________________
મધ્યલોક
જૈિન કોસ્મોલોજી -----------
Gवाशसभुद्र अंतर्गत ५६ अंतीपो
50
૩યો. ''
૪િ જંબુદ્વીપમાં આવેલ હિમવંત અને શિખરી પર્વતની પૂર્વ-પશ્ચિમ છેડેથી લવણસમુદ્ર તરફ ૪-૪ દાઢાઓ નીકળે છે. એ દાઢાઓ ઉપર ૭-૭ એમ કુલ પદ દ્વીપો (અંતર્દીપો) આવેલા છે.* (દિગંબર માન્યતાની અનુસાર ૯૬ અંતર્દાપો કહ્યા છે.) શ્વેતાંબરોની માન્યતાનુસારે વિશેષ હકીકત આ પ્રમાણે જાણવી. ક્રમ દ્વિીપના | જગતથી | દ્વિીપની | દ્વિીપની | દ્વિીપની પરિધિ જંબૂઢીપ તરફ | લવણસમુદ્ર નામ | કેટલી દૂરી | લંબાઈ | પહોળાઈ
જલથી તરફ જલથી
કેટલા ઉપર કેટલા ઉપર એકોક | 300 યો.... | ૩૦૦ યો. | ૩૦૦ મો.
૧ લા.| ૯૪૫ મો થી ન્યૂન.|
૯૪૫ યો. થી ન્યૂન... ૨. યો. હું ૨ ગાઉ
(૯૪૯ યો....મતાંતરે) હયકર્ણ | 800 યો. | 800 યો. | 800 યો. | ૧, ૨૬૫ લો. થી ન્યૂન" ૨યો. દવે ૨ ગાઉ | આદર્શમુખ| ૫ યો . | પ00 યો. | ૫OO યો. | ૧,૫૮૧ યો. થી ન્યૂન |
૨ ગાઉ અશ્વમુખ ૬૦૦યો. | ૬00 યો. | ૬00 યો. | ૧,૮૯૭ યો. થી ન્યૂન
૨ ગાઉ | ૫ | અશ્વકર્ણ | ૭00 યો. | ૭00 યો. | ૭00 યો. | ૨,૨૧૩ યો. થી ન્યૂન | ૫ ૧ યો. ૧૫ ૨ ગાઉ ઉલ્કામુખ ૮૦) યો | ૮૦Dયો. ૮૦) યો. | ૨,૫૨૯ યો. થી ન્યૂન
૨ ગાઉ ધનદંત ૯OO યો. ૯00 યો. | ૯00 યો. | ૨,૮૪૫ યો. થી ન્યૂન | ૬ 3યો. દ0 ૨ ગાઉ વિશેષ ઉપર બતાવેલ હિમવંત પર્વતના ઈશાન ખૂણામાં રહેલી દાઢા ઉપર આવેલા આ દ્વીપોના નામાદિજણાવ્યા છે. તે જ પ્રમાણે તેટલી જ લંબાઈ-પહોળાઈ-પરસ્પર અંતર-જગતથી દૂરી વગેરે વાળા અગ્નિખૂણા, નૈઋત્યખૂણા અને વાયવ્યખૂણામાં રહેલી તે દાઢાઓ ઉપરના દ્વીપોનાં નામો.. અનુક્રમે આ પ્રમાણે જાણવાં...
* અગ્નિકોણમાં = (૧) આભાસકર (૨) ગજકર્ણ (૩) મેંઢમુખ (૪) હસ્તિમુખ (૫) હરિકર્ણ (૬) મેઘમુખ (૭) લદંત. I નૈઋત્યકોણમાં = (૧) વૈષાણિક (૨) ગોકર્ણ (૩) અયોમુખ (૪) સિંહમુખ (૫) અકર્ણ (૬) વિદ્યુમ્મુખ (૭) ગુઢાંત. $ વાયવ્યકોણમાં = (૧) નાંગોલિક (૨) શખુલીકર્ણ (૩) ગોમુખ (૪) વાઘમુખ (૫) કર્ણપ્રાવરણ (૬) વિદ્યુદંત (૭) શુદ્ધાંત. જિક જેમ ઉપરોક્ત ૨૮ દ્વીપો દક્ષિણ તરફના થયા તે જ પ્રમાણે ઉત્તર તરફના પણ જાણવા.. જ આ પ૬ અંતર્ધ્વપમાં ઉત્પન્ન થયેલા મનુષ્યો ૮૦૦ધનુષ્ય પ્રમાણવાળા ઊંચા, નિરંતર સુખી, રોગ-શોક-ઉપદ્રવાદિના અભાવવાળા હોય છે. તેઓ હેમવંતાદિ ક્ષેત્રોમાં રહેલાં મનુષ્યોની જેમ જ કલ્પવૃક્ષોથી ભોગ-ઉપભોગની ઈચ્છિત સામગ્રી મેળવતા હોવાથી તથા પ્રબળ પુણ્યશાળી હોવાથી ભોગાદિ ભોગવે છે, પણ આ કલ્પવૃક્ષના પુષ્પ-પત્ર-ફળાદિના રસનો સ્વાદ હેમવંત ક્ષેત્રના કલ્પવૃક્ષો કરતાં અનંતગુણ હીન હોય છે. આ યુગલિકો યુગલો ધર્મવાળા ને ૧ પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા આયુષ્યવાળા હોય છે તથા તેમને ૬૪ પાંસળીઓ ને ૧ દિવસના અંતરે આહારની ઈચ્છા થાય છે. આ યુગલિકો પોતાના સંતાનનું પાલન ૭૯ દિવસ સુધી કરી પ્રાયઃ દેવલોકમાં જાય છે.
જે આ પ્રમાણો/૩૦૦ + ૩૦૦ + ૪૦૦ + ૪૦૦ + ૫૦૦ + ૫૦૦ + ૬૦૦ + ૬૦૦ + ૭૦૦+ ૭૦૦ + ૮૦૦+ ૮૦૦ + ૯૦૦ + ૯૦૦ =
૮,૪૦૦ અર્થાત્ સાતમો દ્વીપ સમાપ્ત થયે છતે ૮,૪૦૦ યોજના પૂરા થાય છે. માટે દરેક દાઢા ૮,૪૦૦ યોજન વક્રદીર્ઘ જાણાવી.
ન ૧૧૩)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
