________________
ઉદાનાદિ વાયુનું સ્વરૂપ, પંચ મહાભૂતનું સ્વરૂપ, પ્રાણાયમાદિ યોગનું સ્વરૂપ. (૧૩) ક્રિયાવિશાલ પૂર્વ : નવક્રોડ પદ. ૪૦૯૬ હાથી પ્રમાણે શાહીથી લખાય.
વિષય - છંદશાસ્ત્ર શબ્દશાસ્ત્ર, વ્યાકરણ, સર્વ શિલ્પ, સર્વ જાતિની કલા,
સર્વ ગુણ જે તાત્વિક ઉપાધિરૂપ છે તેનું સ્વરૂપ. (૧૪) લોકબિંદુસાર પૂર્વ ઃ ૧૨ કરોડ ૫૦ લાખ પદ, ૮૧૯૨ હાથી પ્રમાણ
શાહીથી લખાય. વિષય - છ આરા, વિગેરે કાલનું સ્વરૂપ, અષ્ટ વ્યવહાર વિધિ. સર્વ વસ્તુના પરિકર્મ અને નિઃશેષ શ્રુત સંપદાથી ભરપુર.
ટૂંકમાં આ ચૌદ પૂર્વ ૧૬૩૮૩ પ્રમાણ શાહીથી જે લખાય તેટલું વિસ્તૃત છે. શાસ્ત્રમાં એક પદ-૧,૬૩,૪૬,૮૦૭.૮૦ અક્ષર પ્રમાણ કહ્યું છે. અગ્યાર અંગસૂત્રમાં ૩,૬૮,૪૨,૦૦૦ પદો છે. જ્યારે બારમાં અંગમાં કુલ ૮૩ કરોડ ૧૬ લાખને ૫ પદ . આ ચૌદ પૂર્વથી ચાર ગણો અધિકાર દ્રષ્ટિવાદના બીજા ભાગમાં છે. આ કૃતજલધિ માટે સંસાર દાવાનલ સ્તુતિ (થોય)ની ત્રીજી ગાથામાં બુદ્ધિગમ્ય વાતો લખી છે. ચાર અનુયોગ અને ૭ મૂલ નય ૭૦૦ ઉત્તરભેદ વિગેરેનું સ્વરૂપ બતાવેલ છે.
સમરો મંત્ર ભલો નવકાર ગીતની પહેલીજ લીટીમાં “એ છે ૧૪ પૂર્વનો સાર એમ કહી ગાઢ જ્ઞાનાવરણી કર્મના ઉદયે જો કોઈજ્ઞાની ૧૪ પૂર્વના જ્ઞાનને ભૂલી જાય-વિસ્મૃત થઈ જાય તો તેવા જીવને માટે ખાસ નવકાર મંત્ર તારણહાર છે. ૧૪ પૂર્વનો સાર ૬૮ અક્ષરમાં જેટલા પાપનો ક્ષય કરવા સમર્થ બને છે. સૂત્ર-ને રાજાની અને અર્થને પધાનની ઉપમા તેથી જ આપી છે.
વિદ્યાગુરુ જેટલા અક્ષર અભ્યાસીને યોગ્ય સ્વરૂપે શ્રુતજ્ઞાનના ભણાવે તેટલા હજાર વર્ષનું દેવગતિનું એ આત્મા આયુષ્યનો બંધ કરે. આટલો મહિમા આ શ્રુતજ્ઞાનનો તેના જ્ઞાતાનો અને તેના ખપી આત્માનો છે.
શ્રુતજ્ઞાન-૧૧ અંગ, ૧૨ ઉપાંગ, ૧૦ પન્ના, ૬ છેદસૂત્ર, ૪ મૂળસૂત્ર, ૧ ચરણસિત્તરિ, ૧ કરણસિત્તરી શ્રી શ્રુતપદ ઉપર રત્નચૂડની કથા :
- કુમારપાળ રાજાએ અઠ્ઠમતપ-જપ કરી ક્ષેત્ર દેવતાને પ્રસનકરી શાસ્ત્રો લખવા તાડપત્ર ઉપકારી ગુરુવર્યને આપ્યા. કેવળીના વચનથી પહેલા દેવલોકના હેમપ્રભુ દેવે પત્થર ઉપર નમસ્કાર મહામંત્રને લખ્યો જ્યારે વાંદરાના ભવમાં એ દેવને અક્ષરો જોઈ જાતિસ્મરણ થયું. તેના કારણે બુદ્ધિ જાગી. ફરીથી ધર્મ શરૂ કર્યો
૧૫૭
