAo banI ke, jethI kyAMka magadhanI mahAnatAmAM cAra-cAra cAMda lAgyA, to kyAMka magadhanI mahAnatA para kAjaLano kUcaDo pharI vaLyo! lagabhaga A nave naMdoe potapotAnA zAsanakALa daramiyAna jaina dharmanA bhakta tarIke aneka kartavyo adA karyA ane potAnuM jainatva dIpAvyuM. ethI TUMkamAM kramazaH e naMda-rAjyomAM DokiyuM karI levuM ja rahyuM. jaja mahArAjA khAravela Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zizu nAgavaMzIya magadha samrATa udAyInI hatyA pachI prathama naMdanuM zAsana sthapAtA eNe magadhanA sAmrAjyanI dhurA vahana karIne potAnA puNya prabhAve thoDA ja samayamAM cAre tarapha potAnI dhAka besADI dIdhI. 30 varSa sudhInA rAjyakALa daramiyAna aneka pradezone jItIne eNe magadha sAmrAjyanI sImAo khUba ja vistArI, AthI prajAe "nadivardhana" tarIke ene haiyAnA hetathI vadhAvyo. AmAM ene mahAmaMtrI kalpakano jabaro sathavAro maLI gayo. jANe eno puNyodaya ja kalpakane enI sevAmAM kheMcI lAvyo hato. kalpaka brAhmaNa hovA chatAM custa rIte jainadharmanuM pAlana karanArA parama zrAvaka hatA. emaNe potAnA buddhibaLathI magadhanuM sAmrAjya vadhAravAmAM ane naMdanA vaphAdAra sevaka tarIke rahevAmAM ja gaurava mANyuM. emanA kuTuMba para aneka jAtanI Apattio AvI. paNa emAM maMtrIzvara kalpaka aNIzuddha pAra utaryA. halakA kuLamAM janmavAnuM durbhAgya laIne avatarelA naMdarAjavI gatabhavanuM evuM koI puNya paNa sAthe laIne AvyA haze, jethI magadhanI sattA maLatAnI sAthe ja emane kalpaka jevA maMtrIzvara maLyA. kudaratanI paNa rAjA naMda upara kRpA hatI. jethI teo magadhanA siMhAsane beThA, e ja varSamAM avaMtipati pAlaka rAjA ni:saMtAna maraNa pAmyA. tyAre magadhanI jema avaMti paNa eka mahArAjya gaNAtuM. pAlakanA mRtyuthI khAlI paDelA avaMtinA siMhAsananuM svAmItva naMda rAjAe meLavyuM. ethI magadhano rAjya-vistAra samAtIta banI gayo ! avaMtinuM adhipatitva maLatA ja bIjA keTalAya rAjyonuM svAmItva paNa emane ApoApa maLI gayuM ane sau emanA puNyAInA prakAzane cakAcauMdha najare nihALI rahyA. rAjA naMdanI AvI puNyAI hovA chatAM emaNe kaliMgane to eka svataMtra rASTra tarIke ja rahevA dIdhuM hatuM. maMtrIzvara kalpakano bhUtakALa bhavya hato. emanA pitAnuM nAma kapila hatuM. eo custa brAhmaNa hatA. paNa jaina sAdhuonA sahavAsathI eo jaina banyA hatA. potAno putra kalpaka janma pachInA thoDA varSo sudhI daivI-prakopano bhoga banyo mahArAjA khAravela 12100000000000000000000000000000000000000% 19 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato, ethI rAte ene koI upADI jatuM ane savAre pAcho ghare mUkI jatuM. ekavAra eka jainAcAryanI padharAmaNI thatA, jANe emanA prabhAvathI ja kalpaka A jAtanA daivI prakopamAMthI mukta banyo. ethI kalpakane pAko jaina banAvavAno kapile nirNaya karyo. kalpaka gata janmamAM koI sAdhanA karIne Avyo hato. ethI thoDA vakhatamAM ja e paMDita to thaI gayo. taduparAMta vidvattAnI sAthe saMyama, sadAcAra, saMtoSa Adi je guNo enAmAM khIlyA hatA, ethI enA pitAne pUro saMtoSa hato. eka divasa kalpaka para gharano bojo mUkIne kapila svarge saMcarI gayA. kalpakane mAthe have badhI javAbadArI AvI, chatAM e AjIvana brahmacArI rahevA mAMgato hato, paNa eka brAhmaNe ekavAra kalpakane zabdajALamAM phasAvI daIne potAnI eka jalodarI kanyAne paravaNA vivaza banAvyo. ethI vacanabaddha kalpakane e kanyA sAthe lagna karavuM paDyuM. chatAM e paNa bIjI bIjI ghaNI-ghaNI badhI khaTapaTothI lagabhaga sAva alipta ja raheto ! kalpakanI kIrti ekavAra rAjA-naMdanA kAne pahoMcI. emane thayuM ke, AvI vyakti jo maMtrI tarIke magadhane sevA Ape, to magadhanI mahAnatAmAM cAra cAra cAMda khIlI uThe ! paNa kalpakane maMtrI banAvavo kaI rIte? ghaNA vicArane aMte rAjAne eka yukti jaDI AvI ane emaNe kalpaka gunAmAM sapaDAya, evo eka vyuha AbAda ghaDI kADhyo. A mATe kalpaka jyAM kapaDA dhovA Apato hato, e dhobIne rAjAe sAdhyo ane badhI yojanA nakkI thaI gaI. - kalpaka ekavAra dhovA ApelA kapaDAnI ugharANI karavA e dhobI pAse gayo. dhobIe kahyuM : hajI kapaDA dhovAyA nathI. aThavADiyA pachI Avajo ! kalpaka aThavADiyA pachI gayo, to pakhavADiyAno vAyado maLyo, kalpakane jarA gusso caDyo. eNe dhobIne thoDI kharI-khoTI suNAvI paNa dIdhI. pakhavADiyA pachI paNa kalpakane to pAcho vAyado ja maLyo. Ama vAyadAmAM ane vAyadAmAM mahinAo vItI gayA. caMdana 20 -2015202005-125000000000000000, mahArAjA khAravela Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa ghaNuM ghasAya, to emAMthIya taNakhA jhare ! kalpakanI sthiti AvI hatI. ethI eka di kalpaka bhAnabhUlo banI gayo. charI laIne gussAthI dhamadhamato e dhobI pAse gayo. sAmethI javAba maLyo ke, kapaDA dhovAI to gayA che, paNa raMgavAnA hajI bAkI che ! kalpakano krodha have AsamAne caDyo. eNe charI batAvIne kahyuM ke, Aje to A charInA jore tArI dhobaNanA lohIthI ja raMgIne kapaDA laI jaIza ! dhobI vadhu kaMI kahevA jAya, e pUrve to kalpakanI charI dhobaNanA lohIthI raMgAI gaI. dhobIe rahasyano sphoTa karatA kahyuM : Ama, amArI para gusso karavAno zo artha? huM kapaDA eTalA mATe ja nahoto Apato ke, rAjA naMde mane kapaDA soMpavAnI nA pADI hatI. ethI AjJA-bhaMganA kaTu phaLa cAkhavA have tame taiyAra rahejo ! tame to ahIM lohI ja pADyuM che, paNa rAjA naMda tamAruM mAthuM lIdhA vinA tamane choDaze kharA ? dhobInI A vAta sAMbhaLatA ja kalpaka gabharAI gayo. jIvatara bacAvavA kAjenI eka yojanA manamAM goThavIne e tarata ja rAjA pAse pahoMcI gayo. eNe thoDIka prAMsagika vAto karyA bAda rAjAne kahyuM : ApanI pAse ATaluM badhuM puNya ane parAkrama che, to magadhane eka mahArAjya banAvavAnI koI yojanA Apa kema ghaDatA nathI ? rAjAe mahAsAmrAjyanuM svarUpa ane ene saMpAdana karavAnA upAyo pUkyA, to kalpake koI aThaMga rAjanItijJanI adAthI magadhanAM mahAsAmrAjyanuM eka suMdara zabdacitra AMkI batAvyuM. ethI rAjAnA romeroma nAcI uThyA. emaNe kahyuM : kalpaka ! tame ATalA buddhizALI cho, to magadhanA maMtrIzvara tarIkenI mudrAne kema svIkArI letA nathI? rAjAno A prastAva sAMbhaLIne dhAryo dAva nAkhatA kalpake kahyuM : ApanI maMtrI mudrA svIkAratA mane eka ja cIja roke che, ane e che mArA hAthe thayelo Apano eka bhayaMkara aparAdha ! aparAdhanuM svarUpa pUchatAM kalpake dhobIne tyAM banelI AkhI ghaTanA kahI saMbhaLAvI ! naMde mahArAjA khAravela na Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasatA hasatA kahyuM : kalpaka ! A to mArI ja mAyAjALa che. AmAM sapaDAvIne tamane maMtrI mudrA svIkAravA mATe vivaza banAvavA meM ja A mAyAjALa pAtharI hatI. Ama, jyAMthI zikSA maLavAnI pUrI zakyatA hatI. tyAMthI maMtrIpadano zirapAva pAmIne kalpaka ghare Avyo. kalpaka mahAmaMtrI banatA jUnA mahAmAtyanuM mAna dhIre dhIre ghaTatuM gayuM. ethI emaNe kalpakanuM chidra gotI kADhavA bAjanI AMkhe kalpakanI badhI kAryavAhI jovAnuM cAlu karyuM. magadhane mahAmaMtrI tarIke kalpaka maLyA pachI to jANe badhA ja pAsA pobAra paDavA mAMDyA. ethI naMdanI kRpA kalpaka para cAre hAthe varasavA mAMDI. kalpane kAMDAnA baLane mahattva ApyA vinA buddhinA baLe magadhanI comera patharAyelA aneka khaMDiyA rAjAone vaza karyo, tyArabAda kAzI, kauzala, aMga, baMga, vaizAlI, kauzAMbI ane licchavIone paNa eNe magadha-sAmrAjyanA sevaka banAvyA ! ethI maMtrIzvara kalpakanI nAmanAnA paDaghama badhe paDaghAvA mAMDyA ane magadhanI mahAnatA comera gavAvA lAgI. ekavAra maMtrIzvara kalpakanA AMgaNe putra lagnano prasaMge upasthita thatA, rAjavIne bhaTaNA tarIke dharavA kAma lAge, e mATe aneka jAtanA zastrAstro emanA ghare ghaDAvA lAgyA, pelA jUnA mahAmAtyanA kAne A vAta AvI jatA, rAjAnaMdanA kAna bhaMbheratA eNe kahyuM : mahArAjA ! atyAre kalpaka-maMtrIzvara tAja vinAnA rAjA to che ja. paNa have teo tAja sAthenA rAjA banavAnI taiyArI karI rahyA che, mATe sAvadhAna rahevAnuM sUcavavA Avyo chuM. ApaNuM lUNa mArA peTamAM paDyuM che, ethI AvA avasare to kartavya bajAvavuM ja rahyuMne ? kAnanA kAcA rAjA-naMde kalpaka maMtrInA ghare tapAsa karAvaDAvI, to zastronA ghaDataranI vAta sAcI nIkaLatA eo gusse bharAyA ane kalpaka maMtrIne kazuM paNa pUkyA vinA emane eka kUvAmAM utArI dIdhA. e kUvAmAM maMtrInA AkhA kuTuMbane paNa utAravAmAM AvyuM. jenA nAmathI magadha dhrUjatuM hatuM. e maMtrIzvara kalpaka ghaDInA chaThThA bhAgamAM koI moTA 22 -~~~ mahArAjA khAravela Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oraDA jevA eka aMdhAriyA kUvAnA kedI banI gayA ! e kUvAmAM rojaroja thoDAka anna ane pANI utAravAnI vyavasthA rAjAe karAvI rAkhI hatI, kAraNa ke rIbAvI-rIbAvIne kalpakanA kuTuMbane mArI nAMkhavAnI emanI yojanA hatI. kalpaka ane emano parivAra dharmanA dhAvaNa pIne moTo thayo hato. ethI rAjAnA roSano bhoga banyA bAda kalpake kaTuMbane kahyuM ke, rAjA bhale ApaNI para roSe bharAyA, paNa magadhanI sevA karavAnI taka pharI kyAreka paNa ApaNane maLe, e mATe mane eka vicAra Ave che ke, A anna ane pANI jo ApaNe badhA maLIne thoDA-thoDA khAIzuM, toya ApaNe badhA to jIvI zakavAnA ja nathI ! mATe eka ja jaNa A anna ane pANI laIne potAnuM jIvana TakAve, jethI kyAreya magadhanI sevAnI taka maLatA A pharaja adA karavA ApaNo vaMza bhAgyazALI banI zake ? maMtrIzvara kalpakanI A vAtane saue vadhAvI lIdhI ane ghaNI-ghaNI lAMbI vAtacItane aMte evuM nakkI thayuM ke, roja AvatA anna-pANIno upayoga maMtrIzvara kalpake ja karavo ! A nirNaya mujaba maMtrIzvaranA putra Adi parivAre anazana karavA pUrvaka dhIme-dhIme samAdhi mRtyu meLavyuM ane maMtrIzvara hADapiMjara jevA banI javA chatAM prANane TakAvI rAkhavAmAM saphaLa rahyA. maMtrIzvara kalpakane maLelI sajAnI vAto comera phelAtA ja magadhanAM zatrurAjayo saMgaThita banI gayA ane thoDA vakhatamAM e badhA rAjAo ekI sAthe pATaliputra para caDI AvyA. ethI rAjAnaMda muMjhAyA. temaNe nagaranA daravAjA baMdha karAvI dIdhA. atyAre have emane kalpaka yAda AvavA mAMDyA. naMdane thayuM ke, jo kalpaka maMtrI jIvato hota, to AmAMno eke rAjA magadhanI sAme saMgharSa karavA Avata nahi ! hAya ! paNa have rAMDyA pachInA mArA A DahApaNano zo artha? kharekhara meM raLelI magadhanI AbarU mArA jotA ja ughADe choga luMTAI jaze ke zuM? rAjA naMda ciMtAtura banIne mArga gotavA mATe Ama-tema phAMphA mArI rahyA, tyAM ja emane kaMIka yAda AvyuM. emaNe kUvAmAM anna mahArAjA khAravela 10-1-2002-~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 23 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane pANI utAratA sevakane bolAvIne pUchyuM ke, kUvAmAM anna-pANI lenAra koI hAjara hoya che kharuM? sevake kahyuM : koNa hAjara che, e to huM zI rIte kahI zakuM! paNa anna-pANInuM pAtra koI le che kharuM? - DUbato mANasa taraNuM jhAle, ema rAjAnaMda tarata ja e kUvA pAse pahoMcyo. tapAsa karatAM rAjAnI samakSa hADapiMjaramAM palaTAyelA kalpaka maMtrI jaNAyA. rAjAe kSamAyAcanA sAthe bahAra AvIne magadhanI paDu paDu thatI mahattAne mobha banIne TakAvavA maMtrIzvara kalpakane namra vinaMti karI, jenI kalpanA karI ja rAkhI hatI, e paristhiti upasthita thatA gaI gujarI bhulI jaIne maMtrIzvara kalpaka kUvAmAMthI bahAra AvyA, koI gheghUra vaDavRkSa TUMThAmAM palaTAI gayuM hoya, evI kalpanA karAvatA maMtrIzvara kalpaka potAnI buddhinA baLe magadha para caDhI AvelA e rAjAone bhagADI mUkyA ane punaH kalpakanI kIrtithI magadhanA koTa-kAMgarA gAjavA lAgyA. sAcI vastusthitinI jANa thatAM naMdanA pazcAttApano pAra na rahyo. emaNe jUnA mahAmAtyane sakhata sajA karIne kalpakane pahelAM karatAMya vadhu gaurava ApyuM. emanuM AyuSya dIrgha hatuM. punaH emanA lagna thatA e saMsAranI vela pAMgarI uThI ane jANe mRta prAyaH banI cUkelo e maMtrIvaMza pharIthI mahorI uThyo. lagabhaga 3ra varSo sudhI magadhanA mahA sAmrAjayanI dhurA sAMbhaLIne eka dahADo naMdivardhana tarIkenuM sanmAna pAmanArA rAjAnaMda svargavAsI banyA. zrI mahAvIra prabhunA nirvANa bAda 70mAM varSe mAravADanI osiyA nagarImAM zrI ratnaprabhasUrIzvarajI mahArAje keTalAMka kSatriya vaMzI rAjAone pratibodha pamADIne jaina-osavALa banAvyA hatA, A zAsana prabhAvaka kAryanA pramukha samarthaka tarIke prathama naMda jaina itihAsamAM suvarNAkSare noMdhAI gayA. prathama naMda pachI magadhanI pATanagarI pATaliputra para kramaza: naMdavaMzIya rAjAo ane kalpakavaMzIya maMtrIonI paraMparA paNa cAlu thaI, emanA rAjyakALa para have pachI siMhAvalokana karIzuM. 24 ******** ~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annd0nwn0j0ntt00000phiu:00ntt00ntt00900900nda00ntt00000000000kh@$@@@jnn0jnn06/0 - 2 zakaTAlano ziraccheda nava naMdono rAjyakALa ane maMtrIzvara kalpakanA vaMzajono maMtrI-kALa magadha sAmrAjyanA itihAsamAM aneka prakaraNo sarajI gayo. jemAMnA keTalAMka prakaraNo suvarNanI zAhIthI lakhAyA, to keTalAka prakaraNo kAjaLathI kalaMkita banyA. ethI prathama naMda naMdIvardhana pachI thayelA ATha naMdonA samayanuM tathA mauryakAlIna rAjya kALanA citranuM darzana karavuM ja rahyuM. A citranuM darzana karIne pachI bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA cirAyu gIya gaNadhara zrI sudharmAsvAmIjIthI prAraMbhAyelI pATa paraMparAnA navamA paTTadhara zrI susthitasUrijI ane Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI supratibaddhasUrijI sudhInA prabhAvaka jaina itihAsanuM paNa vihaMgAvalokana karyA vinA na ja cAle ! kaliMga cakravartI mahArAjA khAravela jaina zAsananI je sevA karI gayA, emAM A be sUrivAronI prabhAvaka nizrAno phALo ghaNo moTo hato. AThamI pATa paraMparA sudhI nigraMthagaccha tarIke oLakhAto rahelo e zramaNa saMgha A be AcAryonA kALamAM koTigaccha tarIke prasiddha banyo. A baMne AcAryo e sUrimaMtrano karoDavAra jApa karyo hato, AvI ajoDa ArAdhanAnA kAraNe tyArathI e pATa-paraMparAno zramaNa saMgha koTigacchanuM navuM nAmAbhidhAna pAmyo. prathama naMda pachI kramazaH thayelA ATha naMdonA rAjya kALanuM vihaMgAvalokana kaMIka AvuM che. bIjA naMda mahAnaMdIno rAjyakALa aDhAra varSano rahyo. temanA putra mahAnaMde trIjA naMda tarIke magadhanuM sAmrAjya sADatrIsa varSa sudhI bhogavyuM. cothA naMda tarIke sumAlInuM zAsana magadha upara traNa varSa rahyuM. bRhaspati mitre pAMcamA naMda tarIke traNa varSa magadha upara rAjaya karyuM. dhananaMde chaThThI naMda tarIke cAra varSa magadhanuM rAjya saMbhALyuM. sAtamA AThamA naMda tarIke bRhadartha ane sudeve cha varSa rAjya karyuM. AThamA naMdanA samaye kaliMga jaMga khelAyo. mahArAjA zreNikathI mAMDIne Aja sudhInA rAjAoe kaliMgane svataMtra rahevA devAmAM ja gaurava anubhavyuM hatuM. paNa A rAjA atyaMta lobhI hato tethI virocana nAmanA brAhmaNa maMtrIthI prerita thaIne eNe kaliMganI sAme yuddha jAhera karyuM. kaliMgAdhipati caMDarAye kaliMganI kIrti aNanama rAkhavA bharacaka prayAso karyA paNa emAM eo phAvI na zakyA. naMde kaliMga para vijaya meLavIne enI svataMtratA ja nahi, samRddhi paNa lUMTI. ATalAthI paNa e dharAyo nahi, kumAragiri para zreNika rAjAe baMdhAvelA maMdiramAMthI eNe kaliMga-jina" tarIke prakhyAta banelI eka suvarNa mUrtinuM paNa apaharaNa karyuM. ane potAnI kArakirdI para kAjaLano kucaDo pheravyo. navamA naMda 26 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke mahApadane tetAlIsa varSa sudhI magadhanI mahAsattA bhogavI. maMtrIzvara kalpakano vaMza paNa A kALa daramiyAna maMtrI vaMza tarIke cAlu rahyo. navamA naMdanA samaye zrI zakaTAla nAmanA maMtrI thayA. jemanI vaphAdArI Aje itihAsamAM amara che. zakaTAlane maMtrIzvara-kalpakathI mAMDIne thayelA maMtrIonI anubhavasamRddhi vArasAmAM maLI hatI. ethI magadhanI kIrtine digadigaMtamAM guMjatI karavAmAM ane aneka dezone magadhanA vaphAdAra sevaka banAvavAmAM teo kalpanAtIta saphaLatA meLavI gayA. emanA kALamAM eka tarapha jema magadhanI kIrti vizvavyApI banavA pAmI, ema bIjI bAju chelle chelle naMda vaMzanA patananI paNa pUrvabhUmikA racAI. naMda rAjAo suvarNano saMgraha karavAnA bhAre zokhIna hatA. eo potapotAnA rAjyakALa daramiyAna eTalo badho suvarNa saMgraha karatA ke, jethI suvarNano ekaeka nAnakaDo DuMgara racAI jAya ! AvA lobhane kAraNe magadhamAM gupta rIte suvarNanA DuMgaro racAyA paNa hatA ane magadhanI samRddhi e sarvocca zikhara sara karyuM hatuM. navamA naMdamAM jema suvarNano saMgraha karavAno zokha hato. ema potAnI kIrtinA navA kAvyo banAvanArAone protsAhita banAvavA mATe aDhaLaka suvarNanuM dAna karavAnA paNa e zokhIna hatA. zakaTAla maMtrIne A baMne zokha gamatA na hatA. paNa suvarNanAM saMgraha aMge to teo kaMI karI zake ema na hatA, paraMtu kavione apAtA kIrtidAnamAM ati na thAya, eno eo pUro khyAla rAkhatA. emanI AvI rAjya bhakti ja eka dahADo evI paristhiti sarjI gaI ke, je khuda zakaTAlanI potAnI hatyAnuM ane naMdavaMzanA nAzanuM nimitta ja banI gaI ! vararUci nAmano eka paMDita roja navA-navA rAja stutinA zloko banAvato ne suvarNamudrAo InAmamAM meLavato. enAmAM kavitva-zakti hatI, emAM koIthI nA paDAya ema na hatuM. chatAM A rIte suvarNanuM dAna cAlu rahe, e maMtrIne rAjyanA lAbhamAM na jaNAyuM, ethI emaNe mahArAjA khAravela -~-~~~-~~~ Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA dAnane aTakAvavA eka peMtaro racyo. maMtrIne zrI sthUlabhadra ane zrIyaka nAmanA be putro uparAMta yakSA, yakSadattAnA ityAdi nAmanI 7 putrIo paNa hatI. emanI smaraNa zakti evI to sateja hatI ke, ekavAra sAMbhaLeluM pahelI putrIne yAda rahI jatuM. be vAra sAMbhaLeluM bIjI putrI game tyAre bolI batAvatI. Ama anukrame sAtamI putrIne sAta vAra sAMbhaLyA bAda e sAMbhaLeluM svanAmanI jema kaMThastha thaI jatuM. bIje divase maMtrIzvara rAjyasabhAmAM hAjara thayA. rojanA krama mujaba navI stuti racavA badala jyAM sau sonAmahoro vaci paMDitane gaNI ApavAno rAjAdeza thayo, tyAM ja maMtrI ubhA thayA, emaNe kahyuM H mahArAja ! vacijInI A kRti navI nathI. eo prAcIna sAhityamAMthI kAvya corI karI-karIne Ave che. ane roja so sonAmahoro paDAvI jAya che. Apane khAtarI karavI hoya, to mArI sAte putrIone abaghaDI hAjara karo. eo jo A kAvyanI stuti bolI batAve, to to mArI vAta para vizvAsa besaze ne? varacinA aMgeaMgamAM A AkSepathI Aga lAgI cUkI hatI. eNe paga pachADIne kahyuM ke, huM sAhitya cora nathI ! A mArI navI kRti che. chatAM maMtrIzvaranI putrIo jo A stutione bolI batAve, to huM ekavAra nahi, caudavAra cora, cora, cora abaghaDI ja A Aropane sAco pUravAra karI ApavAnI maMtrIzvarane mArI hAMkala che. thoDI ja vAramAM maMtrIzvaranI sAte putrIo rAjyasabhAmAM AvI pahoMcI. vacie AjanI navI stuti-kRti bolI batAvI. A pachI sAte-sAta maMtrI putrIo paNa kramazaH e stuti kaDakaDATa bolI gaI. maMtrIzvara zakarAle sagarva pUchyuM : bolo, paMDitajI ! tamAro mAla corIno che. eno AthI vadhAre prabaLa koI purAvo have joIe che kharo ? varacinA paga nIcenI dharatI jANe sarakI gaI hatI. kApo to paNa lohI na nIkaLe, evuM moMDhuM laIne e gharabhego thaI gayo. potAne cora sAbita karavA maMtrIzvara kaI karAmata ane kai ramata ramI rahyA ~~~~~ mahArAjA khAravela 28 ~~~~~A Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA, e to e nakkI na karI zakyo. paNa manamAM ne manamAM eNe gAMTha vALI ke, mArI AbarUne chaDecoka lUMTanAranA veranI vasulAta lIdhA vinA huM nahi ja rahuM ! naMdavaMzano huM nAza karIza ane e mATe A maMtrIzvara zakaTAlane jIvato nahi rahevA dauM ! A maMtrInA mRtyu pachI naMdavaMzanI zI tAkAta che ke, e jIvato rahI zake ? AkhA pATaliputramAM sAhityanA eka aThaMga cora tarIke vagovAyelA vararuci lUMTAyelI AbarUne pAchI raLI levAno koI upAya gotI rahyo ane thoDAka ja vakhatamAM ene AmAM kalpanAtIta saphaLatA maLI. eNe gaMgA nadImAM eka evo adazya yAMtrika hAtha goThavyo ke, pagathI eno eka cheDo dabAvatA ja e hAtha dhIme-dhIme gaMgAnA jaLamAMthI bahAra AvI zake ! A pachI eNe gaMgAnI sAdhanAno DhoLa karIne potAnI para gaMgAdevI prasanna thaI hovAnI vAto vahetI karI. tyArabAda eNe eka divasa jAheramAM potAnI stuti-zaktithI prasanna thanArA gaMgA devIne najaronajara nihALavA pATaliputrane AmaMtraNa ApyuM. bIje divase gaMgAno e kinAro mAnava-medanIthI UbharAI ukyo hato. pUjAnA kapaDA paherIne vararuci gaMgAnA pravAhamAM thoDe dUra sudhI gayA. pachI eNe stuti lalakAravA mAMDI ane bIjI tarapha pelA maMtrane pagathI dabAvavA mAMDyuM. ethI dhIme dhIme eka hAtha upara AvavA mAMDyo. jyAM stuti pUrI thaI. tyAM saMpUrNa hAtha bahAra Avyo. e hAthamAM suvarNa mudrAthI bharelI eka thelI zobhI rahI hatI. vararucie e gaMgA prasAdI svIkArI lIdhI. hAtha punaH gaMgAnA jaLamAM adRzya thaI gayo. basa, A eka ja banAvathI vararucinA mAna-pAna punaH pATaliputramAM vadhI gayA. A pachI to A kAryakrama rojano thaI gayo. roja vararuci gaMgAnA gIta gAya ane gaMgAjaLamAMthI upara lavAvelA hAthamAMthI e so suvarNa mudrAo meLave ! AmAM eNe evI kapaTa jALa racI hatI ke, roja sAMje e yAMtrika hAthamAM pote ja gupta rIte suvarNa mudrAnI thelI mUkI Avato ane ene jAheramAM A rIte svIkArato. mahArAjA khAravela 100000000000000000000000000000000000000-00 29 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mAyAjALano pAra koI na pAmI zakyuM ane vaci AkhA pATaliputramAM phUle pujAvA mAMDyo. AnI viparIta asara e thaI ke, sAhitya cora tarIke varacine sAbita karanArA maMtrIzvara zakaTAlanI have to chaDecoka niMdA thavA mAMDI. ethI maMtrIzvare eka rAtre potAnA jAsusa dvArA badhI mAhitI meLavI laIe, varacanA daMbhanA paDadAne ubhone ubho cIrI nAMkhavAno nirNaya karyo. A mujaba emaNe sAmethI naMdane kahyuM ke, rAjavI ! vaci para gaMgAdevI prasanna thayA che ane emanA kAvyane roja so suvarNa mudrAthI vadhAve che. mATe A camatkAra jovA ApaNe paNa javuM joIe ! rAjA e javAnI taiyArI batAvatA javAno divasa paNa nakkI thayo. varacinA AnaMdano pAra na rahyo. naMda je divase gaMgAkinAre javAnA hatA. enI AgalI rAtre ja e yAMtrika hAthamAM bharAvAyelI suvarNa mudrAothI bharapUra thelIne maMtrIzvare jAsUso dvArA meLavI lIdhI ane bIjA divase ene gupta rIte potAnI pAse rAkhIne saunI sAthe eo gaMgAnA kinAre AvyA. Aje vararucinA AnaMdano pAra na hato. kAraNa ke potAno prabhAva cheka rAjA naMdane gaMgAkinArA sudhI kheMcI lAvavAmAM saphaLa banyo hato. varuci gaMgAnA jaLamAM pravezyo. roja karatAMya adhika prasannatA sAthe eNe gaMgAnI stuti zarU karI. yaMtranA cheDA para eNe paga dabAvyo, paNa jyAM khAlI hAtha upara Avyo. tyAM ja enA moM para kAjaLa jevI kALAza pharI vaLI. varucine thayuM ke, jo atyAre gaMgAmAM pUra Ave ane e pUra mane tANI jAya to kevuM sAruM ! tyAM to maMtrIzvara zakaTAle vararuci tarapha kaTAkSa karatAM kahyuM : paMDitajI ! sonAmahoronI thelInuM dAna karavAmAM gaMgAdevI Aje pAtra bhulI gayA lAge che. ethI tamArA badale mArI pAse A thelI AvI gaI che ? saune navAI lAgI ke A zuM ? rAjAnaMda samakSa varucinA daMbhanA paDadAne ubhone ubho cIratA maMtrIzvare badhI vAta kahI saMbhaLAvIM. tyAre phUlathI vacine vadhAvanArI prajA paMDita-vararuci para phiTakAra varasAvI mahArAjA khAravela 30 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI. sau pAchA pharyA. veranI vasUlAta levA jhanunI banelA vararucimAM A ghaTanAe vadhu verabhAvanA pedA karI ane e chidra gotI rahyo, emAM eka di enA hAthamAM eka chidra AvI paNa gayuM. maMtrIzvara zakaTAlano moTo putra sthUlabhadra to lagabhaga bAra bAra varSathI kozA vaizyAnA premapAzamAM evo sapaDAyo hato ke, emAMthI bahAra nIkaLavAnuM nAma ja nahoto leto ! ethI rAjAnA aMgarakSaka tarIkenI mahatvanI javAbadArI nAno putra zrIyaka saMbhALI rahyo hato. enAM lagna nakkI thatAM maMtrIzvara zawAle bhaTaNA tarIke rAjA samakSa dharI zakAya, evA zastro taiyAra karavAnuM cAlu karyuM hatuM. A vAtanI gaMdha vararucine kyAMkathI AvI gaI ane e AnaMdI uThyo. eNe saMskRtamAM eka zloka banAvIne bALakone kaMThastha karAvyo ane koI gItanI jema A zloka AkhA zaheramAM bALakonA moMmA ramI rahyo. e zlokano bhAva evo hato ke, rAjA naMda e jANatA nathI ke, A zakaTAla naMdano nAza karIne rAjA tarIke zrIyakane sthApaze! AkhA gAmamAM A zloka bALakonA moMmAM gavAvA lAgyo. paNa e tarapha koInuM dhyAna na gayuM. eka divasa taka sAdhIne vararuci rAjA pAse pahoMcI gayo. eNe kahyuM : mahArAja ! zrIyakano A lagna mahotsava, enA rAjyAbhiSekano mahotsava na banI jAya, eno khyAla rAkhazo ! kAraNa ke ApanA vadhanuM kAvataruM racAI gayuM che. lagnanA bahAne maMtrI zakaTAla Apane ghara AMgaNe AmaMtrIne ApanuM kAsaLa kADhI nAMkhavA mAMgato hoya, evI vAto gItomAM bALako paNa gAI rahyA che ane sAMbhaLavA mujaba maMtrInA ghare A mATe zastro paNa taiyAra thaI rahyA che. mATe sAvadha rahevA vinaMti karavA Avyo chuM. varacinI vAta sAMbhaLIne naMdanA AghAta-Azcaryano pAra na rahyo. emanI tapAsa karAvaDAvI, to vAtamAM kaMIka tathya lAgyuM. kAraNa ke maMtrInA ghare zastro ghaDAI rahyA hatA ane bajAramAM bALako AvI vAto pracArI rahyA hatA. rAjA naMda sAvadha thaI gayo. lagnanA prasaMgamAM khUba mahArAjA khAravela ~~~~~ 31 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ takedArI pUrvaka eNe bhAga lIdho. e prasaMga paNa dhAmadhUmathI ujavAI gayo. e zastro rAjAe bheTaNAM tarIke svIkArI paNa lIdhA. paraMtu rAjAnA manamAM ghara karI gayelo avizvAsa dUra na thayo. ethI bIje divase jyAre maMtrIzvara praNAma karavA AvyA, tyAre rAjAe moM pheravI lIdhuM. zakaTAlanI zakti ane prabhAva evo hato ke, A rIte moM pheravI levAthI vadhu kazuM ja karI zakavA naMdarAjA samartha na hato. maMtrIzvara zakaTAla rAjAnI AvI aprasannatA parathI vAtanuM hArda pAmI gayA ke, nakkI naMdarAjA koInI kAnabhaMbheraNIno bhoga banyA che ! sabhA visarjita thayA bAda maMtrIzvara ghare AvyA. paNa jIvavuM have emanA mATe jhera thaI paDyuM hatuM. samagra kuTuMbanI surakSA khAtara potAnuM balidAna dharI dIdhA sivAya koI upAya na jaNAtA emaNe gharabheguM karIne kahyuM H zrIyaka ! sthUlabhadra to kozAnI kedamAM purAyo che. ethI eka vasamI javAbadArI adA karavAno avasara tArI samakSa upasthita thayo che. vAtane laMbAvavAno A vakhata nathI. kema ke paLa lAkheNI jAya che, mATe huM tane AjJA karuM chuM ke, kAle tAre bhara sabhAmAM rAjA naMdanI najara sAme talavAranA eka ja jhATake mAruM mAthuM uDAvI devAnuM che ! zrIyaka ja nahi, AkhuM ghara A vAta sAMbhaLIne dhrUjI uThyuM zakaTAlano ziraccheda ! zrIyake pitAnA paga pakaDI letA ane rotArotA kahyuM : zuM mAre pitR hatyArA banavAnuM ? zrIyakane zAMta karIne dhIragaMbhIra vANImAM zakaTAle kahyuM : Aje sabhAmAM rAjAe moM pheravI lIdhuM, e to te sagI AMkhe joyuM ne ? cokkasa koInI kAna-bhaMbheraNI thaI che ane ApaNA kuTuMba para Aphata toLAI cUkI che. kAle rAjA rUThaze ane ApaNane tamAmane kedamAM pUrIne mArI nAMkhaze. ApaNA pUrvaja maMtrIzvara kalpakanA jIvanamAM banelI AvI ghaTanA tArA khyAla bahAra nathI ja ! mATe saMbhava che ke, tuM mArI hatyA karI nAMkhe, to ApaNuM A AkhuM kuTuMba ugarI jAya ! hatyA bAda tAre rAjAne eTaluM 32 jayajaya mahArAjA khAravela ~~~~~~~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kahevAnuM ke, ApanA aMgarakSaka tarIke mArI e pharaja thaI paDe che ke, jenI para Apa aprasanna ho, ene mArAthI jIvato na rAkhI zakAya ! pachI bhalene ApanI aprasannatAno bhoga bananAro e mAro bApa paNa kema na hoya ? tane pitR hatyAnuM pApa na lAge, e mATeno upAya paNa meM gotI ja rAkhyo che ! rAjAne namatAnI sAthe ja huM kAlakUTa jhera moMmAM mUkI daIza. ethI tAre talavAra to mArA zaba para ja calAvavAnI raheze ! yojanA bhayaMkara hatI. paNa maMtrIzvaranI agamacetI para paNa saune evo vizvAsa hato. ethI raDatI AMkhe zrIyakane A javAbadArI adA karavAnI hA pADavI paDI. maMtrIzvaranA romeromamAM jinadharma vasyo hato. ethI e AkhI rAtane emaNe ArAdhanAmaya banAvI dIdhI. savAre uThyA bAda paNa prabhu pUjA Adi karIne aMtima samayanI saMpUrNa ArAdhanA karavA pUrvaka eo rAjasabhAmAM javA mATe taiyAra thayA. AjanI sabhAmAM vaci paNa koI dAva nAMkhavAnI yojanA sAthe hAjara rahyo hato. sabhA hakaDeThaTha bharAI hatI. rAjA naMdanI paDakhe zrIyaka aMgarakSakanI adAthI nAgI talavAra tANIne khaDo hato. eTalAmAM ja A maMtrIzvara zakaTAla rAjya sabhAmAM pravezyA. rAja-praNAma karavA emaNe jyAM mastaka namAvyuM, tyAM ja rAjA naMde moM pheravI lIdhuM. barAbara eja paLe zrIyakanA hAthamAM rahelI nAgI talavAra namelA e maMtrIzvaranA mAthA para pharI vaLI. zarIrathI alaga paDeluM e mastaka jotA ja AkhI sabhA dhrujI uThI. A banAva eTalo badho jhaDapathI banI gayo hato ke, rAjA, vaci ane AkhI sabhA stabdha banI gaI. rAjAe Azcarya ane AghAta sAthe zrIyakane pUchyuM te A zuM karI nAMkhyuM ? zrIyake tarata ja nIDaratAthI javAba vALyo ke, meM mArA kartavyane adA karavA sivAya vadhAre kazuM ja karyuM nathI ! jenI para ApanI akRpA hoya, enI para mAre AvI kaTAra kRpA karavI ja rahI. Apane jenAmAM rAjadrohanI gaMdha AvatI hoya, e vyakti mArA jIvatA jIvatI rahe, to to mArI vaphAdArI lAje ! mahArAjA khAravela NN 33 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAnaMdanI AMkho codhAre raDI uThI. have ene khyAla Avato hato ke, khoTI kAnabhaMbheraNInA bhoga banIne eNe jAte ja naMdavaMzanA patananI bhUmikA ubhI karI hatI. paNa bananAra have banI gayuM hatuM. ethI rAjAe kahyuM : zrIyaka ! mArI AMkhamAM atyAre pazcAttApanA AMsuno dariyo ghughavI rahyo che. kharekhara maMtrIzvara zakaTAlano hatyAro to huM ja chuM. tuM nahi ! te to tArI pharaja ja adA karI che. paNa A pApanuM prAyazcitta levA huM tane kahuM chuM ke, khAlI paDelI A maMtrInI mudrA tuM abaghaDI ja svIkArI le ! zrIyake chAtI lokhaMDI banAvIne kahyuM : rAjAjI ! A maMtrI-mudrAnA sAcA adhikArI to mArA moTAbhAI sthUlabhadra che. bhale eo kozA vezyAnA tyAM vAso karatA hoya, paNa ethI kaMI emano A adhikAra nAbuda thaI jato nathI ! mATe Apa vaDIlabaMdhu sthUlabhadrane bolAvavA teDuM pAThavo! evI vinaMti! naMdanuM e teDuM kozAnA ghare pahoMcyuM, raMgamAM bhaMga pADatuM rAja teDuM bAra-bAra varSamAM paheluM vaheluM AvatuM hoIne, kAma patAvIne tarata ja punaH hAjara thaI javAnA kola sAthe sthUlabhadra kozAnI vidAya lIdhI. sthUlabhadra rAjasabhAmAM AvyA. zrIyakanI talavAra raktaraMgI hatI ane pitAjInA dhaDa-mastaka alaga-alaga paDyA hatA. sthUlabhadranI AMkha A dRzyane na jIravI zakI. lAla raMga to eNe ghaNA-ghaNA ane ghaNI ghaNI vAra joyA hatA, paNa lohIno A lAla raMga to koI judo ja hato ! kozAnI seMthInA siMdurano raMga lAla hato. e koI vAra rIsAtI, tyAre enI AMkhamAM lAla raMga gherAto, lAla-gulAbI phUlo to rojanA paricita hatA. paNa AjanI rAjasabhAmAM verAyelo lAla raMga sthUlabhadra mATe sAva navo ja hato ! thoDIja vAramAM paristhitithI e paricita banI gayo ane maMtrI mudrAno svIkAra karavAno prastAva rajU karanArA rAjavI naMda samakSa eNe mudata mAMgatA kahyuM : rAjAjI ! AlocanA 34 - ja mahArAjA khAravela Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAraNA karyA vinA huM Apane maMtrI mudrA svIkAravA aMge kaMI ja na kahI zakuM. mATe thoDIvAra rAha jovA vinaMti ! sthUlabhadra rAjasabhAmAMthI nIkaLIne najIkanA eka bagIcAmAM javA mATe ravAnA thayo. Aje enuM mana koI navI ja duniyAmAM pheMkAI gayuM hatuM. e vicAramagna thaIne jato hato. tyAM ja sAme zrI saMbhUtivijayajI AcAryanA darzana thatA zrI sthUlabhadranuM mastaka namI paDyuM. aMtaramAM sUtelA jUnA saMskAro jAgI uThyA, emanA darzane sthUlabhadrane Akho. saMsAra asAra jaNAyo ane jyAM sagA putrane sagA bApa para samaze2 calAvavAnI kaDavI pharaja adA karavI paDatI hoya, e rAjakAraNa to emane dhIkkAravA yogya lAgyuM. ethI vicAraNA-AlocanA karavA gayelA sthUlabhadra mastakano loca karIne punaH rAjyasabhAmAM AvyA. emanA moMDhAmAMthI mAtra eTalo ja dhvani nIkaLyo : dharmalAbha ! zakaTAlano ziraccheda thatA vararucine evI AzA baMdhAI hatI ke, magadhanuM maMtrIpada have mane maLaze ? paNa sthUlabhadre saMyama svIkAratA A maMtrImudrA emanA laghubaMdhu vaphAdAra zrIyakane maLI. A pachI thoDA varSo bAda vaci potAnA ja pApe kamote mRtyu pAmyo. naMda vaMzanuM patana thavAnA bhaNakArA zakaTAlanA ziracchedathI ja vAgavAnA zarU thaI gayA hatA, e sAcA paDavAnA hatA, AnI