Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 225

તો અસ્વરાદિ જ (સ્વરાદિ નહીં) ધાતુના દ્વિત્વના પૂર્વભાગ સમ્બન્ધી લઘુભૂત સ્વરને; તેનાથી પરમાં લઘુભૂત ધાત્વક્ષર હોય તો દીર્ઘ આદેશ થાય છે. તેથી ખ્ખું ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ ત્િ પ્રત્યય. ક્િ પ્રત્યયાન્ત ળું ધાતુને અદ્યતનીનો વિ પ્રત્યય. તેની પૂર્વે ૩ પ્રત્યય. ‘સ્વરાવે૦ ૪-૧-૪’ થી સુ ને દ્વિત્વ. ‘સ્વરાવેસ્તાનુ ૪-૪-૨૧' થી ૪ ને વૃદ્ધિ ” આદેશ. નામિનો॰ ૪-૩-૧૧' થી ર્િ પ્રત્યયની પૂર્વેના ગુ ના ૩ ને વૃદ્ધિ ૌ આદેશ. તે સૌ ને બોવૌ૦ ૬-૨-૨૪' થી આવ્ આદેશ. આવુ ના આ ને ‘૩૫ાન્યસ્યા૦ ૪-૨-રૂ’ થી હ્રસ્વ જ્ઞ આદેશ. ‘બેનિટિ ૪-૨-૮રૂ' થી જ્ઞ નો લોપ... વગેરે કાર્ય થવાથી સૌર્જુનવત્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં સ્વરાદિ ધાતુના ત્વના પૂર્વભાગ સમ્બન્ધી તાદૃશ લઘુભૂત સ્વર ૩ ને આ સૂત્રથી દીર્ઘ આદેશ થતો નથી. અહીં ‘ધૃવŕ૦ ૨-૩-૬રૂ' થી સુ ના નૂ ને આદેશ કરીને ‘વિહ૦ ૧-૩-૨9’ થી ગુ ને દ્વિત્વ થાય છે. અર્થ- ઢંકાવ્યું. ॥૪॥
ण्
ભૃ---સ્વર-પ્રથ-વ્રત-સ્ત્ર-સ્મશેઃ ૪૦૧૦૬૧/૫
અસમાન લોપી ૩ ૫૨ક ।િ પ્રત્યય પમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા Æ; ૬; ત્વર્ થુ પ્રય્ સ્તું અને સ્પર્શે ધાતુના દ્વત્વના પૂર્વભાગ સમ્બન્ધી સ્વરને ૭ આદેશ થાય છે. ભૃ ? સ્વર્ પ્રય્ પ્રર્ ત્ અને સ્પર્શે ધાતુને ‘પ્રયોવતૃવ્યાપારે૦ રૂ-૪-૨૦' થી ર્િ પ્રત્યય. નિષ્ણુ પ્રત્યયાન્ત મૃ વગેરે ધાતુને અદ્યતનીનો વિ પ્રત્યય. વિ ની પૂર્વે ‘નિ-થ્રિ૦ રૂ-૪-૧૮' થી ૩ પ્રત્યય. ‘દ્વિતુિઃ૦ ૪-૧-૧' થી સ્મૃ હૈં ત્વ ્ થ્ ×વું હ્દ અને સ્પર્શે ધાતુને દ્વિત્વ. અભ્યાસમાં ત્ ના ૢ ને હ્રસ્વ ઋઆદેશ. ‘ઞયોપે૦ ૪-૧૪' થી અભ્યાસમાં સ્ત્ર અને સ્પર્શી ના સ્ નો લોપ. ‘વ્યગ્નનસ્યા૦ ૪૧-૪૪' થી અભ્યાસમાં સ્મૃ ણ્ થ્ ઋણ્ ધાતુના અનાદિ વ્યઞ્જનનો લોપ. ‘ઋતોઽત્ ૪-૬-૨૮' થી અભ્યાસમાં Æ રૃ અને હ્દના ને આદેશ. ‘નમિત્તો૦ ૪-૩-૧૧' થી સ્મૃ હૈં અને સ્પૃ.ના અન્ય ને વૃદ્ધિ
૨૨૨