Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 04

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 108

છે. સાર૩
,
બાધાવ્યોમાનાવાડવા રાજારા
મુ જેનાં અન્તમાં છે એવા નામને તેમજ વ્યય ને છોડીને અન્ય દ્વિતીયાન્ત ઉપમાનવાચક નામને અને આધાર વાચક નામને આચારાર્થમાં વિકલ્પથી વચન (5) પ્રત્યય થાય છે. પુત્રમવાવરતિ છાત્રમ્ અને પ્રાસાદ રૂવાતિ શુદ્યમ્ આ અર્થમાં ઉપમાન વાચક દ્વિતીયાન્ત પુત્ર નામને અને આધાર વાચક પ્રાસાદ નામને આ સૂત્રથી વચમ્ (7) પ્રત્યયાદિ કાર્ય (જાઓ સૂ. નં. ૩-૪-૨૩) થવાથી પુત્રીતિ છાત્ર અને પ્રાસાનીતિ શુદ્યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ- વિદ્યાર્થીને પુત્રની જેમ માને છે. ઝુંપડાને મહેલની જેમ માને છે. રા.
कर्तुः क्विप् गल्भ-क्लीब-होडात्तु डित् ३।४।२५॥
ઉપમાન વાચક કરૂંવાચક નામને આચારાર્થમાં વિકલ્પથી વિશ્વ (2) પ્રત્યય થાય છે; વીવ અને દોડ નામને વિહિત એ વિશ્વ૬ પ્રત્યય ડિતું મનાય છે. (જેથી તદન્ત પન્મ વીવ અને હોડ ધાતુને “કિત:૦ રૂ-રૂ-૨૨' થી કત્તમાં આત્મપદ થાય છે.) અશ્વ ફુવાવરતિ આ અર્થમાં કચ્છ નામને આ સૂત્રથી વિવ (0) પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન અશ્વ ધાતુને તિવુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અસ્થતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - ઘોડાની જેમ આચરણ કરે છે. અન્ય ફુવાવરતિ, વીવ ફુવાવરતિ અને હોડ રૂંવાવરતિ આ અર્થમાં ત્રિમ વર્જીવ અને હોડ નામને આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કિત વિવ૬ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી નિષ્પન અન્મ સ્ટીવ અને હોડ ધાતુને આત્મપદનો તે પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી તે વીવો અને દોડતે આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- ધૃષ્ટની જેમ આચરણ કરે છે.નપુંસકની જેમ આચરસ
૧૦૫