________________
વેરવિખેર થઈ ગયો. એથી કંટાઝે સુરક્ષિત-દ્વાદશાંગીની સ્વાધ્યાય-પ્રવૃત્તિઅલિત-કુંઠિત થતા જૈનશાસનના મુળાધાર સમી શ્રુત શૃંખલાના અંકોડાની પુનઃ સંકલના આવશ્યક બની હતી.
આ આવશ્યક્તાની પૂર્તિ, પાટલિપુત્રમાં શ્રી સ્થૂલભદ્રસૂરિજીની નિશ્રામાં થયેલી આગમવાચનાથી મહદંશે થવા પામી હતી. પરંતુ આ પછી પણ મગધની ભૂમિ પુનઃ દુષ્કાળગ્રસ્ત બનતા ફરીથી શ્રમણપરિષદની અને દ્વાદશાંગી-રક્ષાના કાર્યની તાતી-આવશ્યક્તા ઉભી થવા પામી હતી. આની પૂર્તિ પર જૈન શાસનની જ્વલંતતાનો આધાર હતો. આ કાર્યની જવાબદારી ઉઠાવવી, એ ત્યારના સંયોગો મુજબ સહેલી વાત ન હતી ! સૌ પ્રથમ તો પરિષદ માટેનું કેન્દ્રવર્તી એવું ક્ષેત્ર પસંદ કરવું અનિવાર્ય હતું. જ્યાં આસપાસથી અનેક શ્રમણો આવી શકે ! તદુપરાંત પ્રવાસ અને નિવાસના કાળ દરમિયાન સૌની સંયમયાત્રા સુવિશુદ્ધ રીતે આગળ વધતી રહે, એય જોવું અનિવાર્ય હતું. આમ, આ બધી દષ્ટિએ ત્યારે કલિંગ જ એક એવો દેશ હતો અને તોષાલી જ એક એવી નગરી હતી કે, મહારાજા ખારવેલ ધારે તો દ્વાદશાંગી સુરક્ષા કાજે શ્રમણ પરિષદ યોજવાની જવાબદારી લઈ શકે અને એને સુંદર રીતે અદા પણ કરી જાણે!
મગધમાં જો ઝનૂનના ઝેરધારી પુષ્યમિત્રનું શાસન ન હોત, તો તો પૂર્વની જેમ દ્વાદશાંગી-રક્ષાના આવા કાર્ય માટે પાટલિપુત્ર જ આ ઉત્તરદાયિત્વ અદા કર્યા વિના ન રહેત! પણ અત્યારે પાટલિપુત્ર તો જૈન શાસનની જ્વલંતતાની દૃષ્ટિએ, બુઝાઈ જવાની અણી પર આવેલા અંગારાની જેમ નિસ્તેજ-નિષ્પભ જણાતું હતું. જોકે ઝનૂનના એ ઝેરીનાગને મહારાજા ખારવેલે કલિંગના કરંડિયામાં કેદ કરીને, એની ઝેરી કોથળી ખૂંચવી લેવા પૂર્વક જ એને મગધના મેદાનમાં ઘુમવાની ઉદારતા દાખવી હતી. એથી વાતાવરણમાં કંઈક આશાના કિરણો ચમકતા હતા. પણ એ ચમકારા એવા પ્રભાવશાળી તો નહોતા જ કે, જેથી વિશ્વસ્ત બનીને શ્રમણ પરિષદ જેવી મહાન જવાબદારી અદા કરવા પાટલિપુત્રને પસંદ કરી શકાય !
૧0૮
.
ત, મહારાજ ખારવેલ
