________________
બૌદ્ધ-મઠો અને ભિક્ષુઓનો નાશ કર્યો. આમ આ ત્રણે ગ્રંથોના ભિન્નભિન્ન છતાં એકસરખાં જ બનાવોને પ્રતિપાદન કરનારા વર્ણનોના આધારે એવું અનુમાન બાંધી શકાય કે, પૌરાણિકોનો કલ્કિ અવતાર જૈનોનો કલ્કિરાજા અને બૌદ્ધોનો પુષ્યમિત્ર આ ત્રણે એક જ વ્યક્તિના જુદા-જુદા નામો હોઈ શકે છે.
પુષ્યમિત્ર અને કલ્કિમાં બીજી પણ એક સમાનતા જોવા મળે છે. પુષ્યમિત્રે બે વાર વિપ્લવ મચાવ્યો હતો. એથી મહામેઘવાહન ખારવેલને બે વાર મગધના વિજય માટે યુદ્ધ પ્રયાણ કરવું અનિવાર્ય બન્યું હતું. પુષ્યમિત્ર જૈન ધર્મનો કટ્ટર-વિરોધી હતો, જ્યારે મહારાજા ખારવેલ જૈન ધર્મના પરમ ઉપાસક હતા. આથી પુષ્યમિત્રની પાશવી પકડમાંથી જૈન શ્રમણોનું રક્ષણ કરવાનું કર્તવ્ય એમણે અદા કર્યું હતું.
જૈન ગ્રંથકારો કલ્કિ અંગે લખે છે કે, દક્ષિણ લોકના સ્વામી ઈન્દ્ર આવીને કલ્કિને સજા કરશે ! આ લખાણમાંથી પણ ઇન્દ્ર તરીકે ખારવેલનો સંકેત અનુમાનિત થઈ શકે છે. કારણ કે ત્યારે ખારવેલ જૈન શાસનમાં મોટી પ્રતિષ્ઠા પામી ચૂક્યા હતા. “મહામેઘવાહન” એમનું એક ખાસ પ્રચલિત વિશેષણ હતું. આના પરથી ઇન્દ્રની જેમ ખારવેલની હાથી પરની સવારીનો સંકેત મેળવી શકાય. બીજું મગધથી કલિંગ દેશ લગભગ દક્ષિણ દિશામાં હોવાથી “દક્ષિણલોકના સ્વામી અને ઐરાવતગામી” આ જાતની ઈન્દ્ર માટે અપાયેલી ઓળખાણ મહારાજા ખારવેલનેય લાગુ પડી શકે છે.
આમ, આ બધા સાદશ્યોના આધારે, તત્ત્વ તું કેવલિગમ્ય આ શ્રદ્ધાથી જરાય વિચલિત બન્યા વિના એક એવી સંભાવના-કલ્પના થઈ શકે છે કે, જૈનોનો કલ્કિ પુષ્યમિત્ર સંભવી શકે અને એને સજા કરવા આવનાર ઇન્દ્ર કલિંગચક્રવર્તી મહામેઘવાહન ખારવેલ હોઈ શકે !
શ્રી વ્યવહાર-સૂત્રના છઠ્ઠા ઉદ્દેશાની ચૂર્ણિમા એક એવું વાક્ય ઉપલબ્ધ થાય છે કે : ___ मुड्डिवतो आयरितो सुहज्झाणो तस्स पूसमित्तेणं झाणं-विग्घं कतं ।
મહારાજા ખારવેલ -~~-~~~-~~-~
-~~~~~~~~~ ૧૩૭
