________________
રાજાનંદની આંખો ચોધારે રડી ઉઠી. હવે એને ખ્યાલ આવતો હતો કે, ખોટી કાનભંભેરણીના ભોગ બનીને એણે જાતે જ નંદવંશના પતનની ભૂમિકા ઉભી કરી હતી. પણ બનનાર હવે બની ગયું હતું. એથી રાજાએ કહ્યું : શ્રીયક ! મારી આંખમાં અત્યારે પશ્ચાત્તાપના આંસુનો દરિયો ઘુઘવી રહ્યો છે. ખરેખર મંત્રીશ્વર શકટાલનો હત્યારો તો હું જ છું. તું નહિ ! તે તો તારી ફરજ જ અદા કરી છે. પણ આ પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત લેવા હું તને કહું છું કે, ખાલી પડેલી આ મંત્રીની મુદ્રા તું અબઘડી જ સ્વીકારી લે !
શ્રીયકે છાતી લોખંડી બનાવીને કહ્યું : રાજાજી ! આ મંત્રી-મુદ્રાના સાચા અધિકારી તો મારા મોટાભાઈ સ્થૂલભદ્ર છે. ભલે એઓ કોશા વેશ્યાના ત્યાં વાસો કરતા હોય, પણ એથી કંઈ એમનો આ અધિકાર નાબુદ થઈ જતો નથી ! માટે આપ વડીલબંધુ સ્થૂલભદ્રને બોલાવવા તેડું પાઠવો! એવી વિનંતિ!
નંદનું એ તેડું કોશાના ઘરે પહોંચ્યું, રંગમાં ભંગ પાડતું રાજ તેડું બાર-બાર વર્ષમાં પહેલું વહેલું આવતું હોઈને, કામ પતાવીને તરત જ પુનઃ હાજર થઈ જવાના કોલ સાથે સ્થૂલભદ્ર કોશાની વિદાય લીધી. સ્થૂલભદ્ર રાજસભામાં આવ્યા. શ્રીયકની તલવાર રક્તરંગી હતી અને પિતાજીના ધડ-મસ્તક અલગ-અલગ પડ્યા હતા. સ્થૂલભદ્રની આંખ આ દૃશ્યને ન જીરવી શકી. લાલ રંગ તો એણે ઘણા-ઘણા અને ઘણી ઘણી વાર જોયા હતા, પણ લોહીનો આ લાલ રંગ તો કોઈ જુદો જ હતો !
કોશાની સેંથીના સિંદુરનો રંગ લાલ હતો. એ કોઈ વાર રીસાતી, ત્યારે એની આંખમાં લાલ રંગ ઘેરાતો, લાલ-ગુલાબી ફૂલો તો રોજના પરિચિત હતા. પણ આજની રાજસભામાં વેરાયેલો લાલ રંગ સ્થૂલભદ્ર માટે સાવ નવો જ હતો ! થોડીજ વારમાં પરિસ્થિતિથી એ પરિચિત બની ગયો અને મંત્રી મુદ્રાનો સ્વીકાર કરવાનો પ્રસ્તાવ રજૂ કરનારા રાજવી નંદ સમક્ષ એણે મુદત માંગતા કહ્યું : રાજાજી ! આલોચના
૩૪ -
જ
મહારાજા ખારવેલ