pratIti rUpe mauryavaMzIya caMdragupta ane buddhinidhAna cANakya dhIme-dhIme AgaLa AvavA mAMDyA temaja naMdavaMzanA patanane pAyo banAvIne mauryavaMza jANe potAnuM maMDANa sAMdhI rahyo ! mahArAjA khAravela ~~~~~NA NNN 35 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a90000000000000000nttcntt0000000ntt000000000000ntt0000ntt00ntt0n: GS , prabhu-paraMparAnA projjavaLa prakAzastaMbho nava naMdonA rAjyakALanI tejI-maMdI joI lIdhA bAda, prabhuvIranA nirvANathI A samaya sudhI thayelI jaina zAsananI prabhAvaka pATaparaMparAno paricaya meLavI laIe. tyArabAda maurya rAjayano ane e kALamAM thayelA prabhAvakonI pATaparaMparAno paricaya meLavIzuM. tyAra pachI ja kaliMga cakravartI zrI khAravelanI kathAnI pUrvabhUmikA racAyelI gaNAze ! bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA kevaLajJAnI banyA, tyArabAda agiyAra gaNadharonI dIkSA thatA zAsananI sthApanA thaI. A agiyAra gaNadharomAMnA 9 to prabhunI hayAtImAM ja alaga-alaga samaye rAjagRhInA vaibhAragiri Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara eka-eka mahinAnuM anazana svIkArIne nirvANa pAmI cUkyA hatA. zeSa rahelA be gaNadharomAMnA prathama gaNadhara zrI gautamasvAmIjI je rAtre prabhu mahAvIra nirvANa pAmyA, enI prabhAte kevaLajJAnI banyA hatA. ethI badhA gaNadharono ziSya parivAra pAMcamA gaNadhara zrI sudharmAsvAmIjInI nizrA svIkArIne ArAdhanA karI rahyo. teo dIrdhAyuSI hatA. kevaLajJAnI gaNadhara zrI gautamasvAmIjI 12 varSano kevaLI paryAya pALIne vaibhAragiri para anazana svIkArI mokSe padhAryA. ethI saMghazAsananI dhUrA zrI sudhamArasvAmIjIe 12 varSa sudhI saMbhALI. tyArabAda eo kevaLI banIne 8 varSa sudhI vicaryA ane 100 varSanuM sarvAyu bhogavIne mukti pAmyA. agiyAra gaNadharomAM sauthI cirAyuSI zrI sudharmAsvAmIjI hatA. ethI bhagavAnano zramaNa-saMgha sudharmAsvAmIjInA parivAra tarIke prasiddhi pAmyo. Aje paNa A prasiddhi evI ne evI ja che. bhagavAnanuM je janma-nakSatra ane je janmarAzi hatI, eja uttarA phAlyunI ane kanyA rAzi zrI sudharmAsvAmIjInA janma-nakSatra ne janmarAzi tarIke hatI. kevo apUrva A yogAnuyoga ! dvAdazAMgInA racayitA zrI sudharmAsvAmIjI kevaLI banyA, tyArabAda emanI pATane zrI jaMbUsvAmIjIe zobhAvI. eo apUrva vaibhava ane ethIya vadhu ajoDa vairAgyanA svAmI hatA. mAtra 16 varSanI ugatI vaye 89 karoDa suvarNa mudrAono tyAga karIne, lagnanI prathama rAtre ja ATha navoDhAone pratibodhIne temaja corI karavA Avela 499 coro sAthe enA nAyaka prabhAvane muktino mArga batAvIne eo zrI sudharmAsvAmInA ziSya banyA hatA. A avasarpiNI kALanA aMtima kevaLajJAnI zrI aMbUsvAmIjI 80 varSanI vaye mathurAmAM nirvANa pAmyA ane bhavadeva-bhavadatta tarIkenA baMdhuyugalanA bhAvathI prAraMbhAyelI e sAdhanA saMpUrNa banI. zrI jaMbUsvAmIjInuM nirvANa thatA kevaLajJAna, mana:paryavajJAna Adi 10 vastuono viccheda thayo. A kALamAM ja zrI bhadrezvaratIrtha sthApita mahArAjA khAravela ~~~~~~~~~~~~~ 37 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayuM. zrI jaMbUsvAmIjInA paTTadhara tarIke pratiSThita thayelA zrI prabhavasvAmIjInI jIvananI kathA adbhuta hatI, mULa to teo rAjaputra hatA, paNa nAnA bhAIne rAjya maLatA teo nagarano tyAga karIne cAlI nIkaLyA. emAM 499 corono sAtha maLatAM emaNe lUMTaphATanuM jIvana jIvavuM zarU karyuM. avasvApinI ane tAloTinI A nAmanI be vidyAnA jore eo vikhyAta lUMTArA banyA. A vidyAnA baLathI eo game tevA mANasane ghasaghasATa UMghato karI zakatA ane game tevA majabUta tALA toDI zakatA ! prabhavacorane eka dahADo samAcAra maLyA ke, 99 karoDa suvarNa mudrAonA svAmI jaMbUkumAranuM lagna levAyuM che ane ATha-ATha kanyAo lAkhkhonA dAyajA sAthe jaMbUkumAraneM varanAra che ! prabhave lagnanI rAte ja jaMbUkumArane lUMTavAnuM nakkI karyuM. e lUMTavA Avyo paNa kharo. paraMtu tyAMnuM vAtAvaraNa jotAM ja e diMga thaI gayo ! svarganI suMdarIo jevI ATha-ATha navoDhAonI vacce rahIne paNa zrI jaMbakumAra vairAgyanI vAto karI rahyA hatA. prabhava e vAto sAMbhaLI ja rahyo ! e vAto aMtarane AkarSI le evI hatI. chatAM prabhAvane pUro khyAla hato ke, huM lUMTa calAvavA Avyo chuM. ethI eNe avasvApInI vidyA mUkIne badhAne niMdrAdhIna banAvavAno dAva nAMkhyo. paNa e vidyAnI asara jaMbUkumA2 upara to na ja thaI ! badhI suMdarIo sUI gaI. ethI mahAmaMtrano jApa karatA jaMbUkumAra AtmAdhyAnamAM lIna banyA. prabhave jaMbUkumArane nidrAdhIna karavA vAraMvAra vidyAno pATha karyo. paNa e vidyA jyAre niSphaLa ja nIvaDI, tyAre prabhava corane thayuM ke, jaMbUkumAra pAse staMbhanI ane mokSaNI vidyA hovI joIe, enA vinA mArA A badhA sAthIdAro thAMbhalAnI jema sthira kaI rIte thaI jAya ? ane e pote jAgatA kaI rIte rahI zake ? prabhava cora bukAnI choDI daIne sIdhA ja jaMbUkumArano cAkara banI jatA bolyo H kumA2 ! huM prabhava cora chuM. ahIM corI karavA Avyo hato. paNa mArI vidyA niSphaLa nIvaDI che ane tamArI vidyAnA kAraNe mahArAjA khAravela 38 ~~~~~NN Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA badhAM sAthIdAro sthira thaI gayA che. mATe kRpA karIne Apa mane ApanI pAse rahelI staMbhanI-mokSaNI vidyA zIkhavADo. AnA badalAmAM huM Apane avasthApinI-tAlodghATinI A be vidyAo zIkhavADIza. jaMbUkumAre jarAya vicalita banyA vinA javAba vALyo: mArI pAse je che e badhuM tyajIne huM to kAle savAre dIkSA svIkAravAno chuM. pachI A be vidyA laIne huM zuM karuM ? mArI pAse to koI vidyA nathI, sivAya ke dharma-vidyA ! tamane joItI hoya, to dharmavidyA ApavA huM taiyAra chuM. mane to tamArI ekeya vidyA khapa lAge evI nathI. prabhavanA Azcaryano pAra na rahyo. eNe avasthApinI vidyA pAchI kheMcI lIdhI. ethI sau jAgI gayA. pachI eNe jaMbUkumAra pAsethI dharmanI vidyA jANavA mAMDI. ane A vidyAe prabhavane ane sau sAthIdArone evA vaza banAvI dIdhA ke e pAMcaso e jaMbUsvAmIjInuM ziSyatva svIkAravAno tyAM ne tyAM ja nirNaya laI lIdho. zrI prabhavasvAmIjIe 44 varSano sAdhu paryAya pALyo. 11 varSa sudhI yugapradhAna rahIne eo 85 varSanI vaye svargavAsI thayA. (jaMbUkumAranI sAthe prabhavanI dIkSA mAnanAro eka mata che, e mujaba prabhavasvAmI 105 varSanI vaye svargavAsI banyA.) emanI pATe zrI zaabhavasUrijI sthApita thayA. emanA jIvana parivartananI kathAya paNa adbhuta che. - zrI prabhavasvAmIjI suvizAla gacchanA nAyaka hatA. ekavAra potAnI pATane zobhAvI zake, evI vyakti-zaktinI zodha mATe emaNe hRtopayoga mUkyo, paNa potAnA ziSyomAM ja nahi, samagra saMghamAM paNa evI vyakti na jaNAI, ethI anya darzanIomAM emaNe upayoga mUkyo, to rAjagRhInA zayaMbhava brAhmaNamAM AvI yogyatAnAM darzana thatAM eo rAjagRhI AvyA ane be sAdhuone kahyuM ke, zaabhaMvabrAhmaNa jyAM yajJa-yAga karAvI rahyA hoya, tyAMthI gocarI mATe jatA tamAre tyAM UbhA rahIne eTaluM ja jorajorathI bolavuM ke : mo RSTa mahArAjA khAravela ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 39 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bo tatva na zAyate pUruM aho ! khedanI vAta che ke, ATaATaluM kaSTa karavA chatAM tattvanI vAta jANI zakAtI nathI ! guvajJAne zirasAvaMdya gaNIne be munio rAjagRhImAM pravezyA, ane jayAM zayyabhava Adi bhegA thayA hatA e yajJa maMDapa pAse eo aho #STa kaho kaSTa ATaluM bolIne pasAra thaI gayA. zayyabhavanI vaya nAnI hatI, chatAM enAmAM satyane samajavAnI ane samajIne AdaravAnI adamya tAlAvelI hatI, ethI A munivacana sAMbhaLIne e vicArI rahyo ke, jaina munio kadI asatya bole ja nahi, mATe A vAtamAM kaMIka tathya to hovuM ja joIe ! eNe potAnA purohita-gurUne pUchyuM : dharmatattva zuM che? e samajavAnI mArI icchA che. guru e jyAre goTALA vALatA yajJayAgane ja dharma mAnavAnI vAta karavA mAMDI, tyAre zayyabhave yauvanasahaja sAhasano Azraya letA kahyuM : mane sAcuM dharma tattva samajAvo ! jainazramaNo kadI asatya na bole ! Aje huM A talavAranA jore paNa sAcuM samajavA mAguM chuM. zaabhave jayAM talavAra tANI, tyAM ja purohite kahyuM : tAre dharma jANavo ja hoya, to jANI le ke, ahiMsA-saMyama-tapa A ja dharma che ! A bAju Ava, tane sAcA deva batAvuM ! Ama kahIne e purohite eka yajJastaMbhanI nIce chupAvI rAkhelI. zrI zAMtinAtha prabhujInI pratimAnA darzana zayyabhavane karAvyA ! ethI zayyabhava vicArI rahyo ke, ahIM ja kharekharuM devatva aMkita thayeluM jaNAya che ! e vicAramAM hato, tyAM to pharI enA kAne pelo dhvani "do vara kadI " athaDAyo. e tarata ja maMDapanI bahAra Avyo. jaina munione ubhA rAkhIne eNe pUchyuM : bhagavan! ahIM jo dharma nathI, to dharma che kyAM? munioe kahyuM : dharma batAvavAno adhikAra amArA gurU devono che. eo udyAnamAM birAje che. zaabhava e be munionI sAthe zrI prabhavasvAmIjI pAse pahoMcyo ane eNe dharma jANyo. enAmAM sAcAne svIkAravAnI sAhasikatA to hatI ja. ethI prabhavasvAmIjInA caraNe eka adanA ziSya tarIke 40 -- mahArAjA khAravela Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eNe jAtanuM samarpaNa karI dIdhuM. A ja zaabhava AgaLa jatA zrI zayyabhavasUrijI thayA. eo dIkSita thayA, tyAre emanI patnI garbhavatI hatI. thoDAka samaya bAda eNe je putrane janma Apyo, e "manaka"nA nAme prasiddha thayo. manakane ekavAra bALakoe "bApAkahIne cIDavyo. eNe potAnI mAne saghaLI hakIkata pUchI, tyAre mAtAe kahyuM ke, tArA pitAjI to jaina sAdhu thaI gayA che. tuM emane zodhI lAva. manaka nAno hoya chatAM sAhasika hato. e pitAnI zodhamAM pharato-pharato caMpApUrImAM jaI pahoMcyo. sAme jaina sAdhuo maLatA eNe pUchyuM: tame zaabhava sAdhune oLakho cho ? bhAgyayoge manake jemane A prazna karyo, e pote ja zrI zaabhavasUrijI hatA. emaNe manaka pAsethI badhI vAta jANI laIne pUchyuM tane zaabhava sAdhu maLI jAya, to tuM zuM kare ? manake kahyuM : to to huM emano ziSya thaI jAuM. ane emane ghare mA pAse laI jAuM. zrI zayyabhavasUrijIe kahyuM ke, tuM mane ja zaabhava sAdhu mAnI le ! manake A vAta svIkArI lIdhI ane e sAdhu thayo. AcAryadave hRtopayoga mUkIne joyuM, to manaka muninuM AyuSya mAtra cha ja mahinA bAkI raheluM jaNAyuM. ethI enA uddhAra mATe emaNe zrI dazavaikAlika sUtranI racanA karI. A sUtranA sahAre manaka muni cha mahinAmAM suMdara sAdhanA karIne svargavAsI banyA. tyAre AcAryadevanI AMkhamAM AMsu joIne sAdhuoe enuM kAraNa pUchyuM : zrI zayyabhavasUrijIe javAbamAM kahyuM : A manakamuni saMsArI saMbaMdha mAro putra hato. paNa meM A vAta eTalA mATe ja gupta rAkhI ke, nAnI jIMdagImAM e suMdara vinaya-vaiyAvacca karI zake. meM A vAta jAhera karI hota, to tame badhA enI sevA na svIkArata ! A vAta sAMbhaLatA saunI AMkha AMsu bhInI banI, tyArabAda AcAryadine zrI dazavaikAlika sUtra visarjita karavAnI taiyArI karI, tyAre sAdhu-saMghe ati Agraha karIne A sUtranuM paThana-pAThana cAlu karAvavAnI je vinaMti karI, e svIkArAI, mahArAjA khAravela - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ethI anekanA jIvanamAM sAdhutvanA teja pAtharatuM e dazavaikAlika sUtra saMghanA bhAgyodaye Aje paNa ApaNAM zruta vArasAmAM surakSita che. zrI zayyabhavasUrijI 62 varSanuM AyuSya pUrNa thatA svargavAsI banyA. emanA paTTadhara tarIke zrI yazobhadrasUrijI pratiSThita thayA. magadhamAM ahiMsA-dharmanI Thera-Thera pratiSThA karavAmAM ane naMda rAjAo dvArA abhuta zAsana-prabhAvanA karavAmAM zrutakevalI ane yugapradhAna tarIke teo abhuta saphaLatA siddha karI zakyA ! potAnI pATe zrI saMbhUtivijayasUrijI ane A. zrI bhadrabAhusvAmIjI : A be mahAprabhAvaka AcAryone sthApIne 86 varSanuM AyuSya pUrNa thatAM zrI yazobhadrasUrijI svargavAsI banyA. corAzI-corAzI covIzI sudhI jemanI brahmakIrti amara rahevAnI che, evA sthUlabhadrajInI bhavya bheTa dharI janArA zrI saMbhUtivijayasUrijI adbhuta zAsanaprabhAvanA karIne 90 varSanI vaye svargavAsI banyA. emanI pATe Ama to zrI sthUlabhadrajI AvatA, paraMtu zrI saMbhUtivijayasUrijInA kALadharmanA samaye zrI sthUlabhadrajIno dIkSA paryAya ghaNo moTo na hovAthI zrI bhadrabAhu-svAmIjIne paTTaghara banAvyA. zrI bhadrabAhusvAmIjIe siddhAMtonA sAgaranuM maMthana karIne tAravelA amRtane Agama sUtro para racelI 10 niyuktio dvArA pIrasIne abhuta zrata-upAsanA karI. emAM paNa "Avazyaka niyukti"nI racanA dvArA to eozrI upakAranI je gaMgAne vahAvI gayA, eno tAga pAmavo muzkela che. cAlu avasarpiNI kALanI aitihAsika ghaTanAonuM zRMkhalAbaddha varNana karavA uparAMta 24 tIrthakaro, 12 cakravartIo, baLadeva-vAsudeva, prati vAsudevonuM navaka, ItyAdi 63 mahApurUSonA jIvananuM pratibiMba A niryuktimAM rajU karavA uparAMta 6 Avazyako para abhuta vivecanA karavAmAM AvI che. zrI kalpasUtranA sUtradhAra paNa zrI bhadrabAhusvAmIjI ja hatA. zrI sthUlabhadrajIe dIkSA grahaNa karyA bAda zrIyaka magadhanI maMtrI mudrAno mAlika banyo to kharo ! paNa enuM citta saMsAramAM rahevA rAjI 42 10000000000000000000000000000000000000000000 mahArAjA khAravela Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahotuM. pATaliputrane to sthUlabhadrajInI dIkSA eka kapaTa ja jaNAtuM hatuM. sau mAnatA hatA ke, maMtrI mudrA svIkAre, to kozA joDe vilAsobhogonI mastI kevI rIte mANI zakAya? mATe nakkI dIkSAnA bahAne maMtrI mudrAne jAkAro daIne sthUlabhadra punaH e kozAnI kedamAM pUrAyA vinA nahi ja rahe ! - rAjAthI mAMDIne prajA paNa sthUlabhadra mATe Avo abhiprAya dharAvatI hatI. paNa sthUlabhadrajImAM to zrI saMbhUtivijaya AcAryanA pArasa-sparza ajaba-gajabanuM parivartana ApyuM hatuM. ethI siMhanI adAthI nIkaLelA eo aSTApadanI adAthI saMyamanuM pAlana karIne thoDA ja samayamAM jaina zAsananA AdhArastaMbha banI gayA. A banAva pachI naMda-vaMzanA patananA bhaNakArAM vadhu ne vadhu prabaLa banatA cAlyA hatA ane bIjI tarapha maMtrIzrIyaka paNa bhAInA mArge javA utsuka bance jato hato ! emAM yakSA Adi bahenonI dikSA nakkI thatAM zrIyake paNa mahAbhiniSkramaNanA mArge kadama uThAvyuM ane eka dahADe sau dIkSita banyA. ATalA divaso sudhI samRddhinA zikharo sara karatAM magadhanA mAthe have jANe panotI besavI zarU thaI gaI hatI. naMda vaMzanA patananA bhaNakArA to vAgI ja rahyA hatA, emAM vaLI magadha bAra varSIya dukALanI jhALamAM lapeTAyuM. A dukALanI asarathI jaina saMgha paNa mukta na rahI zakyo. magadhanA gAmaDe gAmaDe vicarato zramaNa-saMgha potAnuM astitva jALavI rAkhavA magadhathI dUra dUra samudra-tIre dezAMtara karI gayo. ane jANe AgamAdi zAstronA sarjana-svAdhyAyanA ghoSathI guMjato raheto magadhano eka virATa Azrama veravikhera banI gayo ! magadhanI mahAnatAne dukALanI e jhALe jANe bALIne bhaDathuM banAvI dIdhI. bAra-dukALI tarIke gojhAro gaNAyelo e samaya paNa eka dahADo vItI gayo. AjubAju verAI-vikherAI gayelA zramaNono saMgha punaH pATaliputramAM bhego thayo. A vakhate zrI bhadrabAhusvAmIjI to dUra dUra nepALamAM vicarI rahyA hatA, ethI zrI sthUlabhadrajIe potAnI sAme khaDA thayelA zAstra-saMghanI rakSAnA praznane ukelavA "Agama-vAcanA"nI mahArAjA khAravela 100000000000000000000000000000000000043 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta mUkatA zramaNa-saMghanI pariSada ekaThI thaI. A arasAmAM magadhe eka rAjyakrAMti paNa joI lIdhI hatI ane ethI magadhanuM sAmrAjya naMdavaMza pAsethI potAnA bAhubaLe meLavI laIne mauryavaMzIya candragupte potAnuM zAsana zarU karI dIdhuM hatuM. A kAraNe rAjakIya sthiratAnI dRSTie A kALa ghaNo suMdara hato. zrI sthUlabhadrasUrinI nizrAmAM prAraMbhAyelI e Agama-vAcanAmAM saMkhyAbaMdha zramaNo upasthita thayA hatA ane lagabhaga 11 aMgonuM to vyavasthita saMkalana thaI gayuM hatuM. paNa bAramA aMgano prazna hajI ubho hato. upasthita sAdhuomAM bAramAM aMganuM jJAna koInI pAse na hatuM. A mATe saunI najara zrI bhadrabAhusvAmIjI para paDI, paNa eo to nepALamAM hatA. ethI be munio saMghano saMdeza laIne cheka nepALa pahoMcyA ane zrI bhadrabAhusvAmIjIne saMghano saMdeza saMbhaLAvIne pATaliputra padhAravA vinaMti karI. emaNe javAbamAM kahyuM : saMghanI bhAvanAnI avagaNanA to mArAthI kema thaI zake ? paNa atyAre meM "mahAprANadhyAna" AraMbhyuM che, je bAra varSa bAda pUrNa thaze. pUrvonI sUtra ane arthathI muhUrta-mAtramAM punarAvRtti karavA A dhyAna ghaNuM upayogI che. tame saMgha samakSa AnI mahattA ane mArI A paristhiti jaNAvazo ! zrI bhadrabAhusvAmIjIno Avo saMdeza laIne e be munio nirAza haiye pAchA pharyA. pATaliputranA zramaNa-saMghane emaNe saMpUrNa paristhitithI vAkepha karyAM. saMghane thayuM ke, atyAre "mahAprANadhyAna" karatA paNa A Agama-rakSAno savAla mukhya gaNAya. ethI bIjA be munione yogya saMdezo ApIne zramaNa-saMghe nepALa tarapha ravAnA karyA. e munio nepALa pahoMcIne zrI bhadrabAhusvAmIjI samakSa upasthita thayA. emaNe kahyuM : pATaliputranA saMghe eka praznano javAba meLavavA amane ApanI pAse mokalyA che. e prazna che ke, je vyakti saMghanI AjJA na mAne, enI zI zikSA karavI joIe ? 44 ~~~~~ ~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhadrabAhusvAmIjIe javAbamAM jyAre "saMgha bahAra"nI zikSA sUcavI, tyAre munioe pUchyuM : to pATaliputrano saMgha e jANavA mAMge che ke, Apa A zikSAnA adhikArI gaNAva ke nahi ? zrI bhadrabAhusvAmIjIe khUba ja zAMtithI kahyuM: pATaliputrano zrI saMgha mArI upara kRpA kare. AgamavAcanA ane dhyAna A baMnene vAMdho na Ave, evo eka upAya che. kuzAgra buddhi dharAvatA sAdhuo ahIM Ave, to huM sAta-sAta vAcanA ApavA taiyAra chuM. mAruM mahAprANa dhyAna paNa akhaMDita rahe ane Agama-vAcanA paNa cAlu rahe, A mArga svIkAravA huM saMghane vinaMti karuM chuM. baMne munio A saMdeza laIne pATaliputramAM pAchA AvyA. ane 500 sAdhuono eka saMgha AgamavAcanA laIne kartavya adA karavA nepALa jaI pahoMcyo. emAM mukhya banyA zrI sthUlabhadrasvAmIjI ! nepALano e pradeza sAta-sAta siddhAnta-vAcanAonA ghoSathI guMjI ukyo. 1 vAcanA gocarI bAda maLatI, 3 vAcanA 3 kALa veLAe maLatI ane bIjI traNa vAcanA sAMjanA pratikramaNa bAda maLatI. thoDA vakhata sudhI to sAdhuono moTo samudAya jAmelo rahyo. paNa saune ATalI vAcanA ochI jaNAvA lAgI, ethI dhIraja khoI besIne ghaNA kharA zramaNo vihAra karI gayA. eka mAtra zrI sthUlabhadrasUrijI e vAcanA ochI lAgatI hovA chatAM TakI rahyA. Ama, ATha varSa pUrNa thayA bAda ekavAra kaMIka hatAza jaNAtA zrI sthUlabhadrasUrijIne AcAryadeve hatAzAnuM kAraNa pUchatA emaNe kahyuM ke, bhagavan! hatAzAnuM bIjuM to zuM kAraNa hoI zake? bhUkha bAvIsa roTalInI hoya ane bhANAmAM be roTalI pIrasAtI hoya, enA jevI mArI dazA che. ATalI vAcanA paNa maneya ghaNI ochI lAge che. - AcAryadeve sAMtvanA ApatA kahyuM : have dhyAna pUrNa thavAne thoDA ja varSo bAkI che. pachI tuM mAMgIza, eTalI vAcanAo huM ApIza ! A vAta para paNa varSo vItI gayA. dhyAna pUrNa thatA vAcanAno pravAha vegavALo banyo. eka dahADo zrI sthUlabhadrajIe pUchyuM : bhagavad ! mahArAjA khAravela , ~~~~~~~~ 45 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajI keTalo abhyAsa bAkI che ! javAba maLyo : vatsa ! kaMTALI gayo? hajI to tuM bindu mAtra bhaNyo che, sidhu jeTaluM bhaNavAnuM tAre hajI bAkI che ! zrI sthUlabhadrajI A sAMbhaLIne punaH utsAha sAthe bhaNavAmAM tallIna banI gayA. eka dahADo bahena sAdhvIo vaMdanArthe AvatA zrI sthUlabhadra jAtane siMhanA AkAramAM palaTI nAkhI ne pachI punaH mULa rUpa dhAraNa karIne bahena sAdhvIjIonI vaMdanA jhIlI. A vAta zrI bhadrabAhusvAmIjI pAse pahoMcatA eo vicArI rahyA ke, AvatA paDatA kALanI A nizAnI che. sthUlabhadrane jo A vidyA nahi pace, to pachI bIjA kone pacaze ? samaya jatAM zrI sthUlabhadrajI vAMcanA levA AvyA, AcAryadeve kahyuM : vatsa ! basa have jJAnadAnanI avadhi AvI gaI che. bhaNelA 10 pUrvano yogya upayoga karaje ! bAkInA cAra pUrva have mArI sAthe ja vidAya leze. zrI sthUlabhadrajIne potAnI bhUla samajAI jatAM emaNe ghaNI-ghaNI vinaMti karI, saMgheya emAM sUra purAvyo. paNa supAtrane ja vidyA ApavAnA AgrahI zrI bhadrabAhusvAmIjI ene vaza na thayA. e vinaMti vadhatA emaNe zeSa cAra pUrvanuM mAtra sUtrathI ja dAna karyuM. mahAprANa dhyAnanI pUrNAhuti thayA bAda magadhamAM vicaratA-vicaratA bhadrabAhusvAmIjI pATaliputramAM padhAryA. tyAre A prasaMga banyo. A samaye magadhanA samrATa tarIke maurya caMdragupta ane maMtrI cANakyanI nAmanA-kAmanAnA paDadhama guMjI rahyA hatA. aMtima zrutakevaLI ane cauda pUrvadhara tarIke pratiSThita zrI bhadrabAhusvAmIjIe potAnI pATe zrI sthUlabhadra svAmIne pratiSThita karyA ane eo kaliMga dezamAM Avela tIrthasvarUpa kumAragiri upara paMdara divasanuM anazana svIkArIne svargavAsI banyA. ethI kaliMganI e dharatI paNa vadhu dhanya banI gaI ! 46 20000000 --~~-~~~-~~-~- mahArAjA khAravela Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 10000,000,0ntt0000ntt0000ntt00000000000000000000000000000 kaliMga : te kALe te samaye aMtima caturdaza-pUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjI ane kAmavijetA zrI sthUlabhadrasUrijIno kALa jaina itihAsamAM aneka rIte anokho noMdhAyo : A arasAmAM naMdavaMzanuM patana thayuM ane mauryavaMzanA maMDANa thayA. magadhamAM thayelI A rAjyakrAMtithI rAjA caMdragupta ane maMtrIzvara cANakya ugatA sUryanI jema divase divase vadhu prakAzita banatA cAlyA. zrI bhadrabAhusvAmIno zAsanakALa jaina jagatane koI aneruM gaurava pradAna karI gayo. maMtrIzvara kalpakanA je vaMzamAM koI dIkSita nahotuM banyuM, e vaMzamAM ja pedA thayela maMtrIzvara zakaTAlanA parivAramAMthI sthUlabhadra, zrIyaka ane yakSA, yakSadattA Adi Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanI sAte baheno dIkSita thatA A vaMzanI vikhyAtimAM cAra-cAra cAMda camakI uThyA ! zrI sthUlabhadrajIe je saMjogomAM ane je rIte dIkSA lIdhI, temaja bAra-bAra varSa sudhI jenI sAthe raMgarAganA phAga khelyA hatA, te kozA vezyAnA vilAsa bhavanamAM cAturmAsa gALIne je rIte eneya paNa parama zrAvikA banAvI, A ane AvuM ghaNuM badhuM magadhanI janatAne adbhuta-adbhuta lAge evuM hatuM. kharekhara A ghaTanA paNa evI ja hatI! kAmanA gharamAM rahIne, kAmane mAravo sahelo na hato ! kAjaLanI koTaDImAM vasIne DAgha na lAgavA devo, e khUba ja dohyaluM hatuM. paNa A durlabhAtidurlabhaneya zrI sthUlabhadrajIe sulabhAtisulabha karI batAvyuM hatuM. zrI sthUlabhadrasUrijIe pATaliputramAM ApelI Agama vAcanA, A yuganuM eka adabhuta kArya banI gayuM! AmAM saMghane cAra cUlikAnI prApti zrI sImaMdharasvAmIjI dvArA thavA pAmI. enI vigata paNa jANavA jevI che. zrIyaka ane enI sAte baheno AmAM nimitta banI hatI. zrIyakanI dIkSA bAda eka A prasaMga banyo. zrIyaka muninI zarIranI zakti eTalI prabaLa na hatI. ethI eo upavAsa Adi karI na zakatA. ekavAra paryuSaNanA divasomAM emanA bahena sAdhvIyakSAne thayuM ke, A saMvatsarIe to huM game te rIte zrIyakamunine upavAsa karAuM ! A bhAvanA mujaba emaNe zrIyakamunine navakArazInA badale porasInuM paccakakhANa karavA vinaMti karI, porasI AvI jatA sADhaporasInI vinaMti karI. Ama cheka purimaDha sudhI pahoMcyA bAda vinaMti karI ke, have to ghaNokharo divasa pUro thaI gayo che ane Aje saMvatsarI che ! thoDoka purUSArtha karo, to upavAsa thaI jaze. zrIyakamunie upavAsanuM paccakhANa karyuM: yakSAsAdhvInA AnaMdano pAra na rahyo. paNa e ja rAte sudhA asahya banatA zrIyakamuni samAdhibhAvane jALavavA pUrvaka svargavAsI banyA. 48 111111111111111111111111111111111111111 mahArAjA khAravela Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIzrI yakSA AdinA zokano pAra na rahyo. emane thayuM ke, bhAI muninA mRtyumAM huM nimitta banI gaI ! AnuM prAyazcitta zuM haze? saMghe emane bahu samajAvyA ke, AmAM tamAro Azaya to zuddha hato. ethI prAyazcittane koI avakAza ja nathI ! paNa ATalI sAMtvanAthIya emanuM mana zAMta na thatA saMghe kAyotsarga karIne zAsanadevatAne saMbhAryA, zAsanadevatA pratyakSa thatA badhI vAta jaNAvIne saMghe kahyuM ke, Apa zrI yakSA sAdhvIjIne zrI sImaMdharasvAmIjI pAse laI jAva, to emanuM mane samAdhAna maLatA zAMta thaI zake ! saMghe punaH kAussaga zarU karyo ane zAsana devatA zrI yakSAsAdhvIjIne zrI sImaMdharasvAmIjI pAse laI gayA. emaNe prabhu samakSa aMtaranI vedanA rajU karI. prabhue jyAre kahyuM ke, tame AmAM jarAya doSita nathI ! tyAre ja sAdhvIjInA manane zAtA vaLI. e vakhate prabhu samakSa sAdhvIjI yakSAne bhAvanA, vimukti, rativAkyA ane viviktacaryA : A nAmanI cAra cUlikAo sAMbhaLavA maLatA emano AnaMda niravadhi banyo. smaraNa zaktinA prabhAve ene yAda rAkhIne sAdhvIjI zokamukta banIne punaH jyAM saMgha kAyotsarga mudrAmAM khaDo hato, tyAM AvyA. emanA dvArA badhI vAta sAMbhaLIne saMghanA AnaMdano pAra na rahyo. pATaliputramAM jayAre AgamavAcanA thaI, tyAre zrI sImaMdharasvAmIjI dvArA pradatta A cAra cUlikAomAMnI be cUlikAone zrI dazavaikAlika sUtra ane be cUlikAone zrI AcArAMga sUtranA aMte cUlikArUpe saMlagna karavAmAM AvI. zrI sthUlabhadrasUrijI potAnuM dIrdhAyuSa pUrNa karIne ane zAsananI dhurA Arya zrI mahAgiri ane Arya zrI suhasti A be paTTadharone soMpIne vaibhAragiri para 15 divasanA anazanapUrvaka svargavAsI banyA. A baMne AcAryonA kALamAM jainadharmanA prabhAvaka-kendra tarIke magadhanI jema avaMtino paNa umero thayo. samrATa-saMpratine pratibodhIne Arya suhastisUrijIe je adbhuta zAsana-prabhAvanA karI, eno romAcaMka itihAsa to ghaNo vistRta che. A baMne AcAryo 11 aMgo ane 10 pUrvenA pAThI hatA, mahArAjA khAravela 49 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaja ugravihArI hatA. Arya mahAgirijIe viccheda thayela jinakalpanI tulanA karIne AtmasAdhanAno anupama Adarza sthApyo. e avasare saMgha-saMcAlananI javAbadArIo AryasuhastisUrijIe adA karI. jyAre magadha upara samrATa azokanuM rAjya cAlatuM hatuM. tyAre ekavAra Arya suhastisUrijI kauzAMbImAM vicaratA hatA. A vakhate deza para bhayaMkara dukALanAM oLAM pharI vaLyA hatA. chatAM saMgha jaina zramaNonI adbhuta bhakti karato hato. ekavAra munio gocarI laIne pAchA pharatA hatA, tyAM ja eka bhikhArIe emane vinaMtI karI ke, bhagavan ! Apane to A jaino bolAvI-bolAvIne ghaNuM Ape che. huM divasono bhUkhyo chuM. ethI ApanI A bhikSAmAMthI mane thoDuMka Apazo, to huM Apano moTo upakAra mAnIza ! munioe zAMtithI kahyuM : A bhikSAnI mAlikI to amArA AcAryadevanI gaNAya ! mATe tame emanI pAse Avo ane mAMgaNI karo. bhikhArIne AzA baMdhAI, e munionI sAthe Arya zrI suhastisUrijI pAse Avyo. UDuM utarI gayeluM potAnuM peTa batAvIne eNe khAvAnuM ApavA vinaMti karI. AcAryadeva viziSTa jJAnI hatA. ethI bhikhArInA A jIvamAM chupAyeluM bhavya bhAvi nihALIne eoe kahyuM : A bhikSAnA adhikArI to jaina zramaNo ja gaNAya ! bhikhArIne to game te rIte bhUkhanuM duHkha dUra ja karavuM hatuM. eNe sAdhupaNuM svIkAryuM. divaso pachI khAvA maLatA eNe AkaMTha-bhojana karyuM. e ja rAte e raMka muninI tabiyata bagaDI. ajIrNa-azucikA jevA rogone kAraNe vedanAno vega paNa vadhyo. paraMtu potAnI sevAmAM sajja munio ane bhalabhalA zrImaMtone jotA ja e raMka muni manomana vicArI rahyA : dhanya che jina zAsanane ke, jyAM muni-jIvanano ATalo badho mahimA che, meM to mAtra peTa bharavA ja sAdhupaNuM svIkAryuM che, toya ATalo badho prabhAva huM anubhavI zakuM chuM. to jo AtmakalyANa mATe AvuM sAdhujIvana svIkAruM. to mAro beDo pAra thayA vinA na rahe ! e ~~~~~ mahArAjA khAravela 50 NNNNNNI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMkamuni AvI anumodanA karatA-karatAM e ja rAte samAdhithI mRtyu pAmyA ane samrATa-kuNAlanA ghare avatarIne AgaLa jatA samrATa saMprati tarIke vizvavikhyAta banyA. A raMkamuni saMprati tarIke janmyA bAda A ja Arya zrI suhastisUrijInA paricayamAM AvIne je zAsana prabhAvanA karI gayA, ethI A kALa jaina-itihAsamAM suvarNa-samaya tarIke noMdhAI gayo. AryamahAgirijI 100 varSanuM AyuSya pUrNa karIne dazArNa dezamAM Avela gajendrapada-tIrthamAM aMtima-ArAdhanA karIne svargavAsI banyA. tyArabAda AryazrI suhastisUrijIe zAsananI dhurA saMbhALI. emanA kALamAM ja zrI avaMtipArzvanAtha tIrtha udayamAM AvyuM. eno itihAsa paNa jANavA jevo che : Arya zrI suhastisUrijI ekavAra ujjayinImAM padhAryA. tyAM bhadrA zeThANInI vasatimAM teo rahyA. nalinIgulma-vimAnanuM jemAM varNana AvatuM hatuM. e adhyanananuM AcAryadevano sAdhu-parivAra punarAvartana karI rahyo hato. e sAMbhaLIne bhadrAzeThANInA putra avaMtisukumAlanuM mana A vimAnanA vicAramAM khovAI gayuM, emAM ene jAtismaraNa jJAna thayuM. tarata ja AcAryadeva pAse AvIne eNe kahyuM H bhagavan ! hAla Apa saunA punarAvartanamAM je vimAnanuM varNana AvyuM hatuM, tyAMthI ja mAro ahIM janma thayo che. jAtismaraNanA AdhAre huM A kahI rahyo chuM ane mAre have jaladImAM jaladI e nalinIgulma-vimAnamAM ja javuM che. mATe kRpA karIne mane dIkSA Apo. avaMtisukumAla aDhaLaka samRddhino ane batrIsa-batrIsa suMdarIono svAmI hato. ethI bhadrAmAtAnI anumati maLavI muzkela hatI. AcAryadeve zrutajJAnanA AdhAre enuM bhavya bhAvi joIne dIkSAnuM pradAna karyuM. saMyamanA kaSTo sahavA mATe avaMtisukumAlano deha samartha na hato. A vAtano pUro khyAla hovAthI avaMtisukumAle dIkSA-divasathI ja anazanano svIkAra karIne bharajaMgalamAM kAussagga dhyAne sthira rahevAnI na mahArAjA khAravela 51 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumati mAMgI. zubhabhAvi joIne AcAryadeva taraphathI anujJA maLatA avaMtisukumAla muni smazAnamAM jaIne dhyAnastha banI gayA. e ja rAte eka ziyALaNano maraNAMta-upasarga samatAthI sahana karIne muniavaMtisukamAla kALadharma pAmyA ane nalinIgulma vimAnamAM deva tarIke utpanna thayA. bhadrAmAtAne jyAre vahAlasoyA beTA avaMtinI dIkSAnI khabara paDI, tyAre eNe mana manAvI daIne enI anumodanA karI. bIje divase jayAre sAdhu-samudAyamAM putra muninuM darzana na maLyuM. tyAre A aMge eNe AcAryadevane pUchyuM : javAba maLyo ke, bhadrAmAtA ! baDabhAgI tamAro putra to nalinIgulma-vimAnamAMthI ahIM avataryo hato ane gaIkAle rAtre maraNAMta-upasarga veThIne e punaH tyAM pahoMcI paNa gayo che. bhadrAmAtA putravadhUo sAthe smazAnamAM jaI pahoMcyA. AnaMda ane AghAtanI mizra lAgaNI e saue anubhavI. A pachI vairAgya-vAsita banIne bhadrAmAtAe eka sagarbhA putravadhU sivAya bIjI badhI putravadhUo sAthe saMyama svIkAryuM. sagarbhA putravadhUe eka dahADo je putrane janma Apyo, e AgaLa jatA mahAkALa tarIke prasiddha thayo. eNe potAnA pitAnI smRtimAM kSiprA nadIne kAMThe bhavya jinamaMdiranuM nirmANa karIne emAM zrI avaMtipArzvanAthajInI pratimAnI pratiSThA karI, A maMdira pachI AgaLa jatA "mahAkALa mahAdeva"nA maMdiramAM pheravAyuM. Ama, Arya zrI suhastisUrijIno samaya jainayuga mATe suvarNasamaya banI gayo. potAnI pATa para Arya zrI susthitasUrijI ane Arya zrI supratibaddhasUrijIne sthApita karIne eozrI lagabhaga 100 varSanI vaye avaMtimAM svargavAsI banyA. Arya mahAgirijI ane Arya suhastijI sudhInI pATa paraMparA nirjhantha-gaccha tarIke prasiddha rahI. A be mahApurUSono bAlyakALa AryadhakSAnI dekharekha nIce pasAra thayo hovAthI A baMnenA nAma "Arya" A padathI suzobhita banyA. para 10000000000000000000 ~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI susthitasUrijI ane AcArya zrI supratibaddhasUrijI saMsArI saMbaMdhe sagA bhAI hatA. teo baMne kAkaMdI nagarInA nivAsI hatA. A AcAryonuM jIvana kaliMga sAthe ane kaliMga cakravartI mahArAjA khAravela sAthe paNa saMkaLAyeluM hoIne, emanuM sAmAnya jIvana-darzana karI laIe. sauprathama to A be sUrivaronI sAdhanAnA prabhAve "nirjhandagaccha" tarIke oLakhAtI prabhunI pATaparaMparA "koTikagaccha"nA bIjA nAmeya prasiddha banavA pAmI hatI. kaliMgamAM Avelo kumAragiri-parvata, bhagavAna mahAvIra devanA kALa pUrve ja tIrtha tarIke vikhyAta hato. emAM vaLI mahArAjA zreNike tyAM maMdiranuM nirmANa karIne zrI sudharmAsvAmIjI dvArA prANa-pratiSThita suvarNa-pratimAnI sthApanA karatA A vikhyAtimAM aDhaLaka vadhAro thavA pAmyo hato. emaNe sAdhako mATe guphAo paNa karAvela. potAnA pitAnA pagale cAlIne ajAtazatru koNike paNa zrI kumAragiri paranI e guphAomAM potAnI taraphathI pAMca guphAono umero karela ane "kaliMgAjina"nI kIrti dharAvatI e suvarNa-pratimAnA kAraNe A tIrtha vadhune vadhu pUjya ane pavitra