Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
पदान्तरगम्ये वा ३।३।९९॥
પ્રધાન ફાવતું કત્તને સમજાવવાં આત્મપદના તે તે પ્રત્યય સિવાય બીજું પદ પ્રયુક્ત હોય તો દૂ. . રૂ-રૂ-૨૪ થી રૂ-રૂ-૨૮ સુધીના પાંચ સૂત્રોથી વિહિત આત્મપદ વિકલ્પથી થાય છે. વં શત્રુ परिमोहयते परिमोहयति वा; स्वं यज्ञं यजते यजति वा; स्वां गां जानीते जानाति वा; स्वं शत्रुमपवदते अपवदति वा भने स्वान् व्रीहीन् संयच्छते સંસ્કૃતિ વા અહીં સર્વત્ર પ્રધાન ફલવહુ કત્તાને સમજાવવાં સ્વ પદનો પ્રયોગ હોવાથી મુત્ ધાતુને “fમુદાં રૂ-રૂ-૨૪' થી પ્રાપ્ત થનું ધાતુને “મિત: રૂ-રૂ-૨૧' થી પ્રાપ્ત; જ્ઞા ધાતુને “ોડનુ૫૦ રૂ-રૂ-૨૬’ થી પ્રાપ્ત; પ+વત્ ધાતુને “વવોડતું રૂ-રૂ-૨૭' થી પ્રાપ્ત અને સમ્+યમ્ ધાતુને “સમુહાડો રૂ-૨-૧૮' થી પ્રાપ્ત આત્મપદનો આ સૂત્રની સહાયથી વૈકલ્પિક નિર્ષેધ થવાથી વિકલ્પપક્ષમાં “શેષાત્ પરશ્ન રૂ-રૂ-૨૦૦” થી પરસ્મપદનો તિવું પ્રત્યય વગેરે કાર્ય પણ થાય છે. અર્થ માટે જાઓ તૂ. નં. ૩-૩-૧૪ થી ૧૮.. //99l.
शेषात् परस्मै ३।३।१००॥
જે ધાતુઓને, જે અનુબન્ધ જે અર્થ જે ઉપસર્ગ જે ઉપપદ અને જે પ્રત્યય વિશિષ્ટ અવસ્થામાં આત્મપદનું વિધાન છે. તાદૃશ અનુવન્યક્તિ વિશિષ્ટ ધાતુથી ભિન્ન ધાતુને કત્તમાં પરસ્મપદ થાય છે. મવતિ અને
ત્તિ અહીં મૂ ધાતુને અને ત્ ધાતુને આ સૂત્રની સહાયથી કત્તમાં પરસ્મપદનો તિવું પ્રત્યય થયો છે. આ ઉદાહરણ અનુવશ્વશેષ નું છે. અર્થક્રમશઃ - થાય છે. ખાય છે. ૩પશેષ નું ઉદાહરણ - વિતિ
તિતિ આ છે. અર્થ - શેષનું ઉદાહરણ રોતિ નતિ આ છે. ૩૫૫ શેષ નું ઉદાહરણ પૃથે સંગ્ધરતિ . વગેરે છે. અને પ્રત્યયશેષ નું ઉદાહરણ શસ્થતિ.. વગેરે છે. ll૧૦૦
૭૮
