Jain Cosmology Sarvagna Kathit Vishva Vyavastha

Author(s): Charitraratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

Page 454

જૈન કોસ્મોલોજી
इत्थि - पुरिस - नपुंसक, एगाऽनेग तह समयभिन्ना य । तग्गहणत्थं भणियं, नमो सया सव्वसिद्धाणं ॥
( चैत्यवंदन महाभाष्य - ७३० / ७३१ ) (३) अनेक चैकस्मिन्समये सिध्यन्त उत्कर्षतोऽष्टोत्तरशतसंख्या वेदितव्याः यस्मादुक्तम् - बत्तीसा अडयाला सट्ठी बावत्तरी य बोधव्वा । चुलसीई छन्नउइ उ दुसहियमदुत्तरसयं च ॥१॥ अस्या विनेयजनानुग्रहाय व्याख्या - अष्टौ समयान् यावन्निरंतरमेकादयो द्वात्रिंशत्पर्यन्ता सिध्यन्त प्राप्यन्ते, किमुक्तं भवति ? प्रथमे समये जघन्यत एको द्वौ वोत्कर्षतो द्वात्रिंशत् सिध्यन्तः प्राप्यन्ते, द्वितीयेऽपि समये एको द्वौ वोत्कार्षतो द्वात्रिंशत, एवं यावदष्टमेऽपि समये जघन्यत: एको द्वौ वोत्कषतो द्वात्रिंशत्, ततः परमवश्यमंतरम्, तथा त्रयत्रिंशदादयोऽष्टचत्वारिंशत्पर्यन्ता निरंतर सिध्यन्त सप्तसमयान् यावत्प्राप्यन्ते, परतो नियमादन्तरं, तथा एकोनपञ्चाशदादय: षष्ठिपर्यन्ता निरंतर सिध्यन्त उत्कर्षतः षट् समयान् यावदवाप्यन्ते, परतोऽवश्यमंतरम्, तथैकषष्ट्यादय द्विसप्ततिपर्यन्ता निरंतरं सिध्यन्त उत्कर्षतः पञ्चसमयान् यावदवाप्यन्ते ततः परमंतरम्, त्रिसप्तत्यादयश्चतुरशीतिपर्यन्ताः निरंतरं सिध्यन्त उत्कर्षतश्चतुरसमयान् यावत्ततः उर्ध्वमन्तरम्, तथा पञ्चाशीत्यादयः षण्णवतिपर्यन्ता निरंतरं सिध्यन्त उत्कर्षतस्त्रीन् समयान् यावत् परतो नियमादन्तरम् तथा सप्तनवत्यादयो द्वि-उत्तरशतपर्यन्ता निरंतर सिध्यन्त उत्कर्षतौ द्वौ - समयौ परतोऽवश्यमन्तरम्, तथा त्र्युत्तरशतादयोऽष्टोत्तरशतपर्यन्ताः सिध्यन्तो नियमादेकमेव समयं यावदवाप्यन्ते, न द्वित्र्यादिसमयान्, तदेवमेकस्मिन् समये उत्कर्षतोऽष्टोत्तरशतसंख्याः सिध्यन्तः प्राप्यन्ते, इत्यनेकसिद्धा उत्कर्षतो अष्टोत्तरशतप्रमाणा वेदितव्याः ॥ (प्रज्ञापना सूत्र / प्रथमपद / सूत्र - ७नी वृत्तिमांथी) (४) से किं तं परम्परसिद्धासंसारसमावण्णजीवपण्णवणा ? परम्परसिद्धासंसारसमावण्णजीवपण्णवणा- अणेगविहा पण्णत्ता, तं जहा-अपढमसमयसिद्धा दुसमयसिद्धा तिसमयसिद्धा चउसमयसिद्धा जाव संखिज्जसमयसिद्धा असंखिज्जसमयसिद्धा अणन्तसमयसिद्धा सेत्तं परम्परसिद्धासंसारसमावण्णजीवपण्णवणा ॥
(प्रज्ञापना सूत्र / प्रथम पद / सूत्र - ८ )
(८७) ६ प्रजारनी पर्याप्ति
(१) आहारसरीरिंदिय, पज्जत्ती आणपाणभासमणे । चउ पंच पंच छप्पिय, इग विगला सन्निऽसन्निणं ॥ (बृहत्संग्रहणी सूत्र - ३३८ )
(८८) भुवनां ५ संस्थान जने भुवनां १ संस्थान
(१) संतिष्ठन्ते प्राणिनोऽनेन आकारविशेषेण इति संस्थानम् ।
(२)
परिमंडलं च वट्टं, तंसं चउरंसमाययं च त्ति । संठाणपंचगं खलु तस्स सरुवं इमं होइ ।
स परिमंडले य वट्टे, तंसे चउरंस आययं चेव । पंचेए संठाणा अजीवाणं मुणेयव्वा ॥
४१०
परिशिष्ट - १
( विभक्तिविचार- १२५ )
( पदार्थस्थापनासंग्रह - १०० )