________________
આ માટે જ એ સાધુ બન્યો હતો અને કૃત્રિમ વિનય-વિવેક દ્વારા એ આચાર્યદેવનો કૃપાપાત્ર પણ બની ગયો હતો.
સ્વાધ્યાય-ચર્ચા કરીને ઉદાયી રાજાએ સંથારો કર્યો. આચાર્યદેવ પણ સૂઈ ગયા. હવે વિનયરત્નને ખરી તક મળી ગઈ. મધરાતે એ ઉઠ્યો. ઓઘામાં છુપાવેલી છરી ખેંચી કાઢીને એણે સૂતેલા ઉદાયીના ગળા પર એ છરી ફેરવી દીધી અને વળતી જ પળે એણે પૌષધશાળાનો ત્યાગ કર્યો. હત્યાનો ભોગ બનેલા રાજાના શરીરમાંથી નીકળેલ લોહીની ધારે થોડીવાર પછી આચાર્યદેવના સંથારાને ભીંજવ્યો. એઓ સફાળા જાગી ઉઠ્યા. એમણે જોયું, તો પૌષધશાળા રક્તથી રંગાઈ ચૂકી હતી અને રાજા ઉદાયીનું મસ્તક શરીરથી અલગ થઈને પડ્યું હતું. આચાર્યદેવે આસપાસ નજર કરી, તો વિનયરત્નનો સંથારો ખાલીખમ દેખાયો ! આચાર્યદેવ પળવારમાં જ બધી પરિસ્થિતિ પામી ગયા. જૈનશાસનની નિંદામાં કે રાજહત્યાના કાવતરામાં જનતા પોતાને અને જૈન શાસનને સંડોવે નહિ, એ માટે જાતનું બલિદાન દેવું, એમને અનિવાર્ય જણાયું. એઓ ઉભા થયા, રક્તરંજિત પેલી છરીને એમણે પોતાની મુઠ્ઠીમાં ભરાવી અને જિનનું શરણ લઈને એમણે એ જ છરી પોતાના ગળા ઉપર ફેરવી દઈને એક મોટી આપત્તિમાંથી જૈન શાસનને અને જૈન સંઘને ઉગારી લેવાનું કર્તવ્ય અદા કર્યું.
રાજા ઉદાયી નિઃસંતાન હતા. એમના મૃત્યુની સાથે જ મગધ પર શિશુનાગવંશની રાજય-સત્તાનોય અંત આવ્યો અને નંદ-વંશીય રાજ્યસત્તા ઉદય પામી. પ્રભુ મહાવીર પરમાત્માના નિર્વાણકાળ પર લગભગ ૬૦ વર્ષો વ્યતીત થઈ ગયા બાદ નંદવંશીય રાજ્ય સ્થાપનાનો પ્રસંગ અણધારી રીતે અને અઘટ રીતે ઘટી ગયો, એમ કહી શકાય ! કારણ કે નંદ કોઈ ઉચ્ચ-કુળમાં પેદા થયેલો નબીરો ન હતો. નાપિત કે વેશ્યા જેવી જાતિમાં એ પેદા થયો હતો, પણ પુણ્યનો એ અધૂરો ન હતો. એકવાર એને એવું સ્વપ્ન આવ્યું કે પોતે પાટલિપુત્રને પોતાનાં આંતરડાથી વીંટી દીધું ! આ વિચિત્ર સ્વપ્નનો ફલાદેશ જાણવા એ એક બ્રાહ્મણ-પંડિત પાસે ગયો. સ્વપ્નની વાત સાંભળીને એ પંડિત બધી
મહારાજા ખારવેલ
૧૫
~~~~~~