banela. A pachI AThamA naMdanA samaye A pratimAjInuM apaharaNa thayuM, tyArabAda magadha samrATa azoke "kaliMgajaMga khelIne A prasiddhinA vaLatA pANI karavA kAje ghaNuM pANI batAvela. paraMtu Arya suhastisUrijInA samayamAM kaliMgarAja vRddharAje kumAragiri tIrthano uddhAra karAvela, emAM zrI susthitasUrijI temaja A. zrI supratibaddhasUrijIe A tIrtha para rahIne sUrimaMtrano karoDavAra jApa karatA, pharIthI A tIrtha vadhu prabhAvazALI banavA pAmyuM hatuM. joke kaliMgajina tarIke vikhyAta e suvarNapratimA jyAM sudhI magadhamAMthI punaH meLavIne enI kumAragiri para pratiSThA na thAya, tyAM sudhI kaliMgavAsIne kaLa vaLe ema na hatI. ane A mATe kaliMganI dharatI koI mahAzaktinA avataraNane satata jhaMkhatI rahI hatI. mahArAjA khAravela 100000000000000000000000000000000000000 53 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAkaMdInA vAsI A baMne AcAryadavoe sUrimaMtrano karoDavAra jApa karyo, tyArathI "nirjhandagaccha"ne "koTikagaccha" tarIkenuM bIjuM paNa eka nAma maLyuM. coronI pallImAM maunapaNe cAturmAsa gALavA dvArA rAjaputramAMthI lUMTArA banelA vaMkacUlanA haiyAmAM vasI janArA ane ene dharmI banAvanArA mahApurUSa A. zrI susthitasUrijI ja hatA. AbuthI vihAra karIne eozrI jyAre aSTApada tarapha jaI rahyA hatA, tyAre A banAva banela. A pachI parama zrAvaka banela vaMkacUle AcAryadevanA ziSyo zrI dharmaRSi ane zrI dharmadattane cAturmAsa rAkhIne caMbalane kAMThe vistarelI zarAvikA nAmanI pahADImAM AvelI potAnI siMhaguphApallIne jinamaMdirothI maMDita banAvela. AgaLa jatAM A sthAna DhIpurI-tIrtha tarIke prakhyAta banavA pAmela. Ama bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA nirvANa samaya para jyAre traNa-traNa zataka vitavA AvyA hatA, tyAranI e magadha bhUmimAM ane e kaliMga-bhUmimAM, jJAna-dhyAna temaja tapa-tyAganI ajoDa-mUrti tarIke A. zrI susthitasUrijI mahArAjanA tathA A. zrI supratibaddhasUrijI mahArAjanA nAma-kAmanAM gaurava-gAna digadigaMta guMjI uThe, e rIte gavAI rahyA. tyAre eka AcAryadava gacchanAyakanI javAbadArI adA karIne sakaLa saMghanuM sukAna saMbhALI rahyA hatA, jyAre bIjA AcAryadeva vAcanAcAryanuM uttaradAyitva adA karIne sAdhusaMghanuM sukAna suvyavasthita rIte saMbhALI rahyA hatA. kaliMga cakravartI zrI khAravelanA samaya sudhI laMbAyelI prabhunI ATalI prabhAvaka paraMparAno paricaya meLavI lIdhA pachI have ApaNe kaliMganA rAjya-vaMzanI paNa thoDI-ghaNI jhAMkhI meLavI laIe, jethI mahArAjA khAravelamAM je zakti-bhaktinuM avataraNa thayuM, enuM tAdezadarzana meLavavAmAM ApaNane saphaLatA maLe. magadha samrATa ajAta zatru koNika ane gaNasattAka-rAjya taMtranA sukAnI vaizAlIpati mahArAjA ceTaka vacce khelAyeluM e yuddha itihAsanA UX " ~~~~~~~ mahArAjA khAravelA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAne lohInI lekhinIthI zabdAMkita banyuM. kAraNa ke A yuddhanA nAyaka baMne rAjavIo saMsAranA sagapaNathI joDAyelA hatA temaja je nimitte A khUnakhAra jaMga khelAyo hato, e sAva najIvuM nimitta hatuM. koNikanA bhAIo halla-vihalla pAse pitRdatta bheTa tarIke secanaka hAthI ane divyakuMDala hatA, AnI koNike mAMgaNI karI, paNa emAM lAgaNIno nahi, laDAIno bhAva joIne halla-vihalle koNikanI mAMgaNIne mahattva na ApyuM ane halla-vihalla ceTakanA zaraNAgata banIne surakSita banI gayA. mAtra ATalA najIvA-nimittane AgaLa karIne magadha-vaizAlI vacce 12-12 varSo sudhI e khUnakhAra jaMga khelAyo. emAM aMte mahArAjA ceTakanI hAra thatA emanA putra zobhanarAyane jIva bacAvavA nAsavAno vakhata Avyo. emanI najara samakSa nirbhayasthAna tarIke e vakhate kaliMga upasI AvyuM. ethI kaliMganA zaraNAgata banavAno zobhanarAye nirNaya lIdho. tyAre kaliMgamAM sulocanarAjanuM zAsana hatuM. eo baLavAna ane dharmavAna hatA. kaliMgamAM pahelethI ja purUSadAnIya zrI pArzvanAtha prabhuno prabhAva vizeSa hovAthI sulocanarAja zrI pArzvaprabhunA anuyAyIne chAje evuM jIvana jIvatA hatA. saMtAnamAM emane mAtra eka putrI ja hatI. ethI zaraNe AvelA ceTaka-putra zobhanarAyane emaNe phulaDe vadhAvI lIdhA, eTaluM ja nahi, paNa potAnI putrI paraNAvIne emaNe zobhanarAyane hArdika AvakAra Apyo ane bhAvi kaliMgAdhipati tarIke zobhanarAyanuM sthAna jANe nakkI thaI gayuM ! rAjA sulocanano svargavAsa thatA kaliMganA pATanagara kanakapura toSAlInA siMhAsana para zobhanarAyano rAjyAbhiSeka thayo. kaliMganA dharmavAsita vAtAvaraNe zobhanarAya para suMdara asara pedA karI. AthI pATanagaranI najIkamAM ja AvelA kumArigira nAmanA tIrthane zatruMjayAvatAra tathA ujjayaMtAvatAra tarIke vadhu prasiddha karavAmAM emaNe ghaNo phALo Apyo. Ama, vaizAlInuM eka rAjabIja kaliMganI dhanya-dharatImAM dharabAya ane dhIme-dhIme vikasita thavA mAMDyuM. mahArAjA khAravela ~~~~~~~~ 55 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA A zobhanarAyanI pAMcamI peDhIe ane vIranirvANanA 149mAM varSe caMDarAya nAmano rAjavI thayo. caMDarAya baLavAna hato ane dharmavAna paNa hato. kaliMganI prajAnA ghaDatara mATe eNe abhUtapUrva yogadAna karela. paNa enI sAme magadhamAMthI eka evo paDakAra Avyo ke, e kaliMganI kIrtine aNanama rAkhavAmAM dhArI saphaLatA na meLavI zakyo ane svataMtra rahelAM kaliMga para magadhanI sattAno sANaso bhIMsAI gayo. kaliMganA siMhAsane jayAre caMDarAyanuM rAjya tapatuM hatuM, tyAre magadha sAmrAjyanI dhurA AThamo naMda saMbhALato hato. eNe kaliMga sAme yuddha jAhera karyuM ane e vijayI banyo. kaliMganI dharatI para vijaya meLavavA chatAM kaliMganI janatAnA jigaramAM jaDAI gayelI svataMtratAnI khumArIne naMda rAjA khatma karI zakyo nahoto. adhUrAmAM pUruM A yuddhamAM kaliMganI kIrti samI kaliMga-jinanI suvarNa-pratimAnuM paNa naMde apaharaNa karyuM hatuM. ethI kaliMga vahelI take svataMtra banavA jhUrI rahyuM hatuM. zobhanarAyanI pAMcamI peDhIe magadhanI ANa nIce keda karAyeluM kaliMga jhAjho samaya sudhI A baMdhanamAM na rahyuM. thoDA vakhata bAda zobhanarAyanI AThamI peDhIe kSemarAja nAmanA rAjavInA kALamAM kaliMga punaH potAnI svataMtratA meLavIne ja jaMpyuM ! "kaliMgajina"nI prApti joke hajI bAkI hatI. A pratimA meLavyA bAda ja svataMtratAnI sAcI khumArI mANI zakAya. eno pUro khyAla hovAthI kaliMga evI zaktinA avataraNane prArthI ja rahyuM hatuM ke, je zakti "kaliMgajina"ne sanmAnabhera punaH prApta kare ane kaliMganI kIrtine punaH digadigaMtamAM phelAve ! paraMtu kaliMga A AkAMkSA pUrtinI dizAmAM pagaluM-pagaluM Age baDha, e pUrve ja magadha-samrATa azokanuM eka evuM joradAra AkramaNa AvyuM ke, kaliMganI rahIsahI kIrtinA koTa-kAMgarA paNa hacamacI uThIne mATImAM maLI gayA ane hajAro mAnavonI lohIthI lathapatha lAzo upara paga mUkIne azoke "kaliMga-vijaya"nI ujANI karI paNa A yuddhamAM thayelI 56 25000 ~~~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMgI jAnahAnie azokanA aMtaramAM evA UMDA jakhama pedA karyA ke, ethI vijayano e AnaMda jANe azoka mATe parAjaya karatAMya vadhu pIDAkAraka nIvaDyo. kaliMga-jaMgamAM je saMhAra thayo, enA vicAre azokanI AMkha divaso sudhI AMsuthI bhInI rahI. A yuddhamAM thayelA saMhArathI dravI uThelA azoke sAme caDIne kaliMgane enI svataMtratA punaH ApIne kaMIka zAMti anubhavI. azokanA kaliMga vijaya pachI kaliMgamAM maurya-saMvatanuM calaNa thayuM. A pachI kSemarAjanI gAdIe vIra saMvata 275mAM emanA putra vRddharAjA kaliMgAdhipati banyA. emanA rAjyakALamAM joke azoka dvArA peTAvAyelI jaMga-javALAonI asarathI kaliMga kaMIka mukta banI zakyuM hatuM ane vRddharAje kaliMganI kIrti sabhA e tIrthadhAmomAM vadhAro paNa karyo hato. chatAM kaliMgane mATe karavAnuM hajI ghaNuM bAkI rahetuM hatuM. azokanA vijaya pachI svataMtratA maLavA chatAM kaliMganI prajAmAMthI AjhAdInI aganajALa jevI je lagana lagabhaga lupta thaI gaI hatI, ene jAgRta karavAnuM mukhya kArya vRddharAja sAme eka paDakAra ane prazna rUpe varSo sudhI khaDuM ja rahyuM ! AjhAdInA e Atazane punaH jagavavAnuM kArya virATa hatuM. A virATatAne vahana karavAnuM saubhAgya joke vRddharAjane nahotuM varyuM, paNa A virATatAnA vAhaka banI zake, evA eka parAkramI putranA puNyavAna pitA tarIkenI kIrtinA to eo jarUra pUrepUrA adhikArI hatA. kAraNa ke kaliMga cakravartI mahArAjA khAravelanA zrI vRddharAja pitA thatA hatA. mahArAjA khAravela - 57. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ aig[ . e - ke. - mahArAjA kaliMga cakravartI khAravelanA jIvana-mahelamAM praveza meLavavAnI pUrva bhUmikA rUpe navavaMdo sudhInI rAjAvali, prabhunI pATaparaMparAmAM vIra-nirmANa pachI 300 varSa maurya sudhI thayelA prabhAvaka AcArya devonI zRMkhalA sAmrAjyanI | ane kaliMganA rAjAonI khAravela pitA tejI-maMdI zrI vRddharAja sudhInI vaMza paraMparA : A badhAno paricaya ApaNe meLavI AvyA. have naMdavaMzanA nAza para je rIte mauryavaMzanA maMDANa thayA, enI jhAMkhI meLavI levI ja rahI. A jhAMkhI meLavI lIdhA bAda khAravelanA jIvana-mahelamAM ApaNe praveza karI laIne enI bhavyatAnuM AkaMTha-pAna karIzuM. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zakaTAla maMtrInA ziraccheda pachI naMdavaMzanA patanano je prAraMbha thayo, ene koI rokI na zakyuM. A patanane pAtALa sudhI pahoMcADavA ja jANe candragupta-cANakyanuM joDANa thayuM hatuM ! A baMnee evI kunehathI kArya prAraMvyuM ke, naMdavaMzanA pAyA hacamacI uThyA ane tyAM mauryavaMzanuM maMDANa thayuM. A nAza ane A maMDANanI prakriyAnA pAyAmAM eka najIvuM ja nimitta dharabAyuM hatuM. Arya cANakaya ekavAra naMdanI sabhAmAM AzIrvAda ApavA gayelA. paNa A sabhAmAM eka dAsI dvArA emanuM apamAna thatA bharI sabhAmAM potAnI zikhA-coTalI bAMdhatA emaNe pratijJA karelI ke, jyAM sudhI A naMdavaMzanuM nikaMdana nahi kADhuM, tyAM sudhI huM A zikhA choDIza nahi ! rAjA naMde tyAre A pratijJAne hasI kADhI hatI ke, eka taraNAne AdhAre lokhaMDI ImAratanA pAyA khodI nAkhavAnI dhAraNAmAM rAcatA koI pAgalamAM ane paMDita gaNAtA A cANakyamAM zo bheda che? - Arya cANakya AvI pratijJA karIne koI samartha uttara-sAdhakanI zodhamAM cAlI nIkaLyA. ghaNI-ghaNI rajhaLapATane aMte emane caMdraguptano bheTo thayo. A pachI maraNAMta Apattiono sAmano karIne emaNe caMdraguptanA aMtaramAM dharabAyelI samrATa jIvananI yogyatAne eka zilpInI adAthI ghaDI-ghaDIne sohAmaNo ghATa Apyo. caMdragupta paNa eka bALakanI adAthI cANakyane samarpita banyo ane caMdragupta-cANakyanI joDalIe eka dahADo rAjA naMdane batAvI ApyuM ke, tame jene taraNAnI tole gaNatA hatA, e vyakti talavAra karatAMya vadhu tejasvI nIkaLI ke nahi? aneka kAvAdAvA, aneka mAyA-prapaMco ane aneka rAjaramato ramIne eka dahADo cANakya jyAre naMdavaMzanuM nikaMdana kADhIne maurya-caMdraguptane pATaliputranA siMhAsane besADyo, tyAre ja cANakya zAMtino zvAsa lIdho ane varSo bAda chUTI thayelI emanI zikhA mauryavaMzanI patAkAnI jema pavananI laheramAM Amatema laherAI uThI. puNyanuM pIThabaLa hatuM. Arya cANakya jevA buddhinidhAna maMtrIzvaranI madada hatI ane A sivAya caMdraguptanA vyaktitvamAM eka samrATane zobhe evuM ghaNuM ghaNuM hatuM. ethI mahArAjA khAravela 12502202122010-112011--59 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDA vakhatamAM magadha ja nahi, AsapAsanA aneka sAmrAjyo magadhasamrATa candraguptanA cAkara banI gayA. maMtrIzvara cANakya jainadharmanA pAkA upAsaka hatA, ethI emanA saMge candraguptanuM rAjya paNa jainatvanI jvalaMtatAnuM jyotirdhara eka kendra banI gayuM. candraguptanA rAjyakALa daramiyAna magadha bAra varSIya dukALanI jhALamAM sapaDAyuM, chatAM emaNe prajAnuM putranI jema pAlana karIne potAnI javAbadArI barAbara adA karI. bhAratIya itihAsamAM caMdragupta ja eka evA sArvabhauma rAjavI banyA ke, jemaNe paradezI rAjAone paNa namAvyA hoya ! e kALamAM paradezI-rAjA selyukse paMjAbane jItI laIne hinda para sAmrAjyano paMjo laMbAvavA laDAI AgaLa laMbAvelI. paNa samrATa caMdragupte e paradezI-rAjAne evI sakhata hAra ApI ke, ene bhAgatA bhoMya bhAre paDI gaI ! tenI pAsethI daMDa rUpe keTalAya pradezo laIne pachI ja caMdragupte ene mukta karyo ane bhAratIya rAjavIonuM pANI batAvI ApyuM. A sivAya paNa caMdragupte meLavelA vijayonI vaNajhAra ghaNI lAMbI hatI. bhAratanA eka mahAna-samrATanI adAthI candragupta rAjavIe je pratiSThA meLavI, eno ThIka-ThIka yaza maMtrIzvara cANakyane phALe jato hato. magadhasamrATa caMdragupta ane magadhamaMtrI cANakyanA samayamAM AcAryazrI sthUlabhadrasUrijInuM dharma-sAmrAjya paNa pUra bahAramAM khIlI uThyuM hatuM. ethI A AcAryadevanI caraNopAsanAno lAbha paNa A rAjA-maMtrIne maLyo hato. cANakye jIvananA aMta bhAge jaina dIkSA svIkArIne AtmakalyANa sAdhyuM hatuM ane magadhamAM jainatvanI jvalaMta jyota A rIte paNa phelAvI hatI. samrATa caMdragupte magadhanuM samrATa-pada 24 varSa sudhI bhogavyuM. tyArabAda A pada emanA putra biMdusArane maLyuM. biMdusAra pitAnI AbarUne vadhAranAra rAjavI hato. eNe magadhasAmrAjyano vistAra ghaNo vadhAryo hato. A baMne pitA-putranA kAMDAmAM evuM baLa hatuM ke, eo dhArata to kaliMga para paNa capaTI vagADatA ja vijaya meLavI zakata. paNa teoe kaliMgane svataMtra rahevA daIne potAnA ~~~~~ mahArAjA khAravela EUR0 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvajoe jALavelI maryAdAnI pALane toDI na hatI. paraMtu 25 varSanuM rAjya bhogavI janAra A biMdusArano putra azoke aneka viSayonI jema A maryAdAnI pALanAya bhukke-bhukkA bolAvI dIdhA ane eka divasa kaliMga para caDhAI laI jaIne eNe jANe maurya-zAsananA pAyAmAM ja suraMga cAMpavAnuM kArya karyuM. azokanA pUrvajo lagabhaga jaina-dharmamAM AsthA dharAvatA hatA, emaNe kadI paNa kaliMganI sAme kudRSTi karI na hatI. samrATa azoke AthI viparita ja karyuM. prAraMbhanA varSomAM to e jaina rahyo, paNa pachIthI bauddhadharmI rANI tiSyarakSitAnA sahavAsathI e bauddhadharmI banyo. A rANInA pApe ja azokanA putra kuNAlane aMdhApo veThavo paDyo. eNe tapovano-tapodhano ane tIrthadhAmothI bharapUra kaliMganI dharatI para yuddha laI jaIne to potAnA pUrvajonuM nAma boLyuM ! ethI ema kahI zakAya ke, kaliMga-yuddhathI ja maurya zAsana mATe amaMgaLano prAraMbha thayo ! kaliMga para A pUrve naMdarAjAnA samaye eka yuddha caDhI AvyuM hatuM kharuM. paNa e yuddha kaliMganI svataMtratA ke samRddhinI chaDecoka lUMTa calAvavAmAM niSphaLa nIvaDyuM hatuM. thoDIka samRddhi, kaliMgajinanI pratimAnuM apaharaNa ke AvA thoDAM aDapalA karIne ja e yuddhane saMtoSa mAnavo paDyo hato. paNa azoke kaliMga-jaMga khelIne je katala calAvI, ethI je rIte lohInI nadIo vahI nIkaLI ane ramaNIya-naMdanavana jevI zobhatI kaliMganI e dharatI para je rIte smazAna jevI bheMkArabhayAnakatA pharI vaLI, enI dUragAmI asaromAMthI parAjita-kaliMganI jema vijita magadha paNa mukta na rahI zakyuM. A yuddha bhAratIya itihAsamAM krUratA ane karapINatAnuM eka sImAstaMbha banI gayuM. azoke ghaNA-ghaNA vijayo meLavyA hatA. e vijayo paNa kaMI lohInI nadIomAM lAzone vahI javA dIdhA vinA nahotA maLyA ! paNa kaliMga-yuddhamAM katala ane krUratAnuM khappara bharavA eTalA badhA moTA pramANamAM mAnavasaMhAra karavo paDyo hato ke, yuddhane aMte smazAnamAM palaTAI gayelI e yuddhabhUmi jotA ja azoka jevA AkramakanuM aMtara mahArAjA khAravela 1 ~~~~~ ~~~~~ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dayAthI dravI uThyuM. enuM mahArathI mana maMthana anubhavI rahyuM ane lohIthI lathapatha banelo e vijaya-tAja mAthA para mUkavA jatAM ja enuM aMgeaMga dhrujArI anubhavI rahyuM. ane Ama, kaliMga-vijayane magadha sAmrAjyano aMtima vijaya banAvIne kaliMga para nAmanI parataMtratA ThokI besADIne azoka pAcho pharyo. A pachI zilAlekho AdimAM e priyadarzI" tarIke prasiddha thayo. kaliMganI e katalanuM kAramuM dazya aNanama-Akramaka azokanA kALajAmAM ghaNA lAMbA samaya sudhI kakaLATa pedA karatuM rahyuM. AmAMthI mukta thavA eNe bauddhadharmanI chAyAmAM samAI-saMtAI javAno eka dAva nAkhyo. A dAva game te rIte saphaLa thaI gayo, ane kaliMganI katala sudhI "yuddha yuddha"nA nAda gajavato azoka A pachI "buddha-buddha"nI yAdamAM khovAI gayo ! thoDAka varSomAM to eNe bauddha dharmanA pracAra pAchaLa lAkho-karoDo suvarNamudrAo kharcI nAkhI ane azokanA pUrvaja rAjAoe jainatvanI jAhojalAlInA jhaMDA ubhA karI karIne magadhane je mahAnatA-manoharatA ApI hatI, e jANe veraNacheraNa banI gaI ! azokano putra kuNAla to nAnapaNathI ja vimAtAnA kAvatarAthI bacavA avaMtimAM raheto hato. paNa eka divasa e kAvatarAnA hAtha cheka avaMti sudhI pahoMcyA ane sukA mathIyara kumAra kuNAla have adhyayana kare, A jAtano azokano patra vimAtAnA hAthathI karAyelA eka biMdunA vadhArA sAthe eTale ke, "sumAne thIyara" kumAra aMdha bane-A jAtanA anartha sAthe avaMti pahoMcyo ane pitRbhakta kuNAle potAnA ja hAthe be saLiyA AMkhamAM bhoMkI daIne e AjJAnuM pUrepUruM pAlana karyuM. ethI aMdha kuNAlane to jo ke rAjaya maLe ema nahotuM, paNa potAnA putrasaMprati mATe rAjya mAMgavA mATe kuNAla vezapalaTo karIne eka dahADo pATaliputra pahoMcyo. azokane khuza karIne eNe "kAMkaNI"nI mAMgaNI karI. rAjAne Azcarya thayuM ke, mAMgI mAMgIne basa koDI ja mAMgI ! maMtrIzvara tyAre hAjara hatA, emaNe kahyuM : mahArAja ! kAMkaNIno artha ardharAjaya paNa thAya che ! A sAMbhaLIne azoke AzcaryapUrvaka RD -~mahArAjA khAravela Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUchyuM ke, o ! suradAsa ! tuM ardharAjyane zuM karIza ? javAbamAM kuNAle kahyuM ke, huM bhale Apano aMdhaputra rahyo, paNa ApanA pautra mATe rAjya mAMgI. rahyo chuM. e pautra saMprati eTale ke hamaNAM ja pedA thayo che. A sAMbhaLIne azoka kuNAlane bheTI paDyo ane potAnA pautrane eNe saMpratinA nAme saMbodhyo. A saMprati ja AgaLa jatA jaina samrATa saMprati tarIke prasiddhi pAmyA. Arya zrI mahAgirisUrijI tathA Arya zrI suhastisUrijIno upadeza pAmIne avaMtipati tarIke A saMpratie jANe eka navo ja jainayuga sthApita karyo. priyadarzI azoke bauddhadharmanA pracAra kAje ghaNuM ghaNuM karyuM. aneka dezomAM bauddha dharmano pracAra thAya, e mATe pATaliputramAM eNe bauddhabhikSuonuM eka saMmelana yojyuM ane bhikSuone dUra-dUranA pradezomAM dharma pracArArthe padhAravA vinaMti karI. A sivAya giranAra Adi aneka sthAnomAM eNe AjJA-lekho aMkita karyAM, temaja stUponuM sarjana karyuM. Ama hovA chatAM kyAreya jaina zramaNo para dveSabhAvavALuM vartana karavAnA jhanUnathI to priyadarzI azoka dUra ja rahyo. priyadarzI azoka vIranirvANathI 244 varSa pachI svargavAsI banatA pATaliputranuM sukAna enA pautra samrATa saMpratie saMbhALyuM. paNa saMpratinuM jIvana-ghaDatara avaMtimAM thayuM hovAthI ane pATaliputramAM enI surakSA jokhamI hovAthI ene avaMtinI rAjya-dhurA saMbhALI levAnuM yogya jaNAtA, pATaliputranI rAjyapurA azokanA aneka putromAMnA eka putra puNyarathanA khabhe sthApavAmAM AvI. azokanI jema e paNa pAko bauddhabhakta rahyo. vIranirvANanA 280 varSa sudhI eNe priyadarzI azokanI jema bauddha-dharmanA pracArArthe ghaNuM ghaNuM karyuM. A pachI puNyaratha svargavAsI thatA eno putra bRhadaratha magadhano mAlika banyo. Ama azoka pachI pATaliputra ane magadha bauddhadharmanuM kendra banyuM. je pachInA be-be rAjAo sudhI phAlI-phUlI rahyuM. kALa ane kudaratano saMketa jovA jevo che, A pachI puSyamitra nAmanA eka evA saramukhatyAra ane baLavAkhore magadhanI rAjya sattA kabaje karI ke, bauddha dharmanA baddhamUla banelA mULiyA mahArAjA khAravela NNNNNNN 63 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyAmAMthI hacamacI uThyA. puSyamitra Ama to bRhadarathano senApati hato. paNa eNe baLavo pokAryo. senApatimAMthI saramukhatyAra banIne, talavAranA joreya vaidika dharmano pracAra karavAnI jhanUnI pratijJA sAthe puSyamitra magadhanA siMhAsane caDhI beTho ane jaina temaja bauddha zramaNo sAme e evo viSa okavA mAMDyo ke, khAravela jevA zAMtipriya rAjavIne dharmanuM yuddha laIne magadha para caDhI AvavAnI ane puSyamitrano phAMko utAravAnI pharaja adA karavI paDI ! je priyadarzI azoke bauddha dharmanA pracArano zaMkha phukyo, eno ja pautra samrATa saMprati jainazAsanano pracaMDa-pracAraka banyo. Ane paNa kALa ane kudaratanI eka AzcaryakArI ramata ja gaNavI rahIne? avaMtipati tarIke prakhyAta banIne samrATa saMpratie eka dRSTie priyadarzI karatAya savAI pratiSThA meLavI. emaNe potAnA jIvana daramiyAna pRthvIne maMdirothI ane maMdirone mUrtiothI maMDita banAvavAno je pracaMDa purUSArtha karyo, temaja dUradUranA dezomAM jaina zAsananA pracAra-prasAra khAtara je tamannAo sevI, ethI emanuM saMpUrNa jIvana jaina-itihAse suvarNanI zAhIthI AlekhyuM. samrATa saMpratimAM eka apratima dharma ja saMdezavAhakanI jema ajoDa rAjyakartAnI kuzaLatA paNa bhArobhAra bharelI hatI. ethI dUra-dUra dakSiNapaMtha ane saurASTramAM paNa emaNe potAnI ANa phelAvI. zrI suhastisUrijInA sadupadezathI dharmavAsita banIne samrATa saMpratie lagabhaga savA karoDa jinamUrtio bharAvI, 36 hajAra prAcIna jinamaMdirono uddhAra karAvyo, savA lAkha jinamaMdironuM nirmANa karAvyuM ane 700 dAna zALAo ubhI karAvI. nAmanAnI kAmanA vinA bharAvAyelI samrATa-saMpratinI e jina-mUrtiono prabhAva Aje paNa anokho ja rahyo che. koI lekha-zilAlekha vinA ja viziSTa prakAranI AhalAdaka mukhamudrAnA yoge ja e jinabiMbo judA tarI AvatA hovAthI Ajeya enA darzako bolI uThe che ke, cokkasa A sarjana samrATa saMprati mahArAjAnuM ja hovuM joIe ! ~~~ mahArAjA khAravela S0 SSN NNN CON Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, avaMtine kendra banAvIne samrATa saMpratie jaina zAsanano je javalaMta jayanAda jagAvyo, e eka apekSAe zizunAgavaMzathI mauryavaMza sudhInA potAnA tamAma pUrvajo karatA vadhu digaMta-vyApI hato, ane ethI ja emanA e nAma-kAma para kALa-sAgaranA keTalAya pANI pharI vaLyA hovA chatAM e nAmanI namanIyatA ane kAmanI kamanIyatA Aje paNa jarAya khaMDita banI nathI zakI. ane samrATa saMprati mahArAjAnA nAma zravaNa mAtrathI ja jaina mAtranuM mastaka Ajeya ahobhAvathI vinayAvanata banI gayA vinA nathI rahetuM ! - - - zizunAgavaMzIya rAjAo temaja naMda tathA maurya rAjAomAMno moTo bhAga jainadharmI hato. emAM paNa mahArAjA saMpratie jaina zAsanano ekacchatrI-prabhAva phelAvavAmAM ghaNo moTo phALo bhajavyo hato. A badhA rAjAo jaina hovA chatAM emanAmAM dharmanuM jhanUna nahotuM. priyadarzI azoka pachInA be-traNa rAjAo bauddha dharmanA jhaMDAdhArI banyA hatA. A badhAnA kAraNe vaidika darzanono prabhAva magadha-sAmrAjyamAM jhAMkho paDe, e sahaja hatuM. ethI irSyA-asUyAthI dhUMdhavAtA e darzano manomana potAnA dharmanA pracAra mATe evI koI rAjaya-zaktinI apekSA rAkhe, e svAbhAvika hatuM. A apekSA senApati puSyamitre kalpanAtIta mAtrAmAM pUrNa karI. puSyamitra nAnapaNathI ja sAhasika ane vaidika-dharmano kaTTara anurAgI hato. enA pitAnuM rAjya purohita tarIke pATaliputramAM sArAmAM sAruM mAna hatuM. emanuM nAma puSyadharmA hatuM. eo paNa vaidika dharmano pracAra karavAnA moTA-moTA svapno joI rahyA hatA. emAM kudarate paNa jANe sAtha Apyo. emano putra puSyamitra potAnA pracaMDa-vyaktitva ane puNyAIthI sabhara sAhasikatAne kAraNe bRhadarathanI senAmAM senApatinA pada sudhI pahoMcI gayo. puSyamitrane magadha senApati tarIkenuM pratiSThita pada maLeluM joIne ja enA pitA puSyadharmAnI AMkhamAM kaMIkaMI jAtanA sohAmaNA svapno avataravA mAMDyA. emane thayuM ke, magadhamAM vaidika dharmanI punaH prasthApanA mahArAjA khAravela Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A avasarane vadhAvI levAmAM nahi Ave, to ApaNe kadAca nAmazeSa banI jaIzuM ! eka tarapha bhagavAna zrI mahAvIra prabhu e ahiMsA dharmanI punaH pratiSThA kAje tathA buddhe potAnA jIvanakALa daramiyAna yajJayAganA virodha kAje je prayAso karela, eno ja e prabhAva hato ke, yajJayAganI krUra-hiMsAnI jvALAo magadhamAM lagabhaga bujhAI javAnI aNI para AvI cUkI hatI. puSpadharma jevA purohita mATe A duHkhano viSaya hato. magadhamAM e jyAM jyAM najara karato, tyAM tyAM jinamaMdirAvali ane jainatvanI jAhojalAlI ja najare paDatI. azokanA rAjyakALa pachI AmAM buddhavihAro ane saMdhArAmono paNa gaNanApAtra vadhAro thavA pAmyo hato. ethI svadharmanI pratiSThA kAje varSothI svapna jotA eka samAja mATe senApati pade sthApita thayelo puSyamitra anekAneka AzAonI avataraNa-bhUmi banI gayo. baLavA ane rAjyadroha jevA pAponI bhayaMkaratA puSyamitranA senApati-kALa daramiyAna bhulAI gaI ane magadhAdhipati baMdUrathanI virUddha eka beTho baLavo dhIme-dhIme baLavAna banavA mAMDyo. eka moTo samAja A rAjya krAMtine aMdarathI moTI madada karI rahyo hato. mAthuM mUkI daIne marI phITavAnI enI taiyArI hatI. ethI A baLavAnI saphaLatA aMge saune vizvAsa hato ane eka dahADo magadhe joyuM hatuM ke, senApatiomAMthI puSyamitra saramukhatyAra banyo ane badumitranI hatyA karIne e magadhano mAlika banI beTho ! A rAjakIya baLavAnI viparIta asaro zarUAtamAM to jaino ane bauddhone khAsa kaMI na jaNAI, paNa kALa jema vItato gayo ane puSyamitra jema baLavAna banato gayo, ema jaino-bauddhone lAgavA mAMDyuM ke, puSyamitranuM zAsana ApaNA mATe khataranAka pUravAra thAya to navAI nahi ! ane thoDAka vakhatamAM ja puSyamitre potAno pracaMDa paraco batAvavA mAMDyo. rAjya taraphathI saMdhArAmo ane buddhavihArone je aDhaLaka madada maLatI hatI, e eNe kalamanA eka gode baMdha karI dIdhI, AthI bauddhonuM moTuM baLa tUTI paDyuM. Ama sau prathama puSyamitrano paraco bauddhone SS 66 ---~ mahArAjA khAravela ITI w Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhavavo paDyo. priyadarzI azokathI Aja sudhI phUlI-phAlI rahelA bauddha zAsana paranI A mAThI najarane vaidikoe potAnI pragatinuM prathama sopAna gayuM. bauddho pachI jainono vAro Avyo. puSyamitre evA-evA agaNita pagalAM levA mAMDyA che, jethI jainatvanI jAhojalAlIne dhakko pahoMce ! potAnI Aga jevI akUpA ane viSa jevA roSanA pAtra tarIke eNe sau prathama jaina-munione ja pasaMda karyo. game te rIte, vagara gune ne vagara vAMke jaina-zramaNo para eNe evuM evuM vItAvavA mAMDyuM ke, magadhanA virATa-maMDapamAM maMda-maMda vahetA vAyunI jema vicarIne saMgha-samAjane sanmArga cIMdhatA zramaNa saMghane jhaMjhAvAtI jhaDape magadhano parityAga karavA vivaza banavuM paDyuM. Ama, Aja sudhI jaina-darzana mATe eka krIDA-sthaLI tarIke je vikasI cUkI hatI ane saMprati mahArAjAno kALa jenA mATe vasaMtanA vadhAmaNA rUpa banyo hato, e magadhanI dhanya dharA para puSyamitra eka pAnakharanI adAthI tUTI paDyo. vaidikonA e samAjane lAgyuM ke, ApaNo jvalaMta jayajayakAra have dUra nathI ! ethI saunA aMtara AnaMda-AnaMda anubhavI rahyA. paNa tyAre jANe e satyane sau dharAra vIsarI gayA hatA ke, zerane mAthe savAzera pAkato ja hoya che ! vijayanA divAsvapna nihALatA e svarganI samakSa lAla battI dharIne "rUka jAva'nI vIrahAka pADanAra tyAre to koI ja nahotuM. je bulaMda nAde magadhanA e saramukhatyArane saNasaNatA zabdomAM suNAvI de ke, - "dharma jhanUnI banIne eka mAnavaneya na chAje evI pravRtti to tame hoMze-hoMze karI rahyA cho. paNa yAda rAkhajo ke Ano pUrepUro javAba levA kudarata ane kALa taiyArI karI ja rahyA che. kAraNa ke kaliMganI dharatI para janmelo eka sapUta navayauvanathI zobhI uThyo che. jenuM nAma che : mahArAjA khAravela ! kaliMga cakravartInI jenI kIrti che ane mahAmeghavAhanano jeno mahimA che." mahArAjA khAravela Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 zrI khAravela : ugatAM ja madhyAkAze mahArAjA khAravelanA samayamAM kaliMgano vistAra khUba ja moTo hato. tyAre kaliMganuM e vizALa sAmrAjya "trikaliMga" tarIkeya oLakhAtuM hatuM. A oLakhANa yathArtha hatI. kAraNa ke kaliMga traNa vibhAgo dharAvatuM hatuM. Ama, chatAM e traNe vibhAgo kAyama mATe alaga ja nahotA rahetA. kyAreka-kyAreka e bhegA paNa thaI jatA. AthI ja 'trikaliMga' tarIkenI enI prasiddhi yathArtha ane yogya hatI. vaMzadhArA nadIthI mAMDIne dakSiNamAM vahetI godAvarI nadI sudhIno pradeza dakSiNa-kaliMga gaNAto. mukhya kaliMga tarIkeya AnI prasiddhi hatI. RSikulyA nadIthI vaMzadhArA nadI sudhIno Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradeza madhya-kaliMga gaNAto. RSikulyAthI uttaramAM gaMgA-nadI sudhInA pradezane uttara-kaliMganI prasiddhi maLI hatI. A pradezanuM bIjuM nAma utkala deza paNa hatuM. AnuM mukhya nagara toSAlI-kanakapura gaNAtuM. je kumAragirinI garavI-godamAM ja killola karatuM hatuM. A traNe vibhAgonI sAmUhika oLakhANa "trikaliMga" tarIkenI hatI. uttara kaliMganI rAjya sImA uttaramAM gaMgA tathA gayAthI prAraMbhIne dakSiNamAM godAvarI sudhI laMbAtI hatI. enI pUrvamAM baMgALano mahAsAgara ane pazcimamAM mahArASTrIyothI bharapUra asmaka deza hato. A kaliMgane magadha rAjya jevuM paDozI sAmrAjaya maLyuM hatuM. magadhanI uttaramAM vaitaraNI, dakSiNamAM mahendragiri ane pazcimamAM amarakaMTakanI girimALA hatI. A parvatazreNI laMbAtI laMbAtI cheka kaliMgamAM jaI pahoMcatI hatI. Ama, kaliMga deza tyAre kudaratI sauMdaryanA eka kamanIya krIDAMgaNanI kIrtine varyo hato. kAraNa ke vana jaMgalo, parvata zreNIo ane nadIothI bharapUra A pradeza hato. e vakhate bhAratavarSamAM dezI-videzI AkramaNonI ghaNI moTI vibhISikA rahetI hatI, paNa bIjA badhA rAjyonI apekSAe kaliMga vadhu nirbhaya rahI zakyuM hatuM. kAraNa ke kudarate paNa enI AsapAsa aneka saMrakSaka baLo chUTe hAthe veryA hatA. durbhedya pahADo, sAgara samI vizALa nadIo, divase paNa sUryaprakAza jemAM praveza na meLavI zake, evA to gADha araNyo ItyAdi kudaratI racanA, koTa-killA banIne kaliMgane surakSita rAkhavAmAM dina-rAta potAno phALo ApatI hatI. - kaliMga hAthIono deza gaNAto. kaliMganA hAthI vakhaNAtA. e vakhate yuddha jItavAno saphaLa upAya hAthIo lekhAtA. A dRSTie paNa kaliMganuM mahattva ghaNuM-ghaNuM hatuM. A sivAya vANijya-vepAranI apekSAe paNa kaliMganuM sthAna ThIka ThIka agragaNya hatuM. taduparAMta dhArmika dRSTie paNa kaliMga tapodhano ane tapovanono deza gaNAto. bhagavAna zrI pArzvanAtha prabhuno prabhAva A dezamAM paNa vizeSa hato. Ama to nAnAmoTA aneka maMdiro ane tIrtho kaliMgane vikhyAta tIrthadhAmano mahimA mahArAjA khAravela 11000000000000000000000000000000000 69 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAve evA hatA, chatAMya kaliMgane varelA AvA mahimAnuM kharekharuM zreya to kumAragirine phALe ja jatuM hatuM. A pahADa khUba ja vicitra manAto. prabhu mahAvIranA paramabhakta zrI zreNikarAje ahIM bhavya maMdiro baMdhAvyA hatA ane zrI RSabhadeva prabhunI suvarNa pratimAnI sAthe aneka jinabiMbo padharAvyA hatA. zreNika mahArAjA ane emanA putra magadhapati koNike ahIM aneka guphAonuM nirmANa karIne sAdhakone A girinI anokhI mohinI lagADI hatI. aMtima caturdaza pUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIjInI svargabhUmi A ja hatI. dukALanA kALamAM saMyama dharmanI jALavaNI mATe ghaNA-ghaNA munivaro A tIrtha para ja anazana svIkArIne svargavAsI banyA hatA. AcAryazrI susthitasUrijI tathA AcAryazrI supratibaddhasUrijIe A tIrthamAM rahIne ja sUrimaMtrano karoDa vAra jApa vAraMvAra karyo hato. zrI susthitasUrijInI svargavAsa bhUmi paNa A ja hatI. - kaliMganI dharatInA mastake tIrthabhUmi tarIkenI kIrtino je tAja zobhI rahyo hato. emAM A rIte kumAragirinI pavitra bhUmino phALo agragaNya hato. A tIrthabhUminI najIka AvelI toSAlInagarI tyAre kaliMganI pATanagarI hatI. enuM bIjuM nAma kanakapura paNa hatuM. bhagavAna zrI mahAvIradevanA nirvANakALa para jyAre traNa-traNa zataka lagabhaga pUrA thavA AvyA hatA, tyAre kaliMgamAM vRddharAjanuM zAsana tapatuM hatuM. teo pratApI ane dharmaniSTha rAjavI hatA. emanI AMkhomAM ghaNA-ghaNA svapno ramatA hatA. samrATa azoke kaliMga pAsethI je svataMtratA chInavI lIdhI hatI, A pUrve paNa rAjA niMde "kaliMga-jina"nI pratimAnuM apaharaNa karavA dvArA kaliMganI je kIrti lUMTI lIdhI hatI ane A be yuddho dvArA kiliMganI prajAmAM thoDA-ghaNA pramANamAM je nirAzA-hatAzA chavAI gaI hatI, A badhA kalaMkothI kalaMkita banelA kaliMgane eo