________________
પણ ઘણું ઘસાય, તો એમાંથીય તણખા ઝરે ! કલ્પકની સ્થિતિ આવી હતી. એથી એક દિ કલ્પક ભાનભૂલો બની ગયો. છરી લઈને ગુસ્સાથી ધમધમતો એ ધોબી પાસે ગયો. સામેથી જવાબ મળ્યો કે, કપડા ધોવાઈ તો ગયા છે, પણ રંગવાના હજી બાકી છે !
કલ્પકનો ક્રોધ હવે આસમાને ચડ્યો. એણે છરી બતાવીને કહ્યું કે, આજે તો આ છરીના જોરે તારી ધોબણના લોહીથી જ રંગીને કપડા લઈ જઈશ ! ધોબી વધુ કંઈ કહેવા જાય, એ પૂર્વે તો કલ્પકની છરી ધોબણના લોહીથી રંગાઈ ગઈ. ધોબીએ રહસ્યનો સ્ફોટ કરતા કહ્યું : આમ, અમારી પર ગુસ્સો કરવાનો શો અર્થ? હું કપડા એટલા માટે જ નહોતો આપતો કે, રાજા નંદે મને કપડા સોંપવાની ના પાડી હતી. એથી આજ્ઞા-ભંગના કટુ ફળ ચાખવા હવે તમે તૈયાર રહેજો ! તમે તો અહીં લોહી જ પાડ્યું છે, પણ રાજા નંદ તમારું માથું લીધા વિના તમને છોડશે ખરા ?
ધોબીની આ વાત સાંભળતા જ કલ્પક ગભરાઈ ગયો. જીવતર બચાવવા કાજેની એક યોજના મનમાં ગોઠવીને એ તરત જ રાજા પાસે પહોંચી ગયો. એણે થોડીક પ્રાંસગિક વાતો કર્યા બાદ રાજાને કહ્યું : આપની પાસે આટલું બધું પુણ્ય અને પરાક્રમ છે, તો મગધને એક મહારાજ્ય બનાવવાની કોઈ યોજના આપ કેમ ઘડતા નથી ?
રાજાએ મહાસામ્રાજ્યનું સ્વરૂપ અને એને સંપાદન કરવાના ઉપાયો પૂક્યા, તો કલ્પકે કોઈ અઠંગ રાજનીતિજ્ઞની અદાથી મગધનાં મહાસામ્રાજ્યનું એક સુંદર શબ્દચિત્ર આંકી બતાવ્યું. એથી રાજાના રોમેરોમ નાચી ઉઠ્યા. એમણે કહ્યું : કલ્પક ! તમે આટલા બુદ્ધિશાળી છો, તો મગધના મંત્રીશ્વર તરીકેની મુદ્રાને કેમ સ્વીકારી લેતા નથી?
રાજાનો આ પ્રસ્તાવ સાંભળીને ધાર્યો દાવ નાખતા કલ્પકે કહ્યું : આપની મંત્રી મુદ્રા સ્વીકારતા મને એક જ ચીજ રોકે છે, અને એ છે મારા હાથે થયેલો આપનો એક ભયંકર અપરાધ ! અપરાધનું સ્વરૂપ પૂછતાં કલ્પકે ધોબીને ત્યાં બનેલી આખી ઘટના કહી સંભળાવી ! નંદે
મહારાજા ખારવેલ
ન
