________________
ભગવંતે એ જીવને દેશવિરતિ ધર્મનો અનુરાગી બનાવ્યો. તેની પાસે સમ્યકત્વનો પણ સ્વીકાર કરાવ્યો. અણુવ્રતનું અણિશુદ્ધ પાલન પોતે અને પોતાના ૭૦૦ અનુયાયી (શિષ્યો) પણ કરતા હતા. “રંગ લાગ્યો ચોળ મજીઠરે’ એ પૂજાની ઉક્તિ અનુસાર સામાયિક-ચારિત્ર વ્રતનું પણ અપૂર્વ રીતે તેઓએ પાલન કર્યું હતું.
ચારિત્ર પદને આવશ્યક પદ પણ કહેવાય છે. તેથી ટૂંકમાં જ આવશ્યક ઉપર થોડી વિચારણા કરી લઈએ.
સામાયિક, ચઉવિસત્યો, વંદન, પ્રતિક્રમણ, કાઉસ્સગ્ન અને પચ્ચખાણ એની ગણત્રી જ આવશ્યકમાં આવે છે. શ્રાવકે સવારે ઉઠીને આ છએ આવશ્યકનું પાલન કરવું જોઈએ. કરેમિભંતે સૂત્રમાં પણ આ આવશ્યકના વિચારો તત્ત્વ બુદ્ધિથી કરી શકીશું. છ આવશ્યકમાં દેવતત્ત્વ, ગુરુતત્ત્વ અને ધર્મતત્ત્વની આરાધના આરાધક કરે છે. સામાયિક એ પણ એક પ્રકારનું આવશ્યક જ છે.
છ આવશ્યકના કલ્પના-બુદ્ધિથી અવનવા અર્થ જોઈ લઈએ. ૧ સામાયિક ધર્મતત્ત્વ જનરલ હોસ્પિટલ ચારિત્રાચારની શુદ્ધિ અર્થે સમભાવમાં વૃદ્ધિ ૨ ચઉસિત્યો દેવતત્ત્વ સર્જન ડૉક્ટર દર્શનાચારની શુદ્ધિ અર્થે સમ્યગદર્શન શુદ્ધિ ૩ વંદન ગુરુતત્ત્વ રેસિડેન્સિયલ ડૉક્ટર જ્ઞાનાદિકની વૃદ્ધિ અર્થે નીચગોત્રનો ક્ષય ૪ પ્રતિક્રમણ ધર્મતત્ત્વ એક્સરસાઈઝ- સર્વ આચાર- આશ્રવને રોકે
' (શુદ્ધિકરણ) અતિચારની શુદ્ધિ ૫ કાઉસગ્ગ ધર્મતત્ત્વ આરામ, ધ્યાનમગ્ન વીર્યાચારની શુદ્ધિ પાપની આલોચના કરે ૬ પચ્ચખાણ ધર્મતત્ત્વ અનુપાન દવા તપાચારની શુદ્ધિ ઈચ્છાનો નિરોધ કરે.
ચારિત્રપદની કહો કે આવશ્યકપદની કહો, આરાધના કરતી વખતે ઉપકરણની આવશ્યકતા હોય છે. અધિકરણ એ પાપ બંધાવનાર-વધારનાર સાધન છે. જ્યારે ઉપકરણ પાપનો ક્ષય કરાવનારા સાધનો છે. ઘણાં ખરા ઉપકરણ જીવદયા પાળવા માટે ઉનના બનાવવામાં-વાપરવામાં આવે છે. કેટલાક ઉપકરણને જોઈ લઈએ.
(૧) ઓઘો (રજોહરણ) ચરવળો : સાધુને માટે ઓઘો શ્રાવકને માટે ચરવળો, નંદીષેણ મુનિ આ ઓઘાના દર્શન કરી તરી ગયા. મેઘકુમાર આ ઓઘાને ભ. મહાવીર સ્વામીને પાછો આપવા જતાં તરી ગયા.
(૨) મુહપત્તી (મુખવસ્ત્રિકા) જ્ઞાનની આશાતનાથી બચવા બોલતી વખતે મુખ આગળ કપડાનું બનાવેલ ઉપકરણ. મુહપત્તિીની પડીલો કરતાં ૫૦-૪૦ બોલ દ્વારા જીવનમાં પ્રવેશેલા અશુભ તત્ત્વ સંસ્કારો દૂર કરવાની ભાવના ભાવવામાં આવે છે. અંધકમુનિની મુહપત્તિી જોઈ રાજા-રાણી તરી ગયા. • જુઓ પ્રકરણ-૭, સાધુ પદ. ૯૨
