________________
કલિંગ રાજ્ય પર અભિષિક્ત થયાને હજી તો માંડ-માંડ દશકાની જ સમયાવધિ રાજા ખારવેલે પૂર્ણ કરી હતી, પણ આ દશકો શકવર્તી બન્યો હતો, કારણ કે આ દશકાએ ગત છ-સાત દશકા દરમિયાન કલિંગે જે ખજાનો ખોયો હતો, એને વ્યાજથી વધારે વળતર સાથે પુનઃ મેળવી આપીને કલિંગને એક મહાસામ્રાજયની કક્ષામાં મૂકવા સાથે રાજા ખારવેલને “કલિંગ ચક્રવર્તી” તરીકે જગત સમક્ષ ખડા કર્યા હતા. આ દશકા દરમિયાન કલિંગની પ્રજાએ જે-જે સમૃદ્ધિ મેળવી હતી, એ તો અગણિત જ હતી, પણ સાથે-સાથે કલિંગની ધરતીએ જે નવલાં રૂપ સર્યા હતા, એની આકર્ષકતાય કોઈ સીમામાં સમાવાય એવી નહોતી ! પૂર્વજોએ બંધાવેલાં ઘણાં-ઘણાં કોટ-કિલ્લા-કમાડો અને મહેલો નવા બની ગયા હતા. કેટકેટલી નવી નહેરો ખોદાઈ ચૂકી હતી, જેથી દુષ્કાળના ઓળાઓ કલિંગને ચિંતિત ન બનાવી શકે, કલિંગની પ્રજાએ જૂના કર અને કરજની મુક્તિની મુક્ત-મોજ આ અરસામાં જ માણી હતી. રાજા ખારવેલની પટરાણી ઘુસીએ આ ગાળામાં રાજમાતાનું પદ મેળવ્યું હતું. કલિંગની કીર્તિ પર પાણી ફેરવતા મકાનો, મંડપો અને બજારોને જમીનદોસ્ત કરીને એનું નવનિર્માણ પણ આ જ સમયે થવા પામ્યું હતું.
આમ, દશકા જેવી નાની સમયાવધિમાં કલિંગને જે જે ઉપલબ્ધિઓ થઈ હતી, એ એટલી બધી હતી કે, કલિંગ પ્રજા જ્યાં ક્યાંય નજર નાંખતી, ત્યાંથી કલિંગ-ચક્રવર્તી ખારવેલની કીર્તિના ધ્વનિ સંભળાયા વિના ન રહેતા ! આ બધું કરવા છતાં રાજા ખારવેલને એ વાતનો પૂરેપૂરો ખ્યાલ હતો કે, પોતાને જે મહત્ત્વની જવાબદારી અદા કરવાની છે, એ તો હજી બાકી જ છે!
“કલિંગજિન”ને ગર્વભેર પુનઃ કલિંગમાં પ્રવેશ કરાવવાનું કર્તવ્ય તો રાજા ખારવેલ ક્યારેય ભૂલી શકે એમ જ નહોતા. પણ આ સિવાય મહારાજા શ્રેણિક દ્વારા નવનિર્મિત એ જિનમંદિરો અને એ ગુફાઓના
મહારાજા ખારવેલ -
~~~
~ ૮૧
