Mahavira Jain Vidyalay Suvarna Mahotsav Granth Part 2

Author(s): Mahavir Jain Vidyalaya Mumbai
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay

Page 35

વિદ્યાલયની વિકાસકથી ધર્મ તીર્થની આવી પ્રભાવના માટેના પ્રયત્નમાં જ્ઞાન અને ક્રિયાનું અર્થાત્ તત્ત્વદર્શન અને ધર્માચરણનું એટલે કે સત્યગામી સમજણ અને અહિંસાગામી આચરણનું મુખ્ય સ્થાન છે. આત્મસાધને કે આત્મસાક્ષાત્કારનો એ જ રાજમાર્ગ છે. જ્ઞાનનિયાભ્યાં મોક્ષ એ શાસ્ત્રવાણીનું આ જ રહસ્ય છે. તેથી જ તે જ્ઞાનની આરાધના માટે વિદ્યાતીર્થોની અને ચારિત્રની આરાધના માટે ધર્મતીર્થોની સ્થાપના કરવી, એની રક્ષા કરવી અને એની સુવ્યવસ્થા સાચવવી એ શ્રીસંઘનું ધર્મકૃત્ય લેખવામાં આવ્યું છે. એ ધર્મકૃત્યના પાલનથી શ્રીસંઘ અને ધર્મ બન્નેને મહિમા વધતો રહે છે.
સાચી સમજણ વગર સાચું આચરણ ન થઈ શકે એ સહેજે સમજી શકાય એવી વાત છે. ગમે તે દિશામાં કેવળ ચાલ ચાલ કરવાથી નહીં પણ સાચી દિશામાં પ્રવાસ કરવાથી જ ઈષ્ટ સ્થાને પહોંચી શકાય છે, એ સહુ કેઈના અનુભવની વાત છે. તેથી જ ધર્મશાસ્ત્રના રચનારાઓએ પદમ ના તો રયા-પહેલું જ્ઞાન ને પછી ક્રિયા–એમ કહીને દરેક પ્રકારના વિકાસને માટે જ્ઞાન કે વિદ્યાપ્રાપ્તિને અગ્ર સ્થાન આપ્યું છે–પછી એ વિકાસ આત્મલક્ષી યાને આધ્યાત્મિક હોય કે વ્યવહારકેટને એટલે કે દુન્યવી હોય.
જેન સમાજનો દુન્યવી વિકાસ સાધવાની સાથે સાથે ધાર્મિકતા અને સંસ્કારિતાનું એમાં બીજારોપણ કરીને એને આંતર-બાહ્ય રીતે પ્રાણવાન બનાવવાને એક સમર્થ પુરુષાર્થ, એક યુગદ્રષ્ટા સૂરીશ્વરજીના પ્રેરક માર્ગદર્શન નીચે, શ્રીસંઘે કર્યો, અને શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય જેવા જાજરમાન વિદ્યાધામની સ્થાપના કરી, એ વાતને પચાસ વર્ષ પૂરાં થઈ ગયાં. એ વિદ્યાધામની પચાસ વર્ષની યશસ્વી અને ગૌરવશાળી કાર્યવાહીની રૂપરેખાને કંઈક પરિચય મેળવી આહુલાદિત થઈએ અને સેવાની પ્રેરણા લઈએ.
[૧]
વિકાસમાત્રની પહેલી જરૂરિયાત: જ્ઞાન બધા ધર્મો અને ધર્મશાએ જ્ઞાનની મહત્તા મુક્ત મને વર્ણવી છે. જ્ઞાનની ઉપગિતા અને ઉપકારિતા અવર્ણનીય છે. પ્રકાશ વગર પંથે ન દેખાય અને મોટા ભાગની પ્રવૃત્તિ પણ થંભી જાય; પરિણામે પ્રગતિ રૂંધાવા લાગેએ જ રીતે જ્ઞાન વગર આગળ વધવાને માર્ગ નથી સૂઝતો. આ વિકાસ બાહ્ય અને આ વિકાસ આંતરિક, અથવા તે આ કલ્યાણ ધાર્મિક કે આધ્યાત્મિક અને આ કલ્યાણ વ્યાવહારિક કે ભૌતિક–એવા ભેદમાં કેટલેક અંશે તથ્ય હોવા છતાં વિકાસ કે કલ્યાણની સાધનામાં પાયાની વાત વસ્તુસ્થિતિનું અને વિકાસના ઉપાયનું યથાર્થ જ્ઞાન મેળવવું એ જ છે. જ્ઞાન કે સાચી સમજણુ એ વિકાસની પહેલી શરત કે આવશ્યકતા છે. - આચરણને સફળ બનાવવામાં સાચી સમજણનું કેટલું મહત્વ રહેલું છે તે શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં, સાતમા શતકના બીજા ઉદ્દેશામાં આવતા ગુરુ ગૌતમ અને ભગવાન મહાવીરસ્વામી વચ્ચે થયેલ નીચેના પ્રશ્નોત્તરથી પણ સમજી શકાય છે :
“ગૌતમ-હે ભગવન્! કઈ માણસ એવું વ્રત લે કે, “હવેથી હું સર્વ પ્રાણ, સર્વ ભૂત, સર્વ છે અને સર્વ કરવાની હિંસાને ત્યાગ કરું છું'; તે તેનું તે વ્રત સુવત કહેવાય કે દુર્વત ?”