Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
૨૧’ થી સત્તુ પ્રત્યય. ‘વિવનુષ૦ ૪-૨-૨૨′ થી સન્ ને વિદ્ ભાવ. આ સૂત્રથી સ્વપ્ ના વ ને ૩ આદેશ. ‘ન્ય૪ ૪-૧-રૂ' થી सुप् ને દ્વિત્વ વગેરે કાર્ય ઉપર જણાવ્યા મુજબ થવાથી સુષુપ્તતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ઉંઘવાની ઈચ્છા કરે છે. ૮૦૫
ખ્યા-વ્યથઃ વિકતિ ૪|૧|૮||
વિષ્ણુ અને કિન્તુ પ્રત્યય પરમાં હોય તો ખ્વા ધાતુના તેમજ વ્ ધાતુના સ્વરસહિત અન્તસ્થાને વૃત્-સમ્પ્રસારણ થાય છે. ખ્વા ધાતુને અને વ્યધ્ ધાતુને ગશિપ્ નો વાતુ (યાતું) પ્રત્યય. આ સૂત્રથી ખ્યા ધાતુના યા ને તેમ જ વ્યક્ ધાતુના ય ને રૂ આદેશ. řિ ના રૂ ને ‘વીર્યમ૦ ૪-૧-૧૦રૂ' થી દીર્ઘ ર્ફે આદેશ થવાથી ખીયાત્ અને વિધ્યાત્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ઘટે. વીંધે. ખ્યા ધાતુને વર્તમાનાનો તિર્ પ્રત્યય. તિવ્ ની પૂર્વે ‘યારે: રૂ-૪-૭૬’ થી ના (ના) પ્રત્યય. ના ને ‘શિવિત્ ૪-૩-૨૦′ થી ઙિમાવ. આ સૂત્રથી ખ્વા ના યા ને રૂ આદેશ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ રૂ ને દીર્ઘ ર્ આદેશ. ફ્ ને ‘વાવેóસ્વઃ ૪-૨-૧૦' થી હ્રસ્વ હૈં આદેશ થવાથી બિનતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ઘટે છે. વ્યંધ્ ધાતુને તિવ્ર પ્રત્યય. તિવ્ર ની પૂર્વે “વિવારેઃ શ્યઃ રૂ૪-૭૨' થી ૪ (5) પ્રત્યય. શ્ય ને ઉપર જણાવ્યા મુજબ કિર્ ભાવ. આ સૂત્રથી વ્યધ્ ધાતુના ય ને રૂ આદેશ થવાથી વિધ્યુતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- વીંધે છે. ૮૧
व्यचोऽनसि ४|१|८२ ॥
ગત્ પ્રત્યયને છોડીને અન્ય ત્િ અથવા ર્િ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા વ્યવ્ ધાતુના સ્વરસહિત અન્તસ્થાને ધૃત્ - સસ્ત્રસારળ થાય છે. વ્યર્ ધાતુને વર્તમાનાનો તિવુ પ્રત્યય. તિવ્ ની પૂર્વે ‘તુલાવે: જ્ઞઃ
૨૩૪
