________________
તપનો ઉદય ન હોવાથી કુરગુડુ મુનિએ જીવનમાં તપ કરવા ઘણી ભાવના ભાવી પણ તપના અંતરાયના તથા આહાર સંજ્ઞાના કારણે એ કરી ન શક્યા. છતાં અત્યંત૨ તપમાં વિનય-ગુણના કારણે એ આહાર કરતાં કેવળી થયા. ધન્ય છે, અનાસક્ત ભાવે આહાર કરનાર જીવને !
ભ. ઋષભદેવને યાદ કરો. ૪૦૦ શ્વાસોશ્વાસ જેટલા સમયનો બળદના જીવને ખાવામાં અંતરાય કર્યો. ફળ સ્વરૂપ ૪૦૦ દિવસ શુદ્ધ ગોચરી ન મળી. જે ખપે છે તે કોઈ આપતા નથી અને જે ખપતું નથી એ અર્પણ કરવા જીવો પ્રયત્ન કરે છે. આ બાંધેલો અંતરાય ૪૦૦ દિવસે જાતિસ્મરણ જ્ઞાનના પ્રભાવે રાજપુત્ર શ્રેયાંસકુમારે પૂર્ણ કર્યો. તેથી જ આદેશ્વર ભ.ને પ્રથમ રાજા, પ્રથમ મુનિ, પ્રથમ ભીક્ષાચર અને પ્રથમ તીર્થંકર કહેવાય છે.
તપને સંઘયણ સાથે પણ થોડો સંબંધ છે. તેથી એક વર્ષ સુધીના નિર્જલ ઉપવાસ ભ.ૠષભદેવના શાસનમાં ૯ મહિના સુધીના નિર્જલ ઉપવાસ ૨૨ તીર્થંકર પ્રભુના શાસનમાં અને પ્રભુ વીરના શાસનમાં છ મહિનાના ઉપવાસ વધારેમાં વધારે કરવાની વીતરાગ પ્રભુના શાસનમાં આજ્ઞા છે.
સમકિતના ૬૭ બોલમાં જિનશાસનના ૮ પ્રભાવકોનું વર્ણન આવે છે. તેમાં પણ પાંચમાં પ્રભાવક તરીકે તપસ્વીઓને યાદ કરવામાં આવ્યા છે. દુર્લભ સમકિતની પ્રાપ્તિ દુર્લભ એવા નિમિત્તથી જ થાય અને એજ સમકિતી તપસ્વીઓ તપ દ્વારા શાસનની ખૂબ પ્રભાવના કરવા ભાગ્યશાળી બને છે. ઈતિહાસની ડાયરીમાં સુવર્ણાક્ષરે અનેકાનેક તપસ્વીઓના નામો અને તપની નોંધ આવે છે. જે વાંચી અનુમોદના ક૨વાની આ જીવને તક મળે છે.
એક અક્રમ જેવી તપશ્ચર્યા (૧) શ્રુતદેવતાને તથા (૨) ક્ષેત્રદેવતાને વિવિધ પ્રકારે પ્રસન્ન કરવા માટે, (૩) ચક્રવતિને છ ખંડ જીતવા માટે (૧૩ વખત), (૪) સર્વવિરતી ધર્મની આરાધકના માટે, (૫) ભ. વીરનું અઢમતપ દ્વારા ચંદનબાળાએ પારણું કરાવ્યું માટે, (૬) વાર્ષિક આલોચનારૂપે પર્વાધિરાજ પર્યુષણ મહાપર્વમાં, (૭) પોષ દશમના દિવસે પાર્શ્વનાથ ભ.ની આરાધના નિમિત્તે, તેજ રીતે (૮) અખંડ આયંબિલ તપના કારણે દ્વારીકા નગરી ૧૨ વર્ષ સુધી બાળી ન શકાઈ, વિગેરે. તપ એ વિઘ્નહર અને મહામંગળકારી છે.
પ્રાયચ્છિત્ત અંગત જેમ લેવામાં આવે છે. તેમ સામુદાયિક રીતે-૨૧ પક્ષીના-૨૧ ઉપ. ત્રણ ચોમાસીના ૩૪૨=૬ ઉપવાસ અને પર્યુષણા નિમિત્તે ૩ કુલ-૩૦ ઉપવાસ એક વર્ષમાં ક૨વા જોઈએ. તેજ રીતે એક વર્ષમાં કુલ-૧૮૧૨ લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ પ્રાયચ્છિત રૂપે કરાય છે. (૩૬૫૪૪=૧૪૬૦, ૧૨૪૨૧=૨૫૨, ૨૦૪૩=૬૦, ૪૦x૧=૪૦ એમ કુલ ૧૮૧૨)
૧૨૨
