Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
વ્યાયઃ પી ૪||૧૧||
પરોક્ષા નો પ્રત્યય અને યક્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા વ્યાય્ ધાતુને ઊ આદેશ થાય છે. આ+પ્પાયુ (૮૦) ધાતુને પરોક્ષામાં ૬ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી થાવું ધાતુને પ↑ આદેશ. ‘વિર્ધાતુ:૦ ૪-૧-૧' થી પી ને દ્વિત્વ. હ્રસ્વઃ ૪-૧-રૂ॰' થી અભ્યાસમાં ફ્ ને સ્વરૂ આદેશ. ‘યોને૦ ૨-૧-૧૬’ થી ૬ પ્રત્યયની પૂર્વેના ર્ફે ને ય્ આદેશ.... વગેરે કાર્ય થવાથી વિષે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- થોડું વધ્યું. ગ+થાવું ધાતુને ‘વ્યગ્નનાવે રૂ-૪-૧' થી વિહિત યક્ પ્રત્યયનો ‘વર્તુó સુપુ રૂ૪-૧૪' થી લોપ. આ સૂત્રથી બાપૂ ધાતુને પ↑ આદેશ. ‘સન્યઙશ્વ ૪૧-રૂ' થી પી ને દ્વિત્વ. ‘મુળા ૪-૧-૪૮’ થી અભ્યાસમાં ઊઁ ના ફ્ ને ગુણ ૬ આદેશ. પેપી ધાતુને વર્તમાનાનો ત ્ પ્રત્યય... વગેરે કાર્ય થવાથી પેપીત: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- તેઓ બે વારંવાર થોડા વધે છે. II89||
क्तयोरनुपसर्गस्य ४ |१| ९२ ॥
TM અને વતુ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા ઉપસર્ગરહિત ધ્યાયુ (૮૦) ધાતુને ↑ આદેશ થાય છે. થાર્ ધાતુને ‘h-hવતૂ -9૧૭૪' થી ñ (a) અને વતુ (વ) પ્રત્યય. આ સૂત્રથી થાય્ ધાતુને ↑ આદેશ. ‘સૂવત્યાઘોતિઃ ૪-૨-૭૦ થી TM અને વસ્તુ પ્રત્યયના આદ્ય તુ ને ર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી પીત્તમ્ અને પીત્તવન્ મુલમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - જાડું મુખ. જાડું મુખ. અનુપસ્થિતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉપસર્ગથી રહિત જ થાય્ ધાતુને; તેની પરમાં TM અને વતુ પ્રત્યય હોય તો ↑ આદેશ થાય છે. તેથી પ્ર+ખ્યા ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુંજબ TM પ્રત્યય. હ્ર
૨૪૨
