________________
હતા, એ તો એ નક્કી ન કરી શક્યો. પણ મનમાં ને મનમાં એણે ગાંઠ વાળી કે, મારી આબરૂને છડેચોક લૂંટનારના વેરની વસુલાત લીધા વિના હું નહિ જ રહું ! નંદવંશનો હું નાશ કરીશ અને એ માટે આ મંત્રીશ્વર શકટાલને જીવતો નહિ રહેવા દઉં ! આ મંત્રીના મૃત્યુ પછી નંદવંશની શી તાકાત છે કે, એ જીવતો રહી શકે ?
આખા પાટલિપુત્રમાં સાહિત્યના એક અઠંગ ચોર તરીકે વગોવાયેલા વરરુચિ લૂંટાયેલી આબરૂને પાછી રળી લેવાનો કોઈ ઉપાય ગોતી રહ્યો અને થોડાક જ વખતમાં એને આમાં કલ્પનાતીત સફળતા મળી. એણે ગંગા નદીમાં એક એવો અદશ્ય યાંત્રિક હાથ ગોઠવ્યો કે, પગથી એનો એક છેડો દબાવતા જ એ હાથ ધીમે-ધીમે ગંગાના જળમાંથી બહાર આવી શકે ! આ પછી એણે ગંગાની સાધનાનો ઢોળ કરીને પોતાની પર ગંગાદેવી પ્રસન્ન થઈ હોવાની વાતો વહેતી કરી. ત્યારબાદ એણે એક દિવસ જાહેરમાં પોતાની સ્તુતિ-શક્તિથી પ્રસન્ન થનારા ગંગા દેવીને નજરોનજર નિહાળવા પાટલિપુત્રને આમંત્રણ આપ્યું. બીજે દિવસે ગંગાનો એ કિનારો માનવ-મેદનીથી ઊભરાઈ ઉક્યો હતો. પૂજાના કપડા પહેરીને વરરુચિ ગંગાના પ્રવાહમાં થોડે દૂર સુધી ગયા. પછી એણે સ્તુતિ લલકારવા માંડી અને બીજી તરફ પેલા મંત્રને પગથી દબાવવા માંડ્યું. એથી ધીમે ધીમે એક હાથ ઉપર આવવા માંડ્યો. જ્યાં સ્તુતિ પૂરી થઈ. ત્યાં સંપૂર્ણ હાથ બહાર આવ્યો. એ હાથમાં સુવર્ણ મુદ્રાથી ભરેલી એક થેલી શોભી રહી હતી. વરરુચિએ એ ગંગા પ્રસાદી સ્વીકારી લીધી. હાથ પુનઃ ગંગાના જળમાં અદૃશ્ય થઈ ગયો.
બસ, આ એક જ બનાવથી વરરુચિના માન-પાન પુનઃ પાટલિપુત્રમાં વધી ગયા. આ પછી તો આ કાર્યક્રમ રોજનો થઈ ગયો. રોજ વરરુચિ ગંગાના ગીત ગાય અને ગંગાજળમાંથી ઉપર લવાવેલા હાથમાંથી એ સો સુવર્ણ મુદ્રાઓ મેળવે ! આમાં એણે એવી કપટ જાળ રચી હતી કે, રોજ સાંજે એ યાંત્રિક હાથમાં પોતે જ ગુપ્ત રીતે સુવર્ણ મુદ્રાની થેલી મૂકી આવતો અને એને જાહેરમાં આ રીતે સ્વીકારતો.
મહારાજા ખારવેલ ૧૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦-૦૦ ૨૯