________________
સાધ્વી લક્ષ્મણાએ ગુરુ પાસે માયા કરી પાપનું પ્રાયશ્મિન માગ્યું. ગુરુ બધું સમજી ગયા, છતાં ગંભીર થઈ પ્રાયશ્મિત્ત આપ્યું. ગુરુના કથન અનુસાર એ બધું જ પ્રાયશ્મિત્ત સાધ્વીજીએ પૂર્ણ પણ કર્યું પરંતુ માયા સહિત એ બધું કર્યું તેથી જીવનની શુદ્ધિ જે રીતે થવી જોઈએ તે રીતે ન થઈ.* શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે, માયાશલ્ય નિયાણ શલ્ય અને મિથ્યાત્વશલ્ય રહિત તપધર્મનું આરાધન કરો. મનદંડ, વચનદંડ અને કાયદંડથી આત્મા વારંવાર દંડાય છે. તેને જો બચાવવો હોય તો મનગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ અને કાયગુપ્તિને ગોપવી નવા કર્મ બાંધતા અટકાવો.
તપમાં આયંબિલ એક કલ્યાણકારી-મંગળકારી તપ છે. આવું બીજા કોઈ ધર્મમાં તપ બતાડવું નથી. વૈજ્ઞાનિકોએ શરીર સ્વાથ્ય માટે લખું ખાવું સર્વોત્તમ ઉપાય કહ્યો છે. છ વિગઈ શરીરને બગાડે છે. વિચારકોએ ઉપવાસને પોતાનું ઘર, આયંબિલ એ મિત્રનું ઘર અને એકાસણું વિગઈમય ભોજનને શત્રુનું ઘર કહ્યું છે. કર્મ વિજ્ઞાનમાં કર્મ બાંધવાના ક્રમમાં સૃષ્ટ, બદ્ધ, નિધત્ત અને નિકાચીતના ૪ પગથિયાં કહ્યા છે. નિકાચીત કર્મ પણ આ તપ ધર્મના કારણે ઢીલા થઈ શકે છે, ખપી શકે છે.
સંસારમાં અરિહંત-સિદ્ધ-સાધુ-કેવલી પ્રરૂપીત ધર્મ એ ચાર પરમ મંગળ છે. અને એ ચારે તપ-ની સાધના કરેલી છે. એટલે સર્વ મંગળમાં તપ પહેલું મંગળ છે. નિકાચીત કર્મોનો ક્ષય કરવા માટે તપ રામબાણ ઉપાય છે. એજ રીતે ૪૮ (૫૦) લબ્ધિની પ્રાપ્તિ પણ તપથી જ આરાધકને થાય છે. જે કોઈ પણ લબ્ધિધર મહાપુરુષો થયા છે તે સર્વેએ તપનું શરણું લીધું છે, એમ કહી શકાય. બાહ્ય-અત્યંતર તપ સાધના માટે રાજમાર્ગ છે.
તપનો વિસ્તારથી અર્થ કરીશું તો સંસારી જે કાંઈ ધન કમાવા પુરુષાર્થ કરે છે તે પણ શું ત૫ (મહેનત) નથી? વિદ્યાર્થી પરીક્ષામાં ૮૫-૯૦ ટક્કા માર્ક મેળવવા દિવસ રાત ઉજાગરા કરે છે. સારું પરિણામ મેળવે છે. તે પણ શું તપ નથી ? એક વાત નિશ્ચિત છે કે, આ તપ કર્મ ખપાવવા કે ધર્મ આરાધનાની બુદ્ધિથી કર્યા નથી. આટલી જ મહેનત શુદ્ધ તપ કરવા પાછળ કરે તો ?
તીર્થકર થવા માટે જેમ વિશસ્થાનકની ઉત્તમ પ્રકારની આરાધના તપમાં છૂપાઈ છે. તેમ તીર્થકર થયા પછી પણ ઘાતકર્મ ખપાવવા માટે અને છેલ્લે નિર્વાણ પદ પ્રાપ્ત કરવા માટે પણ વીતરાગ પ્રભુ અણસન સહિત તપ કરતા હોય છે. એનો અર્થ એજ કે, શાશ્વત એવું તપ પદ શાશ્વત આત્માને શાશ્વતાસ્થાને પહોંચાડવા સમર્થ છે. તેથી જ તપનું આરાધન કરવા પ્રભુએ ઉપદેશ આપ્યો. સાધ્ય ને સાધનની અપેક્ષાએ સાધન-તપ છે. સાધક-જીવ છે, સાધ્ય-મોક્ષ પ્રાપ્તિ છે. * મલ્લિકુમારી (તીર્થકર) બ્રાહ્મી, સુંદરીએ પણ પૂર્વ ભવે માયાસહિત તપ કરેલ.
