________________
३०७
निशीथ-विशेषचूणि चूर्णि :-'अतसि' मालवे प्रसिद्धा, "हिरिमंथा' वट्टचणगा, 'त्रिपुडा'
लंगवलगा, 'णिप्फाव' चावल्ला, 'अलिसिंदा', चवलगारा य,
'मासा', पंडरचवलगा, 'घाणगा' कुथुभरी, 'कला' वट्टचणगा। रत्न-१. सुवर्ण, २. त, ३. तंब, ४. रजत, ५. लौह, ६. शीशक. ७. हिरण्य, ८. पाषाण, ९. वेर, १०. मणि, ११. मौक्तिक, १२. प्रवाल, १३. शंख, १४. तिनिश, १५. अगरु, १६. चन्दन, १७. अमिलात वस्त्र, १८. काष्ठ, १९. दंत, २०. चर्म, २१. वाल, २२. गंध, २३. द्रव्य, २४ औषध । भाष्य :-रयणाइ चतुव्वीसं, सुव्वण्ण-तत्-तंब-रयत-लोहाइं।
सीसग-हिरण्ण-पासाण-वेर-मणि-मोत्तिय-पवाले ॥ १०३१॥ चूणि :-'रयंतं' रुप्पं, 'हिरण्णं' रूपका, 'पाषाणः' स्फटिकादयः, 'मणी'
सूरचन्द्रकान्तादयः । । भाष्य :-संख-तिणिसागुलु चंदणाई वत्थामिलाई कट्ठाई।
तह दंत-चम्म-बाला, गंधा दम्वोसहाई च ॥ १०३२॥ चूणि :-'तिणिस' रुक्खकहा, 'अगलु' अगलं, यानि न म्लायन्ते
शीघ्र तानि अम्लातानि वस्त्राणि, 'कट्ठा' शाकादिस्तंभा. 'दंता', हस्त्यादीनां, 'चम्मा' वग्घादीणं, 'वाला' चमरीणं, गंधयुक्तिकृता गंधा, एकांगं औषधं द्रव्यं, बहुद्रव्यसमुदाया
दौषधम् । स्थावर-१. भूमि, २. घर, ३. तरु । द्विपद-१. चक्रारबद्ध-शकटादि और २. मनुष्य । चतुष्पद-१. गौ, २. उष्ट्री, ३. महिषी, ४. अज, ५. मेष, ६. अश्व, ७.
अश्वतर, ८. घोटक, ९. गर्दभ, १०. हस्ती। भाष्य :-गावो उट्टो महिसी, अय एलग आस आसतरगा य ।
घोडग गद्दभ हत्थी, चतुप्पदा होंति दसधातु ॥ १०३४ ॥ चूर्णि :-'आसतरगा' वेसरा । ____ 'जे भिक्खू सागारियं पिंडं भुंजति, भुजंतं वा सातिज्जति', 'जे भिक्ख सागारियं पिंडं गिण्हइ...' ( सू० ४६-७ ) का व्याख्यान करते हुए चणिकार कहते है कि सागारिक अर्थात् शय्यातर के पिण्ड का ग्रहण अथवा भोग नहीं करना चाहिए। जो वैसा करता है उसके लिए मासलघु प्रायश्चित्त है। इसका विधेचन करते हुए प्रस्तुत चूणि में निम्न बातों का दृष्टान्तपूर्वक विचार किया गया है : (१) सागारिक कौन होता है, (२) वह शय्यातर कब होता है, (३) १. पृ० १३०-१३१.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org