________________
કલિંગ ચક્રવર્તીએ મગધ સામે વગાડેલી એ રણભેરીએ ચોગરદમ આશ્ચર્યનું એક મોટું આંદોલન જગાવી દીધું હતું. કેટલાય રાજ્યો એવી અમંગળ-આગાહીઓ કરી રહ્યા કે, ખરેખર કલિંગે સૂતેલા સાપને સતાવવાનું અને ભરઊંઘમાં પોઢેલાં કેસરીસિંહની કેસની સાથે અડપલું કરવાની બાળચેષ્ટા કરી છે, આ ચેષ્ટા કલિંગની કીર્તિને પુનઃ ધૂળમાં મેળવી દીધા વિના નહિ જ રહે !
ત્યારે મગધ-સામ્રાજ્યનો જે સિંહનાદ વાતાવરણમાં પડઘા પાડતો રહેતો હતો. મગધના સમ્રાટ તરીકે પુષ્યમિત્રની વિરહાકથી આસપાસના રાજ્યો જે રીતે થરથર કંપતા રહેતા હતા અને એક અજેય રાજ્ય તરીકે મગધના મહિમા ગાનથી જે રીતે ગગનનો ગુંબજ છવાઈ ગયેલો રહેતો હતો, આ બધાના આધારે હરકોઈનું અંતર આવી અમંગળ-આગાહીઓથી ભરાઈ જાય, એ સહજ હતું.
પુષ્યમિત્ર ભલે પુરોહિતનો પુત્ર હતો, રાજબીજ ભલે એને વારસામાં નહોતું મળ્યું, છતાં ગતભવમાં એ કોઈ એવું પુણ્ય કરીને આવ્યો હતો કે, સેનાપતિમાંથી એ સમ્રાટ બની ગયો અને પોતાના પુરુષાર્થ તથા પુણ્યના બળથી થોડા જ સમયમાં એ મગધ ઉપરાંત આસપાસના રાજ્યો ઉપર મધ્યાહના સૂર્યતિજની જેમ છવાઈ ગયો! એમાં પણ ગ્રીક જેવા પરદેશી-સમ્રાટને હાર આપીને પુષ્યમિત્રે જે વિક્રમ સ્થાપ્યો, એથી તો એનો પ્રભાવ, ભલભલા ભડવીરોની આંખો અંજાઈ જાય, એ રીતે ફેલાવા પામી રહ્યો.
પુષ્યમિત્ર બળ અને કળ આ બંનેથી શૂરાપૂરો હતો. એથી મગધના પાટનગર પાટલિપુત્રને અજેય બનાવવા એણે ગોરખગિરિ પર એક એવો કિલ્લો ઉભો કર્યો હતો કે, સાગરની ભરતીનાં પાણી કદાચ ગાંડાતુર બનીને ધસમસ કરતાં મગધમાં પ્રવેશવા માંગે, તોય ગોરખગિરિના એ કિલ્લા આગળ આવતા જ એની ગતિ રૂંધાઈ જાય અને એ પૂરને પણ ત્યાં જ અટકી જવા વિવશ બની જવું પડે. પાટલિપુત્રને રક્ષતા આવા અડીખમ અને અભેદ્ય કિલ્લાના સર્જન પછી તો પુષ્યમિત્રનો ફાંકો
મહારાજા ખારવેલ ~~~~~~
