Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
નિષેધ વગેરે કાર્ય થવાથી પગ્ય પ્રયાનાઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થયજ્ઞના પાંચ સાધન વિશેષ. યજ્ઞાા કૃતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ યાગ વાચક જ યનું ધાતુના ન્ ને ૢ આદેશ થતો નથી. તેથી પ્રયાનઃ અહીં સ્થાન વિશેષાર્થક યનુ ધાતુના મૈં ને આ સૂત્રથી ग् આદેશનો નિષેધ થતો નથી. જેથી ત્તે 5 નિટ૦ ૪-9-999′ થી યન્ ધાતુના મૈં ને ર્ આદેશ થાય છે. અર્થ- સ્થાનવિશેષ.।।૧૧૪૫
घ्यण्यावश्यके ४।१।११५ ।।
આવશ્યક - વિશેષણ વિશિષ્ટ અર્થનો વાચક ઘ્વત્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા વ્ અને ગ્ ને ૢ અને ર્ આદેશ થતો નથી. ઝવશ્યક્ર્ અને અવશ્યમ્+ગ્ ધાતુને ભિન્ન દ્યાવશ્યા૦ ૬-૪-૨૬' *ની સહાયથી ‘ઝવŕ૦ ૬-૧-૧૭' થી ધ્યભુ પ્રત્યય. િિત ૪-૩-૬૦' થી પણ્ ધાતુના મૈં ને વૃદ્ધિ ઞ આદેશ. ‘મયૂર૦ રૂ-9-99૬’ થી તત્પુરુષ સમાસ. ‘ત્તેઽનિટ૦ ૪-૧-૧૬૧' થી ૬ ને ૢ અને ને ज् ને ग् આદેશની પ્રાપ્તિ હતી. તેનો આ સૂત્રથી નિષેધ. ‘ત્તેડવ૦ રૂ-૨૧૩૮' થી લવશ્યમ્ ના મ્ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી અવશ્યાઘ્યમ્ અને વશ્યરત્ર્યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- અવશ્ય રાંધવા યોગ્ય. અવશ્ય રંગવા યોગ્ય. આવશ્ય કૃતિ વિમ્ ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આવશ્યક વિશેષણ વિશિષ્ટાર્થક જ ઘ્યન્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા ૬ અને ગ્ ને ૢ અને ૢ આદેશનો નિષેધ થાય છે. તેથી પાચમું અહીં આ સૂત્રથી પ ્ ધાતુના હૂઁ ને જ્ આદેશનો નિષેધ ન થવાથી ઽનિટ૦ ૪-૬-૧૧૧' થી હૂઁ ને જ્ આદેશ થાય છે. અર્થ- રાંધવા યોગ્ય. ||૧૧૫॥
=
नि
प्राद् युजः शक्ये ४|१|११६॥
શક્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય તો ના અને X ઉપસર્ગથી પરમાં રહેલા યુઝ્ ધાતુના નૂ ને તેની પરમાં ઘ્વદ્ પ્રત્યય હોય તો TM આદેશ થતો નથી. નિયુઝ્ અને યુઝ્ ધાતુને ‘શાર્વે ૧-૪-રૂ' ની સહાયથી ‘ઋવર્ણ૦ ૯-૧-૧૭’ થી છળુ (5) પ્રત્યય. ‘વોહપા૦ ૪-૩-૪’ થી યુન
૨૫૯
