________________
સિદ્ધના જીવો માટે જૂદા જૂદા શબ્દ-અર્થ સિદ્ધાણં બુદ્ધાણં સૂત્રમાં જોવા મળે છે.
૧. સિદ્ધ - કૃત્ય કૃત્ય થાય છે.
૨.
૩.
૪.
૫.
૬.
૭.
૮.
બુદ્ધ - ત્રિકાળજ્ઞાની મહાપુરુષ, કેવળજ્ઞાની.
પારગત - સંસારના પા૨ (છેડા)ને જેઓ પામેલા છે.
પરંપરાગત - દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રથી ક્રમશઃ મોક્ષ પામેલા.
મુક્ત - કર્મથી મુક્ત.
અજ૨ - જરા-વૃદ્ધા અવસ્થાથી મુક્ત.
અમર - મૃત્યુ પામવાના નથી તે શાશ્વત.
અસંગ - ક્લેશાદિથી મૂકાયેલા.
પંચપરમેષ્ઠીમાં સિદ્ધપદ બીજું છે. વીશસ્થાનકમાં કે નવપદમાં પણ સિદ્ધપદ બીજું છે. પંચપરમેષ્ઠીમાં કહો કે નવપદ-૨૪ તીર્થંકર આદિ સ્થળે મુખ્ય પાંચ વર્ણ (રંગ) જોવા મળે છે. શ્વેતવર્ણ વાત્સલ્ય શુભ ભાવનું પ્રતિક છે. લાલવર્ણ - વશીકરણ-સ્થંભન માટે કામ આવે છે. પીળોવર્ણ - સુવર્ણસાથે સંકલાયેલ છે. સ્થંભીત કરવામાં ઉપયોગી છે. લીલોવર્ણ - કલ્યાણ કામના માટે આશીર્વાદ રૂપ છે. જ્યારે શ્યામવર્ણ - શુદ્ધિકરણ માટે પ્રસિદ્ધ છે. જો કે આ પાંચ વર્ણનો મહિમા બીજી રીતે પણ જોવા મળે છે.*
-
સામાન્ય જીવને કહો કે અરિહંતને સિદ્ધગતિમાં સ્થિર થવું હોય તો માત્ર આઠે કર્મનો ક્ષય કરવાનું કાર્ય તેના માટે અનિવાર્ય જરૂરી સમજાય છે. તો જ સિદ્ધના આઠગુણ પ્રગટે. આત્માને સંસારમાં ભમાવનાર કર્મ જ છે.
-
કેટલાક જીવોને શંકા થાય કે, જો બધા જ જીવો મોક્ષમાં જશે તો સંસાર ખાલી થશે. પણ નવતત્ત્વ પ્રકરણમાં એ માટે સ્પષ્ટ લખ્યું છે કે, એક નિગોદનો અનંતમો ભાગ પણ હજી મોક્ષ પામ્યો નથી. એટલે અનંતા કાળથી જીવો મોક્ષમાં જવા છતાં અને ભવિષ્યમાં પણ એજ રીતે જાય તો પણ સંસાર ખાલી થવાનો નથી. મોક્ષગમન માટે એક સમયમાં એક જ આત્મા મોક્ષે જાય.
-
આ સંસારમાં જેમ ચાર વર્ણ (જાતિ) ૧. બ્રાહ્મણ, ૨. ક્ષત્રિય, ૩. વૈશ્ય અને ૪. ક્ષુદ્ર છે. તેમ તેની પ્રવૃત્તિ (કર્મ) પણ જૂદી જૂદી છે. એજ રીતે ૪-ગતિના જીવોના સ્વભાવપણ જૂદા જૂદા છે. ઉદા-દેવો-વિલાસી છે. મનુષ્યો-દયાળું છે. તિર્યંચ * સાધુરૂપી કાળી ભૂમિમાં દર્શનાદિ ચારના ઉજવલ બીજકો વાવવાથી સદ્ભાવથી જળનું સિંચન લીલા અંકુરો ફુટે. પીળાં પુષ્પ ઉગ્યા બાદ શ્વેત ફળ થાય અને પરિપકવ થતાં રક્તવર્ણી બને. ♦ અચ્છેરા રૂપે ભ. ૠષભદેવ સાથે ૧૦૮ મોક્ષે ગયેલા.
ક્ષત્રિય – શસ્ત્ર ચલાવે, હિંમતથી સમાજરક્ષા કરે. ક્ષુદ્ર – નગરની સાફસફાઈ કરે, મજૂરી કરે.
જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે.
+ બ્રાહ્મણ વૈશ્ય – અર્થતંત્ર સંભાળે.
૧૭
