Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. તે પ્રત્યયની પૂર્વે પ્રાપ્ત વય પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી . નિષેધ થવાથી તે પ્રત્યયની પૂર્વે “તુલાવે શ રૂ-૪-૮૧' થી શ () પ્રત્યય. “શિવિત ૪-રૂ-૨૦થી શ પ્રત્યયને વિવું ભાવ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ ને ૬ આદેશ થવાથી તેિ પાંસુ. સ્વયમેવ અને ત્તેિ પ્રાત: સ્વયમેવ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- ધૂળ પોતે વિખરાય છે. ગ્રાસ સ્વયં ખવાય છે.
થા ધાતુનું ઉદાહરણ - “પ્રયતૃ૦ રૂ-૪-૨૦’ થી વિહિત 1િ પ્રત્યયાન્ત ઋ (ર) ધાતુને તેમજ “પુરારિ૦ રૂ-૪-૧૭’ થી વિહિત fr પ્રત્યયાન્ત પુરુ (વોરિ) ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ કર્મકત્તમાં આત્મપદનો વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. તેની પૂર્વે પ્રાપ્ત વય પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી તે પ્રત્યયની પૂર્વે નવ રૂ-૪-૭9’ થી શવું પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી તે વેટ: સ્વયમેવ અને વોરયતે : સ્વયમેવ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ચટઈ પોતે કરાય થાય છે. ગાય સ્વયં ચોરાય છે.
નું ધાતુનું ઉદાહરણ - પ્ર+નું ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ કર્મકામાં આત્મપદનો વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. તેની પૂર્વે પ્રાપ્ત વેચ પ્રત્યયને આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી પ્રસ્તુતે . વયમેવ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ગાય પોતે દોહાય છે. શ્રિ ધાતુનું ઉદાહરણ - ૩ત્ + થિ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ આત્મપદનો વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. તેની પૂર્વે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ વિહિત વન્ય પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી તે પ્રત્યયની પૂર્વે “ઈન રૂ-૪-૭9' થી શવું (ક) પ્રત્યય. નામનો ૪--૧” થી શ્રિ ધાતુના રૂ ને ગુણ 9 આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ઉછૂયતે : સ્વયમેવ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - દણ્ડ પોતે ઊંચો થાય છે. આત્મ-પદાર્મિક ધાતુનું ઉદાહરણ :- સૂ. નં. ૩-૩-૮૫ થી વિહિત આત્મપદવાળા અકર્મક વિ+ ધાતુને ઉપર જણાવ્યા મુજબ
થાતી રૂ-૪-૮૬’ થી આત્મપદનો વર્તમાનાનો અને પ્રત્યય. તેની પૂર્વે તે સૂત્રથી વિહિત વન્ય પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી નિષેધ થવાથી અને
૧૬૬
