Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
વિવારેઃ શ્યઃ રૂ।૪|૨||
કત્તમિમાં વિહિત શિલ્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા વિવાવિ ગણના (૧૧૪૪ થી ૧૨૮૫) ધાતુની પરમાં શ્ય (ચ) પ્રત્યય થાય છે. વિવું ધાતુને શિતુ - વર્તમાનાનો તિવ્ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી વિવું ધાતુની પરમાં શ્ય (5) પ્રત્યય. ‘સ્વાવેÍમિનો॰ ૨-૭-૬રૂ’ થી વિવું ધાતુના રૂ ને દીર્ઘ ર્ફે આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ટીવ્યતિ આવો પ્રયોગ થાય છે.. મૈં ધાતુને કત્તમાં શત્ - વર્તમાનાનો તિવ્ પ્રત્યય. આ સૂત્રથી તિવ્ ની પૂર્વે શ્ય પ્રત્યય. ‘શિવવિત્ ૪-રૂ-૨૦′ થી શ્ય ને કિવું ભાવ થવાથી ‘ઋતાં૦ ૪-૪-૧૧૬′ થી ૢને રૂર્ આદેશ. ક્વારે નિ૦ ૨-૭-૬૨' થી રૂર્ ના રૂ ને દીર્ઘ ર્ફે આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી નીયંતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ - ક્રીડા કરે છે. ઘરડો થાય છે. II૭૨
UTH-4sIA-ભ્રમ-મ-4મ-ગતિ-સુષ્ટિ-sશિ-ત્તિસંતે ન રૂ।૪ારૂ
કર્દમાં વિહિત શિલ્ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા પ્રાર્ ાત્ બ્રૂમ્ પ્ મ્ ત્રસ્ ત્રુટ્ બ્ યસ્ અને સમ્ + યસ્ ધાતુની પરમાં વિકલ્પથી શ્ય (વ) પ્રત્યય થાય છે. પ્રાસું (૮૪૭); મ્હાત્ (૮૪૮) ધાતુને શિત્ વર્તમાનાનો આત્મનેપદનો તે પ્રત્યય. પ્રમ્ (૧૨૩૪); મ્ (૩૮); વમ્ (૧૨૩૭); ત્રમ્ (૧૧૭૧); કુટ્ (૧૪૩૭); q (૧૨૭); યસ્ અને સમ્યમ્ (૧૨૨૨) ધાતુને વર્તમાનાનો (શિત) તિવ્ર પ્રત્યય. આ સૂત્રથી તે અને તિવ્ પ્રત્યયની પૂર્વે શ્ય (7) પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અનુક્રમે भ्रास्यते भ्लास्यते भ्राम्यति क्राम्यति क्लाम्यति त्रस्यति त्रुट्यति लष्यति યસ્થતિ અને સંયસ્થતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં પ્રમ્ ના મૈં ને ‘શમક્ષપ્તસ્ય જ્યે ૪-૨-૧૧૧' થી દીર્ઘ આ આદેશ થાય છે. (સ્વાતિ ગણના પ્રમૂ ચને (૧૦૦) આ મ્ ધાતુનું; આ સૂત્રથી શ્ય પ્રત્યયાદિ
૧૪૬
