________________
નહોતું. પાટલિપુત્રને તો સ્થૂલભદ્રજીની દીક્ષા એક કપટ જ જણાતું હતું. સૌ માનતા હતા કે, મંત્રી મુદ્રા સ્વીકારે, તો કોશા જોડે વિલાસોભોગોની મસ્તી કેવી રીતે માણી શકાય? માટે નક્કી દીક્ષાના બહાને મંત્રી મુદ્રાને જાકારો દઈને સ્થૂલભદ્ર પુનઃ એ કોશાની કેદમાં પૂરાયા વિના નહિ જ રહે ! - રાજાથી માંડીને પ્રજા પણ સ્થૂલભદ્ર માટે આવો અભિપ્રાય ધરાવતી હતી. પણ સ્થૂલભદ્રજીમાં તો શ્રી સંભૂતિવિજય આચાર્યના પારસ-સ્પર્શ અજબ-ગજબનું પરિવર્તન આપ્યું હતું. એથી સિંહની અદાથી નીકળેલા એઓ અષ્ટાપદની અદાથી સંયમનું પાલન કરીને થોડા જ સમયમાં જૈન શાસનના આધારસ્તંભ બની ગયા. આ બનાવ પછી નંદ-વંશના પતનના ભણકારાં વધુ ને વધુ પ્રબળ બનતા ચાલ્યા હતા અને બીજી તરફ મંત્રીશ્રીયક પણ ભાઈના માર્ગે જવા ઉત્સુક બન્ચે જતો હતો ! એમાં યક્ષા આદિ બહેનોની દિક્ષા નક્કી થતાં શ્રીયકે પણ મહાભિનિષ્ક્રમણના માર્ગે કદમ ઉઠાવ્યું અને એક દહાડે સૌ દીક્ષિત બન્યા.
આટલા દિવસો સુધી સમૃદ્ધિના શિખરો સર કરતાં મગધના માથે હવે જાણે પનોતી બેસવી શરૂ થઈ ગઈ હતી. નંદ વંશના પતનના ભણકારા તો વાગી જ રહ્યા હતા, એમાં વળી મગધ બાર વર્ષીય દુકાળની ઝાળમાં લપેટાયું. આ દુકાળની અસરથી જૈન સંઘ પણ મુક્ત ન રહી શક્યો. મગધના ગામડે ગામડે વિચરતો શ્રમણ-સંઘ પોતાનું અસ્તિત્વ જાળવી રાખવા મગધથી દૂર દૂર સમુદ્ર-તીરે દેશાંતર કરી ગયો. અને જાણે આગમાદિ શાસ્ત્રોના સર્જન-સ્વાધ્યાયના ઘોષથી ગુંજતો રહેતો મગધનો એક વિરાટ આશ્રમ વેરવિખેર બની ગયો ! મગધની મહાનતાને દુકાળની એ ઝાળે જાણે બાળીને ભડથું બનાવી દીધી.
બાર-દુકાળી તરીકે ગોઝારો ગણાયેલો એ સમય પણ એક દહાડો વીતી ગયો. આજુબાજુ વેરાઈ-વિખેરાઈ ગયેલા શ્રમણોનો સંઘ પુનઃ પાટલિપુત્રમાં ભેગો થયો. આ વખતે શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજી તો દૂર દૂર નેપાળમાં વિચરી રહ્યા હતા, એથી શ્રી સ્થૂલભદ્રજીએ પોતાની સામે ખડા થયેલા શાસ્ત્ર-સંઘની રક્ષાના પ્રશ્નને ઉકેલવા “આગમ-વાચના”ની
મહારાજા ખારવેલ ૧૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૪૩