________________
આ શિલાલેખમાં પણ કહ્યું છે કે કુમારી પર્વત ખંડિગિર ઉપર, જ્યાં આ લેખ છે ત્યાં ધર્મવિજયનું ચક્ર પ્રવર્યું હતું. એનો અર્થ છે કે ભગવાન મહાવીરે પોતે ત્યાં ધર્મનો ઉપદેશ કર્યો હતો, અથવા તો એમની પહેલાં કોઈ એક તીર્થંકરે એવો પ્રચાર કર્યો હશે. એજ પર્વત ઉપર એક કાયનિષીદી અર્થાત્ જૈન સ્તૂપ હતો. જે સ્તૂપની અંદર કોઈ એક અર્હતનાં અસ્થિ સચવાયાં હતાં.
આ પર્વત ઉપર અનેક ગુફાઓ અને મંદિરો છે. પાર્શ્વનાથનાં ચિહ્ન અને એમની પાદુકાઓ પણ છે. બ્રાહ્મી અક્ષરોમાં કોતરેલા કેટલાક લેખ ખારવેલ અથવા તો એનાં પહેલાંના સમયનાં છે. જૈન સાધુઓ ત્યાં રહેતા એ હકીકતનો એમાં સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છે. આથી આટલું તો બરાબર સિદ્ધ થાય છે કે, આ સ્થાન એક જૈન તીર્થ છે અને તે પણ બહુ પુરાતન છે. મરાઠાઓના રાજકાળમાં પણ જૈનોએ અહીં એક નવું મંદિર બંધાવ્યું હતું. યાત્રિકોએ બનાવેલા ઘણા-ખરા નાના-નાના સ્તૂપ યા તો ચૈત્ય અહીં એક ઠેકાણે આવેલાં છે-જેને લોકો દેવસભા કહે છે.
ખારવેલે મગધ ઉપર બે વાર આક્રમણ કર્યું. એક વાર ગોરગિરિનો પહાડી કિલ્લો જે આજે “બરાબર”નો પહાડ કહેવાય છે, તે સર કર્યો અને રાજગૃહને ઘેરી લીધું. એજ વખતે યવન રાજા દિમિત પટણા અથવા ગયાની તરફ માર માર કરતો ધસી આવતો હતો. ખારવેલની લડાયક તાકાતની વાત એના સાંભળવામાં આવી અને ત્યાંથી તે પાછે પગલે નાઠો. મથુરા પણ બચી ગયું. બીજી વાર ખારવેલે મગધરાજ બૃહસ્પતિમિત્રને પોતાના પગ પાસે નમાવ્યો. આ વખતે તે પાટલીપુત્રના સુગાંગેય મહેલ સુધી હાથીઓની સવારી સાથે પહોંચી ગયો હતો.
યવનરાજની ચઢાઈવાળી વાત પતંજલિએ પણ કહી છે : અરુદ્ યવન: સાત અને ગાર્ગીસંહિતામાં પણ લખ્યું છે કે દુષ્ટ, ભયંકર યવન મથુરા-સાકેતને સર કરતો પટણા (કુસુમધ્વજ) તરફ જશે અને લોકોને થથરાવી મૂકશે. આ શિલાલેખ ઉપરથી હવે આટલું સમજાય છે કે, એ
~~~~ મહારાજા ખારવેલ
૧૪૬ ~~~~~~
