________________
નો રંગ હજી જામે, એ પૂર્વે જ પુષ્યમિત્રને ખાતરી થઈ ગઈ કે, પોતે સસલું છે અને સામે સિંહ ઘૂરકી રહ્યો છે ! એથી થોડી જ વારમાં એણે હાર કબુલી લઈને જીવનને ટકાવી રાખવા વાણિયા વૃત્તિનો આશરો લઈ લીધો.
મહારાજા ખારવેલ ગજવેલનું સર્જન હતા. એઓ કંઈ કાચીમાટીમાંથી ઘડાયા નહોતા. પુષ્યમિત્રને એઓ નખશિખ ઓળખી ગયા હતા. એથી એણે લંબાવેલી ભિક્ષા-ઝોળીમાં જીવનનું દાન કરતા પૂર્વે એમણે ઘણી-ઘણી શરતો પર પુષ્યમિત્રની સહી કરાવી લીધી અને વિશાળ હૃદયના રાજા ખારવેલે, પુષ્યમિત્રને પોતાના પગ ચાટવા વિવશ બનાવીને જીવતો છોડી મૂક્યો. એ ઘડીએ કલિંગના વિજયની જે ગર્જનાઓ ગગનમાં ગાજી ઉઠી, એના પડછંદા છેક તોષાલીમાં પડ્યા હોય, તોય ના ન કહેવાય ! - પુષ્યમિત્રે જે સંધિ-પત્રો પર લોહીમાં લેખિની ઝબોળી-ઝબોળીને સહીઓ કરી હતી. એમાંની અનેક શરતોમાંની એક શરતનું પાલન કરવા રૂપે મગધના એ રાજયના સ્વામી તરીકે પુષ્યમિત્રે કલિંગજિનની એ પ્રતિમાને સન્માનભેર મહારાજા ખારવેલને સમર્પિત કરી અને મગધના રાજકોશમાંથી કીમતી રત્નરાશિ ખારવેલના ચરણ સમક્ષ દંડવત સાષ્ટાંગ પ્રણામ કરવા પૂર્વક અર્પિત કરી.
કલિંગની સેનાનો હર્ષ ત્યારે ઉછાળી ઉછાળીને આકાશને આંબી રહ્યો. મહારાજા ખારવેલ માટે આ દિવસ ધન્ય હતો. “કલિંગજિન”ની નિશ્રામાં સૌએ કલિંગ તરફ પ્રયાણ કર્યું, ત્યારે પુષ્યમિત્ર એક ચાકરની
અદાથી થોડે સુધી વળાવીને પાટલિપુત્રમાં પાછો ફર્યો ! ઝનૂનનો ઝેરી નાગ જાણે કલિંગના કરંડિયે પૂરાઈ ગયો હતો. અને છતાં દયા વૃત્તિ દાખવીને મહારાજા ખારવેલે એની દાઢમાંથી ઝેરની કોથળી કાઢી લઈને એને પાછો મગધના મેદાનમાં ઘૂમવા છૂટો મૂકી દીધો હતો !
મહારાજા ખારવેલ ૧૫૦૧-૨૦૧૦