dUdhathI pakhALIne punaH kIrti-samRddha banAvavAnA svapnadRSTA hatA. rAjA vRddharAja bahArathI prasanna ane saMtoSI hovA chatAM aMdarathI eTalA badhA prasanna nahotA. emane ema ja thayA karatuM ke, kyAM potAnA ~~~~mahArAjA khAravela Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratApI e pUrvajo ane kyAM pratApahIna pote ! pUrvajo e to kaliMgamAM jANe zUnyamAMthI sRSTi sarjavAnuM kArya karyuM hatuM ane pote e sRSTine sAcavavA-saMbhALavAmAM paNa azakta nIvaDyA hatA. toSAlInA koTakillA, kumAragirinA guphA maMdiro A ane AvuM ghaNuM ghaNuM jANe potAnA koI uddhArakanI kAgaDoLe rAha joI rahyuM hatuM. A rAhanI Aha vRddharAjanA aMtarane aDI jatI ane tyAM e khaLabhaLATa paNa macAvI jatI. tyAre eo kapALa para hAtha mUkIne nisAso nAkhatA ke, A uddhAranuM kArya to joke huM nathI karI zakyo ane bhAvimAM karI zakavA samartha banuM, evI koI zakyatA paNa hAla jaNAtI nathI ! paraMtu AvA koI uddhArakane huM pedA karI zakuM, toya mArA mATe e ghaNuM-ghaNuM gaNAya ! vRddharAjanA aMtaramAM AvA aramAna hatA, e phaLyA ane eka divase eo evA eka putranA pitA banyA che, je putramAM zuM zuM hatuM, e nahi, paNa zuM zuM nahotuM, e ja prazna hato. e evA puNyatAnA pagale pedA thayo ke, enA darzanathI toSAlInA aNue aNu AnaMdita thaI UThyA. enA moM para teja hatuM. enI cAlamAM je bahAdurI ane je buddhimattA hatI, temaja AgaLa jatA bAlyavayamAM paNa enAmAM je asAdhAraNa guNo jaNAtA hatA, e joIne prajAno aMtarAtmA bolI uThato ke, kaliMgano uddhAra jo koI karI zakaze, to te A bALaka ja karI zakaze ! jayotiSIo to A bALakane joIne je kaMI bhAkhatA, saMtosaMnyAsIo A bALakane joIne je koI AzIrvAda varasAvatA, ane jaina zramaNo A bALakanA bhAla samakSa joI rahIne adazya bhAvonI je kaMI anubhUti karatA, ethI vRddharAje paNa kalpI lIdhuM hatuM ke, mArA ciradaSTa svapnone A bALaka manojanA e minArethI kaliMganA A kinAre cokkasa avatarita karI jaze! e vRddharAja bALakanI rItabhAta jotA ghaNIvAra bolI uThatA ke, A to bhikSunI jema bhItarathI nirlepa jevo ja jaNAya che. kAraNa ke A hase che, paNa avAja nathI thato. khAya che, paNa enAmAM khAvAnI khevanA jaNAtI nathI. kharekhara mArA evA bhAgya kyAMthI ke, A bhikSurAja bane ! jo A bhikSurAja banaze, to to eka rAjA karatAMya kaliMgane vadhu gaurava apAvaze ! mahArAjA khAravela , Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddharAjanA moMmAthI avAranavAra saratA AvA bola parathI e bALakanuM nAma bhikSurAja rAkhavAmAM AvyuM. kaliMge bhikSurAjane kALajAnI kora karatAMya savAyA snehathI ucheryo, e moTo thato gayo, ema saune lAgavA mAMDyuM ke, kaliMganuM bhAgya mahAnatA dharI rahyuM che. thoDAka varSomAM ja bhikSurAja zizu maTIne kumAra banyo. enI ramata-gamatanI rItabhAta paNa jANe koI cakravartI jevI ja hatI. ramata-gamatamAM e mATInA ghara nahi, paNa koTa-killA caNato. bALako sAthe e ramata paNa evI ramato ke, jemAM enuM rAjateja chatuM thaI AvatuM. vRddharAje bhikSurAjanA bhaNavA-gaNavAnI vyavasthA sAthe enI AMtara-samRddhi paNa vikAsa sAdhe, ene pUrato khyAla rAkhavA mAMDyo. thoDA ja varSomAM e aneka vidyAmAM pAraMgata banI gayo. ene maLeluM bhikSurAja nAma kharekhara bhAvino ja koI saMketa hato. kAraNa ke ene sAdhuonuM sAMnidhya khUba ja gamatuM. bIjA rAjaputro je uMmare haravApharavA mATe bAgabagIcAnI zodha karatA, e uMmare bhikSurAja sAdhusaMgati pAmavA kumAragirinI guphAo khUMdatA. kaliMganI dharatI ane emAM paNa kumAragirinI guphAo, A eka evuM dhanya-sthAna hatuM ke, jyAM bhikSurAjane managamatA muniono meLApa maLI ja raheto ! AnA yoge e dharmakaLAthI paNa ThIkaThIka samRddha thavA mAMDyo. bhikSurAja Ama AMtara-bAhya rIte je pramANamAM vikAsa sAdhI rahyo hato, ethI vadhAremAM vadhAre saMtoSa jo koI anubhavatuM hatuM, to te tenA pitA vRddharAja ! bhikSurAjanI vikAsayAtrA joIne emane ema thatuM ke, have mRtyuno dUta jo mane abaghaDI ja bolAvavA hAjara thaI jAya, toya mane zI ciMtA? kAraNa ke A bhikSurAje mArA badhA svapnone siddha karavA ja jANe kaliMganI A dharatI para janmavuM pasaMda karyuM hoya, ema lAge che. bhikSurAjanAM aMtarano jhukAva joke adhyAtma tarapha vadhu pramANamAM hato, chatAM rAjakIya raMgothI e sAva anabhijJa paNa nahoto. pitAnA caraNe besIne e kaliMga sAmrAjyanI taDakI-chAMyaDI jyAre jANato, tyAre lAgatuM ke, A to rAjaramatano aThaMga-khelADI banavA ja sarjAyo che ! -~~ mahArAjA khAravela Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoza-jozanA bhAvomAM parivartita thatI enI e vakhatanI mukhamudrA jotAM ja vRddharAjane thaI jatuM ke, pUrvajonA nAmane A jarUra ajavALI jaze ! bhikSurAja jema-jema moTo thato gayo, ema ema enI prajJA vaya karatAMya savAyAvege vikasita banatI cAlI. ethI paDakhenA magadha-sAmrAjyanI paNa nAnI-moTI vigato jaNavAmAM e rasa levA mAMDyo. enA pitA vRddharAja paNa mA jema bALakane dUdha pAya, e rIte badhI vAtothI ene vAkepha banAvavA mAMDyA. A vAtacIta daramiyAna e jyAre samrATa-azokanA amAnuSI atyAcAronI vAto sAMbhaLato, tyAre enA bhavAM caDhI jatA ane bhrUkuTi ugra banI jatI. naMda-rAjA dvArA apaharaNa karAyelI "kaliMga-jinamUrti'nI romAcaMka ghaTanAnA zravaNathI to enA aMgeaMgamAM javAMmardI pharI vaLatI, ane te bolI uThato : pitAjI ! huM jo A badhAno badalo na lauM, to Apano putra zAno ? mane jarA moTo thavA do, pachI magadhane batAvI ApIza ke, corI upara zirajorI karyAnA phaLa kevAM kaTu hoya che ! thoDA vadhu varSo pasAra thayA, bhikSurAja samajaNo ja nahi, have to "zANo-rANo" banI zake, evI kakSAe jaI pahoMcyo hato. thoDA ghaNA varSomAM ene pitA taraphathI anubhava-jJAnano je khajAno maLyo hato, ethI ghaNIvAra kumAra-girinI guphAomAM e kalAkonA kalAko sudhI gaMbhIra-vicAraNAmAM khovAI jato. A vicAraNAnA prabhAve e koI khaMDiyera joto, to tyAM bhUtakAlIna koI mahelanI kalpanA ene becena banAvI jatI. koI zilpa-samRddha paththaranA darzanane ja bhavyamaMdiranI sRSTinuM darzana tenA dilamAM darda jagavI jatuM. khakhaDadhaja bhIMtamAM koI killAno kakaLATa saMbhaLAto ane enuM kALajuM korAI jatuM. Ama, vaya vadhatI cAlI, ema toSAlInuM darzana bhikSurAjanI bhItarI duniyAmAM koI navuM ja saMvedana jagavI javA mAMDyuM. ene e vAtano pUro khyAla hato ke, pitAjInI have vaya thaI che ane huM emano ekano eka putra chuM, ethI kaliMganI dhUrA Aja nahi, to kAle mAre ja saMbhALavAnI che ! ethI potAnA manane svapnazIla banatuM rokIne, nakkara tAlIma ApavAnI eka paNa paLane e eLe na gumAvato ! mahArAjA khAravela INN 73 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddharAjAnA aMtaramAM to kaliMganA uddhAranI bhArobhAra jhaMkhanA hatI ja! ethI bhikSurAjanI vRtti-pravRttinAM darzanathI e jhaMkhanA jhaMkRta banI uThatI. emaNe dhIme-dhIme bhikSurAjane rAjakAjamAM joDIne potAne maLelA dIrgha-anubhavanuM prayogAtmaka rIte pAna karAvavA mAMDyuM. bhikSurAjanI uMmara hajI to mAtra paMdareka varSanI ja thaI hatI, paNa je rIte rAjakAjamAM enI cAMca khUMcatI hatI, e joIne vRddharAjane thatuM ke, bApa karatAM savAyo thavA ja A beTo sarjAyo che ! eka bAju bhikSurAja A rIte pitA vRddharAjanA hAtha nIce rAjakAjamAM rasa laIne samrATa thavAnI yogyatAne vikasAvI rahyo, to bIjI bAju saMgIta Adi kaLAmAM vadhune vadhu pAraMgata banIne jIvananI mastIne mANavA uparAMta prabhunI bhakti vagerenuM sAphalya paNa e anubhavI rahyo. 15thI 24 sudhInI vayanA 9 varSomAM to bhikSurAje kaliMganA rAjakAjamAM potAnuM kauzalya batAvIne pitA vRddharAja sahita kaliMganI 45 lAkhanI prajAnA dila evI rIte jItI lIdhA ke, 25mAM varSe jyAre kaliMganA rAjya siMhAsana para bhikSurAjano abhiSeka mahotsava ujavAyo, tyAre kaliMganI janatAe evo pracaMDa jayanAda jagavyo ke, ethI jema kaliMganA aNu-aNu AnaMdI uThyA, ema bIjI bAju magadha sAmrAjyanuM siMhAsana ekavAra to e nAdanA pracaMDa paDavAthI dhrujI uThyuM. rAjyAbhiSeka pachInA gaNatarInA varSomAM ja bhikSurAjanI nAmanA "kaliMga cakravartI mahAmeghavAhana mahArAjA khAravela" tarIke pratidina vadhune vadhu vistAra pAmI rahI. kaliMganA rAjyAkAze ugatAnI sAthe ja bhikSurAjano sUrya madhyAhana jevo prakAza pAtharI rahyo hato. ethI e sUryanA darzane jema kaliMgavAsIo AnaMdI uThatA hatA, ema AsapAsanA bhalabhalA rAjyonI AMkho aMjAI jatI hatI. ugatAM ja madhyAkAze pahoMcI jaIne pracaMDa-prakAza veranArA sAmrAjyanA samrATa e sUrya, thoDAka ja vakhatamAM kaliMganI kAyApalaTa karavAnI prakriyA pUrajozamAM prAraMbhI dIdhI. A prakriyAne joIne UMDo saMtoSa anubhavatA ane jIvana 74 jajajajawwwwwwwwwww mahArAjA khAravela Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgaranA kinAre AvI ubhelA zrI vRddharAjanI jIvanalIlA eka dahADo kALarAje saMkelI dIdhI. jemanA astitva mAtrathI bhikSurAje ghaNuM badhuM meLavyuM hatuM. e pitAnI vidAya putrane vyathita banAve, e sahaja hatuM. chatAM potAnI javAbadArIone pUrepUrI samajanArA bhikSurAja evA zoka-saMtapta na thayA che, jethI kaliMganI kAyApalaTanuM je abhiyAna AraMbhAyuM hatuM. ene dhakko pahoMce ! pitAjI joke evI sAdhana-sAmagrIthI pUrA sajja na hatA ke, jenA sahAre kaliMganI kAyApalaTa karavAmAM saphaLatA maLe ! Ama, eka apekSAe bhikSurAja sAdhanathI pUrepUrA asamRddha pitAnA eka svapnazIla putra hatA. chatAM pitAjI taraphathI je kaMI maLyuM hatuM. enI kiMmata suvarNanA merubhArathI paNa mApI zakAya evI na hatI. vRddharAjanA avasAna pachI "bhikSurAja' A nAma bALapaNanA hulAmaNA nAmanI jema gauNa banyuM ane eo kaliMga cakravartI khAravelanA nAmathI vadhu vikhyAta banavA mAMDyA. mahArAjA khAravela evA samaye kaliMga cakravartI banyA hatA ke, emanI samakSa bevaDI javAbadArIo ane pharajonI eka AkhI sRSTi ja khaDI hatI ! dharma-karmanI daSTie kaliMganI 45 lAkhanI prajA mATe ghaNuMghaNuM karavAnuM emanuM uttaradAyitva hatuM : kaliMganI pRthvI ane prajA : A baMne punarUddhAra mAMgatI hatI. yuddho ane kudaratI paribaLoe kaliMganI dharatI para ghaNuM-ghaNuM vItAvyuM hatuM. vAvAjhoDA ane yuddhanI khAnAkharAbI AdithI koTa-killAo jarjarita banavAthI kaliMganI pRthvI ghavAyelA sainikanI jema ghaNI-ghaNI sAravAra pachI ja darzanIya bane ema hatI, to prajAnA dilanA khajAnA jANe svataMtratA, dharmayuddha tarapha paNa utsAhitatA AdinI samRddhithI khAlIkhama jevA banyA hatA. AthI mahArAjA khAravelanI samakSa kaliMganI pRthvI ane prajA A baMnene enuM gaurava pAchuM prApta karAvavAnuM mukhya uttaradAyitva hatuM. A uttaradAyitvanI upekSA karavAnuM jema mahArAjA khAravelane pAlave ema nahotuM. eja rIte dharmanI dRSTie magadhanA paDozI rAjya tarapha mahArAjA khAravela 11000000000000000000000000000000000000005 75 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa adA karavAnI javAbadArIone emanAthI jAkAro daI zakAya ema nahoto. kaliMganI svataMtratAnA saMhAraka tarIke to magadha kaliMganuM aparAdhI hatuM ja ! paNa AnA karatAM vadhI jAya evo aparAdha mahArAjA khAravelanI dRSTie "kaliMga-jina"nI suvarNamUrtinuM apaharaNa hatuM ! A suvarNa-mUrti jyAM sudhI punaH kumAragiri para pratiSThita na thAya, tyAM sudhI kaliMganuM kALaju Thare ema nahotuM. taduparAMta chelle-chelle baLavo karIne magadhanA siMhAsane caDI beThelA saramukhatyAra puSyamitre bauddha ane jaina zramaNo upara je anyAyo AcaravA mAMDyA hatA ane evA je samAcAro mahArAjA khAravelane maLatA hatA, ethI to magadhanI sAme dharmanuM yuddha jAhera karavAnI je eka mahAna-javAbadArI mahArAjA khAravela samakSa upasthita thayelI ja hatI, ene avilaMbe adA karavAnI AvazyaktA divase-divase vadhI rahI hatI. Ama, ugatAM ja madhyAkAze pahoMcI gayelA sAmrAjyanA svAmIe khAravela samakSa AvI bevaDI javAbadArI upasthita thaI hatI, chatAM eo ugra ke vyagra banyA vinA potAnA kartavyanA paMthe siMhanI adAthI AgaLa vadhI rahyA hatA. sAme upasthita thayelI javAbadArIo ghaNI moTI hoya, toya keTalIka vakhata yogya-kALanI apekSA karavI anivArya banatI hoya che. kAraNa ke akALe thatuM AkramaNa ghaNIvAra evuM pratyAkramaNa jhIMkatuM hoya che ke, emAMthI beThA thayA pachI yugonA yugonI avidha paNa ochI paDe ! mahArAjA khAravelanI sthiti AvI hatI, ethI yogya kALanI apekSA rAkhIne, pUrva bhUmikArUpe kaliMganI kAyApalaTanA abhiyAnane teo vaNathaMbhI gatie AgaLane AgaLa vadhArI rahyA hatA. kyAreka ugatA ja madhyAkAzane AMbI janArI tejomUrtine eTalI ja jhaMjhAvAtI jhaDape AthamI javAnoya vakhata Avato hoya che, A hakIkatano khyAla hovAthI ja mahArAjA khAravelanI vijayanI yAtrA jhaDapabhera kUca karI rahI hovA chatAM eo pUrA sAvadhAna rahIne e sapharanA sUtradhAra tarIke potAnI jAtane zobhAvI zakatA hatA ! 76 NNNNNN ~~~ mahArAjA khAravela Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ja ? : : : 18860000000000000000000000phiu:00ntt000000000000@jnn0jnn0jnn0jng kaliMganI AmUla-cUla kAyApalaTa sUryodayanA samaye ja madhyAnDanA mahAteja pAtharavAnI javalaMta siddhinA sUtradhAra temaja svAmI mahArAjA khAravelanI najara samakSa kaliMganI kAyApalaTanuM mAtra dhyeya ja na hatuM. A dhyeyane siddha karI ApanArI upayogI jANakArI paNa enI pAse hatI. eo saMgIta-gAMdharva Adi vidyAonA aThaMga abhyAsI hatA, ane ethI ja e vAta jANatA hatA ke, je cIja gavAya che, e sacavAya ane pracArAya che ! AthI kaliMganI prajAmAM je cIjavastuno phelAvo ati Avazyaka hato, enA mAdhyama tarIke saMgIta, nATako ane Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsavone agrimatA ApavAno emaNe nirNaya karyo. mAtra manamoja ke manoraMjana mATe to A mAdhyamono durUpayoga ghaNo thato hato ane enA keTalAMya kaTu phaLo najara samakSa ja hatA. ethI AmAMthI bodhapATha laIne emaNe A mAdhyamono sadupayoga karavAnI yojanAone rAjyAbhiSeka bAda tarata ja amalamAM mUkI. kavio ane sarjakono to jarAya toTo na hato. paNa kaliMganI kAyApalaTa kAje emano sadupayoga karanArAono to dukALa ja hato. mahArAjA khAravele kavio ane sarjakone kaliMganI kAyApalaTanAM potAnA kAryamAM sahakAra ApavA aMgenI dizA sUcavI ane e badhAnI kalamamAMthI evuM sAhitya sarjAvA mAMDyuM ke, jenA zravaNe pAvaiyAneya pANI caDe ane dharma temaja saMskRtinI surakSA kAje marI phITavAnI bhAvanAnI bharatI para prajA taravarATa sAthe taravA mAMDe ! A prayogane dhAryA karatAMya savAI saphaLatA sAMpaDI. kaliMganI je prajAmAM ochA-vattA aMze akarmaNyatA ane hatAzA chavAI gaI hatI, ene mArI haThAvIne tyAM utsAha ane sAhasanI pratiSThA karavAnuM kaliMga-vyApI kArya e utsavonATako saphaLa rIte adA karavA mAMDyA ane thoDA ja samayamAM kaliMga utsAha ane sAhasathI taravarato eka durdamyadeza banI gayo ! temaja yuddhanI raNabherI vAgatA ja potAnuM kauvata batAvI ApIne kartavya adA karavA e thanaganI rahyo. eka bAju A rIte kaliMganI prajA navuM rUpa dhAraNa karI rahI hatI, to bIjI tarapha kaliMganA koTa-killA-kamADo vaja jevI majabUtAI dhAraNa karavA mAMDyA hatA. A rIte rAjyAbhiSeka pachInA pahelAM ja varSe kaliMganI kAyApalaTanuM ghaNuM kharuM kArya patAvIne bIje ja varSe kaliMgane pIDatA paribaLone yuddha ApIne ene vazavartI banAvavA khAravele saMgrAmanI bherI vagADI. e yuddhanuM paheluM nizAna mUSika-deza banyo. kaliMganI uttara-pazcima dizAmAM mUSika nAmano eka deza hato. A dezamAM thaIne ja kaliMganA vepArIone AgaLa vadhavAnuM thatuM. 78 - mahArAjA khAravela Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMganI bhavyatA jyAre bhUtakALa banavA mAMDI hatI, tyAre e takano lAbha laIne mUSika deza kaliMganA vepArIo sAme mAthAbhAre banavA mAMDyo hato. muSiko kaliMga-vepArIo pAsethI bhAre dANa letA ane chatAM tumAkhIthI vartatA ! kaliMganI sAme magadha-vijayanuM dhyeya mukhya hatuM, chatAM yuddhayAtrAno prAraMbha khAravele mUSika-AkramaNathI karyo. mUSika Ama to najIkano deza hato, chatAM khAravele AMdhanA raste A yuddhayAtrAne AgaLa laI javAno bhUha goThavyo. AMdhano rAjA sAtakarNI baLavAna hato. kaliMganI senA potAnI sarahadamAMthI pasAra thAya, A sAme eNe vAMdho lIdho. ethI khAravelane yuddhabhUta badalIne prathama sAtakarNIne saNasaNato javAba ApavA saMgrAma cheDavo paDyo. kyAM kaliMganI kAyApalaTa pAmelI taravaratI senA ! ane kyAM AMdhranI bhUtakALanA gauravamAM rAcatI senA ! bahu ja thoDA prayatnamAM khAravele sAtakarNInuM pANI utArI nAkhyuM ane AMdhravijayathI vadhu parAkramazALI banelI e senA mUSikanA sImADe jaI pahoMcI. AMdha jevI aNanama-zaktine jeNe namAvI hatI, e kaliMgasenA mATe mUSikanA mUSaka (uMdara)ne pAMjare pUravo, e to ramata vAta hatI, jene ramata athavA kriIDA kahI zakAya, evA nAmanA yuddhathI ja kaliMge mUSika para mahArAjA-khAravelano vijayadhvaja sthApyo ane garvonnata-mastake e senA jyAre kaliMganI pATanagarImAM toSAlImAM pravezI, tyAre ghare-ghare AsopAlavanA toraNa racAyA ane jANe prajApremanI pAlakhImAM besIne ja mahArAjA khAravela pATanagarImAM pravezyA. A vijaya-yAtrAnA prabhAve kaliMganI kIrti vadhI, e to eka ADakataro lAbha hato, paraMtu AnA kAraNe rAjA-prajAmAM magadha jevA sAmrAjyanI sAme raNaTaMkAra karIne jvalaMta vijaya meLavavAnI vizvAsa sabhara zraddhAno je janma thayo, e mukhyalAbha hato. AvA lAbhathI gannata banelI kaliMga-prajAne have to magadha-vijaya aMge paLanoya vilaMba yuga samo jaNAvA mAMDyo. sau evI anubhUti karI rahyA che, mahArAjA khAravela - Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMganuM A virATa-maMdira-mUrti vihoNuM che. AnuM zilpa ane AnuM zikhara to bhavya che. paNa jyAM sudhI apahRta banelI e "kaliMgajina"nI suvarNapratimA AmAM punaH pratiSThita na thAya, tyAM sudhI A divyatA darzanIya- pUjanIya na banI zake, temaja AnuM zikhara paNa laherAto vijaya-dhvajathI vaMcita ja rahe ! mUSika ane AMdha dezanA vijaya pachInA varSomAM kaliMge rASTrika ane bhojika tarIke prasiddha rAjAo upara paNa vijaya meLavyo. AMdhranI sAme kaliMgane jyAre AkramaNa karavuM paDyuM hatuM, tyAre A rAjAo AMdhanI sahAyamAM ubhA rahyA hatA ane Ama karIne vinA kAraNe kaliMganA krodhane emaNe AmaMtraNa ApyuM hatuM. AjanuM mahArASTra ane bihAra saMbhavita rIte e kALamAM rASTrika ane bhojaka tarIke prasiddha hatuM. rAjA khAravele rASTrika ane bhojika A baMne rASTrone potAnA pagamAM namAvIne jagatane batAvI ApyuM ke, kaliMga have potAno e mijAja ane e sAja punaH meLavI cUkyuM che ! A baMne vijita rAjayone kaliMganI AjJA manAvIne, enI svataMtratA para jhAjhI jaMjiro nAkhyA vinA ja rAjA khAravela pAchA pharyA. A pachI pAMDya-dezanA vijayanI temaja jAvAbAlI Adi dUra-dUranA TApuo para kaliMganI senAe rAjA khAravelanA vijaya dhvajane pharakAvyAnI ghaTanAo banI, ethI kaliMganI nAmanA-kAmanA digadigaMtane gajAvatI AgaLane AgaLa vadhI rahI ! mahArAjA khAravela, kAyApalaTa pAmelA kaliMgane joIne je saMtoSa anubhavatA, e saMtoSa azokanA amAnuSI AkramaNanI yAda AvatI, tyAre pAcho kyAMya khovAI jato ane emAM paNa "kaliMgajina"nI suvarNa pratimAnA apaharaNanI koI duHsvapna samI smRti thatAM to e saMtoSa sAva nAmazeSa thaI jato ane kaliMganI samRddhi sarvatomukhI vRddhi pAmatI hovA chatAM emane "kaliMgajina"nI punaHprApti vinAnI A samRddhio jANe AtmA vinAnA khoLiyA jevI nagaNya jaNAtI ! 20 N" ~ mahArAjA khAravela Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMga rAjya para abhiSikta thayAne hajI to mAMDa-mAMDa dazakAnI ja samayAvadhi rAjA khAravele pUrNa karI hatI, paNa A dazako zakavartI banyo hato, kAraNa ke A dazakAe gata cha-sAta dazakA daramiyAna kaliMge je khajAno khoyo hato, ene vyAjathI vadhAre vaLatara sAthe punaH meLavI ApIne kaliMgane eka mahAsAmrAjayanI kakSAmAM mUkavA sAthe rAjA khAravelane "kaliMga cakravartI" tarIke jagata samakSa khaDA karyA hatA. A dazakA daramiyAna kaliMganI prajAe je-je samRddhi meLavI hatI, e to agaNita ja hatI, paNa sAthe-sAthe kaliMganI dharatIe je navalAM rUpa saryA hatA, enI AkarSakatAya koI sImAmAM samAvAya evI nahotI ! pUrvajoe baMdhAvelAM ghaNAM-ghaNAM koTa-killA-kamADo ane mahelo navA banI gayA hatA. keTakeTalI navI nahero khodAI cUkI hatI, jethI duSkALanA oLAo kaliMgane ciMtita na banAvI zake, kaliMganI prajAe jUnA kara ane karajanI muktinI mukta-moja A arasAmAM ja mANI hatI. rAjA khAravelanI paTarANI ghusIe A gALAmAM rAjamAtAnuM pada meLavyuM hatuM. kaliMganI kIrti para pANI pheravatA makAno, maMDapo ane bajArone jamInadosta karIne enuM navanirmANa paNa A ja samaye thavA pAmyuM hatuM. Ama, dazakA jevI nAnI samayAvadhimAM kaliMgane je je upalabdhio thaI hatI, e eTalI badhI hatI ke, kaliMga prajA jyAM kyAMya najara nAMkhatI, tyAMthI kaliMga-cakravartI khAravelanI kIrtinA dhvani saMbhaLAyA vinA na rahetA ! A badhuM karavA chatAM rAjA khAravelane e vAtano pUrepUro khyAla hato ke, potAne je mahattvanI javAbadArI adA karavAnI che, e to hajI bAkI ja che! "kaliMgajina"ne garvabhera punaH kaliMgamAM praveza karAvavAnuM kartavya to rAjA khAravela kyAreya bhUlI zake ema ja nahotA. paNa A sivAya mahArAjA zreNika dvArA navanirmita e jinamaMdiro ane e guphAonA mahArAjA khAravela - ~~~ ~ 81 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaruddhAranI javAbadArInoya emane pUrepUro khyAla hato, ethI ja A kAryanA zrI gaNeza paNa kyAranAya thaI cUkyA hatA. pU. AcArya zrI supratibaddhasUrijI Adino ghaNo moTo zramaNazramaNI parivAra e vakhate kaliMgane potAnA pagale pAvana banAvI rahyo hato. mahArAjA khAravela jyAre bhikSurAja tarIke hatA, tyArathI ja zrI supratibaddhasUrijInI nizrA-preraNA-sadupadeza meLavavA eo baDabhAgI banatA hatA. kumAragiritIrthanA uddhAra-kAryamAM eozrIno sadupadeza mahArAjA khAravela mATe eka moTuM preraka paribaLa hatuM. A AcAryadevazrInAM caraNo samakSa cAkara banIne ALoTavAnuM ane dharmavAtsalya pAmavAnuM je baDabhAgya eo bAlyakALathI ja dharAvatA AvyA hatA, emAM hajI oTa nahotI AvI. rAjA khAravela jyAre ekAMtane pAmatA, tyAre emanAM manamAM magadhavijayanA manorathanAM ratho doDAdoDa macAvI mUkatA, paNa yAhoma karIne jhaMpalAvavAmAM zANapaNa nahotuM, eno emane khyAla hato. kAraNa ke magadha sAmrAjyanI tyAre je dhAka-hAka hatI ane senApatimAMthI saramukhatyAra banelA puSyamitrano je pracaMDa prabhAva hato, ethI bhalabhalA mahArathIo magadha sAme AMgaLI karatAMya DaratA hatA. mahArAjA khAravelamAM AvA DaranuM to jo ke nAmonizAna na hatuM. kAraNa ke magadhanA saMgrAmane jItavA kaliMga senA potAnA lIluDA mAthAM hasate-haiye vadherIne ja saMtoSano zvAsa leze, evo emane pAko vizvAsa hato. chatAM yogyakALa ane yogya taka sAdhyA vinA AkramaNa mATe AMdhaLukiyA karavA, e sagA hAthe parAjayane teDuM pAThavavAnI pAgalatA ja hatI, Ano emane pUrepUro khyAla hato, ethI eo yogya samayanI pratikSAmAM magadhavijayanI pUrvataiyArIo karavAmAM ja kaTibaddha banI gayA. thoDA vadhu divaso vityAM ane potAnI baLazaktinuM pUrepUruM gaNita mAMDyA bAda kaliMga cakravartI khAravele magadha sAme yuddha jAhera karyuM! [82 ~~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMga cakravartIe magadha sAme vagADelI e raNabherIe cogaradama AzcaryanuM eka moTuM AMdolana jagAvI dIdhuM hatuM. keTalAya rAjyo evI amaMgaLa-AgAhIo karI rahyA ke, kharekhara kaliMge sUtelA sApane satAvavAnuM ane bharaUMghamAM poDhelAM kesarIsiMhanI kesanI sAthe aDapaluM karavAnI bALaceSTA karI che, A ceSTA kaliMganI kIrtine punaH dhULamAM meLavI dIdhA vinA nahi ja rahe ! tyAre magadha-sAmrAjyano je siMhanAda vAtAvaraNamAM paDaghA pADato raheto hato. magadhanA samrATa tarIke puSyamitranI virahAkathI AsapAsanA rAjyo je rIte tharathara kaMpatA rahetA hatA ane eka ajeya rAjya tarIke magadhanA mahimA gAnathI je rIte gaganano guMbaja chavAI gayelo raheto hato, A badhAnA AdhAre harakoInuM aMtara AvI amaMgaLa-AgAhIothI bharAI jAya, e sahaja hatuM. puSyamitra bhale purohitano putra hato, rAjabIja bhale ene vArasAmAM nahotuM maLyuM, chatAM gatabhavamAM e koI evuM puNya karIne Avyo hato ke, senApatimAMthI e samrATa banI gayo ane potAnA puruSArtha tathA puNyanA baLathI thoDA ja samayamAM e magadha uparAMta AsapAsanA rAjyo upara madhyAhanA sUryatijanI jema chavAI gayo! emAM paNa grIka jevA paradezI-samrATane hAra ApIne puSyamitre je vikrama sthApyo, ethI to eno prabhAva, bhalabhalA bhaDavIronI AMkho aMjAI jAya, e rIte phelAvA pAmI rahyo. puSyamitra baLa ane kaLa A baMnethI zUrApUro hato. ethI magadhanA pATanagara pATaliputrane ajeya banAvavA eNe gorakhagiri para eka evo killo ubho karyo hato ke, sAgaranI bharatInAM pANI kadAca gAMDAtura banIne dhasamasa karatAM magadhamAM pravezavA mAMge, toya gorakhagirinA e killA AgaLa AvatA ja enI gati rUMdhAI jAya ane e pUrane paNa tyAM ja aTakI javA vivaza banI javuM paDe. pATaliputrane rakSatA AvA aDIkhama ane abhedya killAnA sarjana pachI to puSyamitrano phAMko mahArAjA khAravela ~~~~~~ Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane garva evo vadhI gayo hato ke, enI cAlathI dharatI dhrujI uThatI ane enA bolathI gagana paNa phATI jatuM. zizunAga, naMda ane mauryavaMzIya rAjAonA rAjayakALa vakhatanuM e magadha kyAM ane puSyamitranI saramukhatyArInA sANasAmAM sapaDAyeluM magadha kyAM ! A baMne vacce Abha-gAbha jevuM virATa aMtara hatuM. hajI thoDA ja vaSo pUrvenI e magadhabhUmimAM jainatvanI jAhojalAlI pUrabahAramAM prakAzatI hovA chatAM bauddhavaidika Adi dharmo paNa potapotAnuM astitva TakAvIne garvabhera ghUmI zakatA hatA. tyAre pagalepagale jinamaMdiro, jinazramaNo ane jinAgaramothI samRddha dharmadhAmothI dhanyatA anubhavatI dharatInA darzana thatA hatA. jANe dhamAM temaja saMskRtio sadehe avatarIne A bhUmi para svera-vihAra mANI rahI hatI ! paraMtu AvI e bhavyatA Aje to bhUlAyelo eka bhUtakALa banI gaI hatI. puSyamitranI AMkhamAMthI okAtA jhanUnanA aMgArA evA to bhayaMkara nIvaDyA hatA ke, e bhavyatA baLIne bhaDathuM banI cUkI hatI ane rAkhamAM palaTAyelo eno ekAda vaMza-aMza paNa TakI zake nahi, enA pralaya-pavanano vAhaka puSyamitra eka jhaMjhAvAta banIne magadha para trATakyo hato ane talavAranA jore vaidika saMskRtino e pracAra karI rahyo hato. puSyamitranuM zAsana jaina ane bauddha zramaNo sAme eka paDakAra banI gayuM hatuM. Aja sudhI phAlI-phulIne vizALa vaDalAmAM vistarIne Thera-Thera chAyA pAtharanArA dharmanA saMdezavAhaka munione dezavaTo apAvavA dvArA e vaDalAone ja jaDamULathI ukheDI nAkhavA puSyamitranI AjJAoe kAtila ane kaThora-kuhADAonuM kAma karyuM hatuM. ethI upavana jevI zobhA dharAvatI e magadhabhUmi ujjaDa jevI bhISaNatA ane bheMkAratAthI chavAI cUkI hatI. puSyamitre vadhArAmAM azvamegha yajJa karIne potAno cakravartItva jevo prabhAva uttara-dakSiNa hiMdamAM sthApI dIdho hato. Ama chatAM bahArathI enI AbarUno je ADaMbara hato, enA pramANamAM e eTalo baLavAna 84 20000 mahArAjA khAravela Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na hato. A vAta khAravelanAM AkramaNathI to ekadama ughADI paDI gaI ane magadhanI je janatA jenA baLanA vakhANa karatAM kadI thAkatI nahatI, e paNa aMdara-aMdara gaNagaNa karavA mAMDI ke, are ! A puSyamitra to siMhanA cAmaDAmAM chupAyelo gadheDo nIkaLyo ! puSyamitranA je doradamAma hatA, enI je chApa badhe phelAyelI hatI, ethI sau ema ja mAnatA ke, magadhanI sAme paDanArI koI zakti ja hayAta nathI ! paNa jyAre eka dahADo kaliMga cakravartI khAravelanI saMgrAmasavArI Age baDhatI-baDhatI magadhamAM pravezI cUkI ane vinA rokaToka e jyAre gorakhagirinI godamAM AvI pahoMcI, tyAre ekavAra to puSyamitra paNa gabharAI uThyo ! ene thayuM ke, zuM kaliMga-cakravartI khAravela magadhanA A zeranI sAme savAzera to nahi sAbita thAya ne ? paNa pAchuM manomana eNe samAdhAna karI lIdhuM hatuM ke, bahAduranA e beTAne have ja khabara paDaze ke, gorakhagirine oLaMgIne magadha tarapha kaI rIte AgaLa vadhI zakAya che ! rAjA khAravela joke bahu jhaDapathI AgaLa vadhIne magadhane laDAIno lalakAra saMbhaLAvavA mAMgatA hatA. paNa gorakhagarinI abhedya-dIvAle emanA mArgamAM thoDoka avarodha ubho karyo. tyAM dina-rAta sAbadI rahetI magadha-senAe paNa potAnuM pANI batAvavAnI A takane vadhAvI lIdhI. paNa khAravelanI senA A badhAne pahoMcI vaLe evI hatI. ethI thoDA ja divasamAM khAravela e killAne oLaMgIne jyAre pATaliputra tarapha AgaLa vadhavAmAM saphaLa thayA, tyAre to magadhamAM hAhAkAra macI gayo ! koI bhayaMkara pralayane kheMcI lAvanArI laDAInI kalpanAe prajAmAM gabharATa macAvI dIdho re ! khuda puSyamitra paNa gabharAI uThyo ! puSyamitrane vizvAsa hato ke, mArI sAme koI ja AMgaLI cIMdhI na zake ! paNa jyAre khAravele gorakhigiranA e killAne paNa aisItaisI gaNIne pATaliputra tarapha prayANa laMbAvyuM, tyAre to puSyamitranA motiyA ja marI gayA. ene thaI gayuM ke, khAravelanA pagale-pagaluM baDhAvatuM mahArAjA khAravela ~~~~~ NNNNNNNN 85 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAruM mota pATaliputramAM praveze, e pUrve ja jIva bacAvavA mATe bhAgI chuTavuM joIe ! khAravela hajI to dUra hatA, paNa emanA kauvatanI kIrtikathAo to kyAranIya magadhamAM ghUmI vaLI hatI ane have to enA paDaghA pATaliputramAM paNa guMjI rahyA hatA. puSyamitra potAnI sAme AvanArA AkramaNanI sajjaDatA ane sabaLatA sAMbhaLIne kiMkartavya-mUDha banI gayo ane je pATaliputranA kaNakaNanI sArasaMbhALa levAnI javAbadArI potAnA mAthe hatI, e javAbadArInA jaLa-ghaTane ekI dhaDAke pheMkI-phaMgoLI daIne puSyamitra jIva laIne mathurA tarapha nATho ! pATaliputranA daravAjA have khullA hatA ane kaliMga-senAnI kUcathI uDelI dhULamAMthI racAyelI DamarIoe AkAzamAM durdina jevo dekhAva racI dIdho hato. bhayabhIta banIne bhAvinI koI kalpanA na karI zakatI magadha-prajA koI amaMgaLanA eMdhANa nIce tharathara dhrUjI rahI hatI, kAraNa ke enI AMkha sAme magadhe kaliMga para vartAvelA kALAkeranI gojhArI smRtio sajIvana banIne nAcatI hatI, rAjA naMda ane rAjA azoke je kaliMga para damanano dora vIMjhavAmAM pAchuM vALIne joyuM nahotuM, eja kaliMganI prajAnA punarUddhAraka rAjA khAravela zuM A veranI paThANI-vyAja sAthe vasUlAta karyA vinA raheze kharA ? A prazna prajAnA dilamAM saNasaNatA bANanI jema bhoMkAIne jakhama pedA karI rahyo hato ! 86 11 >> mahArAjA khAravela Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lai ne 1000000000ntt000dnttcntt008900ntt000000phiu:00ne0900900696900@jnn060900ntt000 (10) kAra para jhanUnano jherI nAga, kaliMganA karaMDiye ! mUrkha mitra karatA to dAno duzmana sAro ! A kahevatanI saccAI e dahADe magadhanI prajAne mahArAjA khAravele adbhuta rIte sAbita karI batAvI. bharatInI paLomAM ghoDApuranA AgamanathI khaLabhaLI uThatA sAgaranI jema, magadhanI prajA potAnA svAmI puSyamitrAnA palAyanathI ane mahArAjA khAravelanA AgamanathI saMkSubdha banI uThI hatI. paNa mahArAjA khAravele pATaliputranA pAdare paga mUkatAMnI sAthe ja sahAnubhUtibharyA vartanathI sAbita karI ApyuM ke, huM magadhano dAno duzmana chuM ! ethI koIe DaravAnI jarAya jarUra nathI ! Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA khAravelanuM eka nAma "bhikSurAja" paNa hatuM. A nAma guNa niSpanna ane sArthaka hatuM. teo mAtra rAjA ja nahotA ! pahelA naMbare eo mAnava hatA, bIjA naMbare eo rAjA hatA! ethI emaNe jyAre jANyuM ke, puSyamitra bhAgI chuTyo che ane magadhanuM rAjyasiMhAsana atyAre anAtha che ! tyAre mAnavocita ane rAjanItine zobhAvato nirNaya letA emaNe kaliMga-senAne Adeza Apyo ke, ApaNe bhale vijaya-yAtrA laIne cheka ahIM sudhI AvyA hoIe. paNa ahIMnuM rAjya anAtha hoIne A vijaya-yAtrAne dharmayAtrAmAM pheravI nAkhavI, e ApaNI pharaja thaI paDe che. mATe "kaliMga-jina"nA peTa bharIne darzana karIne, magadhanI A dharatI parathI capaTI dhULa paNa lIdhA vinA ApaNe saue pAchA pharavAnuM che. janatA bhale A pagalAne kaliMganA parAjaya tarIke vagove, paNa mArI daSTie A pagalAthI ApaNane je vijaya maLaze, e khUba ja jhaLahaLato haze ane enuM amiTa sthAna magadhanI prajAnA haiyAmAM paNa aMkAI gayA vinA nahi ja rahe ! kaliMganI senAnA hAtha ane haiyuM A Adeza sAMbhaLatA ja ThaMDA paDI gayA. saue sajAvelI svapna-sRSTi judI ja hatI. paNa svAmInA Adeza karatA enuM mahattva vadhAre na ja hoI zake, eno e vaphAdAra senAne pUrato khyAla hato. ethI samazero khyAna thaI gaI ane vIratAnI vAtothI khaLabhaLeluM e vAtAvaraNa dharmanA dhvanithI guMjI uThyuM. mahArAjA khAravela jo dhArata, to emanA mATe A taka aNamUlI hatI ! paThANI vyAja sAthe veranI vasUlAta levAnI AvI anukULa takane khAravela sivAyanA koI rAjavIe cokkasa jatI na karI hota ane lUMTAya eTaluM lUMTIne pATaliputrane ujjaDa banAvavAmAM pAchAM vaLIne joyuM paNa na hota ! paraMtu rAjA khAravele AvuM kazuM ja na karatA, mAtra "kaliMgajina"nA saue peTa bharIne darzana karyA ane pATaliputranI prajAnA hArdika satkAra jhIlIne vidAya lIdhI. bIjuM to kazuM nahi, paNa "kaliMga-jina"nI pratimAne punaH kaliMgamAM laI jatA mahArAjA khAravelane koI rokI zake ema na hatuM. ~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa emaNe A suvarNamUrtinA darzana karIne ja saMtoSa mAnyo hato. kAraNa ke eo kaliMganI kIrti samI A mUrtine rAjA naMdanI jema corI javA mAMgatA nahotA, rAjA naMda bhale corIchupIthI A pratimAne laI Avyo hato, paNa rAjA khAravela to ene sanmAnabhera laI jaIne kaliMganA kapALe sadIothI aMkAyelA kalaMkane dUdhathI dhovA mAMgatA hatA. ethI rAjA naMda ke rAjA azoka jevI pAzavI-pravRttionuM lagIre punarAvartana karyA vinA pATaliputranA pAdarethI pAchA pharI javAnA lIdhelA nirNayamAM rAjA khAravelanI khumArIno khajAno khullo thato jaNAto hato, temaja magadha sAme mukAbalo karavAnA e pagalA pAchaLa, veravRtti karatA "kaliMga-jina"nI punaH prAptinI bhAvanAnuM dhyeya mukhya hatuM, e paNa AthI pUravAra thatuM hatuM. duniyAnI dRSTie taLAve jaIne tarasyA rahevA jevI ke hIro ghoghe jaI AvyA jevI kahevatane sAcI pADatA jaNAtA rAjA khAravelanA A dekhItA parAjaya pAchaLa eka mahAna vijaya samAyo hato ane jANe e vijayanA dhvajano dhAraka jANatA-ajANatA puSyamitra ja banyo hato. duzmananI dayA para dezane choDIne eNe mathurA tarapha pAroThanA je pagalAM bharyA, ethI to khAravelanI kIrti-kathAne phelAvo pAmavAnI ujaLI taka maLI hatI. khAravelanI AvI sahAnubhUti, sajjanatA ane zakti saMpannatAnAM darzane magadhanI jaina-prajAne, potAnI e jvalaMtatAnA punarvAhaka ane punaH pratiSThApaka tarIkenuM darzana khAravelamAM moTA pramANamAM maLatA koIka sArA bhAvinI AzA baMdhAI. vaidika prajAe paNa khAravelanI A mahAnatA joIne ekavAra to moMmA AMgaLA nAMkhI dIdhA. kaliMga to kuMjaronI krIDAsthaLIno deza hato, ethI senAmAM hAthIonuM jUtha khUba ja moTuM hoya, e sahaja hatuM. pATaliputranA pAdare thaIne vahetI gaMgA nadImAM A hAthIone manabhara jaLakrIDA karAvatA khAravelane joIne puSyamitranA vaphAdAra mANasonA kALajA paNa cIrAI mahArAjA khAravela, -~~~~~~~~ 89 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA. A rItanI kuMjara-krIDA e jema kaliMga mATe gaurava levA jevo prasaMga hato, ema magadhane mATe DhAMkaNImAM pANI laIne DubI maravA jevI AghAtajanaka bInA hatI. Ama, pATaliputra para vijaya meLavyA vinA ja mahArAjA khAravela kaliMga bhaNI pAchA pharyA, paNa emanI vRtti-pravRtti parathI magadhanI janatAe manomana evo phalAdeza to avazya bhASyo ke, A navayuvAnanI rAjazakti AgaLa Aja nahi to kAle magadhane ghUMTaNiye paDIne namavA sivAya chuTako ja nathI ! mahArAjA khAravela magadhane jItyA vinA ja pAchA kaliMga tarapha pharyAM hatA, chatAM nirAzAnI thoDI paNa chAyA kaliMganI e senAnA vizALa-saMkhya sainikonA caherAone jarAya mlAna nahotI banAvI zakI, Ane parAjaya nahi, paNa vijayanI pUrva-bhUmikA mAnavAnI utsAhIvRtti dharAvatI e senA kaliMga-jinanA darzane to badho ja thAka-zoka bhulI gaI hatI ! eNe kaliMgamAM praveza karyo, tyAre manomana evo dRDha nirNaya laI lIdho hato ke, have to A "kaliMga-jina"ne sanmAnabhera pAmavA mATe evo abhedya ane sarvatomukhI vyuha racIne magadha para tuTI paDavuM ke, jethI jALamAM sapaDAyelI mAchalInI jema puSyamitra eke dizAmAMthI chaTakI ja na zake ! mahArAjA khAravelane mana magadha taraphanA e yuddha-prayANanI sauthI moTI upalabdhi hatI : kaliMga-jinanAM darzana ! A darzana meLavyA pachI to emanA cittane bIjuM koI ja darzana rUcatuM na hotuM. ethI kumArigira tIrthano je uddhAra thaI rahyo hato, ene vadhu bhavyatA ApavAno emaNe nirNaya laI lIdho ane ethI tIrthoddhAranI e rUparekhA vadhu bhavya banI, sAthosAtha zilpIonI bharatI paNa moTA pramANamAM karavAmAM AvI. ATalA divaso sudhI sarANa para ghasAtA zastronA avAjathI zaktinA rasanI udgama dhAma banI gayelI toSAlInagarI have sarANa para ghasAtA zilpIonA TAMkaNAmAMthI nIkaLatA bhaktinA rasanI relamachela vahAvI rahI. e dhvaninA zravaNe ja kaliMganI senA samakSa, pATaliputramAM meLavela ~~~~~~ mahArAjA khAravela 90 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMgajinanA darzananI e paLo sajIvana banI uThatI ane potAnA kALajAnI korathIya vadhu kImatI e pratimAne gauravabhera punaH meLavavAnI manosRSTimAM sau khovAI jatA ! zrI supratibaddhasUrijInA zrImukhe zrI kaliMgajinano romAMcaka itihAsa sAMbhaLyA bAda to rAjA khAravela paNa kaliMga-senAnI jema ja e suvarNa pratimAnI prAptinI svapnasRSTimAM kalAkonA kalAko sudhI khovAI jatA hatA. eka tarapha premanI e svapnasRSTi caNatara pAmatI jatI hatI, to bIjI tarapha kumAragiri upara punarUddhAra pAmato jinaprasAda paNa uttuMgatA dhAraNa karye jato hato. kharekhara kaliMganI tIrthadhAma tarIkenI kIrti jenA nirmANa dvArA gaganacuMbI banavA uparAMta sAgara sudhInA sImADAomAM phelAya, evA e punarUddhAra pAchaLa rAjA khAravela aDhaLakalakSmIne pANInI jema vahAvI rahyA hatA. aDatAlIsa lAkhanA sarvyaya bAda e maMdira jyAre pUrNaprAyaH thavA AvyuM, tyAre magadhanI e vijayayAtrA para paNa lagabhaga be varSanA vahANA vAI cUkyA hatA ane have to samasta uttarApathanI sAthe, puSyamitra jenI othe bAyalAnI jema bharAyo hato, e mathurAneya jItIne magadha para vijaya meLavavAnI tAkAtathI taravarATa anubhavatI kaliMga-senA potAnA kAMDAnuM baLa batAvI ApavAnA avasaranI kAgaDoLe pratikSA karI rahI hatI. mahArAjA khAravela to magavijaya mATe adhIrA hatA ja, emAM vaLI senAno Avo taravarATa joIne emanA AnaMdane koI AroovAro na rahyo ane vijayano kola chAtI ThokIne ApatI koI maMgaLa ghaDI paLa AvatA ja kaliMganI e toSAlInagarI yuddhaprayANanI ghoSaNA karatI raNabherIonA nAdathI gAjI uThI. sAgaranuM ghoDApura jema AgaLa ane AgaLa dhasI jAya, evA utsAha ane sAhasa sAthe kaliMga-senAe jyAre kUcanA kadama uThAvyA, tyAre kaliMganA kaNa-kaNamAMthI ye evo dhvani uThyo ke, zivAste saMtu paMthAnaH tama sauno rAha kuzaLa nIvaDo. mahArAjA khAravela ~~~~ 91 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka kahevata che ke, hAryo jugArI bamaNuM rame ! AmAMthI evo bhAva nIkaLe che ke, jugArInA jIvanane jyAre behAlI ane daridratAnI khAImAM paDavAnuM nizcita prAyaH hoya che, tyAre e jugArI hArato jAya, ema bamaNuM ramato jAya ! A ramata enI e hArane vadhu gherI batAve, AzAprerita banIne e punaH bamaNA dAva nAkhe ane Ama, enA e dAva ja dava banIne e jugArInA jIvanane paNa bharakhI jAya ! rAjA puSyamitra barAbara AvA ja dAvano khelADI banIne punaH magadhanA mAthe caDI beTho hato. bilADInI jema bhAgelo e pAcho Avyo to hato siMhanI jema ! paNa enI bagaDelI bAjI have sAjI thAya ema na hatI ! buMda se gaI hoja se na sudhare ! A kahevata mujaba palAyana thavA dvArA enI AbarUnA je cIra lUMTAyA hatA, ane ethI enI AbarU e je darzanIyatA gumAvI dIdhI hatI, e have lAkho prayatneya pAchI meLavAya evI na hatI. prajA paNa have enAthI thoDI ghaNI nArAja banIne vAja AvI gaI hatI, ethI have dhAka ane dhamakIthI potAnI pratiSThAnI punaH jamAvaTa karavAno rasto puSyamitrane levo ja paDe ema hato ! jaina zramaNonA custa bhakta ane bauddha Adi zramaNonuM aucityA jALavanArA vivekI rAjavI tarIke khAravela prasiddha hatA. A prasiddhi puSyamitreya sAMbhaLI hatI. ethI hAryo jugArInI jema bamaNo dAva khelI laIneya zramaNonI hatyA karAvIne e khAravelanA dilane dubhAvavA mAMgato hato. divaso vitatA jatA hatA, ema enA AvA jugAranI jIvaleNatA paNa vadhatI jatI hatI, chelle-chelle to eNe evo DhaMDhero pITAvyA hato ke, jenA zravaNe kAnamAMthI kIDA kharavA mAMDe. puSyamitranA jherathI bharapUra jhanUnano paDagho pADatA e DhaMDherAmAM lohIthI lakhAyelA sodAnI evI vigato hatI ke, je koI vyakti jaina ke bauddha zramaNanuM mAthuM utArIne laI Avaze, ene rAjya taraphathI so sonAmahoro InAmamAM maLaze ! 92 mahArAjA khAravela Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaino ane bauddho mATe tophAnI varSA jevA nIvaDelA puSyamitranA rAjayamAM, AvA jherI jhanUnathI jANe vinAzaka-vAvAjhoDAno umero thayo ane sAdhuono moTo bhAga magadhano tyAga karI gayo ! ATalethI ja puSyamitre saMtoSa na anubhavyo, A pachI eNe maMdiro-mUrtionI sAme tAtI-talavAra uThAvI ane bauddha dharmanA saMghArAmo-vihAro para to e pralayanA pranAzanI jema ja tUTI paDyo ! AnI phalazruti e AvI ke, magadhanI AsapAsa makAnone maMdiro rUpeya bauddha dharmanA je avazeSo dekhA detA hatA, eya nAmazeSa thaI gayA ane buddhanI janmabhUmimAMthI ja bauddha dharmane ucALA bharIne dezAMtaromAM doDavAno vakhata Avyo ! ATalI hada sudhI jainazAsana upara puSyamitrano kopa joke nahoto utaryo, toya e kopAgnithI Thera-Thera rAkhanAM je Dhagalo ubhA thayA hatA, enuM darzana ochuM dardanAka na hatuM ! Ama, puSyamitra jaina ane bauddho mATe AMkhamAM paDelA aMgArA jevo sAbita thayo hato, vaidiko ene haiyAnA hAra tarIke AvakArI rahyA hatA. kAraNa ke ghaNA varSo bAda puSyamitranA A kALamAM ja vaidikone rAjyAzraya maLyo hato ane ene eo barAbara saphaLa banAvI javA mAMgatA hatA. paNa Ama karavA jatA eo eka e satyane dharAra vIsarI gayA hatA ke, rAjayAzraya meLavavo e judI cIja che, AnA AdhAre hajI kadAca dharmano pracAra karI zakAya ! paNa emAM jhanUnanA jherane bheLavanAro to anyanA vinAza karatA jAtano ja vadhu vinAza verato hoya che ! puSyamitranA punarAgamana pachI magadhamAM A rIte je pralaya macyo hato, ane jinadharma sAme vinAzanuM je vAvAjhoDuM vegIluM banI rahyuM hatuM, enI rajeraja jeTalI vigato mahArAjA khAravelane kaliMgamAM to maLatI ja hatI ! paNa eo magadha-vijaya mATe prayANa karI gayA, tyArabAda guptacaro dvArA maLatI AvI mAhitIono dora satata cAlu ja rahevA pAmyo hato. ethI magadhamAM vasanArA sAdharmikonI sahAyamAM mahArAjA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahelI take pahoMcI javAno kartavya-dharma adA karavA talasatA mahArAjA khAravele uttarApatha, uttara-pazcimanA sImAMta rAjyo ane mathurA Adi para kaliMgano vijayadhvaja laherAto mUkIne banatI jhaDape potAnI yuddhayAtrAne pATaliputra tarapha vaLAMka Apyo. A yuddha yAtrAnA samAcAra magadhamAM to phelAI ja gayA hatA ane puSyamitra AnI gaMbhIratAthI pUrepUro vAkepha hato ! bIjI tarapha mathurAnI jema jayAM saMtAI javuM phAve, evuM eke rAjaya enI najaramAM nahotuM AvatuM. ethI kaliMganI kedamAM pUrAI javuM na paDe ane jAna bacAvI zakAya, evA prayAsanI zodhamAM puSyamitra Ama-tema phAMphAM mArI rahyo temaja maMtraNAo upara maMtraNAo yojato gayo ! paNa aMte ene eka ja jIvanopAya jaNAyo ane e khAravela samakSa khoLo pAtharIne jIvananI bhIkha mAMgI levAno ! paNa Ama karavA jatA lAkha TakAnI AbarUnuM zuM? A prazna paNa pAcho muMjhavI rahyo. bIjI tarapha enAmAM evI AzA paNa jAgI ke, kadAca lAMbI yuddhayAtrAmAMthI thAkelI kaliMganI senA upara magadha vijaya meLavI le, toya navAI nahi ! basa, phakta A eka ja AzAno AdhAra pakaDIne puSyamitre medAnamAM jhaMpalAvavAno nirNaya potAnuM baLAbaLa mApyA vinA ja laI lIdho ! manamAM eNe evoya vikalpa rAkhyo ke, samaya joIne bAjI palaTAvatA kyAM nathI AvaDatI? magadhanA badhA rAjayakartAonI sRSTimAM kaliMga-cakravartInA Agamanano avasara jeTalo bhaya pedA karAvavA samartha nIvaDyo, eTalo ja magadhanI prajAmAM nizcitatA ane nirbhayatA preravA e sabaLa-saphaLa sAbita thayo. kAraNa ke magadhanI prajAne hajI tAjo ja anubhava hato ke, mahArAjA khAravela magadhanA dAna-duzmana che ! ethI jhAjho bhaya rAkhavAnI jarUra nathI ! e divasa paNa AvI ubho, jyAre kaliMganA eka mahAbaLanA prabaLa-pratinidhi samA khAravela ane magadhanI eka ADaMbarI tAkAtano dekhIto saramukhatyAra samo puSyamitra : A be vacce jaMga jAmyo. jaMga 94 11111111111111111111111111110 mahArAjA khAravela Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no raMga hajI jAme, e pUrve ja puSyamitrane khAtarI thaI gaI ke, pote sasaluM che ane sAme siMha ghUrakI rahyo che ! ethI thoDI ja vAramAM eNe hAra kabulI laIne jIvanane TakAvI rAkhavA vANiyA vRttino Azaro laI lIdho. mahArAjA khAravela gajavelanuM sarjana hatA. eo kaMI kAcImATImAMthI ghaDAyA nahotA. puSyamitrane eo nakhazikha oLakhI gayA hatA. ethI eNe laMbAvelI bhikSA-jhoLImAM jIvananuM dAna karatA pUrve emaNe ghaNI-ghaNI zarato para puSyamitranI sahI karAvI lIdhI ane vizALa hRdayanA rAjA khAravele, puSyamitrane potAnA paga cATavA vivaza banAvIne jIvato choDI mUkyo. e ghaDIe kaliMganA vijayanI je garjanAo gaganamAM gAjI uThI, enA paDachaMdA cheka toSAlImAM paDyA hoya, toya nA na kahevAya ! - puSyamitre je saMdhi-patro para lohImAM lekhinI jhaboLI-jhaboLIne sahIo karI hatI. emAMnI aneka zaratomAMnI eka zaratanuM pAlana karavA rUpe magadhanA e rAjayanA svAmI tarIke puSyamitre kaliMgajinanI e pratimAne sanmAnabhera mahArAjA khAravelane samarpita karI ane magadhanA rAjakozamAMthI kImatI ratnarAzi khAravelanA caraNa samakSa daMDavata sASTAMga praNAma karavA pUrvaka arpita karI. kaliMganI senAno harSa tyAre uchALI uchALIne AkAzane AMbI rahyo. mahArAjA khAravela mATe A divasa dhanya hato. "kaliMgajina"nI nizrAmAM saue kaliMga tarapha prayANa karyuM, tyAre puSyamitra eka cAkaranI adAthI thoDe sudhI vaLAvIne pATaliputramAM pAcho pharyo ! jhanUnano jherI nAga jANe kaliMganA karaMDiye pUrAI gayo hato. ane chatAM dayA vRtti dAkhavIne mahArAjA khAravele enI dADhamAMthI jheranI kothaLI kADhI laIne ene pAcho magadhanA medAnamAM ghUmavA chUTo mUkI dIdho hato ! mahArAjA khAravela 1501-2010 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 kAyAthI kaliMgarAja ! bhItarathI bhikSurAja ! (r)(c)(c)/ kaliMgane darpaNa banAvIne, svargapUrI jANe potAnuM pratibiMba emAM nihALI-nihALIne malakAI na rahI hoya, evI adbhuta-AbhA kaliMge ane enI pATanagarI toSAlIe Aje dhAraNa karI hatI. navayauvanAnA nRtya Thera Thera aMgaDAI laI rahyA hatA. ullAsa ane vilAsanA rAsa ghare ghare ramAI rahyA hatA. dharatImAMthI sugaMdha relAI rahI hatI. AkAza suvAsanuM saMdezavAhaka banyuM hatuM. daze dizAoe divyatA dhAraNa karI hatI. vAtAvaraNa ane vAyumaMDaLamAM koI judo ja dhabakAra dhvanita thaI rahyo hato. gAme-gAma Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsavanI dhAma banyA hatA. ghare ghare ghebaranI soDama phelAtI hatI. naMdanavananI dharatI hoya ane emAM pAchA RturANI-vasaMtanA tyAM pagalAM paDe ! pachI sauMdaryanI e samRddhimAM vRddhi thavAmAM zI kamInA rahe! ema kaliMga Ama paNa AmUla-cUla kAyApalaTa pAmIne kaLAdhAma to banI ja cUkyuM huM. ane emAM vaLI kaliMga cakravartI mahArAjA khAravela magadhavijayanI mahAkImatI mukuTa mAthe dharIne pAchA AvI rahyA hoya, pachI emanA pravezanA pagale kaliMgamAM kaI kamanIyatAnI kamInA rahe ! e ghaDI-paLathI barAbara bAra varSa pUrve khAravela jyAre toSAlInA rAjya sihAsane abhiSikta thayA, tyAre prajAe je AnaMdotsava ujavyo hato. ethI agaNita gaNo AnaMdotsava "magadhavijaya" meLavIne pAchA kaliMgamAM pravezatA mahArAjA khAravelane pagale-pagale prajAe ujavI jANyo. kAraNa ke kaliMge A pUrve je kaMI gumAvyuM hatuM. e A vijayathI aneka gaNI vRddhi sAthe punaH maLI rahyuM hatuM. kaliMge A pUrve mahArAjA khAravelanI AgevAnI heThaLa meLavelA vijayo je kaliMganA kapALe mukuTanI jema zobhatA hatA, to magadhano A vijaya e mukuTanA mAthe kalagI banIne kaliMgane je ramaNIyatA Apato hato, e avarNanIya hatI. kaliMganA aneka gAma nagaromAMthI adbhuta mAna-sanmAnane jhIlIne AgaLa vadhatA mahArAjA khAravela eka subhaga-paLe kaliMganI pATanagarI toSAlImAM pravezyA. Aja sudhInI dareka pravezayAtrAmAM "kaliMga-jina"nI e suvarNa pratimAne je rIte agragaNya sthAna apAtuM hatuM, e joIne to prajAne ema ja thatuM hatuM ke, mahArAjA khAravelane mana pote meLavelA magadhanA vijayanuM mahattva A "kaliMga-jina"nI prApti samakSa eka taraNA jeTaluM ya nathI ! ghaNIvAra to rAjA khAravela e "kaliMga-jina"nA sArathi banatA, to kyAreka vaLI eo A suvarNa mUrtinA chatradhara paNa banatA, ane koka dahADo vaLI eo A prabhujInI pAlakhInA vAhaka adanA cAkara paNa banI jatA ! mahArAjA khAravela - - - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMga-jinanA e darzane ja kaliMga-prajAmAM bhaktinuM je mojuM pharI vaLatuM, ethI sauthI vadhu AnaMda to rAjA khAravela anubhavatA ane eka mahAna javAbadArI adA thayAnA Atmika AnaMdamAM teo taraboLa banI jatA. toSAlImAM pravezyA bAda tarata ja mahArAjA khAravele kumArigira tIrthanA uddhAra kAryanuM UMDANathI avalokana karavAmAM thoDA divasa vItAvyA. tyAra pachI ja rAjakAjamAM emaNe DokiyuM karyuM. kaliMga to kaLA ane kalAkAronI krIDAbhUmi gaNAtI hatI, ethI mahArAjA khAvela kumAragirinA jinaprasAdo temaja guphAone kaLAnA dharmadhAma samI ane zilpa samRddhinI chellI Toca samI banAvavA kRtanizcayI hatA. kaLAnI sAthe dharma ane itihAsaneya amara banAvI javAnI emanI bhAvanA-sRSTi hatI. kaLA ane zilpano rasiyo paNa AthI AkarSAIne Ave ane jinamUrti temaja jina zramaNanA darzana karavA bhAgyazALI bane, AvI dharma bhAvanAnA dhAraka mahArAjA khAravela hatA, ethI A punarUddhAra pAchaLa thatA lakhalUTa kharcanI emane mana jhAjhI gaNatarI na hatI. aDhaLaka lakSmInA sarvyaya pachI punarurita thanArA A tIrthanAM darzane ekAda sAdhaka paNa potAnI sAdhanAnA AlaMbana tarIke A tIrthano upayoga karI jAya, toya emane mana kharcAyelI A lakhalUTa lakSmI sArthaka banI javAnI hatI ! divaso vItatA hatA, ema toSAlInA vAtAvaraNamAM sarjananAM TAMkaNAomAMthI sarjAto dhvani vadhu saMgIta relAvato jato hato. A punaH sarjanane nihALavA AvanArI kaliMga-prajA bolI uThatI hatI ke, ahIM to navasarjana karatAMya vadhu najAtakapaNuM nRtya karatuM anubhavAya che ! jinaprAsAdanI zobhA to bhavyAtibhavya hatI ja, chatAM guphAomAM paNa bhavyatAnuM sAmrAjya kaMI ochuM chavAyuM na hatuM ! jinaprAsAdano ekeeka paththara zilpakaLAno ajoDa namUno hoya ema jaNAtuM hatuM. zilpanA zAstromAM sUtelI nirAkAra akSarAvali jANe ahIM adbhuta AkAraprakAramAM sthAna pAmIne, potAnA zayanAgAra samA zilpa-zAstronA ~~ mahArAjA khAravela 98 NNNNNNA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahimAnI vRddhimAM nimitta banI rahI hatI. chINI ke TAMkaNAno jyAM sparza thayo hoya, evI pASANanI kora paNa jyAM zodhI na zakAya, evo e jinaprAsAda lagabhaga saMpUrNa thavA Avyo hato. jinaprAsAdanA punarUddhAranI sAthe-sAthe guphAo paNa navA rUparaMga dhAraNa karI rahI hatI. kaliMga bhoga-bhUmi to hatI ja, paNa rAjA khAravelane to bhakti bhUmi ane yogabhUmi tarIke kaliMganI kIrti phelAya, emAM ja kharo rasa hato ! ethI jinaprAsAdo ane guphAonA punarUddhAra pAchaLa eo paiso to ThIka, paraMtu potAno prANa paNa pUrI devA mAMgatA hatA. jinaprAsAdane eo bhakti-bhUmi gaNatA, to guphAomAM emane yoga-bhUminuM darzana thatuM. ethI A yoga-bhUminuM punaHnirmANa paNa adbhuta rIte AgaLa vadhI rahyuM hatuM. kumAra ane kumArIrigira para nirmANa pAmatI e guphAo kaLA, zilpa-kauzalya, tatkAlIna veza-vANijya, temaja kudaratanI akaLa-lIlAnuM paNa suMdara pratibiMba pADatI hatI. koI guphAnI paththaranI dIvAlo mAnava haiyAnA lAgaNI-mAMgaNIthI bharyAbharyA suMdara bhAvonA pratibiMba jhIlI rahI hatI, to koI guphAnI dIvAle kudaratI sRSTi vilAsa mANatI jovA maLatI hatI. koI guphAnA guMbajo, tatkAlIna prajAnA vasra-vinyAsa, tahevAro-vyavahAro ujavavAnI prAcIna paddhati temaja lokajIvananA dhabakArAthI dhabakatI hatI, to keTalIya guphAo tIrthaMkara bhagavaMtonA jIvana sAthe mukhyatve puruSAdAnIya zrI pArzvanAtha prabhunA jIvananA prasaMgothI aMkita banIne, darzakone bhakti-2samAM taraboLa banAvI de, evI hatI. mahArAjA khAravela kaLAnA rasiyA jIva hatA, ethI A badhA punarUdvAra dvArA emaNe kaliMganI kaLA samRddhine paNa A sthApatyomAM surakSita karIne ene amara banAvI dIdhI. varSonI avirata kaLAsAdhanAnA prabhAve kumArigira tIrthano punarUdvAra pUrNa thayo ane A pUrNatAne pUjanIya-darzanIya banAvavA, kaliMga-jinanI pratiSThAno bhavya mahotsava ujavavA kaliMganI lAkhonI prajAnA haiyA hele caDyA, A mahArAjA khAravela ~~~~~~ 99 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaMga mahArAjA khAravela mATe jIvanano eka amUlya prasaMga hato, ethI A prasaMgane, rAjyAbhiSekano e utsava ke magadhavijaya pachInA kaliMga pravezano e mahotsava paNa jenI AgaLa phikko paDI jAya, e rIte khAravela ujavI jANavA mAMgatA hatA. Arya zrI supratibaddhasUrIzvarajIno potAnI upara mahopakAra hato, ethI khAravela A pUjya ane pavitra purUSanI nizrA meLavIne A prasaMganI bhavya ujavaNIne mATe kaTibaddha banyA. jainatvanA jAhojalAlIbharyA kendra tarIke tyAre kaliMganI gaNanA thatI hatI. kAraNa ke magadhanI bhUminuM A gaurava puSyamitranA pAzavIzAsanane kAraNe luptaprAya thaI gayuM hatuM ane ethI jaina ane bauddha sAdhuonA moTA-moTA parivAroe potAnA vihAra-vaheNathI kaliMgane pAvana banAvavA mAMDyuM hatuM. ethI Arya zrI supratibaddhasUrijInI nizrA meLavavAnuM rAjA khAravelanuM bhAvanA-svapna TUMka samayamAM ja saphaLa thayuM ane emanA puNya pagale kaliMganI e dharatI ane pATanagarIe toSAlI bhaktinA bhAtIgaLa raMgothI raMgAI uThI ! rAjA khAravelano ane kaliMga-prajAno harSa haiyAnA sarovaramAM samAto nahoto, chalaka-chalaka chalakAIne e harSa kaliMganI dharatIne paNa zaNagArI rahyo hato. rAjyAbhiSekanA prasaMga pachI haiyuM harSathI hiloLe caDI uThe, evA aneka prasaMgo rAjA khAravela samakSa upasthita thaI cUkyA hatA, chatAM e badhA prasaMgomAM aMtarathI udAsIna rahIne ja khAravele bhAga lIdho hoya, ema prajAne lAgatuM hatuM, paNa kaliMga-jinanI pratiSThAnA A prasaMgamAM to khAravelano prANa pUrAyo hoya, ema sI anubhavI rahyA hatA. A prasaMga pAmIne rAjA khAravela jANe dhanadhAnyanA aSADhI megha banIne evI rIte varasyA ke, ethI pariplAvita banelI prajAno ghaNo moTo bhAga jinadharmanI anumodanA karIne bhInAM banelAM haiyAmAM bodhibIjanuM vAvetara karavA baDabhAgI banyo ! 100 2001 mahArAjA khAravela Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSThAnI panotI paLa AvI, ane kumAragirinuM e tIrthadhAma kaliMga-jina"nI suvarNamaya pratimAnI pratiSThAthI jANe saprANa ane sajIvana banI uThyuM ! mahArAjA khAravela, paTarANI ghusI, rANI pUrNamitro temaja pATavIkumAra vakrarAya Adi rAjyanA parivArano harSa to tyAre koI mahAsAgaranI jema hiloLA laI rahyo hato, e mahAsAgaramAM harSanI nAnI-moTI aneka nadIo maLI rahI hatI ane "sAgara-saMgama" jevI dhanyatA e tIrthabhUmi anubhavI rahI hatI. rAjA khAravelanA svargavAsI pUrvajo paNa A prasaMga nihALe, to dhanyatA anubhavyA vinA na rahI zake, to pachI kaliMganI janatA dhanyatA anubhavIne kaliMganA tAraNahAra A rAjavI upara ovArI jAya, emAM Azcarya zuM hatuM? pratiSThAno A prasaMga to ujavAI gayo, paNa rAjA khAravelanA aMtaramAM A prasaMga bhAvanAnA anekavidha taraMga janmAvavA prabaLa nimitta banI gayo hato ! taraMgonI e sRSTi ghaNI ja bhavya hatI. rAjA khAravela taraMgI na hovA chatAM A taraMgo para taravuM, emane khUba ja gamatuM hatuM, ethI ekAMta maLatA ja eo e taraMgone raMgIna ane saMgIna banAvavAnI koziza karyA karatA. - zrI supratibaddhasUrijInA sahavAsanA saMyoge mahArAjA khAravelanI dharmabhAvanA vadhu jAgRta banI uThI hatI. emanI samakSa have jene pharaja tarIke oLakhAvI zakAya, evuM eka paNa rAjakAja bAkI rahyuM nahotuM. eka aNanama rASTra tarIkenI AbarUno vijayadhvaja satata pharakAvato rAkhavA kAje kaliMga mATe je je jarUrI hatuM. e e badhuM rAjA khAravele kaliMganI mAbhomane caraNe mAtrAtIta pramANamAM dharI dIdhuM hatuM. Ama, kaliMganA svAmI tarIke oLakhAvavA mATe khAravelane have khAsa kaMI karavAnuM rahetuM nahotuM, paNa dharmanA sevaka tarIkenI dhanyatA pAmavA je je kartavya adA karavA jarUrI hatA, emAMnuM hajI to ghaNuM ja ochuM pote karI zakyA hatA, ema rAjA khAravelane thayA karatuM hatuM, ethI e taraMganI sRSTine zaNagAravAmAM teo aMtarano AnaMda anubhave, e sahaja hatuM. mahArAjA khAravela - ~~ ~ 101 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA vRddharAjanI sevA dvArA jema potAnA pratApI pUrvajonI ane kaliMga tarapha adA karavAnA sva-kartavyonI bhALa rAjA khAravela meLavI zakyA hatA temaja AnA ja prabhAve kaliMganI AmUlacUla kAyApalaTa karavAnuM zakavartI-kArya emanA dvArA pUrNa paNa thayuM hatuM ! ema Arya zrI supratibaddhasUrijInA samAgama zramaNa-zRMkhalAnA pratApI sUrivaronI gaurava-gAthA sAMbhaLIne jainazAsana tarapha adA karavAnA kartavyonI dizA paNa have khAravelane maLI cUkI hatI. ethI je jinazAsane potAnI upara agaNita upakAronI varSA karI hatI, e jinazAsananI sevA karavAnI svapna-sRSTi rAjA khAravelanI AMkhamAM dina-rAta ramatA mAMDI hatI. kaliMganA svAmI to eo banI cUkyA ja hatA ane ethI kaliMga cakravartI, mahAmeghavAhana ane khAravela jevA nAmonI sArthakatA svayameva sAbita thaI cUkI hatI. eka bhikSurAja A nAmanI sArthaktA siddha karavA dvArA jinazAsananA sevaka ane samarthaka banavA kartavyanI je keDI para kUca AdaravI jarUrI hatI, enI pUrvabhUmikA racavA khAravela ghaNIvAra ekAMta meLavatA, to e ekAMta kartavyanA kolAhalathI mukharita banI uThatuM ! mahArAjA khAravelane kyAreka bhagavAna zrI mahAvIradevathI mAMDIne potAnA sudhIno lagabhaga traNeka zatakono samaya yAda AvI jato. A samayamAM thayelA prabhAvaka-pUrvajo, zAsanaprabhAvaka rAjAo, dharmaniSTha maMtrIo ane kartavya-parAyaNa janasamUhanI yAda AvatA ja emane thatuM ke, A pratApI pUrvajonA pagale pagaluM uThAvavAnI to vaLI mArAmAM tAkAta ja kyAM che ! paNa emanA pegaDAmAM paga bharAvavo hoya, toya mAre ghaNuM-ghaNuM karavAnuM rahe che. A rAjapada to bhavasAgaramAM DubADI de, evuM bhArekhama loDhuM che. paNa A padane jo huM svaparane upakAraka thAya, evI dharmasevAnuM nimitta banAvI dauM, to nAvaDAmAM jaDAyelI loDhAnI khIlIonI jema A rAjapada paNa mane bhavasAgaramAM DubatA rokI de ane ethI mAro beDo pAra pAmI jAya ! 102 2011-2012 mahArAjA khAravela Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kalpanA ja khAravelane AnaMdita banAvI jatI emane vaLI ema paNa thatuM ke oha ! mArI samakSa kartavyonI keTakeTalI keDIo phaMTAyelI paDI che ! kaliMgane to meM badhI rIte samRddha banAvyuM, paNa dharmasamRddhinI sArvatrika sthApanAnuM kArya to hajI bAkI ja che ! meM je je rAjyonuM svAmItva svIkAryuM che, e e rAjyone dharmathI samRddha banAvavAnI pharaja to adA karavAnI hajI bAkI ja che ! maMdiro, pauSadhazALAo AdithI kaliMga-rAjyano vistAra samRddha na hoya ane huM AnA svAmI tarIke houM, to e svAmItva mArA mATe zaramajanaka gaNAya ! A vicAraNAnA avasare ja khAravelanI samakSa kumAragiri-tIrtha jevA sarjanonI smRti thaI AvatI ane eo manomana vicAratA ke, Thera-Thera to kumArigiranA A tIrthane avatirata karavAnI mArAmAM bhakti hovA chatAM zakti nathI ! paNa AnA aMza-vaMzane to huM jarUra Thera-Thera sthApI zakuM ! ghaNIvAra khAravelanuM mana bhUtakALamAM bhamavA nIkaLI paDatuM ane A bhramaNa emanA dilamAM AghAta paNa pedA karI jatuM. emAMya "bAradukALI" tarIke vagovAyelo e gojhAro durbhikSa-kALa yAda Avato ane enI jainazAsana para paDelI avaLI-kALI asaronI smRti thatI, tyAre to emanA kALajAmAM kAtila kApo paDI jato. A durbhikSanI dUragAmI viparita asaro rUpe dvAdazAMgInA svAdhyAyanI khaLakhaLa vahetI saravANI ThIka-ThIka pramANamAM thaMbhI gaI hatI ane hAthamAM rahelA kaMI hIrA khovAI gayA hoya, evI dazA zramaNa saMghanI thaI hatI. AhAraprAptinA bhAve saMyamayAtrAmAM bhaMgANa paDyuM hatuM. A bhaMgANathI zruta-svAdhyAyanI avirata-pravRtti lagabhaga chinnabhinna jevI banI gaI hatI ane AvI je munio svanAmanI jema zrutano svAdhyAya karI zakatA hatA. eono zruta-svAdhyAya dukALanA kAraNe patharALa khaDako vaccenI vahetA pANInA relAnI jema kuMThita-skhalita banI gayo hato. mahArAjA khAravela ~~~ 103 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA khAravelanI AMkha AgaLa A bhUtakALanI yAda lAMbA samaya sudhI taravaratI rahI ane ethI ja jANe emanuM aMtara paNa e dukALanI jhALathI baLI rahyuM hoya, evI anubhUti emane thavA mAMDI. eo ciMtita cahere vicArI rahyA che, sAhitya to koI paNa saMskRtino mULAdhAra che. ethI saMskRtino saMdeza satata guMjato rAkhavA icchanAre to A mULAdhArane akSata ane surakSita rIte ja rAkhavo ja rahyo ! saMskRti paNa vRkSanI jema sAhityanA mULAdhAra para ja potAno phelAvo sAdhe che, ethI phaLa-phUla mATe zAkhA-prazAkhA DALa ke pAMdaDA para jaLasiMcana karavA karatA mULiyA para ja jaLanuM siMcana karavuM jarUrI banI jAya che. saMpUrNa jaina zAsananuM mUla koI hoya, to te dvAdazAMgI che. dvAdazAMgI bhale vRkSa upara lacI paDelA phaLa-phUlanI jema saune mATe darzanIya na hoya, paNa jagatamAM jvalaMta jaNAtA jainazAsananuM prANadhAra mULiyuM A ja che. rAjA khAravelanA dilamAM A pachI tophAnI bhavasAgaramAM mokSanI maMjhilane meLavavA nIkaLelA musApharone mATe dIvAdAMDI banIne pathane cIMdhatI rahetI dvAdazAMgInI divyatAnA anekAneka vicAro ghUmarAtA ja rahyA ! AvA ghammara valoNAM pachI lAdhelAM navanItane emaNe dilanI dAbaDImAM barAbara jALavI rAkhyuM ane Arya zrI supratibaddhasUrijIno yoga pAmIne, A navanItamAMthI ghI tAravI zakavAnI zakyatAno tAga kADhavAno emaNe nirNaya karyo. sAco gurUbhakta gurUnI saMmati-anumati vinA pagaluM paNa AgaLa vadhe kharo? - - mahArAjA khAravela dvArA punarUddharita e maMdiro Aje to eka khaMDiyeramAM palaTAI cUkyAM che. paNa e guphAomAMnI thoDI ghaNI guphAo Ajeya kALanI Takkara jhIlIne TakI rahI che. kumAra-kumArI giri Ajeya orIsAmAM bhuvanezvara najIka udayagiri, khaMDagiri, nIlagirinA nAme aDIkhama ubhA che ane A giri-pradezamAM Aja sudhI TakI rahelI guphAo alakApurI, svargapurI, gaNeza, hAthI, maMcapurI, vyAdhra, sarpa, 104 - -~~~~~ mahArAjA khAravela Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya-vijaya, navamuni, baDabhuja, lalATendu Adi aneka nAmo dharIne kaliMganI e prAcIna kaLA samRddhinA vArasAnuM punyadarzana Ajeya karAvI rahI che. bhAMgyuM bhAMgyuM toya bharUca ane rAta toya pUrNimAnI ! A kahevatane caritArtha karato khaMDagiri, udayagiri, jagannAthapUrI Adi aitihAsika sthAno dharAvato, Aje orIsA prAMta tarIke oLakhAto ane kaTaka zaherathI najIka Avelo A kaliMga pradeza vartamAna-kALeya evo ja raLiyAmaNo ane sohAmaNo che. jagannAtha maMdira Aje to ajaina maMdiramAM palaTAI gayuM che. paNa saMbhava che ke, e jainamaMdira hoya ane emAM birAjIta jinamUrti suvarNanI hoya enI para kASTanuM khoLiyuM rahetuM hovAthI, satya kadAca AvarAI gayuM hoya. khaMDagiri-udayagiri Aje paNa darzanIya zilpa-kaLAnA dhAma samA che. 100 jeTalI guphAo to Ajeya upalabdha che. bIjI paNa ghaNI-ghaNI guphAo hovAnI saMbhAvanA che. ghaNI kharI guphAo daTAI gaI hoya, evI saMbhAvanA paNa nakArI na zakAya. A pradezane jo zodhakhoLano viSaya banAvAya, to ghaNAghaNA satyo para prakAza patharAya ane itihAsanI aneka khUTatI-tUTatI kaDIonuM joDANa thaI zake. mahArAjA khAravela jajaja 105 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 magadha, aMga, bhaMga, kaliMga Adi rAjyonAM AkAzamAM, "bAra-dukALI" tarIke gojhArA nIvaDelA e grahacAranI azubha dvAdazAMgI asaro jyAre saMpUrNa zamI gaI hatI. tyAranI rakSaka A ghaTanA che. pATaliputramAM tyAre eka Agama-vAcanA thaI cUkI hatI ane mathurAmAM bhikSurAja AvI bIjI eka AgamavAcanA kAje zramaNa saMmelana yojavAne hajI to ghaNIvAra hatI. A vacagALAnA kALamAM kaliMga cakravartI mahArAjA khAravelanA dilanI duniyAmAM eka suMdara-svapna avataryuM e svapnanuM svarUpa kaMIka AvuM hatuM : Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmeghavAhana khAravela jANe evI eka svapna sRSTi nihALI rahyA hatA ke, mArI vinaMtine mAna ApIne dUra dUranA pradezomAMthI AgamavettA munivaro sUrivaro toSAlImAM padhArI rahyA che. TIpe TIpe sarovara bharAya, ema dhIme dhIme sAdhuonuM e saMmelana virATatA sAdhI rahyuM che. dUradUrathI Avato zramaNa saMgha paNa A saMmelananI zobhAmAM abhivRddhi karI rahyo che. temaja zrAvaka ane zrAvikAonA saMghanA Agamane A saMmelana caturvidha saMghanuM saMmelana banI rahyuM che. e divasa paNa AvI pahoMce che, jyAre kumAragirinI e guphAo caturvidha saMghanA saMmelanathI dhanya-dhanya banI jAya che. khIcokhIca bharelI e guphAomAM AmaMtraka tarIke pote ubhA thAya che ane vinayavanata banIne caturvidha saMghane dharma pracAra kAje kaTibaddha thavA vinave che. tyArabAda mukhyatve zramaNa saMghane najara samakSa rAkhIne, dukALanA kAraNe punaH saMkalanAnI apekSA rAkhatI dvAdazAMgInuM suyojana karavAnI pote vijJapti kare che ane AnA prabhAve e guphAo svAdhyAya-saMkalananA ghoSa-pratighoSathI guMjI-gAjI uThe che ! bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA nirvANakALa pachInA lagabhaga traNaso varSanA gALAmAM magadha bhUmi para be-be vAra bhayaMkara dukALanA oLAM utarI AvyA hatA. AnI gaMbhIra-asara jo koI para paDI hatI, to te zramaNa-saMghanA AhAra-vihAra para paDI hatI ! duSkALagrasta vistAramAM jainazramaNono vihAra baMdha thaI gayo. ghaNA kharA jaina zramaNo dUra-dUranA pradezamAM cAlyA gayA. duSkALavALA pradezamAM je zramaNo rahyA. emane pUrato AhAra na maLavAne kAraNe emanI zruta-svAdhyAyanI pravRttimAM ThIka-ThIka oTa AvI. A dukALanA samaye zuddha AhAra maLavo azakya prAya thaI gayo. ethI Arya mahAgirijI tathA AryazrI suhastisUrijInA keTalAMya sAdhuoe kaliMganA tIrthadhAma kumAragiri para anazana svIkArIne dehatyAga karavA dvArA potAnI saMyama, niSThAne jAnanA jokhame jALavI jANI. Ama, eka mALAnA maNakA jevo munisamudAya dukALanA kAraNe mahArAjA khAravela ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ ****107 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veravikhera thaI gayo. ethI kaMTAjhe surakSita-dvAdazAMgInI svAdhyAya-pravRttialita-kuMThita thatA jainazAsananA muLAdhAra samI zruta zRMkhalAnA aMkoDAnI punaH saMkalanA Avazyaka banI hatI. A AvazyaktAnI pUrti, pATaliputramAM zrI sthUlabhadrasUrijInI nizrAmAM thayelI AgamavAcanAthI mahadaMze thavA pAmI hatI. paraMtu A pachI paNa magadhanI bhUmi punaH duSkALagrasta banatA pharIthI zramaNapariSadanI ane dvAdazAMgI-rakSAnA kAryanI tAtI-AvazyaktA ubhI thavA pAmI hatI. AnI pUrti para jaina zAsananI jvalaMtatAno AdhAra hato. A kAryanI javAbadArI uThAvavI, e tyAranA saMyogo mujaba sahelI vAta na hatI ! sau prathama to pariSada mATenuM kendravartI evuM kSetra pasaMda karavuM anivArya hatuM. jyAM AsapAsathI aneka zramaNo AvI zake ! taduparAMta pravAsa ane nivAsanA kALa daramiyAna saunI saMyamayAtrA suvizuddha rIte AgaLa vadhatI rahe, eya jovuM anivArya hatuM. Ama, A badhI daSTie tyAre kaliMga ja eka evo deza hato ane toSAlI ja eka evI nagarI hatI ke, mahArAjA khAravela dhAre to dvAdazAMgI surakSA kAje zramaNa pariSada yojavAnI javAbadArI laI zake ane ene suMdara rIte adA paNa karI jANe! magadhamAM jo jhanUnanA jheradhArI puSyamitranuM zAsana na hota, to to pUrvanI jema dvAdazAMgI-rakSAnA AvA kArya mATe pATaliputra ja A uttaradAyitva adA karyA vinA na raheta! paNa atyAre pATaliputra to jaina zAsananI jvalaMtatAnI dRSTie, bujhAI javAnI aNI para AvelA aMgArAnI jema nisteja-niSpabha jaNAtuM hatuM. joke jhanUnanA e jherInAgane mahArAjA khAravele kaliMganA karaMDiyAmAM keda karIne, enI jherI kothaLI khUMcavI levA pUrvaka ja ene magadhanA medAnamAM ghumavAnI udAratA dAkhavI hatI. ethI vAtAvaraNamAM kaMIka AzAnA kiraNo camakatA hatA. paNa e camakArA evA prabhAvazALI to nahotA ja ke, jethI vizvasta banIne zramaNa pariSada jevI mahAna javAbadArI adA karavA pATaliputrane pasaMda karI zakAya ! 