Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 215

તેની પૂર્વે રહેલા નિન્દ્ વિષ્ણુ અને વિપ્ ધાતુના દ્વિત્વના પૂર્વભાગના સ્વરને ૬ આદેશ થાય છે. તેથી નિષ્ણુ ધાતુને પરોક્ષાનો નવૂ (r) પ્રત્યય. ‘દ્વિતુિઃ૦ ૪-૧-૧’ થી નિત્ ને દ્વિત્વ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ અભ્યાસમાં અનાદિ વ્યઞ્જનનો લોપ. વ્ ની પૂર્વેના ઉપાન્ય રૂ ને ગુણ ૬ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી નિનેન આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં શિત્ પ્રત્યય પરમાં ન હોવાથી નિન્ ધાતુના દ્વિત્વના પૂર્વભાગના રૂ ને આ સૂત્રથી ૬ આદેશ થતો નથી. અર્થ- સાફ કર્યું.
॥
पृ - भृ
मा
-
हाङामिः ४|१|५८ ॥
શિત્રુ પ્રત્યય પરમાં હોય તો, તેની પૂર્વે રહેલા વૃ તૃ મા અને હાર્ (૧૧૩૬) ધાતુના દ્વિત્વના પૂર્વભાગ સમ્બન્ધી સ્વરને ૐ આદેશ થાય છે. વૃ સ્મૃ ધાતુને વર્તમાનાનો તિવ્ર પ્રત્યય. તેમજ માઁ અને રૂ ધાતુને વર્તમાનાનો તે પ્રત્યય. ‘હવઃ શતિ ૪-૧-૧૨’૮થી પૃ ઋસૃ મા અને હા ને દ્વિત્વ. અભ્યાસમાં ‘ઋતોઽત્ ૪-૧-૩૮' થી ને ૬ આદેશ. ‘દ્વિતીય૦ ૪-૧-૪૨' થી અભ્યાસમાં મૈં ને વ્ આદેશ. અભ્યાસમાં બા ને હવઃ ૪-૧-રૂ॰' થી હત્વ ઞ આદેશ. ‘હોર્નઃ ૪-૧-૪૦’ થી અભ્યાસમાં ફ્ ને ૢ આદેશ. આ સૂત્રથી અભ્યાસમાં ૬ ને રૂ આદેશ. તિવ્ર ની પૂર્વેના અન્ય ને નામિનો॰ ૪-રૂ-૧' થી ગુણ ગર્ આદેશ. રૂ+ગ+તિ આ અવસ્થામાં ‘પૂર્વા૦ ૪-૧-રૂ૭' થી ૬ ની પૂર્વેના રૂ ને વ્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી તેમજ તે પ્રત્યયની પૂર્વેના અન્ય બા ને ‘વામી૦ ૪-૨-૧૭' થી ર્ફે આદેશ થવાથી પિત્ત યત્તિ વિમર્તિ મિમીતે અને બિહીતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- પાલન કરે છે. જાય. . છે. ભરણ-પોષણ કરે છે. માપે છે. જાય છે.
हाङिति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ શિત્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા વૃ સ્મૃ અને માઁ ધાતુના તેમજ હાર્ (૧૧૩૬) જ ધાતુના (હાર્ 1939 નહીં.) દ્વિત્વના પૂર્વભાગ સમ્બન્ધી
૨૧૨