________________
એક કહેવત છે કે, હાર્યો જુગારી બમણું રમે ! આમાંથી એવો ભાવ નીકળે છે કે, જુગારીના જીવનને જ્યારે બેહાલી અને દરિદ્રતાની ખાઈમાં પડવાનું નિશ્ચિત પ્રાયઃ હોય છે, ત્યારે એ જુગારી હારતો જાય, એમ બમણું રમતો જાય ! આ રમત એની એ હારને વધુ ઘેરી બતાવે, આશાપ્રેરિત બનીને એ પુનઃ બમણા દાવ નાખે અને આમ, એના એ દાવ જ દવ બનીને એ જુગારીના જીવનને પણ ભરખી જાય !
રાજા પુષ્યમિત્ર બરાબર આવા જ દાવનો ખેલાડી બનીને પુનઃ મગધના માથે ચડી બેઠો હતો. બિલાડીની જેમ ભાગેલો એ પાછો આવ્યો તો હતો સિંહની જેમ ! પણ એની બગડેલી બાજી હવે સાજી થાય એમ ન હતી ! બુંદ સે ગઈ હોજ સે ન સુધરે ! આ કહેવત મુજબ પલાયન થવા દ્વારા એની આબરૂના જે ચીર લૂંટાયા હતા, અને એથી એની આબરૂ એ જે દર્શનીયતા ગુમાવી દીધી હતી, એ હવે લાખો પ્રયત્નેય પાછી મેળવાય એવી ન હતી. પ્રજા પણ હવે એનાથી થોડી ઘણી નારાજ બનીને વાજ આવી ગઈ હતી, એથી હવે ધાક અને ધમકીથી પોતાની પ્રતિષ્ઠાની પુનઃ જમાવટ કરવાનો રસ્તો પુષ્યમિત્રને લેવો જ પડે એમ હતો !
જૈન શ્રમણોના ચુસ્ત ભક્ત અને બૌદ્ધ આદિ શ્રમણોનું ઔચિત્યા જાળવનારા વિવેકી રાજવી તરીકે ખારવેલ પ્રસિદ્ધ હતા. આ પ્રસિદ્ધિ પુષ્યમિત્રેય સાંભળી હતી. એથી હાર્યો જુગારીની જેમ બમણો દાવ ખેલી લઈનેય શ્રમણોની હત્યા કરાવીને એ ખારવેલના દિલને દુભાવવા માંગતો હતો. દિવસો વિતતા જતા હતા, એમ એના આવા જુગારની જીવલેણતા પણ વધતી જતી હતી, છેલ્લે-છેલ્લે તો એણે એવો ઢંઢેરો પીટાવ્યા હતો કે, જેના શ્રવણે કાનમાંથી કીડા ખરવા માંડે.
પુષ્યમિત્રના ઝેરથી ભરપૂર ઝનૂનનો પડઘો પાડતા એ ઢંઢેરામાં લોહીથી લખાયેલા સોદાની એવી વિગતો હતી કે, જે કોઈ વ્યક્તિ જૈન કે બૌદ્ધ શ્રમણનું માથું ઉતારીને લઈ આવશે, એને રાજ્ય તરફથી સો સોનામહોરો ઈનામમાં મળશે !
૯૨
મહારાજા ખારવેલ