108 . ta, mahArAja khAravela Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMga-jinanI pratiSThAnuM kArya pUrNa thayA bAda mahArAjA khAravelanI samakSa dharmakSetramAM adA karavA yogya je javAbadArIoe darzana dIdhA hatA ane ethI eonAM dilanI duniyAmAM je svapnasRSTi avatarI hatI, emAMnuM ja eka mahattvanuM svapna "dvAdazAMgIrakSA"nuM hatuM. A svapnanI sRSTine eka dahADo gurayoga maLatAM ja khAravele pU. AcAryazrI supratibaddhasUrijI mahArAja samakSa khullI karIne mArgadarzana mAMgyuM ! zrI supratibaddhasUrijI paNa AvI ja koI AvazyaktA kaMI mahinAothI anubhavI ja rahyA hatA. paNa A kAryanI virATatA-viSamatAthI eozrI pUrA paricita hatA. ethI aMtaranI e bhAvanAne aMtaramAM ja samAvI daIne eozrI yogya-kALanI pratIkSA karI rahyA hatA. emAM jyAre sAmethI ja mahArAjA khAravele AvI bhAvanA vyakta karavA pUrvaka mArgadarzana mAMgyuM, tyAre to eozrInuM aMtara anerA AnaMdathI ubharAI uDyuM. eozrIe kahyuM : zruta-zRMkhalA jeTalI majabUta haze, eTaluM ja zAsana majabUta haze ! mATe dvAdazAMgInA suyojana khAtara kaMIka karavA jevuM to che ja. A mATe vyavasthita kArya karI zake, evA kRtadhArakono samUha paNa ApaNI pAse che. ethI e badhA zratadhArakonI pariSada jo yojAya, to A zruta-zRMkhalAnA aMkoDA punaH majabUta banI jAya ane ethI jaina zAsananI majabUtAI aneka gaNI vadhI jAya." pU. AcAryadeve vadhumAM jaNAvyuM ke, magadhamAM je arAjaktA phelAyelI hatI ane ethI jaina zramaNonA vihArane je gaMbhIra asara pahoMcI hatI, e paNa atyAre to nAmazeSa banyA jevI che. mATe dvAdazAMgI rakSA kAje kaMIka karavA mATe A samaya ghaNo ja sAro gaNAya ! A pachI A kartavya aMge ghaNI-ghaNI mahattvanI mArgadizA meLavIne mahArAjA khAravela jyAre kumAragirinI e guphAmAMthI pAchA pharyA, tyAre emanA AnaMdano pAra na rahyo. zramaNa-pariSadanuM Ayojana karavuM e saheluM kArya nahotuM. paisA uparAMta prANa pUryA vinA A javAbadArI adA thavI, zakya na mahArAjA khAra Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. rAjakAja ane bhoga-upabhoganA rasiyAthI to A kAryanI vicAraNA paNa thaI zake evI na hatI, A badhuM mahArAjA khAravela barobara jANatA hatA, chatAM eo dharmasevaka tarIkenuM kartavya adA karIne "bhikSurAja"nA nAmane saphaLa karI javA mAMgatA hatA ane ethI ja eo kartavyanA kaMTaka-kaMkarathI chavAyelA mArga para kadama-kadamanI kUca karavA saharSa taiyAra thayA hatA. khAravelanI AsapAsa kaMI zramaNo ke zrAvakonI sRSTi ja darzana ApatI rahetI hatI, evuM nahotuM! emanI vayanA ghaNA-ghaNA rAjavIo ane zreSThio e vakhate raMgarAganI rUperI-sRSTimAM sahelagAha mANavAnA navA-navA manorathone sAja zaNagArathI sajja banAvI rahyA hatA, Ama chatAM bharayauvananA bharathAra bhikSurAjanI svapna-sRSTi to koI anokhI ja hatI ! eo kumAragiri para jatA, paraMtu sauMdaryanI bhogamastI mANavAnuM nahi, paNa guphAonI yoga-mastI mANavAnuM emanuM svapna rahetuM ! eo pravAsa paNa kheDatA, paraMtu e kurUkSetrano saMdeza suNAvavA nahi, gurUkSetranA dharmakSetranA saMdezano phelAvo emanA pravAsane yAtrA jevo mahimA ApI jato ! Ama, mahArAjA khAravela kharekhara saMsAranA sarovaramAM khIleluM eka evuM zatadaLa kamaLa hatuM ke, dharmatijanA darzane khilavuM, eja enuM jIvanavrata hoya ! ane karmabhoganA maLa-jaLavamaLathI ja khIlavA chatAM maLa-vamaLabharyA e jaLathI alipta rahIne nirmaLa banyA rahevuM. e ja jeno mudrAlekha hoya! kaliMganI AmUlacUla kAyApalaTa karavI, e saheluM kArya hatuM. paraMtu dvAdazAMgInI rakSA kAje zramaNa pariSadanuM Ayojana karavuM ane emAM saphaLa banavuM, e vadhu duSkara kArya hatuM. kAraNa ke samartha kRtadhArakonA Agamana vinA te AnI saphaLatAnI phalAdeza lakhAya ema ja nahotI ane magadhamAM phelAI cUkelI rAjyakrAMti, aMdhAdhUMdhI ane baLavAnI jehAdane kAraNe ghaNA-ghaNA zramaNo dUra dUranA pradezomAM ja vicaraNa karI rahyA hatA. A badhA zramaNone cheka kaliMga sudhI lAvavA, e nAnI 110 2000000000000000 ~~~~~~~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUnI vAta na hatI ! saMyama yAtrAne suvizuddha rAkhIne ja eo cheka kaliMga sudhI potAnA vihAra-vaheNane laMbAvavA saMmata thAya, e sahaja hatuM. ethI vihAra yAtrAnI zuddhi-sugamatA ane zramaNapariSadanA AyojananI AvazyaktA A baMne samajAvIne zramaNa parivArane kaliMga tarapha vALavAnuM prAthamika pagaluM bharavuM jarUrI hatuM. khAravelanI sattA hajAro hAtha dvArA dUra-dUranA dezo sudhI phelAyelI hatI. chatAM khAravele kyAMka-kyAMka jAte jaIne to ghaNe badhe ThekANe kaliMganA zraddhAniSTha zramaNopAsakone pAThavIne aneka zramaNa-mugonA caraNomAM potAnI bhAvabharI vinaMti pahoMcatI karI navayuvAna ane cakravartI jevI puNyAInA svAmI khAravelanI e vinaMti zramaNone paNa zrutasevAnA potAnA kartavya aMge vadhu protsAhita banAvI gaI ane eka moTo zramaNa-samudAya aneka vaheNo dvArA vaheto-vaheto kaliMganI dizA tarapha AgaLa vadhavA mAMDyo. vihAranA e vaheNa TheraThera dharmabIjane pariplAvita banAvatAM-banAvatAM eka puNyabaLe kaliMganI mahAsAgara samI nagarI toSAlInA tIrthadhAma kumAragirine kAMThe AvIne vizrAMta banyAM. khAravelanA AnaMdane to koI avadhi ja nahotI. emaNe nahotuM dhAryuM ke, potAnI svapnasRSTi ATalI vahelI ane ATalI badhI sahelAIthI saphaLa thaze ! dUra dUranA dezomAMthI anekAneka kAya kaSTone hasate-haiye veThIne AvelA e zramaNa-samudAyanI paryApAsanAnI paLomAM, e zramaNa-gaNanA aMtaranI bhAvanAo jANIne khAravelanI dharmasevaka banavAnI bhAvanAmAM koI ora ja bharatI AvavA mAMDI. emane jyAre khyAla Avyo ke, A zramaNo to zrutasevA karavA ghaNA-ghaNA kaSTo veThIne AvyA che ! ane chatAM jyAre khAravele AvI zrutasevA karavAno avasara maLyA badala e munionA aMgeaMgamAM AnaMda ane ahobhAgye ja chalakAI rahelo joyo, tyAre emane thayuM ke, huM bhale game teTalo bhoga ApuM. paNa dharmanI sAcI sevA karavAnuM jevuM saubhAgya A munionA mahArAjA khAravela ~~~~~~~~~ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAgyamAM che. evuM saubhAgya meLavatA to mAre hajI keTalAya bhavo karavA paDaze ! munionA vihAra mAdhyamathI kaliMgamAM yojAnArI e "zramaNa pariSada"nI zAsana prabhAvaka vigato vinA pracAre Thera-Thera phelAI gaI. ethI zAsana khAtara kaMIka karI chUTavAnI zakti-bhakti dharAvanArAonuM eka vagadAra jUtha paNa dhIme-dhIme tASAlImAM ekaThuM thavA mAMDyuM. emAM zramaNIonI jema zramaNopAsako ane zramaNopAsikAono ya samAveza thato hato. A badhAnA yoge sthAvara tIrthadhAma gaNAto kumArigirano e pahADa jaMgama tIrthadhAma paNa banI gayo, ane e zubha ghaDI-paLa paNa AvA lAgI ke, jenI pratIkSA cira-samayathI karAI rahI hatI. e guphAomAM eka dahADo zramaNapariSadanI pahelI beThaka maLI, enAM darzane mahArAjA khAravela gadgad banI uThyA. emanI AMkhanA AMgaNe harSa ane AnaMdanA sUcaka AMsuo toraNa racI rahyA. oha ! kevuM ane keTaluM badhuM bhavya e dRzya hatuM ? caturvidha saMghano durlabhAtidurlabha eka moMgho-meLo kumArigira para racAyo hato. jemAM "jinakalpa"nI tulanA karanArA munio hatA, sthavirakalpI sAdhuono moTo samudAya paNa emAM sAmela hato. aneka zramaNIo ane zrAvaka-zrAvikAonI upasthiti paNa e meLAnI noMdhapAtra vizeSatA hatI. mahAna meLAnuM pUrepUruM zreyaH to joke mahArAjA-khAravelane phALe ja jatuM hatuM. chatAM bhAvavibhora banIne eo vicArI rahyA hatA ke, kevo mahAna A caturvidha saMgha che ! jeNe eka adanA A AdamInI Arajhu sAMbhaLIne potAnI uttamatAne uddagAna karavAnI taka ApI ane mane upakRta karyo. A upakAramAMthI to huM kaye bhave mukta banI zakIza ? A zramaNo to zruta sevAnuM mahAna kartavya adA karIne meghamALAnI jema Thera-Thera dharma-varSA karavA punaH muktamane vicaravA mAMDaze. ethI AmAM nimitta mAtra banavA badala e puNyano zatAMza paNa jo mane maLavA pAmaze, to huM mArI jAtane baDabhAgI mAnIza ! 112 NNR ~~ mahArAjA khAravela Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI vibhora-dazA anubhavatA khAravelanuM haiyuM gadgad banI uDyuM. emanI AMkhanI pAMpaNo bhInI-bhInI banI gaI ane vAcA jANe maunanI mALA pheravavA mAMDI. A paNa eka dhanya dazA hatI. paraMtu mahArAjA khAravelane potAnI pharajano paNa eTalo ja khyAla hato. ethI bhaktithI sabhara temaja aMtaranI mAMgaNIne lAgaNIpUrvaka rajU karatAM be bolanuM caturvidha saMgha samakSa dhyAna karavA mATe eo ubhA thayA. tyAranI emanI bolacAlamAM AmaMtraka tarIkeno ahaMbhAva nahi, paNa adanA anucara tarIkenA anunaya, abhinaya ane vinaya ubharAtA hatA. mahArAjA khAravele prAraMbhika thoDIka bhUmikAnI vAto jaNAvIne chelle vinaMti rUpe eTaluM ja kahyuM ke : "ahIM upasthita thayelA zrIsaMghane mArgadarzana ApavAnI mArAmAM to koI ja yogyatA nathI ! mahattvanA A kArya mATe to upasthita zramaNa sthAviro ja adhikArI gaNAya ! chatAM vinaMti rUpe mAre je kaMI kahevuM che, e ATaluM ja che ke, Apa sau have kaliMgane paNa dharmavAsita banAvavAno puNya saMkalpa karIne amane upakRta karo. AthI kaliMganI dharma-vAsitatAno prabhAva dUra-dUra sudhI pahoMcaze ! kAraNa ke kaliMganI kAyApalaTa thaI cUkI che ane kaliMganA sImADA have sAMkaDAM nathI rahyA ! A kAyApalaTane dharmanA zaNagArathI zaNagAravAnuM kAma have Apa saunI sahAyathI ja thaI zake evuM che. A aMge kaliMganI prajAne ya kaMIka preraNA maLe A paNa eka hetu A saMmelananI pAchaLa rahyo che. dvAdazAMgInI rakSA mukhya dhyeya hovA chatAM AvA nAnA dhyeyo paNa A saMmelananuM preraka baLa che. mArA jIvananI A dhanyAtidhanya ghaDI che ke, mArA jevA eka adanA AdamInI ArajhU Apa saue kAne dharI ane mane vadhu upakRta karavA keTalAya kaSTo veThIne Ape toSAlInI A dharatIne dhanya banAvI ! A vihAra daramiyAna Ape kaliMganI prajAmAM keLavAyelI dharmAbhimukhatAnuM darzana to meLavyuM ja haze, have A dharmAbhimukhatAne yogya-vaLAMka ApIne bhUtakAlIna magadhanI jema kaliMgane paNa jaina mahArAjA khAravela janma 10 113 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsananuM kendra banAvavAmAM Apa sauno sva-paropakAra sahakAra apekSita che. mane AzA ja nahi, vizvAsa che ke, mArI A apekSA Apa saunI paNa apekSA haze ja !" khAravele potAnI bhAvanAsRSTi khUba ja TuMkA chatAM bhAvavAhI zabdomAM rajU karI. A rajUAtanI pAchaLa emanI vAcAnuM ja nahi, emanI nAbhinA nAdanuM paNa pIThabaLa hatuM. haiyAnI vinaMtine zabdomAM rajU karatAM-karatAM kaMI keTalIyavAra eo gaLagaLA banI gayA hatA, keTalIya vAra emanA gaLe DUmo bharAI Avyo hato ane kaI keTalIyavAra koI anerA bhAvAvezamAM eo khovAI gayA hatA. jIvanamAM maLelI A dhanyatAne AvakAravA emane zabdo na jaDatA hoya, evuM paNa anekavAra caturvidha saMghe anubhavyuM hatuM. khAravelanA nAma AgaLa gAjatA kaliMga cakravartI ane mahA meghavAhana jevA vizeSaNo sAMbhaLIne saue emanuM je vyaktitva-kRtitva kahyuM hatuM, enA karatAM atyAre maLatuM A pratyakSa darzana to koI juduM ja ane chatAM bhavyAtibhavya hatuM. saune thayuM ke, kharekhara A vyaktibhakti-zakti to "bhikSurAja"nA vizeSaNane ja zobhAve evI che. bhikSurAjanI bhAvanAnA bola e guphAomAM ghaNIvAra sudhI guMjArava karatA rahyA, karatAM ja rahyA. zramaNa-pariSadanI darzanIyatA adbhuta ane anerI hatI! jIvananI aMta-ghaDIe paNa A darzanIyatAnI smRti thaI Ave, to bhAvinA bhavobhavanI paraMparA bhavya banI uThyA vinA na ja rahe! jinakalpanI tulanA karanArA zrI AryamahAgirijInI paraMparAnA prakAza- staMbha samA AcAryo : zrI balisTamAcArya, zrI bodhiliMgAcArya, zrI devAcArya, zrI dharmasenAcArya, zrI nakSatrAcArya Adi jina-kalpI-tulya 200 uparAMta sAdhuonuM saMyamateja e saMmelanamAM eka tarapha jhagArA mArI rahyuM hatuM. to bIjI tarapha Arya zrI supratibaddhasUrijI, zrI umAsvAtijI, zrI zyAmAcAryajI Adi 300thI paNa vadhAre sthavira kalpI sAdhuo birAjyA 114 11111111111200 ~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. sAdhvIjIonI parSadAne zrI AryApANI Adi 300thI ya vadhu zramaNIo zobhAvI rahI hatI. zramaNopAsakonAM saMghamAM zrI bhikSurAja khAvela, zrI vakrarAya, zrAddhavarya sIvaMda, cUrNa, Adi 700 uparAMta agragaNya zramaNopAsako ekaThA thayA hatA ane zramaNopAsikAo tarIke paTTarANI ghusI, rANI pUrNamitrA Adi 700 uparAMta zrAvikAo tyAM hAjara hatI. kharekhara A "saMgha-sabhA" e devone paNa durlabha evuM eka darzanIya dazya khaDuM karyuM hatuM ! A sabhAmAM evI evI vyakti zaktionuM saMmelana sadhAyuM hatuM ke, je ekala hAthe ja jaina zAsanano jayajayakAra digadigaMtamAM phelAvavA samartha hoya ! pachI jyAre AvI e zaktio moTI saMkhyAmAM ekaThI maLI hoya, tyAre e milana pachI jAganArA jaina zAsananA jayajayakAranA jvalaMta dhvaninI virATatAnI kalpanA paNa mahArAjA khAravela sahita anekanA aMtaramAM AnaMdanuM adbhuta AMdolana jagAvI jAya, emAM Azcarya zuM hatuM! mahArAjA khAravela ~~~~~~ - 115 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 madhyAhe ja sUryAsta 200 kaliMganI e guphAo divaso ane mahinAo sudhI zrutanA svAdhyAya ane saMkalanAnA dhodhathI satata gAjatI ja rahI. dvAdazAMgInA susaMyojana sAthe nUtana-sarjananI paNa eka saravANI A tIrthadhAmanA AlaMbane khaLakhaLa karatI vahI nIkaLI. zramaNapariSadanA prAraMbha-kALa upara jema divaso vItatA jatA hatA, ema mahArAjA khAravelano AnaMda paNa vRddhi-samRddhi pAmI rahyo hato. zramaNa pariSade potAnA bheyanI saphaLatA tarapha puNya-prayANa AraMbhI dIdhuM hatuM. mahArAjA khAravelanA urabola e caturvidha saMghane Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinazAsananA sva para upakAraka pracAranA kartavya aMge vadhu protsAhita banAvI gayA hatA ane dvAdazAMgInI saMyojanA karavAnI zruta-sevAmAM sahayogI zramaNa-vRMda sivAyanA keTalAMya zramaNoe svakartavya adA karavA gurvAzAne zirasAvaMgha karIne kaliMganI e virATa dharatI para vicaraNa zarU karI dIdhuM hatuM. mahArAjA khAravelane mana A eka mahAAnaMdanI vAta hatI. kaliMganI bhautika kAyApalaTanuM kArya to kyAranuMya pUrNa thaI cUkyuM hatuM. paNa AdhyAtmika kAyApalaTanuM ethIya vadhu upakArI kArya to have ja kharI rIte zarU thatuM hatuM ! ethI zrI khAravela eka tarapha jema "dvAdazAMgIrakSA" aMgenI javAbadArIo barAbara saMbhALI rahyA hatA, ema bIjI tarapha kaliMganI AdhyAtmika kAyApalaTa aMge potAne adA karavAnI ghaNIghaNI javAbadArIo paNa supere saMbhALI rahyA hatA. A dvividha javAbadArIonuM vahana karatA khAravelanA darzana karanAranA dilamAM ema ja thatuM ke, kaliMga cakravartInA birUdane dhAraNa karanArA e khAravela ane dharmakarmamAM AkaMTha-magna A khAravela baMne eka ja haze ke bIjA ? dharma kSetranI A javAbadArIo samakSa khAravela rAjya kSetrane sAva ja vIsarI gayA hatA, e badhI ALapaMpALa ane jaLojathA potAnA putra vakrarAyane bhaLAvI daIne eoe potAnI samagratA dharmazAsanane soMpI dIdhI hatI. je utsAha ane sAhasa sAthe rAjA khAravele zramaNa-pariSada ane dvAdazAMgI rakSAnuM kArya uThAvyuM hatuM. ene ethIya savAyA utsAha ane sAhasa sAthe eo Age dhapAvI rahyA hatA. thoDAka varSo pUrvenA kALamAM kaliMganI dharatI parathI avAranavAra svAtaMtryanI samRddhi lUMTAtI rahI hatI. ethI anya rAjyonI sattAno dora ahIM phelAto rahyo hato. A ke AvA anya kAraNosara jaina zramaNonA vihAra mATenI yogyatA kaliMganI dharatIe lagabhaga gumAvI dIdhI hatI. A yogyatA punaH pratiSThA pAmI cUkyAno vizvAsa pedA karAvIne zramaNa saMghane kaliMgamAM vicaraNa karavA utsAhita banAvavAnuM mukhya dhyeya paNa kaliMga cakravartI barAbara hAMsala karI zakyA hatA. mahArAjA khAravela ~~~~~~ 117 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaliputra-vAcanA ane mAthurI-vAcanAH A be vAcanAo vaccenuM anusaMdhAna jALavavAmAM rAjA khAravela dvArA prerita kumAragiri para maLelI zramaNa-sabhA ane AmAM thayeluM dvAdazAMgI-rakSAnuM kArya eka mahattvanI zruta-zRMkhalA rUpa banyuM hovAthI, sau koI rAjA khAravelane dvAdazAMgIsaMrakSaka tarIke biradAve e sahaja hatuM. pATaliputra-vAcanA AcAryazrI sthUlabhadrasUrijI Adi dhRtadharonI nizrAmAM vIra nirvANa pachI lagabhaga 160mAM varSe thavA pAmI hatI. kAraNa ke duSkALanA kAraNe dvAdazAMgI svarUpa zratanI tUTatI zRMkhalAnA aMkoDAonuM punaH saMyojana atyaMta Avazyaka banyuM hatuM. A pachI vIra nirvANane 827 varSo vItI gayA bAda mathurAmAM AcAryazrI audilasUrijInI nizrAmAM bIjI eka Agama vAcanA maLI hatI. A vAcanA mAthurI vAcanA tarIke prasiddha thaI. AvI prasiddha vAcanAomAM kumAragiri upara thayeluM dvAdazAMgI-rakSAnuM kArya vAcanA tarIke suvarNAkSare noMdhAyeluM na hovA chatAM A be vAcanAo vacce setu banavAnI javAbadArI A dvAdazAMgI rakSAe avazya vahana karI hatI, ema kaliMgamAM maLelI A sAdhu-sabhAmAM padhArelA mahAna RtadharonI upasthitinA AdhAre avazya anumAnI zakAya. Ama, mahArAjA khAravela prerita A sAdhu sabhA dvAdazAMgI rakSAnuM mahattvanuM ATaluM kArya karI gaI. taduparAMta zrI zyAmAcArye tyAre zrI pannavaNA sUtranI racanAno prAraMbha karyo. vAcaka ziromaNi zrI umAsvAtijIe tyAre zrI tattvArthasUtranI sUjana-saMkalanA zarU karI ane zrI balissahAcAryajIe tyAre vidyApravAda nAmanA pUrvamAMthI aMgavidyA Adi zAstronI racanA AraMbhI. A zAstro Ajeya ApaNA zrata vArasAnA eka viziSTa vaibhava tarIke zobhI rahyA che. AnAM AdizreyanA adhikArI tarIke zrI khAravelanI zrutabhaktine koI bhUlIbhUsI zake ema ja nathI. 118 -~~-~~~ mahArAjA khAravela Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusabhA, dvAdazAMgIrakSA Adi zAsananA prabhAvaka-pracAraka kAryo pAchaLa rAjA khAravele lAkho rUpiyAno saccaya karIne apUrva-zrutasevA bajAva. jenA kAraNe bhojapatra, tADapatra ane valkalapatra para aMkita thaIne e dvAdazAMgI ciraMjIva banavA pAmI. kaliMganuM tIrthadhAma kumAragiri to kaliMga-jinanI suvarNa pratimAthI maMDita banI ja cUkyuM hatuM. A pachI sAdhusabhA ane dvAdazAMgI-rakSAnA zakavartI kAryonI AgevAnI paNa kaliMge lIdhI ane ene barAbara adA karI jANI. ethI eka dhanyAtidhanya dharmadhAma tarIke kaliMgane ane AvA dharmadhAmanA dhIrodAtta dhUrAdhAraka tarIke dvAdazAMgI-rakSaka mahArAjA khAravelane je nAmanA kAmanA maLatI rahI, temaja A tIrthanI vaMdanA mATe dharmayAtrIonI je vaNajhAra dina-rAta avirata cAlu rahevA mAMDI, ethI vagara kahyuM ke vagara jAhera karyo kumAragiri anekanI AsthAnuM AdhAra eka pavitra dhAma banI gayuM ! A pavitra dhAma thoDA ja varSomAM sAdhakobhaktonA gamanAgamanathI evuM gaurava meLavI cUkyuM ke, jenA gItagAnanA guMjArava cheka gagananA guMbaja sudhI ghumarAvA lAgyA. sUryodaye ja jeo madhyAhnanuM mahA-teja pAtharavAnuM puNya laIne AvyA hatA, e khAravelanA dehanI DALa para hajI kAMtinI koyalo kUMjana karI rahI hatI ane yauvana aMgaDAI rahyuM hatuM, chatAM rAjakAjathI udAsIna banIne ane chatAMya pharajano pUro khyAla rAkhIne eo guphAonI maunamastI vadhu mANatA. dvAdazAMgI rakSAnI ane kaliMgamAM dharmapracAranI eka mahA javAbadArI adA thaI gayA pachI to eone A mastImAM ja mahAlavuM, vadhu priya thaI paDyuM hatuM, guphAonA ekAMtamAM paga mUkatAnI sAthe ja maunanA e maMDapomAM emanI samakSa je eka sRSTi sajIva banI uThatI, enI bhavyatA AgaLa rAjasabhAnA ThAThaThaThArA to emane sAva naThArA ane dhUtArA jaNAtA. kAraNa ke kAyAthI ja eo kaliMgarAja hatA. emanuM bhItara to bhikSurAjanuM hatuM. ane mahArAjA khAravela 15--25211000000000000000000000- 119 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSu to enuM ja nAma ke, saMsAra jyAM duHkhanA dava nihALe, tyAM ene sukhanA sAgara laherAtA dekhAya ! duniyAne jemAM duHkhanuM darzana thAya, emAM ja e bhArobhAra sukha bhALe, temaja saMsArIne je ekAMta atizaya akaLAvanAruM lAge, emAM ja e AtmAnaMdanI akhUTa ane atUTa AnaMdaghana-mastI mANe ! bahArathI bhogI jaNAtA khAravelanA bhItaramAM to jANe koI yogI dhyAna ane dhAraNAnI dhUNI dhakhAvIne beThA hatA. ethI saMsAra emane asAra lAgato ane saMnyAsa emane attaranI suvAsa jevo pyAro lAgato! AvA alakhanA Azakane guphAo je AnaMda ApI jAya, e mahelanI jela to kaMI rIte ApI zake? ethI mahArAjA khAravela jyAre-jyAre guphAmAM pravezatA, tyAre-tyAre emane evI anubhUti thatI ke, mahelanI jelamAMthI chUTIne anaMta muktAkAzane bAthamAM samAvavA huM virATa pAMkha phelAvI rahyo chuM! zramaNono saMga mahArAjA khAravela lagabhaga kAyama mATe meLavavA sadbhAgI banatA. kaliMganA cakravartI hovA chatAM teo municaraNe eka adanA AdamInI adAthI besatA ane je jJAna deha ane AtmA vacce bhedAnubhUti karAvavA samartha hoya, enuM khobe-khobe pAna karatA ! kAraNa ke emanuM dhyeya ja A hatuM. deha chatAM dehAtIta dazAnI divyAnubhUti emanuM ciradaSTa eka svapna hatuM. dUdha ane pANInI jema ekameka banI gayelA jaNAtA AtmA ane deha vacce spaSTa bhedarekhA dorI batAvatI haMsa-vRttinA teo himAyatI hatA. tethI AvuM jJAna pAna karavAnI taka maLatI, tyAre teo badhuM ja bhulI jaIne amRtanI e parabano lAbha levAnuM cUkatA nahi. AvA AtmajJAnano rokaDo napho paNa eo meLavI zakyA hatA. A rIte tattvajJAnI banyA bAda eo prabhucaraNe besatA, to arIsAmAM jAtanuM pratibiMba dekhAya, ema emane prabhu-pratimAmAM potAnuM ja asalI svarUpa najaronajara nihALavA maLatuM ane teo lalakAra karI uThatA ke, jo hI hai rUpa terA, vo hI hai rUpa merA, paDadA paDA hai bica meM A karake haThA denA! 120 ~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSurAja khAravelanI vaya hajI to ADatrIsanI AsapAsa ja hatI. paMdara varSanuM kumA2 jIvana vItAvyA bAda nava varSa sudhI kaliMganuM yuvarAja pada emaNe saMbhALyuM hatuM. 24mAM varSe rAjyAbhiSikta banyA bAda lagabhaga bAra varSa emaNe kaliMganI kAyApalaTa, digvijaya ane dharma sevAnA kAryomAM gALyA hatA. A bAra varSanA gALAmAM emaNe prajAnA bhautika-AdhyAtmika vikAsa mATe purUSArtha karavAmAM kaMI bAkI rAkhyuM na hatuM. ethI have jANe potAnuM bALapaNAnuM "bhikSurAja"nuM nAma sArthaka karavA eo aMtarmukhI banavA icchatA hatA. A nAmano "rAja" tarIkeno uttarAddha to sArthaka thaI cUkyo hato, have "bhikSu" tarIkeno pUrvAddha sArthaka karavA eo tana-mana-vacananI samagratA sAthe kaTibaddha banavA icchatA hatA ane AmAM emane kumAragirinI sAdhuothI maMDita e guphAo sauthI moTo sathavAro ApI rahI hatI. guphAonuM ekAMta maLatAM ja ghaNIvAra bhikSurAja khAravela potAnA jIvananA vividha khaMDomAM kalpanA-bhramaNa karavA nIkaLI paDatA. kyAreka emanI najara samakSa pitA vRddharAja khaDA thaI jatA ne eo vicAratA ke, pitAjIe keTalA badhA premALa hAthe mane ucherIne dharmanuM dhAvaNa pAyuM ! emaNe vAvelA e dharma-bIjano ja A prabhAva che ke, thoDI ghaNI paNa mA-bhoma taraphanI pharaja adA karavA pUrvaka jaina zAsananI sevA karavA huM sadbhAgI banI zakyo. kaliMga para Aje je lIlIchama vADI vikaselI jovA maLe che, e prabhAva pitAjIno ja che ! A badhuM vAvetara karanArA to eo ja che. vadhumAM vadhu eka mALI tarIkenuM kartavya ja huM adA karI zakyo chuM. A paNa e preraNAdAtAno ja prabhAva che. kaliMgarASTranI svataMtratA ane prajAnI saMskAra-samRddhi : emanA A be manoratha hatA. A manorathane saphaLa thatA joIne svargamAMthI eo je AzIrvarSA mArI para karI rahyA haze, enuM ja to A phaLa che ke, AvI mahAnakAyApalaTanI nimitta mAtratA mane maLI zakI ! mahArAjA khAravela 121 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSurAja zrI khAravelanI najara samakSa kyAreka vaLI dharmadAtA upakArI zrI supratibaddhasUrijI Adi gurUvaro darzana daI jatA ane teo evA vicAramAM garakAva thaI jatA ke, zAsananI thoDI paNa sevAno lAbha mane maLI zakyo hoya, to e pratApa A udAra mananA gurUono che. kaliMgajinanI punaH pratiSThA, aneka ThekANe dharma-dhAmonI nirmiti, sAdharmikono samuddhAra, kaliMgamAM TheraThera, dharma-pracAra temaja chelle-chelle dvAdazAMgI rakSA ane A pachI mArA A AtmA maMdirano paNa jIrNoddhAra ityAdi sukRtonA sarjanamAM huM thoDe ghaNe aMzeya nimitta banyo houM, to e A upakArIonI udAratAno prabhAva che ! emaNe A daridranArAyaNa para kRpA vRSTi karavAnI udAratA na dAkhavI hota, to A abhAgiyAmAM to evI zI tAkAta hatI ke, AmAnAM ekeya sukRtamAM mArI kANI koDIya lekhe lAgI hota ! deva-gurU-dharmanA daMbhI caLakATa ane camakAra dharAvatA kAcanA kUMDAkacarAmAMthI, sudeva-sugurU sudharmanA sAcAM ratno zodhavAmAM saphaLa thavA kAje jarUrI je mArgadizA pU. upakArI gurUdevoe darzAvI hatI ane ethI ja potAne je dharma-samRddhi maLI hatI. enI smRti thatA mahArAjAkhAravela manomana keTalIyavAra sudhI e gurUonAM caraNe bhavanikaMdanA vaMdanA karavA pUrvaka jANe vANI vinA vadatA ke, AjIvako, bauddho, vaidiko jevA kaMI dharmonI bhramajALamAM phasAyA vinA mane jemanA prabhAve jina-dharmanI sevA maLI, e guruonA RNamAMthI to hUkayA bhave mukta banI zakIza ! Ama, divase-divase bhikSurAja-khAravelanI aMtarmukhI-ArAdhanA samRddhi ane vRddhi pAmI rahI hatI. bAra varSanA satata pravRttimaya jIvana dvArA kaliMgane emaNe je ApyuM hatuM ane AnA pratidAna rUpe pote je Atmika AnaMda pAmI zakyA hatA, e saMtoSa preraka hovAthI emanI e aMtarmukhI-ArAdhanA dina-pratidina vadhu vega pakaDI rahI hatI. ethI eo evI anubhUti karI zakatA hatA ke, potAnA nAmano "bhikSu" 122 2002-2000-202002-20000000000000000000 mahArAjA khAravela Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIkeno pUrvArdhva have sArthaka banI rahyo che. ane deha chatAM dehAtIta dazAnI divyAnubhUti karAvatI haMsa-vRtti pote ThIka-ThIka aMze AtmasAt karI zakyA che ! kaMIka aMze AtmasAt thayelI e haMsa-vRttimAM ThIka-ThIka vadhAro thAya, evuM eka taponuSThAna pUrNa karIne mahArAjA khAravele je AnaMdaghananI mastI anubhavI, e to ajoDa ane apUrva banI gaI ! A mastI mANyA pachI eonA aMtaramAM dhUNI dhakhAvIne beThelo hoI bhikSu gAI uThyo ke, "aba hama amara bhaye na mareMge !" A gAnanAM tAna-mAna-pramANa vadhatA cAlyA, emAM eka dahADo to eonA aMtaracakSu jJAnAMjananI zalAkAthI e rIte udghATita thaI javA pAmyA ke, AtmA ane deha vaccenA bhedane eo jANe spaSTa rIte bhALI zakavA samartha banyA ane 'adhyAtama ravi ugyo muja ghaTa, moha timira haryuM jugate'nI prakAzAnubhUtithI Alokita banI beThelA parama-padanA paMthe urdhva-mukhI pragatine pagalAM-pagalAMnA puNya pravAsa dvArA Age dhapAvI rahyA ! rAjA tarIke khAravelane nihALanArI kaliMganI virATa prajA "bhikSu' tarIkenuM emanuM AvuM darzana meLavIne je Azcarya, je AnaMda ane je ahobhAva anubhavatI hatI, e anubhava lakhyA lakhAya, evA na hatA, kahyA kahevAya evA na hatA ane citaryA citarAya evA na hatA. Aje AkAza rotuM hatuM, dizAonA dedAra dardanAka ane dardIlA hatA. pavana thaMbhI gayo hato, dharatI stabdha banI gaI hatI, paMkhIo caNa caNatA aTakI gayA hatA, pazuonA moMmAM DacUrA vaLI rahyA hatA, Rtu ziyALAnI hatI, chatAM sUraja jANe dhakhadhakhatA aMgArA verI rahyo hoya, evuM lAgatuM hatuM, bhUkha ane tarasathI pIDAtI prajAnI sAme bhojanathI bharelA bhANAM ane amRtathI chalakAtA pyAlAM paDyA hatA. chatAM emAM moM mAMDavA koI taiyAra nahotuM thatuM. zizuoe dhAvaNa levA mahArAjA khAravela ~~~~~~ 123 ~~~~~ Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choDI dIdhA hatA, rogIone auSadhi levAnuM mana nahotuM thatuM. re ! saMsAranA tyAgI ane sukha-duHkhamAM sama rahenArA munioya kaMIka ajugatuM banI gayAno akaLa-AghAta anubhavatA hatA, AkAzamAMthI ekasAmaTA bAre megha khAMgA thaIne varasyA hota, cAre taraphathI mahAsAgare mAjhA mUkIne bharatInuM pralaya-nRtya khelavA mAMDyuM hota, vIjaLIonI jIvaleNa jhaDIo jhaMjhAvAtI jhaDape tUTI paDI hota ke kaliMganI dharatImAM karoDo kaMpa jAgI uThayA hota, toya je AghAta, Azcarya, athupAta, aMtaHstApa, AjhaMda, Apatti, AzAbhaMga ane aMtarane Arta banAvI mUkatI ApavItI jevI avadazA kaliMganI prajAe na anubhavI hota, evI anubhUti gojhArI eka paLeka kaliMganI abAla-gopAla prajA karI rahI! kAraNa ke e samAcAra ja evA hatA ! ene samAcAra gaNavA ke vIja ane vajano pAta gaNavo, eja kahevuM muzkela hatuM. e samAcAre jANe sphoTaka, hRdayavidAraka, ane nakha-zikha dAhaka zabdone gotI-gotIne ja potAno deha ghaDyo hato. ethI ja jyAM jyAM e samAcAra phelAyA, tyAM tyAM AjhaMda, anutApa ane AMsunuM ati karuNa-vAtAvaraNa sarjAI javA mAMDyuM. e samAcArano saMdeza sAMbhaLavo game evo na hato, sAMbhaLyA pachI e saMdezane sAco mAnavAnI vAta AvatA ja tana-mana-vacana baLavo karI besatA hatA. paNa toya aMte manane majabUta banAvIne, kALajAne kaThaNa karIne ane dilane damIneya e samAcAranA akSare akSarane sAco mAnyA sivAya cAle ema ja nahotuM! kAraNa ke kALarAje potAnA khAsa kAsada mAraphata e samAcAra lakhI mokalyA hatA. kALanA kAsada sAthe AvelA e samAcAra gojhArA hatA. emAM lakhyuM hatuM ke, kaliMga-cakravartI tarIkenuM ane mahAmeghavAhana tarIkenuM zrI khAravelanuM jIvana madhyAhai ja asta pAmI cUkyuM che ! A samAcAranA zravaNe kaliMganuM kALajuM cIrAI jAya, emAM Azcarya zuM hatuM! kAraNa ke hajI thoDA ja varSo pahelAM jIvananA sUryodaye ja 124 2100000000000000000~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAhna jevo mahA prakAza pAtharatA kaliMga-cakravartI A rIte jIvananI cAlIsI pUrNa thAya, e pUrve ja anekane prakAzanuM pradAna karatA madhyAhna kALe ja asta pAmI jAya, to A vedanA koNa veThI zake? zatadala koI kamaLa pUrI rIte khilatAnI sAthe ja kharI jAya, sUrya madhyAhe AvatAnI sAthe ja AthamI jAya ane hajAro yAtrIonI nAvano koI karNadhAra mahAsAgaranA majhadhAramAM ja e nAvane reDhI mUkI daIne cAlato thAya, AnA jevI duHkhada sthitino bhoga banelo koI paNa kaliMgavAsI bhikSurAja khAravelanI A aNadhArI vidAyane kyAMthI khamI zake ? kAraNa ke mahArAjA khAravela to kaliMga mATe kALajAnI kora hatA. haiyAnA hAra hatA. dehanA AtmA hatA. AMkhanI kIkI hatA. mAthAnA mukuTa hatA ane jIvananuM sarvasva hatA ! re ! kaliMga mATe jIvananA zvAsa-ucchavAsa, vizvAsa-Aza, nivAsa-prayAsa badhuM ja khAravela hatA. mahArAjA khAravela ! sUryodaye ja madhyAhna jevA prakAzanA vAhaka ! je jhaDapathI A sUryodaya madhyAhnane AMbI gayo ! ethIya vadhu jhaDape A madhyAhna para sUryAstanI aMdhAra-chAyA ghUmI vaLI! AthI A sUryAsta aneka dezomAM aMdhakAra phelAve ane hajAronI AMkho raDAvIne lAkhonA aMtaramAM Aga peTAve, emAM asaMbhavita ke aghaTa zuM hatuM? mahArAjA khAravela ~~~~~~~ ~~~~~~~~~ 125 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 905x392 2930640 14 mahArAjA khAravelanuM jIvana-phUla koI sahastra-daLa kamaLanI adAthI vizvanI A vanarAjImAM khUlyuM, khIlyuM ane enI khilavaTanA e khajAnAnuM jagata hajI AkaMTha anumAnonA pAna meLave, e pUrve ja e kamaLa-phUla kharI ovArethI paDyuM ! kaliMga sahita aneka dezone jemanI avalokana | vidAya sadAya satAvatI rahe, e mahArAjA khAravela jIvananI cAlIsI paNa pUrI karI na zakyA. pUrva-bhavano koI sAdhaka adhUrI sAdhanAne AgaLa vadhAravA avatarIne e sAdhanAnuM AMzika dhyeya pUrNa thatA ja zeSa sAdhanA mATe pharI dezAMtara ane vezAMtara karI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya, ema mahArAjA khAravela jagatanA A upavane kamaLanI kaLInI jema khUlyA ane khIlyA, temaja e khilavaTa jyAre pUrabahAramAM hatI, tyAre ja kharI paDyA ! ethI emanI vidAya sadAya satAvatI rahe, e sahaja hatuM. mahArAjA khAravela kaliMganA AkAze sUrya jevuM jIvana jIvI gayA. A pachI emanA putra vakrarAya ane pachI khAravela pautra viduharAya paNa kaliMganA siMhAsanane zobhAvIne suMdara zAsana-prabhAvanA karI gayA. vIra nirvANanA 395mAM varSe viduharAyano svargavAsa thayo, AnI sAthe ja jANe kaliMgano itihAsa paNa samApta thayo ! kAraNa ke A pachI kaliMganA itihAsa para paDado paDI gayelo jaNAya che. mahArAjA khAravelanuM jIvana to sUryanI jema prakAzita hatuM. AnI sarakhAmaNImAM joke vakrarAya viduharAya na AvI zake. bApa karatA beTA savAyA, A kahevatane eo caritArtha na karI zakyA, paNa sAthe sAthe "dIvA taLe aMdhAruM" A kahevatane khoTI pADatuM tejasvI jIvana to eoe jIvI jANyuM. mahArAjA khAravele potAnA jIvanakALa daramiyAna jhanUnanA jherI nAga samA puSyamitrane kaliMganA karaMDiye kaida karIne ane pachI jheranI kothaLI chInavI laIne e sApane magadhanA medAnamAM mukta mane mahAlavAnI udAratA dAkhavI hatI. paNa jaMgalanA jherI sApa karatAM zaherano A jherI sApa vadhu bhayAnaka sAbita thayo. jaMgalano sApa to jhera rahita thayA pachI pharI jIvaleNa nIvaDato nathI. paNa puSyamitranuM jherI-jhanUna mahArAjA khAravelanA svargavAsa bAda punaH vipharyuM ane magadhabhUmi pharI pAchI AtaMka ane anyAyanA hAhAkArathI karUNa banI uThI. kahevAya che ke, pApI-jIvo potAnA pApanA bhArathI ja pramANAtIta bojathI ladAyelI nAvaDInI jema naSTa-bhraSTa thaI jatA hoya che. puSyamitra mATe A kathana barAbara baMdha besatuM banyuM. thoDAka varSo bAda enA pApano bhAra ja enI jIvana-nAvane vinAzanA vamaLa bhaNI kheMcI jaIne jaLasamAdhi levaDAvanAro banyo. mahArAjA khAravela ~~ 127 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjA khAravela je puSyamitranuM pANI utArIne jaina jagata mATe eka sonerI itihAsanuM sarjana karI gayA, e puSyamitra ja jaina zAstromAM varNita kalki rAjA ane purANomAM samarpita kalki avatAra hovAnI saMbhAvanA Adhunika itihAsayajJoe vyakta karI che. joke AmAM "kAlagaNanA" no eka moTo prazna anutarita ja rahe che. kAraNa ke jaina zAstro kalkino samaya lagabhaga vIranirvANanA 1900 thI vadhu varSo pachIno gaNAve che. jyAre purANomAM kaliyuganA aMta samaye kalkino avatAra sUcavAyo che. Ama chatAM, mahArAjA khAravelane, comAsAmAM carIne vadhu mAtelA banIgayelA sAMDha jevI je zaktine nAthavA be-be vAra magadha para caDhAI laI javI paDI hatI, e puSyamitranA julamonI sarakhAmaNImAM jainazAstromAM varNita kalki rAjAe macAvela kALo kera maLato Avato hoIne, titthogAli-paInnaya, kAla saptatikA prakaraNa, dIpAvali-kalpa Adi jaina zAstromAM bhagavAna mahAvIra devanA zrImukhe kalki rAjAnuM je bhAvi varNana karavAmAM AvyuM che, eno sAra-sArAMza jovo-jANavo ati-upayogI gaNAze. ethI anumAnonA ovArethI eka avalokana mahArAjA khAravelanA jIvana upara karavuM ja rahyuM ! bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe bhAvikALane bhAkhatA kalki, caturmukha ane rUdra : A traNa nAma dharAvanArA ane potAnA nirvANa pachI lagabhaga 1928 varSa vItyA bAda thanArA A rAjAnuM je varNana karyuM hatuM. e A viSayanA sauthI prAcIna graMtha "titthogAlI paInnaya"mAM A rIte upalabdha thAya che. bhAratanA bhAvine bhAkhatA bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmA kahe che ke H mArA nirvANane 1928 varSa vyatIta thaze, tyAre pATaliputramAM duSTabuddhi kalkino janma thaze. A samaye mathurAmAM rAma-kRSNanA maMdirono paNa dhvaMsa thaze. temaja kArtika suda 11 se janasaMhAraka eka bhayaMkara ghaTanA banaze. AgaLa jatA kalki caturmukha ane rUdranA nAmeya prasiddha thaze. A rAjA eTalo badho abhimAnI haze ke, bhalabhalA mAMdhAtA rAjAone taraNAnI tole gaNaze. 128 ~~~~~ ~~ mahArAjA khAravela Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavAra kalki nagarabhramaNa mATe nIkaLaze. bhamatA-bhamatA e naMda rAjAo dvArA nirmita pAMca stUpone joIne AnuM svarUpa jANavA mAMgaze. tyAre javAbamAM ene naMdarAjAonI Rddhi-siddhi ane e rAjAo dvArA A stUpo nIce dATavAmAM AvelA aDhaLaka suvarNanI vigata jANavA maLaze. sAthe sAthe A stUponI surakSitatA jANIne garva sAthe e stUpone khodAvI kADhIne suvarNa grahaNa karavAno makkama nirdhAra vyakta karaze ane e A kArya karI batAvIne aDhaLaka suvarNano svAmI banaze. A pachI enI lakSmI-lAlasA eTalI badhI vadhI jaze ke, AvAM aneka sthAnone khodI-khodIne pATaliputrane e jANe khetaranI jema kheDI-khodI nAMkhaze ane ghaNuM ghaNuM dhana meLavaze. AvA khodANa daramiyAna paththaranI eka gAya nIkaLaze. ene jAhera mArgamAM sthApavAmAM Avaze, e gAya loNadevInA nAme prakhyAta thaze. A loNadevI koIthI adhiSThita banIne bhikSA-caryA mATe jatAAvatA sAdhuone potAnA ziMgaDA dvArA mArIne nIce paTakaze. ethI munionA pAtra tUTI jaze. AvuM anekavAra banyA pachI mukhya mukhya sAdhuo A banAvane bhAvinI amaMgaLa eMdhANInI sUcanA jevo samajIne sAdhuone samajAvaze ke, A loNadevI to ApaNI hitaciMtaka che, ethI bhagavAne bhAkhelA gaMgA-pralayanA bhayaMkara kALanI ApaNane A AgAhI karI rahI che. mATe A dezano tyAga karIne ApaNe saue anyatra cAlyA javuM joIe. A sUcanA mujaba ghaNAM-ghaNAM sAdhuo magadhano tyAga karIne bIjA dezo tarapha cAlyA jaze, jayAre pATaliputramAM maLatA mAna-pAna ane bhikSA AdithI saMtuSTa thoDA munio bhAvithI bephIkara banIne magadhano tyAga nahi kare. rAjA kalkinI dhana-pipAsA vadhatI-vadhatI eTalI hada sudhI pahoMcaze ke, e sAdhuo pAsethI paNa kara mAMgaze. dhananA saMgrahI sAdhuo kara cUkavIne rAjAnA kopamAMthI ugarI jaze. jyAre niSparigrahI sAdhuo rAja-kopano bhoga banIne kedI banaze, AmAMthI keTalAya mahArAjA khAravela - Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhuonA veza kalki chInavI leze. A vakhate sAdhuonA agraNI rAjAne samajAvaze ke, ame to akiMcana chIe, amArI pAse evI kaI cIja che ke, je kara rUpe ApI zakAya ! A samajAvaTanI kalki para kaMI ja asara nahi thAya, tyAre mahAjana paNa samajAvavAmAM bAkI nahi rAkhe. paraMtu sAdhuone keda-mukta karavA kalki taiyAra nahi ja thAya, tyAre nagaradevatA kalkinI khabara letA puNyaprakopa ThAlavaze ke, rAjA ! te A zo anyAya karavA mAMDyo che ! sAdhu-zramaNo pAsethI vaLI kara levAno hoya ane emane jelanA saLiyA pAchaLa dhakelavAnA hoya? tuM samajI jA, nahi to A anyAya-anItinuM AkharI pariNAma bhogavavA mATe taiyAra thaI jA ! nagaradevatAno Avo puNyaprakopa joIne kalki kedI banAvelA sAdhuonA paga pakaDIne vinavaze ke, bhagavan! kopa joI lIdho, have kRpAnI kAmanA sAthe huM ApanA caraNanI cAkarI cAhuM chuM ! bhInAvastro paherIne A rIte zaraNAgata banelA kalkinI bhAvadayA citavatA ghaNA sAdhuo A banAva pachI magadhano tyAga karI deze. kAraNa ke have pachI thanArA gaMgAnA jalapralaya aMgenI AgAhI emane sacoTa-siddha thanArI pratIta thaze. Ama, nagaradevatAnI daramiyAnagIrIthI pATaliputra kalkinA upadravomAMthI to mukta thaI jaze. paNa najIkanA kALamAM ja thanArA gaMgApralayanI sarvabhakSI tArAjImAMthI to lagabhaga koI ja bacI nahi zake ! A tArAjInA sUcaka bhUmi ane AkAza saMbaMdhI aneka utpAtothI jJAnI sAdhuone evuM jJAna thaI jaze ke, sAMvatsarika pAraNAnA divase bhayaMkarapralaya thavAno che ! ethI ghaNA sAdhuo comAsAmAM ja pATaliputrathI vihAra karI jaze. chatAM paNa upakaraNo, upAzrayo ane bhaktonA rAgathI baMdhAIne thoDA ghaNA sAdhuo ane gharabAranA premI zrAvako pATaliputrano parityAga nahi kare. - mahArAjA khAravela Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pachI paNa ghaNA-ghaNA bhayaMkara bhAvinA sUcaka utpAto thaze ane AnA phaLa rUpe eka kALa coghaDIye AkAzamAMthI mahAmegha muzaLadhAre varSavAnI zarUAta karaze. A gojhArI varSA barAbara 17 divasa sudhI anarAdhAra ane anavarata cAlaze. ethI gaMgA ane zoNa A be mahAnadI gAMDItUra banIne pUranuM pralaya-tAMDava khelavA mAMDaze. jaLapralayanAM e oLA AkhA pATaliputranA virATa-vistArane gherI vaLaze. cArekora "trAhimAm, trAhimAm"nA karuNa Akrandano uThaze ane paththara-haiyuM paNa pANInI jema dravI uThe, evuM dArUNa ane karuNa vAtAvaraNa comera chavAI jaze. A pUrano gAMDo pravAha koIne choDaze nahi. makAno ane mANasone e potAnA tAMDava-nRtyamAM ghasaDI jaze, tyAre keTalAMka samaju-ArAdhaka zramaNo ne zrAvako anazananI pratijJA aMgIkAra karIne samAdhipUrvaka mRtyu pAmaze, jayAre bAkIno moTo bhAga gaMgApravAhamAM taNAto-taNAto AkAza tarapha sakaruNa-najara karIne sanatakumAra devane prArthanA karaze ke, Apa atyAre zramaNa-saMghanI vahAre dhAva, vaiyAvRtya karavAno A kharekharo avasara che ! paNa A vinaMtithI koI asara nahi thAya ane magadhanI e saMpUrNa pATanagarI gaMgAnI tAMDava jaLalIlAmAM homAI jaIne nAmazeSa banI jaze. eka mahAnagarIne sarvanAzanA khapparamAM homI denArA gaMgAnA A gAMDAtura pUramAMthI mAMDa-mAMDa jeo bacI zakaze, emAM AcArya zrI pADivata sahita thoDoka caturvidha saMgha, rAjA kalki ane rAja khajAnAnu sthAna haze. eka mahAvinAzamAMthI mAMDa-mAMDa ugarI gayAnI kaLa utaryA bAda rAjA kalki bacelAe rAjakhajAnAnA jorathI, jyAM A rIte pharI vinAza trATakI na zake, evI jagyA pasaMda karIne navuM pATaliputra vasAvaze. thoDAka ja varSomAM navuM pATaliputra punaH samRddha banIne magadhanuM mAnavaMtu mahAnagara banI jaze. pharIthI tyAM jinamaMdiro nirmAze ane sAdhuonuM mahArAjA khAravela -~~-~~~ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamanAgamana cAlu thaze. kudaratanI eTalI badhI moTI kRpA subhikSasukALa dvArA navA A pATaliputra para varasaze ke, pAkelAM mabalakha pAkane kharIdanAra koI nahi maLe ! kalki paNa evuM suzAsana sthApaze ke, prajAne evI anubhUti thayA vinA nahi rahe ke, A to kalkinI kAyA ja enI e che, bAkI emAMno Atma palaTAI gayo lAge che, nahi to dharmasaMhAraka e kalki ane prajApAlaka A kalki vaccenI viSamatA kaI rIte baMdhabesatI banI zake ? A rIte pacAseka varSa sudhI suzAsana calAvIne prajApriya bananArA kalkinuM kALaju eka dahADo punaH gojhArA bhUtakALanuM punarAvartana karIne jaina zramaNo Adine pIDavA mAMDaze ane bhulAI gayelI jUnA pATaliputrano e bhUtakALa pharI navA pATaliputrane jovAno vakhata Avaze. navo kalki pharI jUno kalki banI jaze ane sAdhuone ka2 ApavA uparAMta prApta-bhikSAno chaThTho bhAga ApavA vivaza banavAnI AkarI pharaja pADaze ane ghaNA ghaNA sAdhuone e jelanA saLiyA pAchaLa dhakelI daIne comera kALokera vartAvI deze. A vakhate paNa nagaradevatA puNyaprakopa ThAlavaze, paNa madAMdha kalki e prakopane gaNakAryA vinA sAdhuonA veza utAravAnuM, kara mAMgavAnuM ane jaina saMghane pIDavAnuM gojhAruM kArya cAlu ja rAkhaze. yugapradhAna AcArya zrI pADivata A vakhate saMghanI surakSArthe potAnuM kartavya adA karavA indrane yAda karaze. AnA prabhAve aMbA ane yakSadeva kalkine "rUka jA"no pracaMDa paDakAra karaze. paNa vinAzakALe viparIta buddhine pAmelo kalki A devAdezaneya jyAre paga taLe kacaDI nAkhaze ane damanano dora savAyA jorathI cAlu ja rAkhaze, tyAre sakala-saMgha kAyotsarga dvArA indrane yAda karaze. AthI indranuM Asana kaMpaze ane dakSiNa-lokapati indra jinapravacananA kaTTara virodhI kalkino tatkALa nAza karIne kalkinA putra dattane pATaliputranA siMhAsana para, hitazikSAnA be zabdo kahIne abhiSikta karaze. kalki karatAM eno putra datta sAva ja mahArAjA khAravela 132 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ judI jAtanA prabhAva-svabhAvavALo hovAthI zramaNa saMghanI pUjAbhakti karanAro banaze ane jinazAsanano e prabhAvaka banaze. Ama, mArA (zrI mahAvIra prabhunA) nirvANa pachI 2,000 varSa pUrA thaze, tyAre bhAre karmI kalki 86 varSanI uMmare indra dvArA marAze ane A pachI eno putra datta evuM suMdara dharmarAja karaze ke, pharI jinazAsananI jAhojalAlI thaze. - - zrI mahAnizItha-sUtranA pamA adhyananamAM eka praznottara nIce mujaba upalabdha thAya che : gItamaH bhagavAn ! zrIprabha nAmanA aNagAra kyA samaye thaze? zrI mahAvIra paramAtmA H gautama! je samaye hIna lakSaNavALo, adarzanIya, raudra-ujha-krodhI prakRtivALo, ugra daMDa denAro, maryAdA ane dayAthI hina, ati krUra ane pApa-buddhivALo, anArya ane mithyASTi evo kalki nAmano rAjA thaze, je pApI bhikSAne nimitta banAvIne ya zramaNa saMghanI kadarthanA karaze, e vakhate paNa zIlasamRddha temaja sattvavaMta tapasvI sAdhuo haze, airAvatagAmI vajapANi Indra AvIne emanI sahAyatA karaze. A samaye zrIprabha nAmanA aNagAra thaze. mahAyAnika bauddhonA "divyAvadAna" graMthanA 29mAM avadAnamAM puSyamitra aMge nIcenA bhAvano ullekha upalabdha thAya che. emAM e bhAvanuM lakhANa che ke : - puSyadharmAnA putra puSyamitre ekavAra maMtrIone pUchyuM ke, evo kayo upAya che ke, jethI mAruM nAma amara thaI jAya ? maMtrIoe kahyuM ke, mahArAja ! ApanA pUrvaja priyadarzI rAjavI azoke 84,000 dharmarAjikAonuM nirmANa karIne evI kIrti upArjana karI ke, je buddhanA zAsana sudhI amara raheze. Apa paNa AvuM ja kaMIka karo, to ApanuMya nAma amara banI jAya ! mahArAjA khAravela Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSyamitre A sAMbhaLIne kahyuM ke, rAjA azoka to mahAna hatA, ethI A sivAya bIjo upAya hoya to batAvo ! tyAre eka brAhmaNe kahyuM ke, mANasanuM nAma be rIte amara rahI zake che. eka to nirmANa karavA dvArA, bIjuM nAza karavA dvArA ! puSyamitrane nAzano mArga gamyo. ethI caturaMga senAne sajja karavA pUrvaka buddhavihArone nAza karavAno nirNaya karIne e karkuTArAma tarapha gayo. paNa tyAM pravezadvAramAM ja siMhanAda sAMbhaLIne e gabharAI gayo ane punaH pATaliputramAM AvI gayo. A pachI bauddha sAdhuone bolAvIne eNe kahyuM : huM buddhazAsanano nAza karavA kaTibaddha banyo chuM. ethI bemAMthI eka cIja tamane soMpavA mAMgu chuM, bolo, tamAre stUpo joIe che ke saMghArAmo ! bauddhabhikSuoe stUpo para pasaMdagI utArI, ethI puSyamitre saMghArAyo ane bhikSuono nAza karavA mAMDyo, eNe evI ghoSaNA karI ke, je vyakti zramaNanuM mAthuM utArIne mane Apaze, ene huM so sonAmahoro InAmamAM ApIza ! A ghoSaNA pachI ghaNA zramaNono ziraccheda thavA mAMDyo ane ghaNIghaNI mUrtionA mAthA ya uDavA mAMDyA. A samaye dRSTAvinAzI yakSe vicAra karyo ke, bhagavAnanA zAsanano nAza thaI rahyo che, paraMtu koInuMya apriya nahi karavAnA niyamathI baddha hoIne huM zI rIte puSyamitrane zikSA karI zakuM ? hA, paraMtu eka upAya che ! kRmisena yakSa mArI putrIne kyArano mAMgI rahyo che, paraMtu pApI hovAthI huM ene putrI Apato nathI. paNa buddha bhagavAnanA zAsananI rakSA karavAnuM vacana laIne kRmisenane jo huM putrI ApuM, to zAsana rakSA thaI zake ! Ama vicArIne dRSTAvinAzI yakSe potAnI putrI kRmisenane ApI. puSyamitrane eka moTA yakSanI madada hatI. ethI e yakSane pharavAnA bahAne laIne dRSTAvinAzI yakSa pahADo para cAlyo gayo. A takano lAbha laIne kRmisena yakSa eka pahADa uThAvIne laI Avyo ane munihaMtA puSyamitra para e pahADano pAta karIne senA sAthe enA ~~~ mahArAjA khAravela 134 NNNNNNNN * Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhukkebhukkA bolAvI dIdhAM. puSyamitranA nAzathI Ama, maurya-vaMzano aMta Avyo. kalki aMge purANo zuM jaNAve che, e paNa TUMkamAM jarA joI laIe. purANomAM kalkino 'avatAra" tarIkeno mahimA A mujaba gavAyo che : jyAre kaliyuga pUro thavA Avaze, tyAre dharmanA trANa mATe zaMbhala gAmanA agraNI-brAhmaNa viSNuyakSane tyAM bhagavAna viSNu kalkinA rUpamAM avatAra leze. kalki devadatta nAmanA azva upara savAra thaIne talavAranA jore duSTa ane rAjavezamAM chupAyelA cora-lUMTArAono nAza karaze. taduparAMta badhA mleccho, adharmIo ane pAkhaMDIono paNa nAza karIne kalki dharmanuM rakSaNa karaze. kalkithI haNAyelA mleccho, adharmIo ane pAkhaMDIo sarvanAza pAmaze. A jAtanA paurANika ane jainazAstrIya varNano dvArA evuM eka anumAna cokkasa karI zakAya ke, baMne varNano eka ja vyakti sAthe saMbaMdhita hoI zake che. purANakAro kalkino janma kaliyuganA aMta samaye zaMbhalagAmamAM sUcave che, jyAre jainazAstro 20mI sadImAM pATaliputramAM kalkino janma jaNAve che. Ama baMne varNanomAM sthaLa ne kALano bheda spaSTa che. chatAM baMneno kalki eka hovAnI saMbhAvanA nakArI zakAya evI nathI. A varNano vacce je eka mahattvano bheda che, e paNa ukelI zakAya evo che. purANo kalkine avatAra tarIke AvakAre che. jyAre jaina-zAstro kalkine eka kalaMka tarIke oLakhAve che. bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnA dharmazAsana pachI vaidika yajJayAgo ochA thaI jatA ane A pachInA moTA bhAganA rAjAo jainazAsananA prabhAvaka thatA, vaidikasaMskRtinAM teja jhAMkhA paDI jAya, e sahaja hatuM. AvA avasare puSyamitrane mAdhyama banAvIne lAMbA samayathI rAjyAzrayane jhaMkhatI vaidikavicAradhArA punaH vikAsa sAdhavA talavAra tANIne medAne paDe ane mahArAjA khAravela ~~~~~~ ~~~~~~~ 135 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSyamitrane vaidika saMskRtinA punaruddhAraka tarIkenuM mAna Ape, e samajI zakAya ema che. AgaLa jatAM puSyamitra taraphanI AvI pUjaya-bhAvanA, avatAra tarIkenI kalpanA janmAvI gaI hoya. Ama, kalkinuM paurANikavarNana eka satya ghaTanAno thoDIka kalpanA mizrita itihAsa hovAnI pUrI zakyatA che. jaina varNanomAMnI keTalIya vAtone to aitihAsika pramANothI puSTi maLe che, gaMgA ane zoNa nadInA pralayaMkara pUrathI pATaliputra nAmazeSa thaI javAnI ghaTanA satya jaNAya che. kAraNa ke magadhasamrATa caMdraguptanA darabAramAM bhAga lenArA grIka vakIla megAsthanIje "TA inDikA" nAmanA pustakamAM tatkAlIna pATaliputranuM je varNana ApyuM che, ane atyAre jyAM je rIte pATaliputra vaseluM jaNAya che, ethI paNa ema anumAna thaI zake ke, megAsthanIja dvArA varNita pATaliputra koI vizeSa ghaTanAne kAraNe nAmazeSa banI gayuM hovuM joIe ane caMdragupta kAlIna pATaliputranA nAzane notaranArI ghaTanA, kalkinA kALamAM varNita gaMgAno jalapralaya hoI zake che. kalki saMbaMdhI jaina-varNanomAM atyaMta dhyAna kheMcanArI ane puSyamitramAM kalkinI saMbhAvanAne daDha karanArI eka vAta e che ke, kalki naMda-kArita stUpone juve che ane naMdanI samRddhinuM varNana sAMbhaLe che ! AthI evuM anumAna avazya bAMdhI zakAya ke, kalki saMbaMdhI ghaTanA navanaMdonI pachI paraMtu naMdo dvArA banAvAyelA sthApatya-stUponA astitva-kALamAM ja ghaTI gaI hovI joIe. ane A ghaTanAkALa jo vIranirvANathI 375 varSa pachIno mAnavAmAM Ave, to e samaya puSyamitrano samaya ja hoI zake. purANakAro spaSTa kahe che ke, kalki pAkhaMDIono eTale ke anya dArzanika sAdhuono nAza karaze ! jainazAstro paNa kahe che ke, kalki baLAtkAre jaina sAdhuonA veza chInavI leze ! bauddha graMthono pokAra paNa Avo ja che ke, puSyamitre bauddhadharmane naSTa karavAno saMkalpa karIne 136 ** ~~~~~ mahArAjA khAravela Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha-maTho ane bhikSuono nAza karyo. Ama A traNe graMthonA bhinnabhinna chatAM ekasarakhAM ja banAvone pratipAdana karanArA varNanonA AdhAre evuM anumAna bAMdhI zakAya ke, paurANikono kalki avatAra jainono kalkirAjA ane bauddhono puSyamitra A traNe eka ja vyaktinA judA-judA nAmo hoI zake che. puSyamitra ane kalkimAM bIjI paNa eka samAnatA jovA maLe che. puSyamitre be vAra viplava macAvyo hato. ethI mahAmeghavAhana khAravelane be vAra magadhanA vijaya mATe yuddha prayANa karavuM anivArya banyuM hatuM. puSyamitra jaina dharmano kaTTara-virodhI hato, jyAre mahArAjA khAravela jaina dharmanA parama upAsaka hatA. AthI puSyamitranI pAzavI pakaDamAMthI jaina zramaNonuM rakSaNa karavAnuM kartavya emaNe adA karyuM hatuM. jaina graMthakAro kalki aMge lakhe che ke, dakSiNa lokanA svAmI Indra AvIne kalkine sajA karaze ! A lakhANamAMthI paNa indra tarIke khAravelano saMketa anumAnita thaI zake che. kAraNa ke tyAre khAravela jaina zAsanamAM moTI pratiSThA pAmI cUkyA hatA. "mahAmeghavAhana" emanuM eka khAsa pracalita vizeSaNa hatuM. AnA parathI indranI jema khAravelanI hAthI paranI savArIno saMketa meLavI zakAya. bIjuM magadhathI kaliMga deza lagabhaga dakSiNa dizAmAM hovAthI "dakSiNalokanA svAmI ane airAvatagAmI" A jAtanI Indra mATe apAyelI oLakhANa mahArAjA khAravelaneya lAgu paDI zake che. Ama, A badhA sAdazyonA AdhAre, tattva tuM kevaligamya A zraddhAthI jarAya vicalita banyA vinA eka evI saMbhAvanA-kalpanA thaI zake che ke, jainono kalki puSyamitra saMbhavI zake ane ene sajA karavA AvanAra indra kaliMgacakravartI mahAmeghavAhana khAravela hoI zake ! zrI vyavahAra-sUtranA chaThThA uddezAnI cUrNimA eka evuM vAkya upalabdha thAya che ke : ___ muDDivato Ayarito suhajjhANo tassa pUsamitteNaM jhANaM-vigghaM kataM / mahArAjA khAravela -~~-~~~-~~-~ -~~~~~~~~~ 137 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt muphivata nAmanA zubhadhyAnI AcArya hatA, emanA dhyAnano puSyamitre bhaMga karyo. jo A muphivata-AcArya ja titvogAlI paInnayamAM varNita pADivataAcArya hoya, to to uparokta anumAno-kalpanAone Agama pramANano paNa Teko maLyo gaNAya ! ane to mahArAjA khAravelanuM sthAna-mAna jaina zAsana mATe koI aneruM gauravaprada banI rahe! pU.paM.zrI kalyANavijayajI gaNivara dvArA likhita "vIra nirvANa saMvata aura jaina kAlagaNane" pustakanA peja 34thI 50 para zabdastha banela vicAradhArAno mukhya AdhAra banAvIne "anumAnanA ovArethI eka avalokana" nAmaka A aMtima prakaraNa lakhavAmAM AvyuM che. ethI "tattva tu kevaligamya" gaNIne AnI saMpUrNa satyatA aMge koI prabaLa pramANa ane purAvA aMge pratIkSA karavI ja rahI. saMpUrNa ( pariziSTa) "kaliMga cakravartI mahArAjA khAravela" A kathAlekhanamAM "kaliMganuM yuddha ane mahAmeghavAhana mahArAjA khAravela" A nAmanuM pustaka ThIka ThIka upayogI banyuM che. AnA lekhaka jANItA-mAnItA zrI suzIla hatA. teo eka acchA itihAsa lekhaka paNa hatA. A pustaka jaina AtmAnaMda sabhA bhAvanagara taraphathI I.sa. 1938mAM prakAzita thayuM hatuM. zrI suzIla-likhita A pustakamAMthI zilAlekhanuM vivaraNAtmaka pariziSTa lagabhaga akSarazaH ahIM eTalA mATe ja sAbhAra mudrita karavAmAM AvyuM che ke, jethI kharA arthamAM vAcako khAravelano vadhu paricaya pAmI zake, ane kathAmAM varNita prasaMgonA mULAdhAra-maulika AdhArano sAkSAtkAra karI zake. 138 - , mahArAjA khAravela Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliMga-cakravartI mahArAjA khAravela (zilAlekhanuM vivaraNa) (le. sva. vidyAmahodadhi kAzIprasAda jAyasvAla ema.e.) hiMdu-itihAsano punarUddhAra eka Azcaryajanaka vastu che. gupta rAjAonI vigato koNa jANatuM hatuM ? caMdragupta mauryanI kIrti vizAkhAdattanA samaya sudhI ane zRMga bhAratezvaronI kahANI kAlidAsanA samaya sudhI jIvaMta rahI zakI, paNa e pachInA graMtho dvArA ApaNe Aje emane oLakhatA thayA chIe. paraMtu samudragupta, karNa kalacUrI ane khAravela-ke je caMdragupta maurya tathA nepoliyana karatAM jarAya ocho ke utarato na hato, eTaluM ja nahi balake emanA karatAM koI koI aMze caDIyAto hato, tenuM nAma-nizAna paNa ApaNA graMthabhaMDAramAM nathI. eno itihAsa, enA vakhatamAM lakhAyelA samasAmayika lekha, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paththara yA to tAmrapatra upara aMkAyelI prazastio athavA to caritra uparathI ja tAravI zakAya che. zilAlekha ane dAnapatra uparathI itihAsanA aMzo ekaThA karavA, e purAtattva-saMzodhakonI purANI paraMparA che. rAjataraMgiNikAra kalhaNe kAzmIrano itihAsa racavAmAM A je sAdhanano upayoga karyo hato. kalhaNa pote e vAta kabUla kare che. jUnA hindu rAjAo ane jUnA paMDito e paraMparAnA pUrA jANakAra hovA joIe. ema na hoya to bhUmidAna, kuMbhadAna jevA bahu sAmAnya avasare teo lAMbA-lAMbA caritro tathA rAjavahIvaTanI vigato zA sAruM varNave ? maMdironA zikharo nIce athavA asthionI sAthe stUpanA taLiye lekhane bhaMDArI devAnuM emane kema sUjhe ? itihAsane lAMbI jiMdagI ApavAnI e eka karAmata hatI. azoka to spaSTa zabdomAM kabUla kare che ke, "dIrghAyuSI banAvavA cirasthitine sArUM" lekhone paththara upara kotarAvyA che. zilAlekha vageremAM, teo vRttAMta tathA caritrone lagabhaga itihAsadRSTie AlekhatA. jUnI tema navI vAtone TUMkamAM, kAvyarUpe nahi, tathya svarUpe, kahI nAkhatA. DaoN. phalITa ApaNA zilAlekho-tAmralekho vagerenuM avalokana karIne abhiprAya Ape che ke jUnA jamAnAnA hiMduomAM paNa itihAsa lakhavAnI kuzaLatA hatI ema AthI puravAra thAya che. paurANika vAto tathA kAvya varNano karatAM AvA lekhonI zailI kaMIka anokhI che. e lekhonI rUDhI ane paddhati dastAvejI hoya che. emAM teo pUruM nAma-ThekANuM to Ape che ja, paNa pUrvajonI vaMzAvaLI, miti, vAra, saMvata ane sAthe sAthe nAnA-moTAM kAraNonI kephIyata paNa rajU kare che. AvA jeTalA jeTalA lekho Aja sudhImAM maLyA che, temAM kaliMganA cakravartI rAjA khAravelano lekha, je hAthIguphA-lekhanA nAmathI prasiddha che, te agragaNya sthAna dharAve che. mauryonA nAnA nAnA lekhone eka bAju rAkhI mUkIe to mAtra mahArAjA azokano "dharmalipi" zilAlekha enA karatAM jUno che, chatAM aitihAsika ghaTanAo ane jIvanacaritrane 140 ~~~~~~~~ ~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paththaranA klevara upara korI kADhanAro, bhAratavarSano A sauthI jUnopahelavahelo zilAlekha che. orIsA (utkala)nA bhuvanezvara tIrtha najIka khaMDagiri, udayagiri parvata uparanI eka pahoLI guphAne mathALe te lekha kotarAvelo che. pahADane cIrIne osarIvALA keTalAka makAno, jaina maMdira tathA jaina sAdhuone mATe maTha jevA guphA-gRho ahIM prAcIna kALamAM banelA che. pahADamAMthI korI kADhelo evo ja eka mahela paNa che. e makAno paikInA keTalAka upara vikrama saMvatanA AraMbha pahelA 200 varSe lakhAyelA lekho che. e lekho saMskRta akSara-jene brAhmI lipi kahevAmAM Ave che-temAM prAkRta bhASAnI aMdara korelA che. e saune "guMphA" arthAt guphA ja kahevAmAM Ave che. AvI eka be mALavALI guphA, (kharuM jotA to makAna) khAravelanI paTarANIe banAvaDAvI che. ene e loko "prAsAda"nA nAmathI oLakhatA. mahArANIe e guphA "saramaNo" (zravaNo)ne mATe banAvaDAvI hatI. emAM rANInA pitAnuM nAma che tema pati khAravelanuM nAma paNa che. khAravelane e lekhamAM "kaliMga cakravartI" kahyo che. hAthI guphAvALA lekhamAM je itihAsa Apyo che, te jotAM to mahArAjA khAravela kharekhara cakravartI ja hatA ema siddha thAya che. ethI ja to meM aMgrejImAM ene Emperor kahyo che. purAvid DaoN. vinseTa smithe paNa e vAta maMjUra rAkhI che. - hAthIguphA nAma to Adhunika che e guphA kArIgarIvALI hovA chatAM kaDhaMgI lAge che. ghaNuM karIne khAravela pahelAM e haze, ane koI paNa kAraNe lokomAM khyAti temaja pratiSThA meLavI cUkI haze. tethI khAravele enI upara A lAMbo-pahoLo lekha khodAvyo haze. e lekha ghaNe ThekANe ghasAI gayo che. keTalIka paMktionA AraMbhanA bAra akSara, paththaranI popaDI sAthe ukhaDI gayA che. satata pANInA mArAne lIdhe keTalAka ThekANe akSaro uDI javA pAmyA che. koI-koI akSaranA ghATa, ghasArAne aMge evA badalAI gayA che ke, vAcakane bhrama thayA vinA na rahe. TAMkaNAthI kotarelo bhAga keTalo che ane pANI tathA bIjAM kAraNe mahArAjA khAravela ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ --~~-~~~-~~~ 141 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghasAyelo bhAga keTalo che te kaLI zakAtuM nathI. kALa paththarane paNa khAI gayo che ane ene lIdhe moTI bhramajALa ubhI thavA pAmI che. avatArI puruSonI kIrti paNa jANe ke kALathI sAMkhI zakAtI nathI ! khAravelanA itihAsanI paNa evI ja avadazA thaI che. Azcarya ane AnaMdanI vAta to eTalI ja che ke be-be hajAra varSa pachI paNa game tema karIne e zilA TakI rahI che ane sarasvatInA upAsakonI tanatoDa mahenatane pratApe e paththaranA mUMgA veNa paNa kaMIka samajAyA che. sadA mauna rahevAnA svabhAvavALo kALa-brahma paNa be zabdo bolI nAkhe che. itihAsa saMzodhakone ochAmAM ochA 100 varSathI A lekhanI khabara hatI. paNa I.sa. 1917 pahelAM e lekha pUro vAMcI zakAto nahi. pAdarI sTarliMge sana 1825 mAM enI carcA cheDI. prinsesa, jeNe pahelavahelA brAhmI akSaro eka sikkAnI sahAyathI, (je sikkAnI upara grIka athavA yunAnI ane brAhmI akSaromAM chapAyelAM nAma hatA.) vAMcyA hatA, teNe A lekha agaDaMbagaDe ukelyo ane evo ja artha paNa besADyo. te pachI DaoNkTara rAjA rAjendralAle 1880mAM bIjIvAra pATha tathA teno artha chapAvyo. atyAra sudhI rAjAnuM nAma paNa pUruM ukelI zakAyuM nahotuM. janarala kaniMgahome khUba mahenata karIne, sana 1877mAM eka pATha taiyAra karyo. paNa emAM ene saphaLatA na lAdhI. sana 1885mAM DaoNkTara paMDita bhagavAnalAla iMdrajIe pahelavahelI vAra eka evo pATha prakAzita karyo , jethI lokone e lekhanuM mahattva thoDuM ghaNuM samajAyuM. atyAralagI e lekhanI eka pratikRti nahotI bahAra paDI. mAtra AMkhathI joI-joIne enI nakala utArelI. e vakhate ema manAtuM ke kAgaLa dabAvavAthI e lekhanI chApa barAbara na uThe. lekhano ghaNo bhAga vAMcI zakAto nahoto ane je vAMcI zakAto hato, temAM paNa bhUlo rahetI. 1913mAM meM mArA sAhityasakhA zrIyuta rAkhAladAsa benarajI pAse enI eka paMkti vaMcAvI joI. e saMbaMdhI carcA paNa meM mArA eka rAjyakALa nirNaya saMbaMdhI lekhamAM karI. A carcA vAMcI prasiddha itihAsazAstrI visenTa smithe mane pUrepUro lekha vAMcI javA tathA chApavA 142 250 >> mahArAjA khAravela Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhalAmaNa karI. benarjI sAhebane paNa emaNe e matalabano bIjo eka patra lakhyo. paTaNA AvyA pachI ane paTaNAmAM eka anusaMdhAna samiti nImAyA pachI meM bihAranA lATasAheba sara eDavarDa geTane kahyuM ke, hAthI guphAvALA lekhanI chApa game tema karIne paNa meLavavI joIe. sara eDavarDanA lakhavAthI purAtattva vibhAganA paMDita rAkhAladAsa benarjI khaMDagiri gayA. emaNe pote mArA eka ziSya ci. DaoN. kAlidAsa nAganI madadathI e chApa ghaNI mahenate taiyAra karI. bemAMthI eka mane mokalI ane bIjI DaoN. Tomsa (laMDana)ne ravAnA karI. keTalAya mahinAnA rAtadivasanA ekadhArA prayatna, ciMtana ane mananane aMte meM e lekhano pATha ane artha besADI, bihAra-orisAnI risarca sosAyaTI taraphathI prakaTa thatI patrikAmAM 1917mAM prakaTa karyo. chApanA pleTa citra paNa prasiddha karyA. e pahelAM enA chApacitra kyAMya bahAra nahotAM AvyAM. yuropanA aitihAsika paMDitoe tathA prophesara tainamena-amerikAvALAe ane rAya hIrAlAla bahAdure, zilAlekhanA pATha tathA vyAkhyA vize khUba carcA karI mArA prayatna upara pratiSThAnI mahora AMkI dIdhI. te daramiyAna eka ja varSanI aMdara meM pote khaMDagiri jaIne, pahADIguphA upara pAlakha bAMdhIne, nirAMte besIne lekhano akSare akSara pharIvAra vAMcyo ane bIjIvAra sudhArA-vadhArA sAthe, saMskRta-chApa sahita, saMzodhita karelo pATha, bihAra-orisAnI patrikAmAM cothA pustakamAM, prakAzita karyo. ATaluM chatAM zaMkAo to rahI ja hatI. e zaMkAo dUra karavA, AkhA lekhanuM eka bIjuM vilAyatI mATImAM plAsTara opha perisa rUpe DhALavA meM sarakArane araja karI. bIbuM taiyAra thAya to heThe haiye pATha vAMcI zakAya. AvuM bIbuM taiyAra thAya te pahelAM mane lAgyuM ke, bIjA koI lipino jANakAra, pahADa upara caDhIne, mArA navA pAThane ekavAra sarakhAvI jue, to bahu ThIka thAya. mArI chApamAM ghaNA akSaro nahotA AvI zakyA. mArI araja sarakAre sAMbhaLI. zrI rAkhAladAsa benarajI, jeo bhAratanA sarvazreSTha sarakArI lipijJa tarIke paMkAyelA hatA. temane khaMDagiri javAno hukama thayo. sana 1919mAM ame baMne jaNA tyAM pahoMcyA. baMnee mahArAjA khAravela - Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLIne pATha pharI ekavAra tapAsI joyo. A vakhate mane khAravelanA samakAlIna eka yunAnI rAjAno nAmollekha maLI Avyo. A badhI dhamAla daramiyAna, meM je mATInuM bIbuM mAMgyuM hatuM te paNa maLI gayuM. ane tenI sAthe kAgaLa upara AMkelI thoDI chApo suddhAM AvI gaI. 1924mAM meM ane zrI rAkhaladAse sAthe maLIne, uparokta chApa sAthe mAro pATha sarakhAvI joyo. jyAM jyAM matabheda hatA tenuM paNa samAdhAna karI lIdhuM. A mahenatanuM pariNAma, bIjA keTalAka kAmakAjane aMge taratamAM prasiddha na thaI zakyuM. 1927mAM e prakaTa karatAM pahelAM bIbAnI ane kAgajI chApanI pharI punarAvRtti karI joI. 1927nA Disembara mahinAmAM e pATha bihAranI patrikAmAM chapAvyo. chApanuM citra paNa prakaTa karyuM. e rIte 10 varSa pachI e kAma mAMDamAMDa pUruM thaI zakyuM. - paM. nAthurAma, muni jinavijayajI vagere jaina paMDitoe evI sUcanA karI ke A lekha tathA tenI vyAkhyA mAre hindImAM chapAvavI joIe. koI koI vizvavidyAlayamAM, A zilAlekhavALo mAro pATha, zilAlekha zIkhavavAnA pAThyakramamAM svIkArAyo hato, tethI jaina paMDitonI AjJA mAthe caDhAvIne, temaja vidyArthIone saraLatA maLe evA hetuthI kAzInI nAgarIpracAriNI sabhAnI patrikA mATe eka lekha taiyAra karyo. jaina tathA bIjA vidvAno mArI bhUlo sudhAraze ane mane sUcanA Apaze evI meM umeda rAkhI. zilAlekhano ukela bahu kaThina vastu che. paththara ghasAI javAthI, kALanA prahArono bhoga banavAthI kaThaNAI pAra vagaranI vadhI paDI che. koIpaNa prakAre mULa hakIkata upara prakAza paDavo joIe. eja mArI ekamAtra AkAMkSA che. - zilAlekhanuM mahattva ane mukhya hakIkato :A zilAlekha eTalo badho mahattvano che ke vinseTa smithe, bhArata varSano je itihAsa lakhyo hato, temAM saMpAdakane lakhavuM paDyuM ke A lekha bahAra AvyA pachIe graMthanuM navuM saMskaraNa karavuM paDyuM. 144 4 ~-~-~~~-~-~- mahArAjA khAravelA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja paryaMta maLI AvelA zilAlekhomAM A lekha jaina dharmanA saMbaMdhamAM sauthI prAcIna che. A lekha uparathI ApaNe eTaluM jANI zakIe chIe ke, pATalIputranA naMdonA samayamAM utkala athavA kaliMga dezamAM jaina dharmano pracAra hato ane jinanI mUrtio pUjAtI hatI. kaliMgajina nAmanI mUrti naMdarAjA orIsAmAMthI upADI gayo hato. tyArabAda jyAre khAravele magadha upara caDhAI karI tyAre saikAo vItyA pachI, eno badalo lIdho-jinamUrti pAchI kaliMgamAM AvI. aMga-magadhanI rAjaRddhi paNa teNe ghaNIkharI kaliMga bhegI karI vALA. naMdo to magadhamAM ghaNA thayA che. eka naMde potAno saMvata calAvyo hato. alaberUnIe I.sa. 1030nI AsapAsa evo saMvata mathurAmAM cAlato sAMbhaLyo hato. eka zilAlekhamAM cAlukya vikramAditya chaThThAe I.sa. 1070mAM naMda saMvatano ullekha karyo che. vikrama saMvatamAM 400 umeravAthI naMda saMvata nIkaLI Ave che. mahApadma-mahAnaMda vagere pahelAM je naMdavardhana nAmano pahelo naMda thayo, teno ja samaya che ethI sUcavAya che. khAravelanA A lekhamAM paNa naMdasaMvata vyavahArAyo che. naMda saMvatanA 103nA varSamAM eka nahera khodAyAnuM emAM kahyuM che. A naherane vadhu AgaLa khodAvI khAravele kaliMganI rAjadhAnI sudhI pahoMcADI dIdhI hatI. jenA nAmano saMvata pravarto e naMdarAja, khAravelanA lekhano naMdarAja che e saheje samajI zakAya che. be ThekANe eno IzAro maLe che : eka to saMvatanA viSayamAM ane bIjI vAra kaliMga-jinanI mUrtine magadhamAM uThAvI gayo te aMge. naMdarAjA paNa jaina hoya ema lAge che. nahIMtara e jina-mUrti kema laI jAya ? I.sa. pUrve 458 varSa pahelAnA samayamAM vikrama saMvata 400 varSa pUrve orIsAmAM jaina dharmano eTalo badho pracAra hato ke bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI lagabhaga 75 varSa bAda tyAM jinamUrtiono pracAra thaI gayo. jaina sUtromAM lakhyuM che ke bhagavAna mahAvIrasvAmI orIsAmAM viharyA hatA. bhagavAna mahAvIranA pitAnA eka mitra tyAM rAjya karatA hovAnuM paNa kahyuM che. mahArAjA khAravela ~~~~~ ~~ 145 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zilAlekhamAM paNa kahyuM che ke kumArI parvata khaMDigira upara, jyAM A lekha che tyAM dharmavijayanuM cakra pravaryuM hatuM. eno artha che ke bhagavAna mahAvIre pote tyAM dharmano upadeza karyo hato, athavA to emanI pahelAM koI eka tIrthaMkare evo pracAra karyo haze. eja parvata upara eka kAyaniSIdI arthAt jaina stUpa hato. je stUpanI aMdara koI eka arhatanAM asthi sacavAyAM hatAM. A parvata upara aneka guphAo ane maMdiro che. pArzvanAthanAM cihna ane emanI pAdukAo paNa che. brAhmI akSaromAM kotarelA keTalAka lekha khAravela athavA to enAM pahelAMnA samayanAM che. jaina sAdhuo tyAM rahetA e hakIkatano emAM spaSTa ullekha che. AthI ATaluM to barAbara siddha thAya che ke, A sthAna eka jaina tIrtha che ane te paNa bahu purAtana che. marAThAonA rAjakALamAM paNa jainoe ahIM eka navuM maMdira baMdhAvyuM hatuM. yAtrikoe banAvelA ghaNA-kharA nAnA-nAnA stUpa yA to caitya ahIM eka ThekANe AvelAM che-jene loko devasabhA kahe che. khAravele magadha upara be vAra AkramaNa karyuM. eka vAra goragirino pahADI killo je Aje "barAbara"no pahADa kahevAya che, te sara karyo ane rAjagRhane gherI lIdhuM. eja vakhate yavana rAjA dimita paTaNA athavA gayAnI tarapha mAra mAra karato dhasI Avato hato. khAravelanI laDAyaka tAkAtanI vAta enA sAMbhaLavAmAM AvI ane tyAMthI te pAche pagale nATho. mathurA paNa bacI gayuM. bIjI vAra khAravele magadharAja bRhaspatimitrane potAnA paga pAse namAvyo. A vakhate te pATalIputranA sugAMgeya mahela sudhI hAthIonI savArI sAthe pahoMcI gayo hato. yavanarAjanI caDhAIvALI vAta pataMjalie paNa kahI che : arud yavana: sAta ane gArgIsaMhitAmAM paNa lakhyuM che ke duSTa, bhayaMkara yavana mathurA-sAketane sara karato paTaNA (kusumadhvaja) tarapha jaze ane lokone thatharAvI mUkaze. A zilAlekha uparathI have ATaluM samajAya che ke, e ~~~~ mahArAjA khAravela 146 ~~~~~~ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yavanarAja dimita ja hovo joIe. yunAnI itihAsakAro kahe che tema te hiMdustAna choDIne balba (bekaTriyA) tarapha pAcho cAlyo gayo hato : puSyamitraM yajAmahe / A banAva I.sa. pUrvenA 175 mAM varSano che. pataMjalino paNa e ja samaya che. e vakhate magadhano rAjA ane pataMjalino yajamAna puSyamitra hato. puSyamitre nAmade puSyamitra pachI eno putra agnimitra bhAratano samrATa thayo. ene paNa amarakoSanI eka TIkAmAM cakravartI tarIke oLakhAvyo che. agnimitranA sikkA barAbara bRhaspatimitranA jevA ja rUpa ane evA ja ghATanA maLe che. bRhaspatimitranA sikkA, agnimitranA sikkA pahelAnA gaNAya che. bRhaspatimitrano sagapaNa saMbaMdha ahicchatra rAjAo sAthe hato. A ahicchatra brAhmaNa hatA ema kosama-pabhotAno zilAlekha sAbita kare che. meM puSyamitra (je zRMgavaMzano brAhmaNa hato) ane bRhaspatimitrane eka ja mAnyA che. puSya nakSatrano svAmI bRhaspati che. mArI A mAnyatA yuropanA keTalAka AgaLa paDatA itihAsakArone rUci che. bRhaspatimitra magadhano rAjA hato e to nakkI che. A nAma paMDita bhagavAnalAla iMdrajI vageree "bahupati sAsina" vAMceluM. e paNa eka nAma che ema emane nahotuM samajAyuM. jaina graMthomAM lakhyuM che ke caMdragupta mauryanA samayamAM jaina sAdhuo ane paMDitonI eka pariSada maLI hatI ane je jaina Agamo (aMga) vicchinna thaI gayA hatAM teno punarUddhAra karyo. A uddhAra ghaNAkharA jaino maMjUra nathI rAkhatA. A zilAlekhamAM lakhyuM che ke mauryakALamAM vicchinna thayelA aMgasaptinA cothA bhAgano khAravele punarUddhAra karyo. jainonI tapazcaryA saMbaMdhI vAta paNa A lekhamAM che. jIva ane deha saMbaMdhI jaina vijJAnanI vAtano paNa emAM ullekha che. mahArAjA khAravela 0 ja 147 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAravela cedI vaMzano hato. kaliMgano prathamano rAjavaMza nAza pAmI cUkyo hato. azoke kaliMga jItyA pachI tyAM potAno eka vAisaroya (upa rAjakumAra) nImI dIdho hato. paNa bRhaspatimitranA samaya pahelAM thoDA vakhata upara eka navo rAjavaMza sthApita thaI gayo hato, eja rAjavaMzanI trIjI peDhIe navayuvAna ane bahAdura khAravela thayA. cedI vaMzano IzAro vedamAM che te birAra (vidarbha)mAM raheto. tyAMthI chattIsagaDha thaIne mahAkauzala thaIne, kaliMga pahoMcI gayo haze. khAravelanA samayamAM pazcimamAM sAtakarNI mahArAjAno rAjaamala cAlato. zilAlekhomAM enA vaMzanuM nAma sAtavAhana lakhyuM che. prAkRta ane saMskRta graMtho ene zAlavAhana kahe che. sAtavAhanono prathama zilAlekha I.sa. pUrve 200 varSanA akSaromAM aMkAyelo nAnA ghATa (nAsika pradeza)mAMthI maLyo che. khAravela eka varasa divijaya mATe nIkaLatA to bIje varSe mahelo vagere banAvaDAvatA, dAna detA ane prajAhitanAM bIjA kAmomAM tallIna rahetA. bIjI caDhAImAM emane saphaLatA maLI eTale rAjasUya karyo. varSabharanA karaverA mApha karyA ane bIjA paNa navA hakka prajAne ApyA. emanI AkramaNa karavAnI zailI ghaNI tejIlI hatI. samasta bhAratavarSamAM, uttarApaMthathI laI pAMDya deza sudhImAM enI vijayavaijayaMti pharakI rahI. emanI srIe, khAravelano eka cakravartI tarIke je paricaya karAvyo che te yathArtha che. kaliMga prAMtanI asmitA e vakhate enI chellI sImAe pahoMcI cUkI hatI. khAravelanI rANIe "kaliMganA sAdhuo" mATe eka prAsAda kotarAvI kADhyo hato. potAnA patine vakhatovakhata e "kaliMga cakravartI" ja kahe che. potAnI jinamUrtine paNa e "kaliMgajina" kahe che. AzcaryanI vAta che ke jaina graMthomAM cedIrAja khAravelanA nAmano IzAro sarakho paNa nathI. purANomAM kozalanA je "megha" upAdhidhArIonI vAta Ave che te kadAca A "mahAmeghavAhana" upAdhivALA khAravelanA vaMzanI hoya to nA nahi. 148 ~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdu rAjAonA samayamAM AjanA karatAM paNa ghaNI sArI vasatIgaNatarI thaI zakatI. pazu, godhana, pedAza vagerenA AMkaDA paNa taiyAra ja rahetA. ema kauTilIya arthazAstranA AdhAre samajAya che. megAsthanIse paNa prajAnA janma-maraNanA AMkaDA, maunA samayamAM taiyAra rahetA hovAnuM jaNAvyuM che. paMDita bhagavAnalAla IMdrajI e hakIkta nahotA jANatA, tethI khAravelanA prathama rAjyavarSanA ahevAlamAM je vasatI gaNatarI ApI che teno artha ukelI zakyA nahi. AjanA orIsA karatAM, kaliMga ghaNuM moTuM hatuM. AMdhra deza-taila nadI sudhI enA sImADA pahoMcatA hatA. kaliMganI vasatI, khAravelanA pahelA varSamAM 35 lAkhanI hatI. e gaNatarI keTalI cokaksa hatI te jANavAnuM eka sAdhana ApaNI pAse che. lagabhaga 75 yA 100 varSa pahelAM azoke jyAre kaliMgamAM kALo kera vartAvyo, tyAre eka lAkha baMdIvAna banyA ane doDha lAkha ghAyala thayA-marAyA, evI matalabano azoke pote ja eka zilAlekhamAM udgAra kADhyo che, to pachI kaliMganI kula vasatI keTalI hovI joIe? jarmana yuddha zAstrIoe hisAbI dRSTie evo nirNaya karyo che ke, kula vasatImAMthI seMkaDo paMdara jaNa potAnA dezanI svataMtratA mATe laDavA bahAra paDe che. A hisAbe azokanA vakhatamAM kaliMgamAM 38 lAkhanI vasatI hovI joIe. A rIte khAravelanA samayamAM 35 lAkha manuSyonI vasatI haze. zilAlekhanuM pramANaH zilAlekha 15 phUTathI saheja vadhu lAMbo ane pAMca phUTathI saheja vadhu pahoLo che. ghaNA kArIgaronA TAMkaNAM enI upara pharI gayA haze, kAraNa ke akSaro kaMI eka ja jAtanA nathI. lekha bhASAH bhASA pAlIne bahu maLatI Ave che. enA prayogo paNa jAtaka tathA bauddhapiTakone maLatA che. zabdanI chaTA ema batAve che ke lekhano racayitA kAvyakuzaLa hovo joIe. zabdo cUMTelA che : zailI saMkSipta che, sUtronI sAthe paNa spardhA kare evI. mahArAjA khAravela 1111-~~~~~~~~~ *** 149 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidika vidhinA nirdeza: khAravelano mahArAjayAbhiSeka vidhipurasara thayo hato. e eka jAtano vaidika vidhi hato. bRhaspati-sUtramAM lakhyuM che ke 24 varSanI vaya pachI rAjyAbhiSeka thavo joIe. A zilAlekhathI e vidhino nirdeza maLe che. khAravela pote jaina hovAthI azvameghayajJa nathI karyo, paNa rAjasUya yajJa karIne teNe potAnuM sArvabhaumapada jagatane jAhera karyuM che eja lekhamAM potAnA cedI vaMzane rAjarSi-kula-viniHsRta kahyo che. agnikuMDathI sajjita makAno brAhmaNone dAnamAM ApyAno nirdeza paNa che. sonAnA jhADa banAvIne e vakhate rAjAo brAhmaNone ApatA, e mahAdAna gaNAtuM. khAravele AvuM eka kalpavRkSa banAvIne dAnamAM dIdhuM hatuM. e dAnanuM anusaMdhAna hemAdrinA caturvargaciMtAmaNI (dAnakhaMDa)mAM che. rAjA vena ane zrI vardhamAnaH khAravelane rAjA vena sAthe sarakhAvyo che. A sarakhAmaNI, khAravelanA divijayane AbhArI che. vena rAjAe AkhI pRthvI jItI lIdhI hovAnuM manAya che. vena rAjAnA zAsanakALamAM kAyadA-kAnUna ghaNAM sArAM hatAM. manusmRti paNa e vAtane anumodana Ape che. padmapurANamAM venane eka jaina rAjA tarIke oLakhAvyo che. jainomAM vena rAjAnI bhAre pratiSThA hovI joIe ema lAge che. bhagavAna mahAvIranuM bALapaNanuM pitA-mAtAe ApeluM nAma vardhamAna hatuM. emanA janma sAthe ja, kuTuMbanI Rddhi-samRddhi khUba ubharAvA lAgI. tethI emanuM nAma vardhamAna paDI gayuM. khAravelanI prazastimAM je kahevAyuM che, temAM vardhamAna zleSAtmaka hoya ema lAge che. "nAnapaNamAM je vardhamAna hatA (athavA che) ane divijayamAM je vena hatA (athavA che)" zrI mahAvIra svAmInuM nAma sama-sAmayika hovAnuM AthI siddha thAya che. ahIM eTaluM kahI devuM joIe ke, A zilAlekha jeTalo purANo che teTalo purANo koI jaina graMtha maLI zakyo nathI. aMgrejImAM to meM A zilAlekha saMbaMdhI ghaNIvAra vivaraNa lakhyAM che. lokabhASAmAM TUMkamAM Aje ahIM ATaluM diggadarzana mAtra karAvyuM che. 150 ja ~~~~~ mahArAjA khAravela Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta mUlapATha / saMskRta chAyA gurAtImanuvAda paMkti 1 : namo arAhatAnaM [1] namo savasidhAnaM [I] airena mahArAjena mAhAmeghavAhanena cetirAjavasavadhanena pasatha-subhalakhanena caturaMtaluThitagunopahitena kaliMgAdhipatinA siri khAravelena / ___saM. chAyA : namo'rhadbhyaH [1] namaH sarvasiddhebhyaH [1] ailena mahArAjena mahAmeghavAhanena cedirAjavaMzavardhanena prazastazubhalakSaNena caturanta-luThitaguNopahitena kaliGgAdhipatinA zrIkSAravelena / (1) marihatIne namAra, siddhAne nabha72, bhaira(sa) mhaa2|4, mahAmeghavAhana (maheMdra) cedirAja-vaMzavardhana, prazasta lakSaNavALA, cAre dizAomAM phelAyelA guNavALA, kaliMgAdhipati zrI khAravele. paMkti 2 : paMdarasavasAni siri-kaDAra sarIravatA kIDitA kumArakIDikA [I] tato lekharupagaNanA vavahAra vidhivisAradena savavijAvadAtena navavasAni yovarajaM pasAsitaM [I] saMpuNacatu-vIsati-vaso tadAni vadhamAnasesayo venAbhivijayo tatiye / saM. chAyA : paJcadazavarSANi zrIkaDArazarIravatA krIDitAH kumArakrIDAH [I] tato lekhyarUpagaNanAvyavahAravidhivizAradena sarvavidyA-vadAtena navavarSANi yauvarAjyaM prazAsitam [1] sampUrNa caturviMzativarSastadAnIM vardhamAnazaizavo venAbhivijayastRtIye / (2) 542 varSa, gaurava zarIratha. 41831Hi vAtAvyai, te pachI lekha (sarakArI AjJApatrikA) rUpa (TaMkazALa) gaNanA (sarakArI mahesulanI Avaka tathA khaca) kAyadAkAnUna (vahevAra) ane dharma (vidhi, zAstro)mAM vizArada banI, sarva vighAvadAna (sarva vidyAmAM pAraMgatatA prApta karI) yuvarAjapadane viSe nava varSa lagI zAsana karyuM. pachI jyAre covIsa varSa pUrAM thayAM tyAre, nAnapaNathI ja je vardhamAna che, abhivijayamAM venarAjA samAna che temano trIjA. bhddaa| pAraveda ~~~~~~~ NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN~~~~~~~~~ Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkti 3 : kaliMgarAjavaMsa-purisayuge mAhArajAbhisecanaM pApunAti [1] abhisitamato-ca padhame vase vAta vihata-gopura-pAkAra-nivesanaM paTisaMkhArayati [1] kaliMganagari [f]khabIra-isi-tAla taDAga-pADiyo ca baMdhApayati [1] savuyAna-paTisaMThapanaM ca / / saM. chAyA : kaliMgarAjavaMza-puruSa-yuge mahArAjyAbhiSecanaM prApnoti [1] abhiSiktamAtrazva prathame varSe vAtavihataM gopuraprAkAra-nivezanaM pratisaMskArayati [I] kaliGganagaryAm khibIrarSi (RSi-kSibIrasya talla-taDAgasya) talla taDAga pAlIzca bandhayati [I] sarvodyAna pratisaMsthApanaJca / (3) 53Sayuma (>ii paTIme) din| 2046zamA mahArAjyAbhiSeka thayo. abhiSeka pachI prathama (rAjya) varSamAM, jhaMjhAvAtathI paDI gayelA (rAjadhAnInA) killA, daravAjA vagere samarAvyAM. kaliMganagarI (rAjadhAnI)mAM RSi khivIranA taLAva-navANanA pALA baMdhAvyA. badhA bagIcAnA punarUddhAra karyA. paMkti 4 : kArayati [I] panatIsAhi satasahasehi pakatiyo ca raMjayati [1] dutiye ca vase acitayitA sAtakaMNi pachimadisaM haya gaja nara radha bahulaM daMDaM paThApayati [1] kajhaveMnAM gatAya ca senAya vitAsitaM musikanagaraM [I] tatiye puna vase / saM. chAyA : [1] kArayati [I] paJcatriMzadbhiH zatasahasraiH prakRtIzca [paJcatriMzacchatasahasraiH prakRtI: paricchidya parigaNayya ityetadarthe tRtIyA.] raJcayati [1] dvitIye ca varSe acinta-yitvA sAtakaNi pazcimadezaM [dik zabdaH pAlIprAkRte videzArtho'pi] haya gaja nara ratha bahulaM daNDaM prasthApayati [1] kRSNaveNAM gatayA ca senayA vitrAsitaM mUSikanagaram [1] tRtIye punarvarSe / (4) 45 lAkha jeTalI raiyatane rAjI karI, bIjA varSamAM sAtakarNi (20%81.)nI. lezamAtra 521 // yA vin| pazcima himAM , ghoDA, hAthI, pAyadala tathA rathavALI eka moTI caDhAI karavA sAru ravAnA karI kanDabenA (kRSNaveNA) nadIne Are AvelI A senAe mUSika-nagarane thatharAvI dIdhuM. pachI trIjA varSamAM. 152 .mmmmm... ~~~~~~~~~ mhaa| pAravela Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkti 5 : gaMdhava vedabudho daMpa nata gIta vAdita saMdasanAhi usavasamAja kArApanAhi ca kIDApayati nagari [I] tathA cavuthe vase vijAdharAdhivAsaM ahatapurva kAliMgapuvarAjanivesitaM.... vitadha makuTasabilamaDhite ca nikhita chata saM. chAyA : gAndharvavedabudho dampa-nRta-gItavAditra-sandarzanairutsavasamAjakAraNaizva krIDayati nagarIm [1] tathA caturthe varSe vidyA-dharAdhivAsam atapUrvaM kaliGga-pUrvarAjanivezitaM.... vitathama-kuTAna sAdhita-bilmAMzca nikSipta- chatra / (5) bho prvhn| paMDito pAse. 36, nRtya, gIta, vaan| saMdarzano (jalasAo) karAvyA ane utsava, nATaka, mallakustInA khelo khelAvI nagarIne hulAvI bahalAvI. cothA varSamAM, vidyAdharAvAsa ke je kaliMganA prathamanA rAjAoe baMdhAvyuM hatuM. je pahelAM koI divasa nahotuM 5.yu........(mahA. akSarI 30 gayA cha) 4 // bhuTa nAbhA janA gayA che. jenA bakhataranAM baMne cheDA tUTI paDyAM che, jenA chatra vIMdhAIne bhAMgI paDyA che. paMkti 6 : -bhiMgAre hita-ratana-sApateye savaraThika bhojake pAde vaMdApayati [I] paMcame ca dAni vase naMdarAja- ti- vasa-sata oghATitaM tanasuliya-vATA panADiM nagaraM pavesa [ya] ti [1] so.... bhisito ca rAjasuya [ ] saMdasa-yaMto sava-kara-vaNaM / saM. chAyA : bhRGgArAn hRta- ratna- svApateyAn sarvarASTrika bhojakAn pAdAvabhivAdayate [1] paJcame cedAnIM varSe nandarAjasya trizata varSe avaghaTTitAM tanasuliyavATAt praNAlI nagaraM pravezayati [1] so ('pi ca varSe SaSThe) 'bhiSiktazca rAjasUyaM sandarzayan sarva-kara- paNam / (6) ane jenA bhaMgAra eTale ke sonA-rUpAnA rAjacihano jhUMTavI levAyA che, jenA ratna tathA dhana paDAvI lIdhA che evA badhA rASTrika bhojako pAse caraNavaMdanA karAvI. have pAMcamA varSe, naMdarAjanA 103 varSe (saMvatamAM) nahera khodAvI, tanasulIya saDaka mArge thaIne rAjadhAnInI mA2% mAravela~~~~ JNNNNNNNNANNA wwwwwwwwww. 153 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdara laI AvyA. (chaThThA varSamAM) abhiSeka pachI, rAjasUya jAhera karIne karanA badhA nANAM. paMkti 7 : anugaha anekAni satasahasAni visajati poraM jAnapadaM [1] saMtamaM 2 vasaM pasAto vinirava [] ti-pusita-para-nIsa [matupa] punA (f? gumAra).. [1] mata vare mahatA senA.. goradhanahiM | saM. chAyA : anugrahAnanekAn zatasahastraM visRjati paurAya jAnapadAya [I] saptamaM ca varSaM prazAsato vajragRhavatI ghuSitA gRhiNI (san mAtRka padaM prAti ?) [+]... [1] gaNane varSe mahatA tenA... ratha fr{ / (7) mApha karyA : ghaNA navA hakka (anugraha) lAkho zaherIone bakyA. sAtamA varSamAM rAjazAsana karatA (khAravele) potAnI gRhiNI vajadharavALI dhuSitA (e nAmavALI yA to "prasiddhi") mAtRtvanI padavIne pAmI (?)! (A pATha ane eno artha paNa saMdigdha che.) AThamA varSamAM mahA....senA gorathagiri (e Aje barAbara pahADanA nAmathI oLakhAya che. jUnA vakhatanA e pahADI killAnI killebaMdhI Aje paNa mojUda che.) paMkti 8 : ghAtApayitA rAjagahaM upapIDApayati [1] etinaM ca kaMmApadAnaMsaMnAdena saMvita-sena- vAhanovipamuMcitu madhuraM apayAto yavanarAja dimita.... [ ] ? yati [4]... pallava... __saM. chAyA : ghAtayitvA rAjagRhamupapIDayati [I] eteSAM ca karmAvadAnasaMnAdena saMvItasainya- vAhano viprabhoktaM mathurAmapayAto yavanarAjaH Dimita..... [o?] [nava varSe cetastha mUttapato naSTonsAItAkSarey.] yacchati (vi).... paphTava.... (8) (gorakhagiri)ne bhedI, rAjagRha upara thApo mAryo. enI A zaurya-kahANI sAMbhaLI yunAnI rAjA Dimita, senA ane khAdhAkhorAkI mAMDamAMDa bhegI karIne, mathurA choDIne pAche pagale nAsI gayo. navamA varSe eNe (khAravele) dAna karyuM. patro (pAnavALA). 154 200000000000000 ~~~~~~~~~~~~~~~~ mahArAjA khAravela Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkti 9 : kaparurave haya-gaja-radha-saha-yaMte savagharAvAsa-parivasane sa-agiNa ThiyA [I] sava- gahanaM ca kArayituM bamhaNAnaM jAti parihAraM dadAti [I] arahato.... va...na...giya / saM. chAyA : kalpavRkSAn hayagajarathAn sayantRn sarvagRhAvAsa-parivasanAni sAgniSThikAni [1] sarvagrahaNaM ca kArayituM brAhmaNAnAM jAti pArihAraM dadAti [I] arhataH...va...na... giyA (?) (e) 85vRkSanu (sonAna 85vRkSa janamai mAve che. mane mahAdAnanI koTimAM gaNavAmAM AvyuM che.) ane te sAthe ghoDA, hAthI, sArathIo sAthe ratha ane agnikuMDavALI zALAo tathA makAnonA paNa dAna dIdhAM. e dAna jemaNe svIkAryA temane brAhmaNone jAgIro paNa ApI. ahatanI ___paMkti 10 : .....[ka]. f. mAna [ti] rA[ja]-saMnivAsaM mahAvijayaM pAsAdaM kArayati aThatisAya satasahasehi [1] dasame ca base daMDa saMdhIsAma mayo bharadha- vasa- paThAnaM mahi- jayanaM.... ti kArApayati....[niritaya] uyAtAnaM ca mani- ratanA [ni] upalabhate [1] saM. chAyA : .....[ka] ..... mAnati (?) rAjasannivAsaM mahAvijayaM prAsAdaM kArayati aSTAtriMzatA zatasahasraiH [I] dazame ca varSe daNDa-sandhisAmamayo bhAratavarSaprasthAnaM mahi-jayanaM.... ti kArayati.... (nirityA?) udyAtAnAM ca maNiratnAni upalabhate [1] : (10) bhavya bhArata. (2|4sNnivaas)-mhaavi04y (namanau) prAsaha emaNe aDatAlIsa lAkha (paNa rUpiyA) kharcAne baMdhAvyo. dasame varSe 13-saMghi-sAma (nali.)na192 (meva ||2vet.) pRthvIta 752 vijaya vartAvavA bhAratavarSamAM prasthAna karyuM. jenA upara AkramaNa karI, enAM maNi-ratna laI lIdhAM. paMkti 11 : ......maMDaM ca avarAjanivesitaM pIthuDa gadabha- naMgalena kAsayati[f] janasa daMbhAvanaM ca terasavasa- satika [] tu bhidati tamaradehasaMghAtaM [I] bArasame ca vase.... hasa.... ke. ja. savasehi vitAsayati utarApatha- rAjAno..... bhaDArA pArave ~~~~~~~~~~~ wimminarammar 155 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. chAyA : .....maNDaM-ca aparAjanivezitaM pRthula- gardabha- lAGgalena karSayati jinasya dambhApanaM trayodaza varSa-zatikaM tu bhinatti tAmara- deha saMghAtam [1]dvAdaze ca varSe...bhiH vitrAsayati uttarA-patharAjAn (ekAdaze varSe ityetasya mUlapATho naSTo galitazilAyAm) (11) (ahIMthI laIne bAkInI badhI paMktionA, bAra jeTalA Adi akSara, paththaranA popaDAM sAthe ukhaDI gayAM che.) (agIyAramA varSa) duSTa rAjAoe baMdhAvelA maMDapa tathA bajAra, moTAM gadheDAone haLamAM joDI, kheDAvI nAMkhyA. jina (bhagavAna)no khoTo DoLa dAkhavatI, ekasotera varSa jUnI sIsAnI mUrtio toDI nAMkhI. bAramA varSamAM uttarApathanA rAjAo pAse tobAha pokarAvI. paMkti 12 : .....magadhAnaM ca vipulaM bhayaM janeto hathI sugaMgIya [] pAyayati [I] mAgadhaM ca rAjAnaM vahasatimitaM pAde vaMdApayati [I] naMdarAjanItaM ca kAliMga- jinaM saMnivesaM.... gahaM- ratanAna paDihAre hi aMgamAgadhavasuM ca neyAti [1] saM. chAyA : .....magadhAnAJca vipulambhayaM janayan hastinaH sugAGgeya prAyayati [I] mAgadhaJca rAjAnaM bRhaspatimitraM pAdAva-bhivAdayate (1) nandarAjanItaJca kAliGgajinasannivezaM.... gRharatnAnAM pratihArairAGga- mAgadhavasUni ca nAyayati (12) magadhavALAone gabharAvI detAM teNe potAnA hAthIo sugAMgeya mahela (mULa caMdraguptano mahela) pAse khaDA karI dIdhA. magadhanA rAjA bRhaspati mitrane potAnA pagamAM namAvyo, tathA naMda rAjA, je kaliMganI jinamUrti laI gayo hato te temaja gRha-ratno vagere pratihAro pAsethI paDAvI, aMga magadhanuM dhana harI lIdhuM. ___paMkti 13 : .....tu [] jaTharalikhila- barAni siharAni nIvesayati satavesikanaM parihArena (1) abhutamachariyaM ca hathi-nAvana parIpura sava-dena haya- hathI ratanA (mA) nikaM paMDarAjA cedAni anekAni mutamaNiratanAni aharApayati idha sto| 4 NMMANNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN mara8 mArapada www.rammar bhaR11 2der Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. chAyA : .....tuM jaTharollikhitAni varANi zikharANi nivezayati zatavezikAnAM parihAreNa [1] adbhUtamAzcaryaJca hastinAvAM pAripUram sarvadeyaM haya- hasti - ratna- mANikyaM pANDaya - rAjAt cedAnImanekAni muktAmaNiratnAni AhArayati iha zaktaH [1] ( 13 ) aMharathI upasAvelA (athavA aMdhAvelA) bhoTA suMdara zikhara nirmAvyAMH te sAthe so kArIgarone jAgIro ApI. adbhuta-AzcaryakAraka, hAthIkho sAvavA-saha bhavAnA mahAbhemAM ghaeA hAthI-ghoDA, ratna, mANikya jevA najarANAM pAMDaya rAjA taraphathI AvyAM. (pachIno bhAga barAbara samajAto nathI.) paMkti 14 : ...sino vasIkaroti [1] terasame ca vase supavata vijaya- caka- kumArI pavate arahite [ya ?] pa - khINa saMsitehi kAyanisIdIyAya yApa jhAvakehi rAjabhitini cinavatAni vasAsitAni [1] pUjAya rata-uvAsa- khAravela - sirinA jIvadeha sirikA parikhitA [1] saM. chAyA : ....... sino vazIkaroti [1] trayodaze ca varSe supravRttavijayacakre kumArI- parvate'rhite prakSINa- saMsRtibhyaH kAyikaniSIdyAM yApajJApakebhyaH rAja- bhRtIzcIrNavratA: [ eva? ] zAsitAH [] pUjAyAM ratopAsena kSAravelena zrImatA jIva - deha zrIkatA parIkSitA [1] (14) ...... khIkhone vaza ya. teramA varSamAM pUbhya DumAriparvata upara ( bhyAM khA se che te khaMDagiri - adhyagiri) bhyAM (nainadharmanuM ) vibhyaya supravRtta che, prakSIza-saMsRti-bhenA 4nma-mRtyunI ghaTamANa nAza pAnI che, ayaniSIhI ( stUpa) upara rahenArAja, pApa jJApako - (pApa batAvanArAo)ne mATe vrata pUrA thayA pachI rAjasmRti kAyama karavAmAM AvI- arthAt AjJA apAI - pUjAmAM upavAsa karIne khAravelazrIe jIva ane dehanI parIkSA karI (jIvaajIvano bodha prApta thayo). paMkti 15 : ..... [su] kati - sa maNasuvihitAnaM [nuM ? ] ca sata disAnaM (nuM ? ) jhAninaM tapasi - isinaM saMghiyanaM [ ? ] [;] arahata nisIdiyA samIpe mahArAjA khAravela - INNNNN 157 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pabhAre varAkara-sa muthapitAhi aneka - yojanA hitAhi pa. si. o... silAhi siMhapatha - rAnisi [] dhuDAyA nisayAni / saM. chAyA : . sukRti - zramaNAnAM suvihitAnAM zatadizAnAM tapasviRSINAM saGghinAM [] arhanniSIdyAH samIpe prAgbhAre varAkarasamutthApitAbhiranekayojanAhRtAbhi.... zilAbhiH siMhaprasthIyAyai rAjhyai sindhuDAyai niH zrayANi / (15) suTTati zramaza suvihita, seMDaDI hizAkhonA jJAnI, tapasvI, RSi, saMghI lokonA... arhatanI niSIdI pAse pahADa upara, sarasa khANomAMthI kADhelA, aneka yojano uparathI maMgAvelAM..paththarothI siMhaprasthavALI rANI siMdhulAne sAru niHzraya..... paMkti 16 : .... ghaMTAlato catare veDUriyagabhe thaMbhe patiThApayati [] pAna-tariyA sata-sahasehi [1] muriyakAla vorchinaM ca coyaThi aMga-satikaM turiyaM upAdayati [1] khemarAjA sa vaDharAjA sa bhikhurAjA dhamarAjA pasaMto sunaMto anubhavato kalANAni / saM. chAyA : ....ghaNTAlaktaH [?] caturazca ca vaidUryyagarbhAn stambhAn pratiSThApayati [,] paJcasaptazatasahastraiH (1) mauryakAla - vyavacchinnaJca catuH SaSTikAGgasaptikaM turIyamutpAdayati [1] kSemarAjaH sa varddharAjaH pazyan zrRNvannanubhavan kalyANAni / (16)..... ghaMTayukta (O) bhane vaidduryathI zAzagAre yAra staMbhavANuM sthApana karyuM. 75 lAkhanA kharce mauryayugamAM vicchinna cosaTha adhyAyavALA aMga saptikanA cothA bhAgano uddhAra karyo. A kSemarAjanA, vRddhirAjanA-bhikSurAja-dharmarAje kalyANone jotA sAMbhaLatA ane anubhava karatA dharmarAje. paMkti 17 : .... guNa- visesa - kusalo sava - pAkhaMDa- pUjako savadevAyatana saMkArakArako [a] patihata - caki vAhinibalo caka- dhuro gutacako pavata - cako rAjasi - vasa - kula vinizrito mahAvijayo rAjA khAravela siri / 158 ~~ mahArAma pAravesa Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. chAyAH -vizeSa-zatra: sarvapASANvapUgala: sarva levAyatana saMskArakArakaH (a) pratihatacakri-vAhinI- balaH cakradhuroguptacakraH pravRttacakro rAjarSivaMzakulaviniH sRto mahAvijayo rAjA kSAravelazrIH / (17) ........che guNavizeSa kuzaLa, sarva saMpradAya vize sabhAva dharAvanAra, sarva devamaMdirone samarAvanAra, koIthI jenA ratha tathA sainyano rodha karI zakAyo nathI. cakranA dhuraMdhara, (rAjyanA netA) gupta (rakSita) cakravALA, pravRtta cakravALA, rAjarSi vaMza-kulaviniHsRta mahAvijaya, rAjA khAravelazrI. pariziSTa samApta mahArAjA khAravela Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : noMdha : 160 ja , mahArAja khAravela Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25 // namuM sUrirAjA / / | || namo mAyariyANaM || | 'sUripada rajatotsava, je pAvabharakvaMte nivaDate bhavamahaMdhakUvaMmi / nitthArayati jIe te Ayarie namasAmi // pApanA bhArathI bhAre banIne, saMsArarUpI moTA gojhArA kUvAmAM paDatA jIvone je ugArI le che, te AcArya bhagavaMtone huM namaskAra karuM chuM. vi.saM.2047-207* paMca prasthAna puNyasmRti [ prakAzana surata saritA jevA upakAraka